قازىرگى ۋاقىتتا  سالىقتىق تولەمدەردى دەر ۋاقىتىندا تولەۋ كەز-كەلگەن سۋبەكتىنىڭ ازاماتتىق مىندەتى بولىپ تابىلادى. ەلىمىزدىڭ ەكونوميكالىق وركەندەۋى مەن حالىقتىڭ الەۋمەتتىك جاعدايىنىڭ جوعارى بولۋى سالىقتىق جانە مىندەتتى تولەمدەردىڭ دەر ۋاقىتىندا وندىرىلۋىنە بايلانىستى ەكەنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى. سونىمەن قاتار سالىقتىق تولەمدەردىڭ بەلگىلەنگەن تۇرىنە بايلانىستى ولاردىڭ وزىندىك تولەمدىك مەرزىمدەرى بولادى. سونىڭ ءبىرى – كولىك سالىعى. وسى ورايدا 2016 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ كولىك سالىعىن تولەۋگە بايلانىستى كوپتەگەن وزگەرىستەر مەن جەڭىلدىكتەر ەنگىزىلدى.  سوندىقتان دا كولىك ماسەلەسىنە بايلانىستى ءجيى قويىلاتىن نەگىزگى بەس  سۇراققا جاۋاپ بەرە كەتكەن ورىندى شىعار دەپ ويلادىق.

ءبىرىنشى سۇراق: كولىك سالىعىن قانداي سۋبەكتىلەر تولەۋگە مىندەتتى؟

جاۋاپ: كولىك سالىعىن جەكە يەلىگىندە كولىگى بار جەكە تۇلعالار، زاڭدى تۇلعالار مەن ولاردىڭ قۇرىلىمدىق بولىمشەلەرى جانە  سالىق تولەۋ وبەكتىسى نەگىزىندە قارجىلىق كەلىسىم بويىنشا ليزينگ الۋشىلار تولەۋگە مىندەتتى. ال كولىكتى سەنىمحاتپەن نەمەسە ساقتاندىرۋ ءپوليسى بويىنشا جۇرگىزىپ جۇرگەندەر كولىكتىڭ تەحنيكالىق تولقۇجاتى كىمنىڭ اتىنا رەسىمدەلگەن بولسا، سول ادامنىڭ اتىنان تولەۋى قاجەت. قازىرگى ۋاقىتتا كولىكتى سەنىمحاتپەن نەمەسە ساقتاندىرۋ پوليسىمەن جۇرگىزىپ جۇرگەن جۇرگىزۋشىلەردىڭ ىشىندە كولىك سالىعىن جىلداپ تولەمەي جۇرگەن ازاماتتار از ەمەس. ولاردىڭ كەيبىرەۋى  كولىكتى سەنىمحات ارقىلى باسىبايلى ساتىپ السا دا، ءوز اتىنا رەسىمدەۋگە اسىقپايدى. سونىمەن قاتار قالا ىشىندە جول ءجۇرۋ ەرەجەسىن بۇزعان جاعدايدا دا ايىپپۇل كولىك يەسىنىڭ اتىنا كەلەدى. سوندىقتان دا كولىگىن ساتۋشى ازاماتتار كولىكتى باسقا بىرەۋگە ساتقان جاعدايدا، ونى بىردەن ساتىپ الۋشى سۋبەكتىنىڭ اتىنا رەسىمدەپ بەرگەنى ابزال. سوندا عانا جوعارىدا ايتىپ وتكەن پروبلەمالاردان بويدى  اۋلاق ۇستاۋعا بولادى.

ەكىنشى سۇراق: كولىكتىڭ قانداي تۇرلەرى سالىقتان بوساتىلادى؟

جاۋاپ: جۇك كوتەرۋ سالماعى 40 توننا جانە ودان اساتىن كارەرلىك ساموسۆالدار، ارنايى جابدىقتالعان مەديتسينالىق كولىك قۇرالدارى جانە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ حالىقارالىق رەەسترىندە تىركەلگەن تەڭىز كەمەلەرى سالىق تولەۋدەن بوساتىلادى.

ءۇشىنشى سۇراق: كولىكتىك سالىقتى تولەۋ مەرزىمى قانداي؟

جاۋاپ: جەكە تۇلعالار كولىك سالىعىن اعىمداعى جىلدىڭ 31 جەلتوقسانىنان كەشىكتىرمەي تولەۋلەرى قاجەت. سونىمەن قاتار كولىكتى تىركەۋ، قايتا تىركەۋ جانە تەحنيكالىق بايقاۋدان وتكىزۋ كەزىندە سالىقتى الدىن الا تولەۋى ءتيىس. تولەمەگەن جاعدايدا كولىك تىركەۋگە الىنبايدى جانە تەحنيكالىق بايقاۋدان وتكىزىلمەيدى. ال ەندى زاڭدى تۇلعالار بولسا كولىكتىڭ تىركەلگەن جەرىنە بايلانىستى سول جىلدىڭ 5 شىلدەسىنە دەيىن تولەۋگە مىندەتتى. ال ەندى 1 شىلدەدەن كەيىن ساتىپ العان جاعدايدا، دەكلاراتسيا تاپسىرۋدىڭ ۋاقىتى كەلگەننەن كەيىن ەسەپتەگى ايدىڭ 10-ىنىن كەشىكتىرمەۋى ءتيىس.سالىقتىق مىندەتتەمەلەردى ورىنداماعان جاعدايدا، كەشىكتىرىلگەن ءار كۇن ءۇشىن پەنيا ءجۇرىپ وتىرادى.

ءتورتىنشى سۇراق: قانداي سۋبەكتىلەر كولىكتىك سالىقتان بوساتىلادى؟

جاۋاپ: بۇل سۇراقتىڭ جاۋابى سالىق كودەكسىنىڭ 365 بابىندا ناقتىلانعان. وعان جان-جاقتى جاۋاپ بەرۋ ءۇشىن گازەتتىڭ ءبىر بەتى كوتەرمەيدى. سوندىقتان دا قىسقاشا توقتالىپ وتەيىن. اتاپ ايتساق، اۋىل شاراشىلىعى ءونىمىن (بالىق اۋلاۋ، ت.ب.) شىعاراتىن زاڭدى تۇلعالار، فەرمەرلىك جانە شارۋا قوجالىقتارىنىڭ باسشىلارى، ءتيىستى نورماتيۆ بويىنشا قاجەتتىلىككە بايلانىستى  پايدالاناتىن ارنايى تەحنيكالار سالىقتان بوساتىلادى. سونىمەن قاتار مۇگەدەكتەردىڭ قوعامدىق ۇيىمدارىنىڭ قاراۋىنداعى  قوزعالتقىش كولەمى 3000 كۋبتان اسپايتىن ءبىر جەڭىل كولىك پەن ءبىر اۆتوبۋس بوساتىلادى. بۇعان قوسا ۇلى وتان سوعىسىنا قاتىسۋشىلار مەن  ولارعا تەڭەستىرىلگەندەر، سوعىس جىلدارى تىلدا جانقيارلىق ەڭبەك ەتۋ ناتيجەسىندە كسرو-نىڭ وردەندەرى مەن مەدالدارىمەن ماراپاتتالعاندار، 1941 جىلدىڭ 22 شىلدەسىنەن باستاپ 1945 جىلدىڭ 9 مامىرىنا دەيىن اسكەر قاتارىندا قىزمەت ەتكەندەر جانە تىلدا جانقيارلىقپەن ەڭبەك ەتسە دە، كسرو-نىڭ وردەندەرى مەن مەدالدارىمەن ماراپاتتالماعاندار، ۇلى وتان سوعىسىنىڭ باتىرلارى مەن سوتسياليستىك ەڭبەك ەرلەرى، «حالىق قاھارمانى»، «قازاقستاننىڭ ەڭبەك ەرى» اتاعىنا يە بولعاندار، داڭق وردەنىنىڭ ءۇش دارەجەسىنىڭ جانە وتان وردەنىنىڭ يەگەرلەرى، كوپ بالالى «باتىر انالار»، «التىن القا» جانە «كۇمىس القا»  يەلەرى بوساتىلادى. بۇل ءتىزىم قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ ارنايى قاۋلىسىمەن بەكىتىلگەن جانە ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ كۇشىنە ەندى.

بەسىنشى سۇراق: كولىكتىك سالىقتىڭ ستاۆكالارى قانداي مولشەردە؟

جاۋاپ: كولىكتىك سالىق كولىكتىڭ ماركاسى مەن تارتىمدىلىق كۇشىنە بايلانىستى ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىشپەن ەسەپتەلەدى. قازىرگى ۋاقىتتا ءبىر ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىش 2121 تەڭگە كولەمىندە بەلگىلەنگەن. جانە دە كولىكتىك سالىق مىندەتتى تۇردە كولىك يەسىنىڭ اتىنان تولەنەدى. مىسالى، جەڭىل كولىكتەردىڭ ستاۆكاسى 1 ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىشتەن 117 ەسەپتىك كورسەتكىش ارالىعىن قۇرايدى. اتاپ ايتساق، وتالدىرعىش كولەمى 1100 كۋبقا دەيىن 1 ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىش، 1100-دەن 1500 كۋبقا  دەيىن 2 ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىش، 1500-دەن 2000 كۋبقا دەيىن 3 ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىش بولىپ كەتە بەرەدى. كولىكتىك سالىقتىڭ ستاۆكالارى تەك جەڭىل كولىكتەر عانا ەمەس، جۇك كولىكتەرىنە دە بايلانىستى سالىق كودەكسىنىڭ 367 بابىندا ناقتى كورسەتىلگەن.

بەكەن نۇراحمەتوۆ، الماتى قالالىق مەملەكەتتىك كىرىستەر دەپارتامەنتى ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارى باسقارماسىنىڭ ءبولىم باسشىسى

Abai.kz