باقتىباي اينابەكوۆ. قۇنانبايدىڭ ساباعى
وسى جىلى ماۋسىمنىڭ 3-4 جۇلدىزىندا، سوزاق كەنتىندە ساقتاعان ءابىلازىمۇلى باۋىرىمىز الدىمەن قارابۋرا اۋليە قاسىندا جەرلەنگەن ءوز اتاسى قۇربان جامانبايۇلىنا، ەكىنشى كۇنى شىققان تەگى قوڭىراتتار اتىنان التى الاش زيالىلارىن جيىپ ۇلكەن اس بەردى. اس – دۇعامەن باستالدى، دۇعا – يماندىلىق، يماندىلىق - يسلام جولى. بۇل - وتكەندى، تاريحتى قۇرمەتتەۋ، ەلدى يماندىلىق پەن ىنتىماققا شاقىرۋ دەگەن ءسوز. نيەتى مەن بەرگەن قۇدايى اسى قابىل بولسىن.
يسلامدا ماقتاۋ مەن ماداق تەك ءبىر جاراتۋشى اللا تاعالاما عانا ايتىلادى، ال ونىڭ يماني جولىن ۇستانىپ وسىنداي يگى ىستەرىمەن كورىنگەندەرگە اللانىڭ رازىلىعى بولسىن دەپ قوشەمەت پەن قۇرمەت ايتىلادى. سول استا وقىلعان مىنا ارناۋ ولەڭىم مەنىڭ دە اعالىق قۇرمەت پەن قوشەمەتىم بولدى، باۋىرىما.
بيسميللاي راحماني راحيم،
ەي، ساقتاعان، باۋىرىم!
قارادان شىعىپ قازاققا سۇلتان بولعان،
تاسى ورگە دومالاپ ۇلتان – جولدان.
قۇنانبايدىڭ ساباعى بىزگە جەتكەن،
بەسىگىندە جاتقاندا عىزىر قونعان.
توبىقتىنى - ارعىندار ەل كورمەيتىن،
قاتىپ قالعان ءداستۇر ول - وزگەرمەيتىن.
سول ءداستۇردى قۇنانباي تۇنشىقتىردى،
اۋزىن ۇرىپ، شەشەنىن ءسوز بەرمەيتىن.
ارعىننىڭ اۋزىن جاپتى - ساباعىمەن،
بۇكىل ەلدى باسقاردى قاباعىمەن.
شاقىردى الاش جۇرتىن اس وتكىزىپ،
جاڭىلماعان شابىستان – دانا-كۇرەڭ.
ەن ارعىن - ەل ەمەس پە - ەسەبى بار،
جەڭىلگەن توبىقتىدان كەشە بۇلار.
وسى استا قۇنانبايدى مۇقاتقالى
ء سوز سالدى شي جۇگىرتىپ شەشەنىنە - ءار.
قۇنانباي جالعىز كوزدى – كورەگەندى،
توقتاتقان ارعىن تۇگىل – تورەلەردى.
شاڭ جۇقپاي شاشاسىنا تاعى دا ءوتتى،
سوزىمەن قاتقان سوگىپ كوبەلەردى.
قۇنانباي - جالعىز كوزدى بولسا داعى،
سول كوزبەن - جۇرت كوڭلىنە جول سالادى.
شاقىرىپ ارعىننىڭ بار كوسەمدەرىن،
وتكىزدى ويلانارلىق وي ساباعىن.
-اعايىن، اس وتەدى ءبىزدىڭ ەلدە،
و باستان - ارعىن يە مىنا جەرگە.
الاشتىڭ ارىستارى - توبىقتى ەمەس،
«ارعىن» دەپ ءسوز تاستايدى سىناپ ەلگە.
ءسوز ساپتار «ۋا ارعىن!»- دەپ تويعا تاستاپ،
كىل سەيىس ءتىل قاتادى ويعا باستاپ.
توبىقتاي - توبىقتىنى ءسوز ەتپەيدى،
ارعىنعا ايتار ءسوزىن - ايبارى اسقاق.
قاشان دا ىنتىماققا كەلەدى - باق،
سول باقپەن كومكەرىلەر حاق بەرگەن تاق.
كىلىتىن تاپسىرامىن قازىنامنىڭ،
ال ارعىن - جاراتىڭدار كەرەگىن اپ...
ويلايتىن ەلدىڭ قامىن، جەردىڭ قامىن،
كوسەمدەر - ۇعارسىڭدار ءسوزدىڭ ءمانىن.
شەشەندەر – باق، ابىروي قولدارىڭدا،
بىرىگىپ ويلانىڭدار ەندى ءبارىڭ!..
...مىنا ءسوز - دىراۋ قامشى ءتىلىپ وتكەن،
جەتكىزگەن جاراتۋشىم ۇلى كوكتەن.
اعىنان جارىلعا سوڭ اعا سۇلتان،
جارلىقتاي جانعا ءسىڭدى - ۇلى، وكتەم!
ەن ارعىن - قايتا ورالىپ نامىسىنا،
باسقاشا قۋات سالدى قامىشىعا.
مۇقاتپاق بولعان – مۇعىم، «قۇنانبايلاپ!»،
باس ءيدى، «سۇلتان»- تۇتىپ – ارىسىنا!
تاۋباعا كەلدى ەستىلەر باسىن شۇلعىپ،
سۇڭعىلا سوزدەن كەيىن شىققان سۇمدىق.
سول ءسوزى - كورەگەننىڭ اسپەن قاتار
كوتەرىپ كەتتى ەلگە جانە ءپىر قىپ!-
اپ كەلگەن - ەلگە ىنتىماق جانە بىرلىك!
-پ-
...ەي، ساقتاعان، باۋىرىم!
سەن قاراعىم، جارادىڭ،
قۇنانبايدىڭ كىمنەن الدىڭ ساباعىن.
اتقاردىڭ دا تىرشىلىگىن - اعانىڭ،
التى الاشقا قاسقايىپ ءبىر قارادىڭ.
سەن دە بۇگىن - بەرگەن اسپەن، قاراعىم!
** ** **
سول قۇنانباي سياقتى - كورەگەنىم،
بۇگىن ساباق العانداي سەنەن ەلىڭ.
بىتىراعان قوڭىراتتىڭ باسىن جيناپ،
سەن كوكەسىن كورسەتتىڭ ونەگەنىڭ!
-ش-
ەي، ساقتاعان، باۋىرىم!
سەن قوڭىراتتىڭ، الپامىستىڭ قانىسىڭ،
باستاپ جۇرگەن يمانىڭ مەن نامىسىڭ.
قوڭىراتىم دەپ باسىن قوسىپ اس بەردىڭ،
التى الاشتىڭ شاقىرىپ اپ ارىسىن.
سەن امان بول قوڭىراتتان، وزا شاپقان بارىسىم!
تيسە تيەر - كوپ كوكەڭە قامىشىم،
ءسوز - قامىشى ءبارىمىزدى جانىسىن.
وسى جەردە سەنەن وتكەن بايلار بار،
توت باستىرعان كەۋدەدەگى نامىسىن.
سەنەن وتكەن شەشەن دە بار، كوسەم دە،
تۇلعا ولار – «تۇلعا ەمەس»- مەن دەسەم دە.
اس تۇگىلى شايدىڭ قۇنىن بىلمەي ءجۇر،
جاراتىلعان - جاي عانا امان-ەسەنگە...
سولار اشسىن ەكى كوزىن - ەلىنە،
ەگە بولسىن مىناۋ بايتاق جەرىنە.
ەلىم دەگەن قايران قاسقا قازاقتىڭ.
ارۋاقتارى - شىعۋ كەرەك تورىنە.
ارۋاقتارى وزسىن تورگە ۇمتىلعان،
ءار ۋاقىتتا قوس ارۋاق - ءبىر تۇرعان.
ءولى ارۋاق پەن ءتىرى ارۋاقتى قوسپاساق،
توزعان حالىق ءبىز بولامىز انت ۇرعان.
سەن باستادىڭ الپامىستىڭ ۇرپاعى،
(جالعاسىمىن تابۋ كەرەك بۇل تاعى).
ەزدى ەمەس ەلدىڭ تۋىن كوتەرەر،
ەرلەر تۋسىن انالاردىڭ قۇرساعى.
ەل بولايىق - ەل ءداستۇرى وشپەسىن،
جەر بەتىنەن قازاق ەلى كوشپەسىن،
دۇعا جاساپ جاراتقاننان سۇرايىق،
ەي، اعايىن، باستاپ جاتقان ءسوز كوشىن.
ۇمىتپاعان تىرشىلىكتىڭ - مۇراتىن،
ءداستۇرىمىز بارشا قازاق ۇعاتىن.
ءبىزدىڭ ۇرپاق سول يماننان كەتتى ۇزاپ،
جوعالتىپ اپ بويىنداعى قۋاتىن.
سول يماندى قايتارايىق - جۇرەككە،
(قارسى شىقپاي وسى يماني تىلەككە!)
اللا!- دەگەن وتكەن ءبىزدىڭ بابامىز،
سۇيەنبەستەن بۇرىن ولار - بىلەككە.
تورگە وزدىرىپ شىعارايىق - قۇراندى،
قۇرانمەنەن كوتەرەيىك ۇراندى.
«يمانسىزدار بولسا ەكەن- دەپ يماندى»،
جاراتقاننان ۇمىتپايىق سۇراۋدى.
جاستارىمىز بولسىن ءبىزدىڭ - يماندى،
ميراس قىلسىن ەل ءداستۇرىن سىيلاۋدى.
ساقتاعاندار كوپ بولسىن دەپ تىلەيىك،
داستارحانعا سالار «ەل!»- دەپ جيعاندى.
التىن الماي العىس العان، باۋىرىم،
مىنا زامان سەنىڭ جاسار ءداۋىرىڭ.
باتالىنىڭ بارار جەرى - جانناتتان
سونى تىلەر – اسقا جەتكەن قاۋىمىڭ.
مەنىڭ باتام كوككە جەتەر سامالمەن،
ويىنا السىن كۇن كەشكەندەر امالمەن.
بۇگىنگى استىڭ اسىل دۇعا - تىلەگى
قابىل بولسىن دەپ ايتامىن ساعان مەن!
ەي ساقتاعان، قازىنالى قاراعىم،
(قۇدايىمەن بىتپەس مىنا امالىڭ).
قايران قازاق ەرىن سۇيگەن قاشان دا،
قۇداي قولداپ وڭ بولسىن بار تالابىڭ.
التىن الماي، العىس العان، قاراعىم.
قايىرىممەن جەتسىن ەلگە، ساۋابىڭ!
اۋميىن!
Abai.kz
