ەرلىك – ەلگە مۇرا، ۇرپاققا – ۇران

 «اتىراۋ-برەست» اسكەري-پاتريوتتىق ەكسپەديتسياسىنىڭ مۇشەسى، جۋرناليست بورانباي عاليەۆ 2016 جىلدىڭ 18-22 ماۋسىم ارالىعىندا بەلارۋس رەسپۋبليكاسىنىڭ رادوشكوۆيچي سەلوسىندا، «حاتىن» مەموريالدىق كومپلەكسىندە، برەست قورعانىندا بولىپ قايتتى. اۆتور وسى ساپار بارىسىندا ءوزى كورگەن، كوڭىلگە تۇيگەن تاريحي وقيعالارعا تەرەڭ ءۇڭىلىپ، برەست قامالىن قورعاعان قاھارمان باتىرلاردىڭ ەرلىككە تولى ءىس-ارەكەتتەرىن وي ەلەگىنەن وتكىزىپ، مايدانگەرلەردىڭ كوركەم وبرازىن وزىندىك كوزقاراسىمەن سومداعان. بەلگىلى ءجۋرناليستىڭ بۇل ماقالاسىندا برەست قاھارمانى ابدىرازاق ماميەۆ تۋرالى دا دەرەكتەر بار.

برەست  قاھارماندارى

“ۆراگا ۋنيچتوجيت - بولشايا زاسلۋگا.

ا درۋگا سپاستي - ۆەليچايشايا چەست”.

(شوتا رۋستاۆەلي) 

ەلدىگىمىز بەن ەرلىگىمىزدى ەلەكتەن وتكىزگەن ۇلى وتان سوعىسىنىڭ باستالعانىنا بيىل 75 جىل تولدى. تالاي شاڭىراقتى ورتاسىنا ءتۇسىرىپ، سان جۇزدەگەن قالالارىمىز بەن سەلولارىمىزدى، ءوندىرىس وشاقتارىن وتقا وراعان نەمىس باسقىنشىلارىنا قارسى كۇرەستە قازاقستاندىقتار قايتپاس قايسارلىقتىڭ، قاھارماندىقتىڭ ۇلگىسىن كورسەتتى. رەسپۋبليكامىزدا سوعىس جىلدارى جيىرمانىڭ ۇستىندە جاۋىنگەرلىك ديۆيزيا مەن اتقىشتار بريگادالارى، ەلۋگە جۋىق پولك، باتالون، اسكەري قۇرامالار جاساقتالىپ، مايدانعا اتتاندى. ەڭكەيگەن كارى مەن ەتەكتەگى بالاعا دەيىن بوزتورعاي شىرىلداعان ساتتەن باستاپ، ءىڭىر قاراڭعىلىعى قويۋلانعانعا دەيىن  تىلدا بەل شەشپەي ەڭبەك ەتتى.

سوعىستىڭ  العاشقى كۇنىن، العاشقى مينۋتىن برەست قورعانىندا قارسى العان جاۋجۇرەك باتىرلارىمىز كەۋدەلەرىن وققا توسەپ، اقتىق دەمدەرى قالعانشا  ارپالىستى. باسىنان باقايشاعىنا دەيىن مۇزداي قارۋلانعان ۆەرماحت اسكەرلەرى  مەن ولاردىڭ وداقتاستارىنا قارسى كۇرەستىڭ العى شەبىندە بولعان نۋري سادىقوۆ، نۇرىم سىدىقوۆ، بوتاباي سۇلەيمەنوۆ، ۆلاديمير فۋرسوۆ، عابباس جۇماتوۆ، ابدىرازاق جانە ءابدىجاپار ماميەۆ سىندى  سان مىڭداعان جەرلەستەرىمىزدىڭ ەرلىك ىستەرى  ەشقاشان ۇمىتىلماق ەمەس. كوبىسىنە تۋعان جەردىڭ توپىراعى بۇيىرعان جوق. اۋىلدا  اڭىراپ  اتا-انالارى، باۋىرلارى، بالالارى، قارا قاعازدى قۇشاقتاپ قارالى جەسىرلەر قالدى. سويقاندى قىرعىننىڭ قاندى ءىزىنىڭ كۋاسى بولىپ بەلارۋس  قالالارى مەن سەلولارىندا  باۋىرلاستار زيراتتارى بوي كوتەردى. كوشەلەر مەن مەكتەپتەرگە عازيز ۇل-قىزدارىمىزدىڭ ەسىمدەرى بەرىلىپ، الىپ ەسكەرتكىشتەر ورناتىلدى.

حابارسىز كەتكەن جاۋىنگەرلەردىڭ اعايىن-تۋىستارىنىڭ، جەكەلەگەن ىزشىلدەر مەن تاريحشىلاردىڭ  تىنىمسىز ىزدەنىستەرىنىڭ ناتيجەسىندە ولاردىڭ  كەشەگى كۇنگە دەيىن بەيمالىم بولعان ەرلىك ىستەرى جونىندە دەرەكتەر تابىلىپ، جەرلەنگەن ورىندارى انىقتالدى. سولاردىڭ ءبىرى – قىزىلاسكەر ءابدىجاپار ماميەۆ. قاتارداعى جاۋىنگەر ءا. ماميەۆ 1944-ءشى جىلى 24-ءشى گۆارديالىق اتتى اسكەرلەر ديۆيزياسى قۇرامىندا  بەلورۋسسيانىڭ يۆكي، كراسنوە، كوستيۋشكي ەلدى مەكەندەرىن ازات ەتۋگە قاتىسىپ، قاھارماندىقپەن قازا تاپتى. سۇيەگى مينسك وبلىسىنىڭ مولودەنچەسكي اۋدانى، رادوشكوۆيچي سەلوسىنداعى باۋىرلاستار زيراتىنا جەرلەنگەن.

سوعىسقا دەيىن الماتى وبلىسىنىڭ جامبىل اۋدانىنداعى ۇزىناعاش سەلوسىندا مۇعالىم، اۋداندىق وقۋ ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى بولعان ابزال ازامات، ونىڭ قارۋلاستارى، جالپى  24-ءشى گۆارديالىق اتتى اسكەر ديۆيزياسىنىڭ جاۋىنگەرلىك جولى تۋرالى قازىرگى كەزدە تاريحي دەرەكتەر جيناستىرىلۋدا.

جاقىندا اتىراۋلىق ۇلتجاندى ازامات، ۇلى وتان سوعىسى  قاھارماندارىنىڭ ەرلىك ىستەرىن  ناسيحاتتاۋدا جارعاق قۇلاعى جاستىققا تيمەي جۇرگەن تالعات يلياسوۆ باستاعان «اتىراۋ-برەست» ەكسپەديتسياسىنىڭ مۇشەلەرى   بەلورۋسسيادا، جوعارىدا  ايتىپ وتكەن رادوشكوۆيچي سەلوسىندا، «حاتىن» مەموريالدىق كومپلەكسىندە، برەست قورعانىندا بولىپ قايتتىق. ەل باسىنا كۇن تۋعاندا قولىنا قارۋ الىپ، سىزدەر مەن ءبىزدىڭ بۇگىنگى شات تۇرمىسىمىز ءۇشىن ومىرلەرىن پيدا ەتكەن، تاعدىر تالقىسىمەن  جات جەردەن توپىراق بۇيىرعان  باتىرلارىمىزدىڭ رۋحىنا قۇران باعىشتادىق. ءتۇرلى شارالارعا قاتىستىق. برەست قورعانىندا العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ جاۋعا قارسى كەۋدەسىن وققا توسەگەن تاعى ءبىر باتىر اعامىز – ابدىرازاق ماميەۆ تۋرالى ءبىراز جايعا قانىقتىق. وسىناۋ  ساپار بارىسىندا  كورگەن-تۇيگەندەرىمىز بەن ەستىگەن-بىلگەندەرىمىزدى تاريحي وقيعالارمەن، برەست قالاسى تۇرعىندارىنىڭ ەستەلىكتەرىمەن ساباقتاستىرا وتىرىپ وقىرماندار نازارىنا ۇسىنۋدى ءجون كوردىك.

سوعىستىڭ الدىنداعى سوڭعى بەيبىت كۇن

ءدال وسىدان 75 جىل بۇرىنعىداي، برەست قالاسى ەرەكشە ءبىر كۇيگە ەنگەن. قالانىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن ورتالىق الاڭعا، سونىڭ ىشىندە سوۆەت كوشەسىنە قاراي اعىلعان حالىقتا ەسەپ جوق.

ۇلكەن دە، كىشى دە وسىندا. باردىڭ بايلىعىن اسىرىپ، جارلىنىڭ ەرتەڭگى كۇنگە دەگەن ءۇمىتىن ۇكىلەيتىن جايما بازار دا جۇمىسىن الدەقاشان دوعارعان. تەك برەست ەمەس، بۇكىل بەلورۋسسيا، كەشەگى كەڭەستەر وداعى  قالالارىنان اعىلىپ كەلىپ جاتقان ادامدار سانى ساعات، مينۋت سايىن ۇلعايىپ بارا جاتىر. كورشىلەس پولشا، بولگاريا، رۋمىنيا، بۇرىنعى يۋگوسلاۆيا، گەرمانيا، سوناۋ  يزرايل، جاپونيا ەلدەرىنەن ات ارىتىپ كەلگەن تۋريستەردىڭ ءوزى ءبىر توبە. ءبارى دە سول 1941-ءشى جىلعى 21-ءشى ماۋسىمداعىداي، ءارتۇرلى اسكەري كيىمدەر كيىپ العان.

ستاۆروپول ولكەسىنەن كەلگەن گريگوري مالىشەۆ نەمىستەردىڭ دالا جاندارمەرياسى فەلدفەبەلىنىڭ فورماسىن تاڭداپتى. الىستان قاراساڭ اۋماعان ءفريتستىڭ ءوزى. ەكى يىعىنا ەكى كىسى مىنگەندەي. ادام بىتكەننىڭ الىبى. مۇرىنى قوڭقيىپ، شۇيدەسى كۇجىرەيىپ، ءمۇيىز قاپسىرمالى كوزىلدىرىگىنىڭ استىنان سۇزىلە قاراعاندا ازىرەيىلدى كورگەندەي اسەردە قالاسىڭ. ودان ارىرەكتە «CC» فورماسىن كيگەن جاپوندىق وكا ساني ءجۇر. ءسوزى دە، ءوزى دە بالا سياقتى. ءسال نارسەگە كۇلە بەرەدى. مىنا ءبىر تۇسقا ءبىزدىڭ اتىراۋدان كەلگەن دەلەگاتسيا مۇشەلەرى جينالىپتى. ۇزىن سانى - 15 ادام. ارنايى تىگىلگەن قىزىلاسكەر  فورمالارى دەنەلەرىنە قۇيىپ قويعانداي، جاراسىپ-اق تۇر. اسىرەسە، قىزدارىمىزعا كوز سالۋشىلار كوپ. قوس بۇرىمدارى الىستان «مەن مۇندالاعان» ويماق اۋىز، قۇماي كوز، بوتا تىرسەك ارۋلارىمىزبەن سۋرەتكە ءتۇسۋ سول ماڭداعىلاردىڭ كوبىنىڭ ارمانىنا  اينالعان سياقتى. الپىستى القىمداپ تاستاعان يوزەفتىڭ (پولياك) قولىنداعى بالمۇزداعى مەن قاسىنداعى كەلىنشەگىن ۇمىتىپ، جايىقتىڭ ءسامبى تالىنداي مىڭ بۇرالعان ءبىزدىڭ ديناراعا قايتا-قايتا اۋىزىن اشىپ  قاراي بەرۋى سۇلۋلىقتىڭ سيقىرىنىڭ قانشالىقتى قۇدىرەتتى ەكەندىگىن ايقىن اڭعارتقانداي.

ورتالىق الاڭداعى ارنايى قۇراستىرىلعان ساحنادا ۇرمەلى اسپاپتار وركەسترى سوعىس الدى جىلدارىنداعى اسكەري اندەر مەن مارشتاردى گۇمپىلدەتىپ جاتىر. تومەنگى تۇسى بي الاڭىنا  اينالعان. بەلارۋس ۇلتتىق كيىمىن كيگەن ءار جاستاعى جەرگىلىكتى تۇرعىندار مەن قالا قوناقتارى سازدى مۋزىكانىڭ ىرعاعىمەن مىڭ بۇرالا بيلەپ ءجۇر. جۇزدەرىندە كۇلكى، جانارلارىندا  توسىن كوزگە بايقالا بەرمەيتىن ءبىر مۇڭ  بار.   ساعات ءتىلى كۇندىزگى 15.30-دى كورسەتكەن كەزدە باتىس جاقتان جوڭكىلە كوشكەن اقشاڭقان بۇلت ءدال الاڭنىڭ ۇستىنە كەلگەندە ءسال ايالداپ، اق جاڭبىر سىركىرەپ ءوتتى. جينالعان جۇرت مۇنى  ارماندا كەتكەن بوزداقتاردىڭ كوز جاسى دەپ قابىلدادى.

....1941-ءشى جىلدىڭ  21-ءشى ماۋسىم كۇنى قىزىلاسكەر  ابدىرازاق ماميەۆ تە وسى الاڭدا بولدى. قاسىندا – جاۋىنگەر سەرىگى، چەشەن جىگىتى راسۋل ماگومەتوۆ. راسۋل چەشەن-ينگۋش اۆتونوميالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ  شاروەۆ اۋدانى كەنحي  سەلوسىنان. تاڭەرتەڭگىسىن ۆزۆود كومانديرى  ۇلگىلى ءتارتىبى، ساياسي-جاۋىنگەرلىك دايىندىقتاعى ۇزدىك جەتىستىكتەرى ءۇشىن  قالا  ارالاپ كەلۋگە دەمالىس بەرگەن.

ەكەۋى دە كوڭىلدى. ويتپەگەندە  شە! ەرتەڭ بۇلار اسكەري بورىشتارىن وتەپ جاتقان 125-اتقىشتار پولكىنەن 18 جاۋىنگەر ەلىنە قايتادى. سولاردىڭ قاتارىندا  ابدىرازاق پەن راسۋل دا بار. بۇيرىق دايىن. تەك  پولك  كومانديرى  ا. دۋلكەيت قول قويسا بولدى.

باسىندا رەسەي  يمپەرياسىنىڭ، ودان كەيىن  پولياكتاردىڭ، 1939-شى جىلدارى نەمىستەردىڭ، سودان سوڭ بولشەۆيكتەردىڭ قولىنا وتكەن برەست قالاسىنىڭ تاريحى تەرەڭنەن باستالادى. سوناۋ 1019 جىلى  ىرگەتاسى قالانعان قورعان جاۋگەرشىلىك جىلدارى قولدان-قولعا ءوتىپ، بىرەسە بەرەستە، بىرەسە برەست-ليتوۆسك، ەندى بىردە  بۋگ بويىنداعى  برەست، اقىرى اينالىپ كەلگەندە برەست اتىنا توقتاعان. قانشاما قيامەت-قايىمدى باستارىنان وتكەرسە دە قالا حالقىنىڭ قاراپايىمدىلىعى، مەيماندوستىعى، ەلىنە، جەرىنە  دەگەن شەكسىز سۇيىسپەنشىلىگى  ابدىرازاقتى تالاي ءتانتى ەتتى.

اسقار الاتاۋدىڭ كۇنگەي بەتىندەگى ءمامي جايلاۋىنداعى اۋىلىنا، ونداعى باۋىرلارىنا قانشاما اسىققانىمەن، جالىندى جاستىعىنىڭ  قايتالانباس ءۇش جىلىن  وتكىزگەن قالامەن قوشتاسار ءسات جاقىنداعان سايىن ابدىرازاقتىڭ جۇرەگىن  ءبىر قيماس سەزىم جاۋلاپ بارا جاتقان ءتارىزدى. سوندىقتان دا بولار راسۋلدىڭ: «وسى دا جەتەر. ەرتەڭ ەلگە قايتامىز. جولعا دايىندالايىق» دەگەنىنە قاراماستان، ورتالىق بازاردان باستاپ، قالانىڭ كورىكتى جەرلەرىن تاعى ءبىر  ارالاپ شىقتى. قالتالارىنا جولعا جەتەرلىكتەي قاراجات قالدىرىپ، قالعان اقشالارىنا  اتا-انالارىنا، باۋىرلارىنا  بازارلىق الدى. كەشكىسىن  كازارماعا كەلىپ، جولعا ازىرلەندى. ەكەۋى مينسك ارقىلى ماسكەۋگە دەيىن پوەزدبەن بىرگە بارىپ، ودان ءارى  ابدىرازاق الماتىعا، راسۋل گروزنىيعا كەتەتىن بولىپ كەلىستى. تۋعان ەلگە دەگەن ساعىنىش پەن  كۇنى بويعى ءجۇرىستىڭ سالدارى بولار، كوپ كەشىكپەي  ءتاتتى ۇيقىنىڭ قۇشاعىنا قالاي ەنىپ كەتكەندەرىن وزدەرى دە بايقاماي قالدى.

وتان سوعىسى وسىلاي باستالدى

مەزگىل تاڭعى ءتورتتىڭ شاماسى. ۇشقان شىبىننىڭ ىزىڭى ەستىلەرلىكتەي،  مۇلگىگەن تىنىشتىق. كوكپەن تالاسقان الىپ ەمەندەر مەن اق بالتىر  قايىڭدار ءۇنسىز سىرلاسقانداي سامال جەلمەن باياۋ تەربەلەدى. اعاشتان-اعاشقا سەكىرىپ بايىز تاپپايتىن اق تيىندار دا كورىنبەيدى. ارىرەكتەن بايعىز قۇستىڭ  الدەنەگە الاڭداعان دىبىسى ەمىس-ەمىس ەستىلەدى. كازارمانى اينالىپ، قاراۋىلدا جۇرگەن سولداتتار دا وسى ءبىر ءتاتتى دە الدامشى تىنىشتىقتى بۇزىپ المايىن دەگەندەي اياقتارىن جايلاپ باسىپ، اقىرىن قوزعالادى.

كەنەت... كەنەت دۇنيە ءدۇر سىلكىنىپ، اسپان استى، جەردىڭ بەتى استاڭ-كەستەڭ بولدى دا كەتتى. سان جۇزدەگەن، مىڭداعان اۆتومات، پۋلەمەت پەن زەڭبىرەكتەر وقپانىنان وت قۇسىپ، جەر-دۇنيەنى الەم تاپىرىق قىلدى دا جىبەردى. ءتۇن تۇندىگىن تۇرگەن سامولەتتەر تسيتادەلدىڭ (قالا ىشىندەگى قورعان)  اۋماعىندا ينە شانشيتىنداي جەر قالدىرماي بومبالاۋدا. قورعاننىڭ سولتۇستىك بولىگىندەگى كوبرين بەكىنىسىنە ورنالاسقان 125-ءشى اتقىشتار پولكىنىڭ جاۋىنگەرلەرى دە باسىندا نە بولعانىن تۇسىنبەي، ابدىراپ قالدى. تەك پولك كومانديرى ا. دۋلكەيتتىڭ:

– سوعىس باستالدى، تەز قارۋ-جاراق قويماسىنا! قارۋلانىڭىزدار! ءار ۆزۆود، بولىمشە  قورعانىس پوزيتسياسىنا ورنالاسىپ، جاۋدىڭ بەتىن قايتارۋعا ازىرلەنىڭىزدەر، – دەگەن ءامىرلى داۋىسىن ەستىگەننەن كەيىن جىلدام ەستەرىن جيناپ الدى. كازارماعا جاقىن ورنالاسقان ۇيلەردەگى  وفيتسەرلەردىڭ ايەلدەرى مەن بالالارىن بومباپانالارعا ورنالاستىرىپ، قاجەت بولعان جاعدايدا جارالىلارعا دارىگەرلىك  كومەك كورسەتۋ كەرەكتىگىن ەسكەرتتى.

كوپ كەشىكپەي جاۋدىڭ العاشقى لەگى دە كورىنە باستادى. تانكىلەردى العا سالعان جاتجەرلىك باسقىنشىلار اۆتوماتتارىن كەۋدەلەرىنە تىرەپ ساپتارىن بۇزباستان،  بەكىنىستىڭ باستى قاقپاسىنا قاراي تىكەلەي تارتىپ كەلەدى. بومبالاۋشى ۇشاقتار مەن اۋىر ارتيللەريانىڭ  بىرنەشە  ساعاتقا سوزىلعان سوققىسىنان كەيىن قارسىلاسار باس كوتەرەر ءتىرى ادامنىڭ قالماعانىنا  سەنىمدى.

 جاعدايدى تەز باعامداعان ا. دۋلكەيت شتاب باستىعى ن. سيچكارمەن بىرلەسە وتىرىپ جاۋدى قورعانعا  50 مەترگە دەيىن جاقىنداتۋ كەرەك دەپ شەشتى. زەڭبىرەكشىلەرگە تانكىلەردى كوزدەۋگە، پۋلەمەتشىلەر مەن مينومەتشىلەرگە جاياۋ اسكەرلەردى قاراۋىلعا  الۋعا، ال  ءا. ماميەۆ باستاعان مەرگەندەرگە  جاۋدىڭ وفيتسەرلەرىنىڭ كوزىن قۇرتۋعا بۇيرىق بەردى.

شىنجىر تابانىمەن جولىنداعىنىڭ ءبارىن تاپتاپ، جانشىپ كەلە  جاتقان تەمىر اجداھالار ساي-سۇيەگىڭدى سىقىرلاتىپ  مەجەلى جەرگە جاقىنداپ قالدى. ارتتارىندا بەس قارۋى ساي جاياۋ  اسكەرلەر. سوعىسقا ەمەس، بەينە ءبىر تويعا شاقىرىلعان قوناقتاي، الشاڭداي باسۋدا. ەندى ءبىر ساناۋلى سەكۋندتاردان كەيىن اجال قۇرساۋىنا تۇسەتىندىكتەرى قاپەرلەرىنە دە كىرەر ەمەس. پولشا مەن فرانتسيا اسكەرلەرىن دە وسىلاي تۇقىرتقان. ەستەرىن جيعىزباعان. برەستتە دە سولاي بولاتىنىنا  سەنىمدى.

پولك  كومانديرىنىڭ «اتىڭدار!» دەگەن كومانداسى ەستىلىسىمەن قولداعى بار قارۋ-جاراقتان جاۋعا قارسى وق قارشا بورادى. ءبىرىنشى بولىپ كوشباسشى تانك  وتقا وراندى. ەكىنشى سنارياد ەنتەلەي ۇمتىلعان كەلەسى تانكتىڭ  شىنجىر تابانىن ءۇزىپ ءتۇسىردى. مۇنداي قارسىلىقتى كۇتپەگەن سولداتتار ءسال توسىلىپ قالدى. اۆتوماتشىلارعا قاتارىن بۇزباي،  شابۋىلعا شىعۋعا بۇيرىق بەرىپ  جاتقان  جاۋ وفيتسەرى  ابدىرازاقتىڭ  نازارىنا بىردەن ىلىكتى. قاراۋىلعا  الىپ،  ادەتتەگىدەي، دەمىن ىشىنە تارتىپ، ۆينتوۆكاسىنىڭ شۇرىپپەسىن سيپالاي باسقانى سول ەدى، جاۋ وفيتسەرى سەلك ەتە ءتۇستى دە، ەشتەڭەنى تۇسىنبەگەن كۇيى ەكبەتىنەن قۇلادى. وڭ قاناتتان ۇمتىلعان ۋنتەر-وفيتسەر دە الدىڭعىسىنىڭ كەبىن قۇشتى...

ءسۇت پىسىرىمگە جەتپەيتىن ۋاقىتتىڭ  ىشىندە ەكى تانكىسى مەن 50 شاقتى  سولدات، وفيتسەرلەرىنەن ايىرىلعان جاۋ امالسىز كەيىن شەگىنۋگە  ءماجبۇر بولدى.

بۇل كەزدە كۇن ۇياسىنان ارقان بويى كوتەرىلىپ قالعان ەدى.  ىسقىرعان وق پەن جارىلعان بومبادان قۇلاق تۇنادى. قولقانى قاپقان اششى تۇتىنمەن ارالاسقان وق-ءدارىنىڭ شىرىگەن جۇمىرتقاعا ۇقساس كۇلىمسى يىسىنە تۇنشىققان جاۋىنگەرلەر كەلەسى شابۋىلعا دايىندالۋدا. تسيتادەلدەگى بارلىق كازارمالار، ولارعا جاپسارلاس ورنالاسقان وفيتسەرلەر ۇيلەرى وت قۇشاعىندا. جەر-جەردە جارالى، ولگەن جاۋىنگەرلەردىڭ دەنەلەرى، ىستەن شىققان اسكەري تەحنيكالار شاشىلىپ جاتىر. قارا جەر قاق ايىرىلىپ، قارا  اسپاندى قارا تۇنەك باسقانداي.

قورعاننىڭ ىشىندەگى جاعدايدىڭ دا وقساپ تۇرعانى شامالى. اشەيىندە  ولىمسىرەپ جاناتىن ەلەكتر جارىعى  الدەقاشان وشكەن. اۋىز سۋ، كاناليزاتسيا جۇيەلەرى دە ىستەن شىعىپتى.

كەلەسى شابۋىلدىڭ قاشان باستالارى بەلگىسىز. ءسىرا، كوپكە سوزىلماس. وسى ءبىر ازعانتاي ءۇزىلىستى پايدالانىپ  قالعىسى كەلگەن ا. دۋلكەيت بولىمشە، ۆزۆود، روتا، باتالون  كومانديرلەرىن جيناپ الىپ، جاعدايدىڭ وتە اۋىر ەكەنىن،   سىرتتان كەلەتىن كومەكتەن ءۇمىت ءۇزۋ كەرەكتىگىن اشىپ ايتتى.

- قازىر تومەندەگى قاباتتاعى بومباپانادا 300-گە جۋىق ايەلدەر مەن بالالار وتىر. ءوزىمىزدىڭ ارامىزدا جيىرما شاقتى جارالى بار. سۋ، ازىق-تۇلىك، وق-ءدارى قورىنىڭ ەرتەڭگە دەيىن جەتەر-جەتپەسى بەلگىسىز. سوندىقتان پولك كومانديرى رەتىندە بارلىق جاۋاپكەرشىلىكتى ءوز مويىنىما  الا وتىرىپ جارالى قىزىل اسكەرلەر مەن قاتىن-قالاش، بالا-شاعانىڭ  قورعاننان شىعىپ، نەمىستەرگە بەرىلۋىن بۇيىرامىن. بۇل – ولاردى ءتىرى الىپ قالۋدىڭ  جالعىز دا سوڭعى مۇمكىندىگى. باسقا  جول جوق. تۇتقىندار جاۋ قولىنا ءوتىپ، قاۋىپسىز ايماققا جەتكەننەن كەيىن، سولتۇستىك-باتىس قاقپا ارقىلى قورشاۋدى بۇزىپ، شابۋىلعا شىعامىز. نە ولەمىز، نە ءوزىمىزدىڭ اسكەرلەرگە قوسىلامىز. قامالدا قالۋ – تىرىدەي تابىتقا  سالىنۋمەن بىردەي. ورىنداڭدار! – دەپ، كومانديردىڭ بۇيرىعىنىڭ  تالقىلانبايتىنىن، ءسوزسىز ورىندالۋى كەرەكتىگىن قاداعالاپ ايتتى. بۇيرىقتى ورىنداۋدان باس تارتقانداردى سوعىس جاعدايىنا سايكەس ءوز قولىمەن اتۋعا ءتيىستى ەكەندىگىن دە  ەسكەرتىپ ءوتتى.

اق جالاۋ كوتەرگەندەردىڭ سوڭعى لەگى قاۋىپسىز ايماققا ءوتىپ بولىسىمەن ا. دۋلكەيت :

- العا، قىزىل اسكەرلەر! – دەپ، قالىڭدىعى ءبىر مەترلىك تەرەزەدەن سەكىرىپ ءوتىپ، جاۋىنگەرلەردى شابۋىلعا  باستادى.

«تىرىلەرى تۇتقىنعا ءتۇستى. قالعاندارى قورعاننىڭ  ىشىندە جەر جاستاندى» دەپ ءماز-ءمايرام بولىپ جاتقان ۆەرماحت اسكەرلەرى وقيعانىڭ بۇلاي اياق استىنان كۇرت وزگەرەتىنىن مۇلدەم كۇتپەگەن ەدى. ەستەرىن جيعانشا بولعان جوق، دۋلكەيت ساربازدارى جاۋدىڭ الدىڭعى شەبىنە جەتىپ تە ۇلگەردى. ءولىم مەن ءومىر  ارپالىسقان قولما-قول ايقاس باستالىپ كەتتى. قارسىلاستارىنىڭ   سانى   كوپ  بولعانىمەن، قىزىلاسكەرلەردىڭ رۋحى باسىم. تەك ۆينتوۆكا، جاۋىنگەرلىك كۇرەكپەن قارۋلانعان ساربازدار  جاۋ اسكەرلەرىن قوعاداي جاپىرىپ، قورشاۋدى بۇزىپ ءوتتى. كوپشىلىگى سول جەردە ماڭگىلىككە جەر جاستاندى. جاۋ شىعىنى ەكى-ءۇش ەسەگە دەيىن كوپ.

جەكپە-جەك

قارۋلاس دوسى رۋسلاننان ابدىرازاق الدەقاشان كوز ءۇزىپ قالدى.  جاۋىنگەر سەرىكتەرى س. سارپەكوۆ، س. مالدىباەۆ، س. داۋىلباەۆ، ل. يساليەۆتەر دە كورىنبەيدى. ءوزىمىزدىڭ اسكەرلەرگە جەتكەنشە ءالى ءبىراز جەر بار. ارىرەكتەن روتا كومانديرى كاپيتان  گ. لاندىشەۆتىڭ «العا، العا! توقتاماڭدار!» دەگەن داۋىسى تالىپ ەستىلەدى. ماڭدايىنان توگىلگەن اششى تەر يىقتاعى جاراعا قۇيىلىپ، جاندى شىعارىپ بارادى. ءسال تىزە بۇگىپ، جاراقاتىن تاڭۋعا ۋاقىت تا، داكە دە جوق. قالاي بولعاندا دا نەگىزگى  قۇرامادان  كوز جازباۋ كەرەك. مىنە، توعايعا دا ىلىكتى. وسى كەزدە  قايدان كەلگەنى بەلگىسىز، وڭ جاقتاعى قاراعايدىڭ تۇبىنەن سوپاڭ ەتىپ  ەكى نەمىس سولداتى شىعا كەلدى. ويلاناتىن ۋاقىت جوق. ۆينتوۆكاسىن كەزەپ باسىپ سالدى. ءدال ءتيدى. ەكىنشىسىنە قاراتىپ  شۇرىپپەسىن تارتىپ ەدى، وت المادى. پاترونى بىتكەن. نەمىس  سولداتى  بۇعان قاراپ  اۆتوماتىن باعىتتادى دا، ۇڭعىسىن تومەن ءتۇسىرىپ بارىپ، قايتادان كوتەردى. بىراق، اتقان جوق. شاماسى تۇتقىنعا  الماق.

«اتاڭنىڭ باسى!» – دەدى ىشتەي ابدىرازاق. جاۋدىڭ ايتقانىنا كونەتىن ىڭعاي تانىتىپ، ەكى قولىن كوتەرىپ، ىلگەرى جۇرە باستادى. ويى – ارا قاشىقتىقتى بارىنشا جاقىنداتۋ. نەمىس تايىنشاداي، ءىرى. الىسا كەتسە   ەسە جىبەرمەيتىنى كورىنىپ-اق تۇر. سوندىقتان دا ءوز-وزىنە سەنىمدى.

ابدىرازاقتىڭ وعان قاراعاندا بويى ءسال باكەنە بولعانىمەن، قۇرىشتان قۇيعانداي دەنەسىندە  ارتىق  ەت جوق. سەگىز ورمەلى قامشىداي سەرىپپەلى. بۇلت-بۇلت ويناعان بۇلشىق ەتتەرى سىرت كوزگە ونشا كوپ بايقالا بەرمەيدى.

مىنە، تاياق تاستامداي جەر   جاقىندادى. جاۋىنىڭ نازارىن باسقا جاققا قاراي اۋدارۋ ءۇشىن «بەرىلدىم» دەگەندەي  ۆينتوۆكاسىن سولعا قاراي لاقتىرىپ جىبەردى. ءسويتتى دە، قارسىلاسى قاباعىن كوتەرىپ ۇلگەرگەنشە بولعان جوق، وعان  تۋرا اتىلدى.

اۆتومات گۇرس ەتىپ، اجال وعى قۇرباندىعىنا اسىققانداي قۇلاعىنىڭ تۇبىنەن زۋ ەتىپ وتە شىقتى. ءمۇلت كەتتى. ارادا سەكۋند پا، الدە ونىڭ وننان بىرىندەي ۋاقىت ءوتتى مە، ەسىندە جوق، قولى اۆتوماتتىڭ ۇڭعىسىنا جەتىپ ۇلگەردى. تىكەلەي  كەۋدەسىنە باعىتتالىپتى. ەگەر نەمىس ەكىنشى رەت شۇرىپپەنى باسىپ ۇلگەرسە، بۇل جولى جازا باسپاسى انىق. وعان جەتكىزبەس ءۇشىن  ونىڭ قارۋىن ورتان بەلىنەن قىسا  ۇستاپ، بار كۇشىمەن جۇلقا، وزىنە قاراي تارتتى. وسى كەزدە ەكىنشى قولى بوساعان نەمىس  شوقپارداي جۋان جۇدىرىعىمەن مۇنى قۇلاق-شەكەسىنەن قونجيتا  سوقتى. اۆتومات اناداي جەرگە ۇشىپ ءتۇستى. ەندى ەكەۋى دە قارۋسىز. ۇشقان قارعا، ۇلىعان اڭ، گۇرسىلدەپ اتىلىپ جاتقان وق داۋىسى دا ءبىر ساتكە تىنىپ قالعانداي.

وتاندارىنان جىراق، ايدالاداعى بەلارۋس ورمانىنىڭ الاڭقايىندا ءبىر-ءبىرىن مۇلدەم تانىمايتىن ەكەۋ ارپالىسىپ جاتىر. ءبىر كەزدە نەمىستىڭ سالالى ساۋساعى مۇنىڭ كەڭىردەگىنە ىلىكتى. قىسقاشتاي قىسىپ، بوساتار ەمەس. تىنىسى تارىلىپ بارادى. ابدىرازاق اقىرعى كۇشىن جيناپ جاۋىن جامباسقا سالدى دا، كوتەرىپ الىپ، جەرگە سوقتى. ەسىن جيعىزباستان كەۋدەسىنە شىعىپ، ەندى ونىڭ ءوزىن قىلعىندىرماققا  ارەكەت جاسادى. بىراق، ۇزاق ۇستاپ وتىرا  المادى. تاعى دا يتجىعىس.  نەمىستىڭ كۇشى كوپ. ابدىرازاقتىڭ ايلاسى باسىم، قيمىلى شالت.

اۆتومات تاياق تاستامداي جەردە. كىمنىڭ قولى ءبىرىنشى جەتسە، سول ءتىرى قالماق. جان الىپ، جان بەرىسكەن جەكپە-جەك بيە ساۋىمداي ۋاقىت وتكەندە بارىپ ابدىرازاقتىڭ پايداسىنا شەشىلدى. بار كۇشىن وڭ قولىنا بەيىمدەپ، يەكتىڭ استىنان ۇرماققا ۇمتىلعان نەمىستىڭ سوققىسىن شالت بۇرىلىپ وتكىزىپ جىبەردى دە، قوس وكپەنىڭ تۇسىنان ىشقىنا تەپتى. كەسكەن تەرەكتەي قۇلاعان قارسىلاسى ەسىن جيعانشا، اۆتوماتقا  ءبىرىنشى بولىپ جەتتى... 

كيىمدەرى جىرتىلىپ، دال-دۇلى شىققان. بەتتەرىندە، بىلەكتەرىندە ساۋ تامتىق جەر جوق. قان مەن توپىراق ارالاسقان جارانىڭ اۋزى ۋداي اشىپ بارادى. ءبىر قولىمەن جاراقاتىن باسىپ، ەكىنشى قولىمەن  اۆتوماتتى يىعىنا  ءىلىپ الدى دا  قىزىل اسكەرلەر كەتكەن جاقتى بەتكە الىپ جۇگىرە جونەلدى. ءار مينۋت، ءار سەكۋند قىمبات. ەڭ باستىسى، مايدان شەبى الىستاپ كەتپەي تۇرىپ ءوزىمىزدىڭ اسكەرلەرگە قوسىلۋ كەرەك.

قانشا جۇگىرگەنى بەلگىسىز، ءولدىم-تالدىم دەگەندە بارىپ قارۋلاستارىنا دا  جەتتى-اۋ. قاتارلارى مۇلدەم سيرەپ قالعان. توعاي شەتىنە بەكىنگەن نەمىستەر بۇلاردىڭ جولىن كەسۋ ءۇشىن قورعاسىن وقتى نوسەرلەتە بوراتۋدا. ءاربىر شارشى مەتر جەردى پۋلەمەت وعىمەن ينەدەي پىسكىلەۋدە. بەت قاراتار ەمەس. ماقساتتارى بەلگىلى – قورشاپ، تۇتقىنعا  الماق، بولماسا مۇلدەم قۇرتىپ جىبەرمەك.

مايور ا. دۋلكەيت بۇكىل پولكتان قالعان قىرىق شاقتى جاۋىنگەردى  جيناپ الدى دا:

 – بۇيرىعىمدى تىڭداڭىزدار. مىناۋ قورشاۋدىڭ ارعى بەتىندە ءبىزدىڭ اسكەرلەر. ولەيىك-تىرىلەيىك سولارعا قوسىلۋىمىز كەرەك. جارالىلاردى جاۋ قولىندا قالدىرۋعا بولمايدى. وزدەرىمىزبەن بىرگە الىپ شىعامىز.

«وتان ءۇشىن، العا!» دەپ، قايتادان شابۋىلعا باستادى. بۇلار كومانديرلەرىنىڭ سوڭىنان  ءدۇر كوتەرىلدى. ءومىر مەن ءولىمدى تارازىعا سالعان قيان-كەسكى ايقاس قايتادان باستالدى. كۇش تەڭ ەمەس. قارۋ-جاراقتان دا، ادام سانى بويىنشا دا جاۋ باسىم. اۆتومات، پۋلەمەت، مينومەتتەن اتىلعان وق قارشا بوراۋدا. ابدىرازاقتىڭ  الدىندا كەلە جاتقان روتا كومانديرى گ. لاندىشەۆ «توقتاماڭىزدار!» دەپ،  سوڭىنان  ەرگەندەردى جىگەرلەندىرمەك بولىپ قولىن كوتەرە بەرگەنى سول ەدى، گۇرس ەتىپ  قاسىنان گرانات جارىلدى. ەكى قىزىلاسكەر سول جەردە مەرت بولدى. كومانديرى  اۋىر جارالانىپتى. جاعدايى مۇلدەم قيىندادى. سونى سەزگەن گ. لاندىشەۆ قاسىنا ەڭبەكتەپ جەتكەن ابدىرازاققا:

– كورىپ تۇرسىڭ عوي. مەن ەندى بۇل دۇنيەلىك ەمەسپىن. سوڭعى ءوتىنىشىم، مەنى جاۋ قولىنا تىرىدەي قالدىرا  كورمە. وزىمدە پاترون ءبىتتى. مەنى  ءوز قولىڭمەن اتىپ كەت، – دەپ قىرىلداي داۋىستادى.

– جوق، كوماندير! مەن سەنى بۇلاي تاستاي  المايمىن. ولسەك تە، تىرىلسەك تە  بىرگە بولامىز،  – دەپ، جارالىنى ارقاسىنا  سالماققا ارەكەتتەندى.

– توقتات،  قىزىلاسكەر ماميەۆ، بۇيرىقتى ورىندا!- دەگەنىنە قاراعان جوق، گريگوريدىڭ ءبىر قولىن موينىنا اسىپ، ەكىنشى قولىمەن كەۋدەسىنەن  دەمەپ، ىلگەرى قاراي  ەڭبەكتەدى. ءبىر-ەكى  مەتر جەر بولسا دا العا جىلجۋ ءۇشىن بار كۇشىن سالدى. موينىنان، ماڭدايىنان سورعالاعان اششى تەر كوزىن اشتىرار ەمەس. اسپان اينالىپ جەرگە تۇسكەندەي. ارقاسىندا كومانديرى، موينىندا  نەمىس اۆتوماتى، بارىن سالىپ-اق كەلەدى. «قايسىڭنىڭ جانىڭدى الايىن» دەگەندەي، قاڭعىعان وق جان-جاقتارىنان تىمىسكىلەۋدە. الدىڭعى جاقتان ءبىزدىڭ اسكەرلەردىڭ «ۋرالاعان» داۋىسى تالىپ ەستىلەدى. شامامەن قوزى كوشتەي جەردە. مىنە، مايدان شەبىنە دە جەتتى. «قورشاۋدان شىقتىق» دەگەن قۋانىش بويىنا قۋات بەرىپ، دەنەسىن تىكتەي بەرگەنى سول ەدى، ءدال قاستارىنان مينومەت سناريادى جارىلدى. قۇلاعى شۋىلداپ، كوزى قاراۋىتىپ قۇلاپ   بارا جاتقانى عانا ەمىس-ەمىس ەسىندە. ارادا قانشا ۋاقىت وتكەنى ەسىندە جوق. ...كوزىن اشسا، ىڭىرسىپ، ىڭقىلداعان، قينالعان جارالىلار اراسىندا جاتىر. اينالا قاپتاعان نەمىس. ء«وزىمىزدىڭ اسكەرلەرگە قوسىلامىز» دەگەن ۇكىلى ءۇمىتتىڭ مۇلدەم ءۇزىلىپ، نەمىستەردىڭ تۇتقىنىنا تۇسكەنىن سوندا بارىپ ءبىلدى. ءىش قازانداي قاينايدى. قولدان كەلەر دارمەن جوق. «بالكىم، تانىستاردان بىرەۋ-مىرەۋدى كورىپ قالارمىن» دەگەن ويمەن باسىن كوتەرمەك بولىپ ەدى، ءالى قۇرىپ، قايتادان قۇلاپ ءتۇستى. ەرتەسىنە بارلىق تۇتقىنداردى پولشاداعى بيالو-پودلياسكو ەلدى مەكەنىندەگى لاگەرگە جىبەردى. ادامدىق ولشەمدى اياققا تاپتاعان ازاپتى كۇندەر باستالدى.

تاڭ اتقاننان كۇن باتقانعا دەيىن اۋىر جۇمىس. تاماقتارى – شىرىگەن كوكونىستەردىڭ قالدىعىنان جاسالعان بىلامىق. ايتەۋىر، ولمەستىڭ قامى ءۇشىن سونىمەن جۇرەك جالعايدى. «قىرىق جىل قىرعىن بولسا دا اجالدى ولەدى» دەگەن راس ەكەن، ابدىرازاق بۇعان دا شىدادى. نەمىستەردىڭ الداۋىنا تۇسپەدى، ارباۋىنا كونبەدى.  «تۇركىستان» لەگيونىنىڭ قاتارىنا كىرسەڭ، تاماعىڭ توق، كيىمىڭ ءبۇتىن بولادى» دەگەن لاگەر باسشىسىنىڭ  ۇسىنىسىنان باس تارتقانى ءۇشىن  تالاي رەت يتكە تالانىپ، ايلاپ كارتسەردە دە وتىردى. ءبارىبىر مويىمادى. تەگىنە تارتقان تەكتىلىك، انانىڭ اق سۇتىمەن بويىنا دارىعان قايسارلىق جاۋىنا باسىن يدىرگەن جوق.

سوڭعى ايقاستا كومانديرى گ. لاندىشەۆتىڭ  ايتقانىن ورىنداسا، بالكىم، تۇتقىنعا دا تۇسپەس پە ەدى. بىراق، ابدىرازاق ءۇشىن جولداسىن جولدا قولدىرۋ – ولىممەن تەڭ ۇعىم. «ولسەم دە ءوز بيىگىمدە ولەمىن. ارىمدى اياققا تاپتاتپايمىن»  دەپ جۇرەگىنە جازعان قاعيداتىنان ءومىر بويى باس تارتقان ەمەس.

ارادا ون ءبىر ايداي ۋاقىت وتكەندە پولياك پارتيزاندارى نەمىستەرگە تۇتقيىلدان شابۋىل جاساپ، بۇلاردى تۇتقىننان بوساتىپ الدى.  پارتيزاندار قاتارىندا سوعىسىپ، ءبىر جىلدان كەيىن قىزىل ارميا ساپىنا قايتادان قوسىلدى. 3-ءشى ۋكراين مايدانى جاۋىنگەرلەرى قاتارىندا ەلىمىزدى نەمىس باسقىنشىلارىنان ازات ەتۋ جولىندا تالاي ۇرىستارعا قاتىسىپ، جانقيارلىق ەرلىكتىڭ ۇلگىسىن كورسەتتى. بىرنەشە مارتە جاۋىنگەرلىك وردەن، مەدالدارعا دا ۇسىنىلدى. الايدا، «ەرەكشە» ءبولىمنىڭ «قىراعى كوزدەرى» مۇنىڭ تۇتقىندا بولعانىن كولدەنەڭ تارتىپ، تالاي رەت ماراپاتتانۋشىلار تىزىمىنەن سىزىپ تاستادى. ابدىرازاق وعان دا مويىعان جوق.  قاندى قىرعىننىڭ ىشىندە ءتىرى جۇرگەنىنە شۇكىرشىلىك ەتتى. 1944-ءشى جىلى ودەسسا  قالاسىن جاۋدان ازات ەتۋ بارىسىندا  اۋىر جارالانىپ، تبيليسيدەگى اسكەري گوسپيتالعا ءتۇستى. دارىگەرلەر قانشاما تىرىسقانىمەن وڭ اياعىن امان الىپ قالا  المادى. كەستىرۋگە ءماجبۇر بولدى. «باستان قۇلاق ساداقا».

ەلەنگەن ەڭبەك

ءسويتىپ، 1944-ءشى جىلى، 27 جاسقا قاراعان شاعىندا مايدانگەر اعا ەلگە ورالدى. اعايىن-تۋىستارىمەن قاۋىشىپ، جانى ءسۇيىپ قالاعان ۇستازدىق قىزمەتىنە كىرىستى. سوعىستا قاھارمان جاۋىنگەر رەتىندە تانىلسا، بەيبىت ەڭبەكتە بىلىكتى ۇستاز، تالاپشىل باسشى رەتىندە ەل قۇرمەتىنە بولەندى. 40 جىلعا جۋىق مۇعالىمدىك  قىزمەتىندە  سان مىڭداعان شاكىرتتەردى تاربيەلەپ، ۇلكەن ومىرگە جولداما  الىپ بەردى. ۇلى وتان سوعىسىنداعى ەرلىگى ءۇشىن  «قىزىل جۇلدىز» وردەنىمەن، كوپتەگەن جاۋىنگەرلىك مەدالدارمەن ماراپاتتالدى.

 1951-ءشى جىلى الماتى وبلىسىنداعى قىزىلاسكەر سەلوسىنداعى باستاۋىش مەكتەپتىڭ ديرەكتورى بولىپ تاعايىندالىپ، وسى قىزمەتىنەن زەينەتكەرلىككە شىقتى. قازىر بۇل مەكتەپكە اعامىزدىڭ ەسىمى بەرىلگەن.  ابدىرازاق اعا ومىردە دە، تۇرمىستا دا شاڭىراعىنىڭ ءتۇتىنىن ءتۇزۋ ۇشىرعان باقىتتى جان. ومىرلىك جارى تۇرار اپايمەن بىرگە ۇلاعاتتى ۇرپاق ءوسىرىپ، ۇلدارىن ۇياعا، قىزدارىن قياعا قوندىردى. ءبارى دە ومىردەن ءوز جولدارىن تاپتى. الدى مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى دارەجەسىنە كوتەرىلدى.

...برەست مەموريالدىق كومپلەكسىنىڭ مۇراجايىندا قامالدى قورعاۋشى  قاھارمانداردىڭ ءبىرى رەتىندە جاۋجۇرەك 125-ءشى پولكتىڭ 2-ءشى باتولونى 2-ءشى روتاسى  3-ءشى ۆزۆودىنىڭ مەرگەنى ابدىرازاق ماميەۆتىڭ سوعىس جىلدارىنداعى فوتوسۋرەتى قويىلعان. ءومىربايانى جازىلعان. سوعىستىڭ باستالۋىنا  75 جىل تولۋىنا  وراي قورعاندا وتكەن ۇلكەن اسكەري شەرۋ جانە جوعارىدا  ايتىپ وتكەن سوۆەت كوشەسىندەگى مەرەكەلىك شارا كەزىندە  بەلارۋس رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇلتتىق گۆارديا جاۋىنگەرلەرى وزگە دە باتىرلارمەن بىرگە ابدىرازاق اعامىزدىڭ دا قىزىلاسكەر كيىمىن كيگەن  پورترەتىن اسقاقتاتا كوتەرىپ ءجۇردى. سول ساتتە ءبىزدىڭ كەۋدەمىزدى كەرنەگەن ماقتانىش سەزىمىن ايتىپ جەتكىزۋ  مۇمكىن ەمەس. مۇنى ءبىز ەرلىگىمەن ەلىنىڭ مەرەيىن وسىرگەن باتىرلارىمىزعا كورسەتىلگەن قۇرمەت، رۋحتارىنا  تاعزىم رەتىندە قابىلدادىق.

...جىل سايىن  ءدال وسى كۇنى، ءدال وسى جەردە، ءدال وسىنداي شارالاردى وتكىزىپ وتىرۋ برەستە  بۇلجىماس  داستۇرگە  اينالعان. ء«ولى رازى بولماي، ءتىرى بايىمايدى» قاعيداتىن  بۇل ەلدە بۇلجىتپاي ورىندايدى.  وتە قۇپتارلىق، ۇلگى الارلىق ءىس.

دا نوۆىح سۋسترەچ، بەلارۋس!

مەزگىل ەكىندى مەن اقشامنىڭ اراسى. ەندى ءبىر جارتى ساعاتتان كەيىن «موسكۆا-مينسك» جۇردەك پوەزى پەررونعا كەلىپ توقتايدى. تۋىسقان بەلارۋس رەسپۋبليكاسىندا بولعان ءبىر جەتى ۋاقىتىمىزدىڭ قالاي تەز وتە شىققانىن ءوزىمىز دە بايقاماي قالدىق. ءسوتسياليزمنىڭ جاقسى جاقتارىن كاپيتاليستىك قوعامنىڭ حالىققا ءتيىمدى تاسىلدەرىمەن ۇشتاستىرىپ، ەكونوميكانى دامىتىپ، رەسپۋبليكا تۇرعىندارىنىڭ الەۋمەتتىك-تۇرمىستىق جاعدايلارىن جاقسارتۋدىڭ وزىندىك – بەلارۋستىق جولىن تاڭداعان ەلگە دەگەن تاڭدانىسىمىز كوپ، سۇيىسپەنشىلىگىمىز ودان دا جوعارى.

مىنە، پويىزعا دا وتىردىق. اۋىزدىعىمەن الىسقان ۇشقىر وتاربا ءبىزدى برەستەن الا قاشقىسى كەلگەندەي جىلدامدىعىن ەسەلەي تۇسۋدە. قالادان كەيىن قالا، بەكەتتەن كەيىن بەكەت ارتتا قالىپ جاتىر. ءومىر، سوعىس تۋرالى تۇسىنىگىمىزدى ءتۇپ-تامىرىمەن وزگەرتكەن وسى ساپارىمىزدا كوپ نارسەگە كوزىمىز جەتتى.

قىرشىنىنان قيىلعان تاعدىرلار مەن كۇلگە اينالعان قالا-دەرەۆنيالارداعى سوعىستىڭ سويقان ءىزىنىڭ جاراسى ءالى جازىلماعانىن ايعاقتاعانداي حاتىن قوڭىراۋلارىنىڭ ازالى ءۇنى قۇلاعىمىزدان كەتەر ەمەس...

كەلەسى كەزدەسكەنشە بەلورۋسسيا!

بورانباي عاليەۆ، "اتىراۋ-برەست" اسكەري-پاتريوتتىق ەكسپەديتسياسىنىڭ مۇشەسى.

اتىراۋ – برەست – اتىراۋ

Abai.kz