«ەگەمەن قازاقستان» باسىلىمىنىڭ ءتىلشىسى ءومىر ەسقالي سەرپىن-2050» باعدارلاماسىنا قاتىسۋشى سايدا بەكبۋدي اتتى  جاس تۇلەكتەن سۇحبات الىپتى. قازاقتىڭ ءتىلى مەن ءداستۇرىن جەتىك بىلەتىن جاس تالاپتىڭ ويىن Abai.kz اقپاراتتىق پورتالىنىڭ وقىرماندارىنا دا ۇسىنۋدى ءجون ساناپ وتىرمىز.

Abai.kz اقپاراتتىق پورتالى

«الداعى ماقساتىم – تاڭداعان ماماندىعىمدى كاسىبي تۇردە يگەرىپ، ماعجان ەلىندە ەڭبەك ەتۋ»، – دەيدى «سەرپىن-2050» باعدارلاماسىنا قاتىسۋشى جاس تۇلەك. ەلباسى «ماڭگىلىك ەل» جاستارىنا اركەز ۇلكەن سەنىم ارتادى. «ديپلوممەن – اۋىلعا!»، «اۋىل جاستارى»، «جاسىل ەل»، «جاستار تاجىريبەسى» سەكىلدى باعدارلامالار شەڭبەرىندە مىڭداعان ۇل-قىزدار ءبىلىم الىپ، جۇمىسقا ورنالاسىپ، ەل ەكونوميكاسىنىڭ دامۋى­نا ايتارلىقتاي ۇلەس قوسىپ كەلەدى. ولاردىڭ قاتارىندا سولتۇستىك قازاقستان كاسىپتىك-پەداگوگيكالىق كوللەدجىنىڭ وزات ستۋدەنتى سايدا بەكبۋدي دە بار. «مەملەكەت باسشىسىنىڭ تىكەلەي قولداۋىمەن 2014 جىلدان بەرى «ماڭگىلىك ەل» جاستارى – يندۋسترياعا» مەملەكەتتىك باعدارلاماسى شەڭبەرىندە جۇزەگە اسىرىلىپ كەلە جاتقان «سەرپىن-2050» الەۋمەتتىك جوباسى وڭتۇستىك جاستارىن سولتۇستىككە كوپتەپ تارتا وتىرىپ زاماناۋي ءبىلىم بەرۋ، ورنالاستىرۋ، وسىلايشا، كادر تاپشىلىعىن جويۋ، ىشكى ميگراتسيانى، دەموگرافيالىق احۋالدى رەتتەۋ سياقتى مىندەتتەردىڭ قويىلۋىمەن ماڭىزدى»، – دەيدى ول.

– سەن «سەرپىن-2050» باعدارلاماسىنا ۇكىلەپ قوسىلعان ۇمىتتەرىمىزدىڭ ءبىرىسىڭ. كۇنگەيدەن تەرىسكەيگە ات باسىن تىرەۋىڭنىڭ سىرى نەدە؟

– ءيا، مەنىڭ تۋىپ-وسكەن جەرىم – وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى، بايدىبەك اۋدانى، بو­رالداي ەلدى مەكەنى. اۋىلىمىز ۇلكەن، شامامەن 4 مىڭداي تۇرعىن بار. ۇيىمشىل، ەڭبەكشىل، ونداعان ۇلت وكىلدەرى ءبىر ءۇيدىڭ بالاسىنداي تاتۋ-ءتاتتى تۇرادى.

كىشكەنە كەزىمنەن اجەمنىڭ باۋىرىندا وسكەندىكتەن، تاعىلىمدى اڭگىمەلەرى ساناما ءسىڭىپ، كوكەيىمدە جاتتالىپ قالىپتى. اتامىز كارىم يران شاحىنان قىسىم، ءزابىر كورىپ، بەرى قاراي قاشقان. شەكارانى زاڭسىز كەسىپ وتكەنى ءۇشىن رەسەيدە ءۇش جىلداي اباقتىعا قامالعان. 1949 جىلى قازاقستاندى پانالاپ، ءبىرجولا تۇراقتاپ قالعان. وسى جەردە جەتىم بالالار ۇيىندە تاربيەلەنگەن، ەشقانداي تۋعان-تۋىسى جوق اجەمىز ەرنانى جولىقتىرىپ، ەكى جارتى ءبىر ءبۇتىن بولۋعا ءسوز بايلاسقان. ولار­دىڭ كىندىگىنەن 3 قىز، 3 ۇل وربىگەن. فريدا گەرمانيادا تۇرادى. داۋت اۋعان سوعى­سىنان جارالانىپ كەلگەننەن كەيىن كەسەلى اسقىنىپ، كوز جۇمدى. زەيناب – شىمكەنتتە. يۋسۋپ تا دۇنيەدەن ءوتتى. ساريا مەن اكە-شەشەم بورالدايدا. ءبىز ءۇش اعايىنبىز. سايدا اراب تىلىنەن اۋدارعاندا «باقىتتى» دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى. شاماسى ءۇيدىڭ تۇڭعىشى بولعاندىقتان، جاقسى تىلەكتى ىرىم ەتسە كەرەك.

بىلتىر مەكتەپ ءبىتىرىپ، شىمكەنت قالا­­سىنداعى № 3 كوللەدجگە وقۋعا تۇسۋگە كەل­دىم. وسىنداعى قابىلداۋ كوميسسياسىنان «سەرپىن-2050» باعدارلاماسى جايلى اقپارات العان سوڭ، شىنى كەرەك، تالاپتى جاستارعا قولداۋ كورسەتۋ جوباسىنا قاتىسۋعا بەل بۋدىم. نەگە باعىمدى سىناپ كورمەسكە، قاي قيىرعا بارسام دا ءوزىمنىڭ وتانىم ەمەس پە دەگەن شەشىممەن قىزىلجارعا قۇستاي ۇشىپ جەتتىم.

 – ءبىزدى سەنىڭ قىزدار تۇگىل ۇلداردىڭ تا­ۋەكەلى جەتە بەرمەيتىن ماماندىقتى تاڭ­داۋىڭ قىزىقتىرادى.

– ونىڭ جايى بىلاي. ناعاشى جۇرتىم – اۋلەتىمەن تۇگەل ەلەكتريك. اجەم اللا لە­پەشكينا دا، ونىڭ اكە-شەشەسى دە، انامنىڭ اعاسى پاۆەل دە. باستاپقىدا بۇعان تاڭدا­نىس بىلدىرسەم، بوي جەتە كەلە وسى كاسىپكە مە­نىڭ دە اڭسارىم اۋا باستادى. «سىنىقتان باسقانىڭ ءبارى جۇعادى» دەمەكشى، مەكتەپتە وقىپ جۇرگەننەن اۋەس بولدىم. سودان قالاي «با­ۋىر باسىپ» قالعانىمدى دا سەزبەي قال­دىم. الدىمنان اق ارمان قول بۇلعاپ شا­قىرعاندا ناعاشىلارىمنىڭ جولىن جالعاستىرۋدى قۇپ كوردىم. ونىڭ ۇستىنە، ەكسپو-2017 حالىقارالىق كورمەسى اياسىندا وتەتىن «بولاشاقتىڭ ەنەرگياسى» تاقىرىبى قىزىقتىرىپ، ءوز جوبالارىمدى ۇسىنعانمىن. بۇل دا اسەر ەتكەن بولار.

قازىر مەملەكەتتىك گرانت ءتىزىمى بويىنشا وڭتۇستىكتەن كەلگەن 17 تۇلەك سولتۇستىك قازاقستان كاسىپتىك-پەداگوگيكالىق كول­لەدجىنىڭ ەلەكترمەن جابدىقتاۋ بولىمىندە وقىپ ءجۇرمىز. وسى سالادا ءۇش جىل بويى ءبىلىمىمىزدى جەتىلدىرىپ، تەحنيك-ەلەك­تريك ماماندىعىن الىپ شىعامىز. بۇل – وتە قا­جەتتى، ۇلكەن سۇرانىسقا يە ماماندىق. ەلباسىنىڭ: «مەن جاستارىمىزدى جۇمىسشى ماماندىعىن بەلسەندى مەڭگەرۋگە شاقىرامىن. كەزىندە مەن دە جۇمىسشى كيىمىن كيۋدەن باستادىم…وسى ومىرلىك تاجىريبەلەرىڭ، سەندەر قانداي ءومىر جولىن تاڭداپ الساڭدار دا، مىندەتتى تۇردە كادەلەرىڭە جارايدى»، دەگەن سوزدەرى بارىمىزگە وي سالۋى ءتيىس. العاشقى وندىرىستىك تاجىريبەنى كاسىپورىنداردا وتكىزىپ، جاقسى قىرىمىزدان تانىلدىق.

 – قازاق ءتىلىن، مادەنيەتىن جەتىك بىلەدى ەكەنسىڭ. قايدان مەڭگەرىپ ءجۇرسىڭ؟

– وعان تاڭعالاتىن ەشتەڭە جوق. بى­رىنشىدەن، قازاعى قالىڭ ورمانداي جىرتىلىپ ايىرىلاتىن وڭتۇستىكتە جاستايىمنان قازاق بالالارىمەن قۇلىن-تايداي تەبىسىپ وسسەم، ەكىنشىدەن، يران وتباسى بولساق تا، ءاردايىم قازاقشا سويلەسەتىنبىز. س.ەرۋباەۆ اتىنداعى ۇلتتىق ءبىلىم شاڭىراعىن تامام­داعاندىقتان، ءوزىمدى قازاق ءتىلىنىڭ جاناشىرى، پاتريوتى سانايمىن. وسىندا ء«تىل – دوستىقتىڭ التىن كوپىرى» بايقاۋىنا قا­تىسىپ، گران-پري ۇتىپ الدىم. قازاقستان حالقى وبلىستىق اسسامبلەياسىنىڭ العىس حاتىنا يە بولدىم. ءبىز سەكىلدى جاستاردى ايماق باسشىسى ەرىك سۇلتانوۆ قابىلداپ، قۇر­مەت كورسەتتى. مەملەكەتتىك حاتشى گۇلشارا اب­دىقالىقوۆانىڭ وبلىسقا جۇمىس ساپارى كەزىندە دوڭگەلەك ۇستەلگە ارنايى شاقىرتىلدىم.

– تەرىسكەيدى جاتسىنعان جوقسىڭ با؟ سالت-داستۇرلەرىندە وزگەشەلىكتەر بار ما؟

– ايتادى عوي، اركىمنىڭ تۋعان جەرى وزىنە جۇماق دەپ. قايدا جۇرسەم دە جۇدىرىقتاي جۇرەگىم اتامەكەن دەپ سوعادى. مەن ءۇشىن ونىڭ ءار تاسى، ءار تالى ىستىق. شىنى كەرەك، وسى جاققا كەلگەن سوڭ بىرازعا دەيىن ۇي­رەنىسە الماي تۋعان-تۋىستارىمدى، قۇربى-قۇر­داستارىمدى قاتتى ساعىنعانىم راس. بىرگە ويناپ-كۇلگەن ىستىق كەزدەر ەسكە ءتۇسىپ، كوز جاسىمدى سىعىپ العان كەزدەرىم بولدى. جاسىل جەلەك جامىلعان التىن بەسىگىم، اۋىل جانىنان سىلدىراي اققان بورالداي وزەنى، الىستان مۇنارتقان تۇرا تاۋى تۇسىمە ەنىپ ءجۇردى. بىراق، «ادام ۇيرەنىسكەنشە، جىلقى كىسىنەسكەنشە» دەمەي مە؟ ديرەكتورىمىز جەڭىس ءابىلماجىن باستاعان ۇستازدار قاۋىمى ءبارىمىزدى قۇشاق جايا قارسى الىپ، جىلى مەيىرىن توكتى. تانىسۋ كەشىندە تاريحى تەرەڭنەن باس­تالاتىن، ماتەريالدىق-تەحنيكالىق بازاسى مىقتى ۇجىمعا كەلگەنىمىزگە قۋاندىق. قالا­نىڭ كورىكتى جەرلەرىنە ساياحات ۇيىم­داستىرىلىپ، نە كەرەك، تەزىرەك ءسىڭىسىپ، ورنىعىپ كەتۋىمىزگە بارلىق مۇمكىندىك تۋدىرىلدى. وقۋ جانە پراكتيكالىق ساباقتار جاقسى جابدىقتالعان كابينەتتەر مەن زەرتحانالاردا وتەدى. دارىستەردى تاجىريبەلى پەداگوگتار جۇرگىزەدى. وسىعان قاراعاندا تاڭداعان ماماندىعىمىزدىڭ مىقتى شەبەرى بولاتىنىمىزعا سەنىم مول. جۋىردا ەلەكتردى جيناقتاۋ تاجىريبەسىنەن ءوتىپ، سىناقتى وي­داعىداي تاپسىردىق.

تەرىستىكتىڭ ءومىر ءسۇرۋ داستۇرلەرىنەن ايتارلىقتاي ايىرماشىلىق بايقاي قويعان جوقپىن.تەك بۇل جاقتا ورىسشاعا باسىمدىق بەرىلە مە دەپ قالدىم. تۇرعىندار ءالى دە رەسمي تىلگە بەيىم. الدەبىر شارۋامەن ءبىر قازاق مەكتەبىنە بارعانىمدا وقۋشىلاردىڭ ءبىر-بىرىمەن ورىسشا ءتىل قاتىسۋى ورەسكەل كورىندى. مۇنىڭ ءبارى ءبىز ءۇشىن تاڭسىق. تىم قاتتى سىناپ كەتتى دەپ ايىپ ەتپەڭىز. كورگەن-بىلگەنىمدى ايتىپ جاتقانىم عوي. اۋا رايىنىڭ سۋىقتىعىمەن، قىتىمىرلىعىمەن قورقىتۋشى ەدى. وعان بوي ۇيرەندى. تالاي ۇلىلار مەن تۇلعالار ءوسىپ-ءونىپ شىققان قاسيەتتى قىزىلجار جەرىنە كەلگەنىمە ەش وكىنبەيمىن. اۋىلدان ۇزاپ كورمەگەن بىزدەر ءۇشىن ۇيرەنەرلىك تاعىلىمدار كوپ مۇندا.

 – ۇكىمەت تاراپىنان سەرپىندىكتەرگە قانداي جاعدايلار جاسالعان؟

– مەنىڭ بىلۋىمشە، قىزىلجار وڭىرىندە وڭتۇستىك جاقتان ءبىر مىڭعا جۋىق جاستار جوعارى، ارناۋلى وقۋ ورىندارىندا ءبىلىم الىپ جاتقان كورىنەدى. بۇل – ۇلكەن كۇش، قۋانتارلىق جايت. باعدارلامانىڭ ودان ءارى ءساتتى جالعاسارىنا تىلەكتەسپىن. ءبىزدىڭ الدىمىزدا كەلگەن العاشقى لەك وقۋلارىمەن دە، قوعامدىق بەلسەندىلىكتەرىمەن دە ريزا ەتىپتى. ءبىز دە وسى ۇدەدەن كورىنۋگە بار كۇشىمىزدى سالىپ، تىرىسىپ جاتىرمىز.

كورسەتىلىپ جاتقان قامقورلىقتارعا ريزامىز. الەۋمەتتىك قولداۋلارعا كەلسەك: شاكىرتاقىعا – 16 مىڭ، تاماقتانۋعا – 28 مىڭ، جولاقىعا – 20 مىڭ، بىرجولعى كيىنۋگە 74 مىڭ تەڭگە تولەنەدى. مەملەكەت تاراپىنان وسىنداي زور كومەكتەر بەرىلەدى. جاتاقحانادا تۇرۋ تەگىن: تازا، جارىق، كەڭ. كوللەدجدە سپورت زال­دارى، كومپيۋتەر كابينەتتەرى جۇمىس ىستەيدى. مادەني، مەرەكەلىك ءىس-شارالار جۇ­يەلى ءوتىپ تۇرادى. بوس ۋاقىتىمىزدى ماز­مۇندى، كوڭىلدى وتكىزىپ ءجۇرمىز. كوپتەگەن دوستار تاپتىق.

بۇل جوبا بىزدەرگە وراسان جەڭىلدىكتەر سىي­لاپ وتىر. العا قويعان ماقساتىمىز – وقۋدى جاقسى اياقتاپ، سولتۇستىك وڭىردە جاقسى مامان اتانۋ.

تەرىسكەيگە كۇنگەيدىڭ جىلى شۋاعىن، قازاقى مىنەزى مەن تاربيەسىن الا كەلگەن جاس ورەن وسىلايشا اعىنان اقتارىلادى.

«كەيبىرەۋلەر ءۇشىن «ماڭگىلىك ەل» يدەيا­سى، وركەنيەتتى 30 ەلدىڭ ساپىنا قوسىلۋ وي جەتپەس قيالدا، قول جەتپەس قياندا كورىنۋى مۇمكىن. «رۋحى بيىك، ەڭبەگى ەرەن، بىرلىگى مىقتى ماڭگىلىك ەل بولۋ ءۇشىن بىزدە ءبارى بار. ءبىزدىڭ باستى تىرەگىمىز – تاۋەلسىزدىك، تىلەگىمىز – تۇراقتىلىق، بىلەگىمىز – بىرلىك» دەگەن ەلباسى جولداۋىنداعى سوزدەر بو­يى­مىزعا قۋات بەرىپ، قۇلشىنىستارعا جىگەرلەندىرەدى»، – دەدى قوشتاسار ساتتە سايدا بەكبۋدي.

 ول دا وزگە قۇربى-زامانداستارى سياقتى تاۋەلسىز ەلدە تۋىپ، قازاق ەلىنىڭ پەرزەنتى بولعانىن ماقتان ەتىپ، كوك تۋىن جەلبىرەتەر شاققا تەزىرەك جەتۋدى ارماندايدى. قازاقستاننىڭ جارقىن بولاشاعىنا، تىڭ ماقساتتارىنا ازات ويمەن، كەمەل بىلىممەن قۇلاش ۇرعان وسىنداي باقىتتى ۇرپاقتىڭ وكىلدەرى ەلىمىزدىڭ ءار تۇكپىرىندە كوبەيە بەرگەي دەگىمىز كەلەدى.

Abai.kz