قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ سىرتقى ىستەر ءمينيسترى ەرلان ىدىرىسوۆ بۇۇ باس اسسامبلەياسىنىڭ كەشە اياقتالعان 71-ءشى سەسسياسى اياسىندا جالپى دەباتتارعا قاتىسىپ، ءسوز سويلەدى. سونداي-اق، بىرقاتار كوپجاقتى شارالارعا قاتىسىپ، ەكىجاقتى كەزدەسۋلەر وتكىزدى.

قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆ بۇۇ باس اسسامبلەياسىنىڭ وسىنىڭ الدىنداعى 70-ءشى سەسسياسىندا جاريالاعان بىرقاتار حالىقارالىق باستامالارى ساپار شەڭبەرىندە وتكەن كەلىسسوزدەردىڭ نەگىزگى تاقىرىپتارىنا اينالدى. سونداي-اق، قازاقستاننىڭ 2017-2018 جىلدارعا بۇۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ تۇراقتى ەمەس مۇشەلىگىنە سايلانۋىنا بايلانىستى ماسەلەلەرگە دە باسا نازار اۋدارىلدى.

بۇۇ باس اسسامبلەياسىنىڭ مىنبەرىنەن سويلەگەن ە.ىدىرىسوۆ قازاقستاننىڭ سىرتقى سايا­ساتى ەلىمىزدىڭ ۇنقاتىسۋ مەن ءوزارا تۇسىنىستىككە دەگەن سەنىمىنىڭ جارقىن كورىنىسى بولىپ تابىلاتىنىن اتاپ كورسەتتى. «ۇنقاتىسۋعا شاقىرۋ پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ وسىعان دەيىن بۇۇ باس اسسامبلەياسى قاۋىپسىزدىك كەڭەسى مەن باس اسسامبلەياسىنىڭ رەسمي قۇجاتى رەتىندە تا­راتىلعان «الەم. ءححى عاسىر» مانيفەسى ماز­مۇنىنىڭ تۇپقازىعى بولىپ تابىلادى. مانيفەست بەيبىتشىلىككە امبيتسيالى، بىراق شىنايى كوزقاراس ۇسىنادى، سونداي-اق، الەمنىڭ بولاشاعى بولى­نۋگە ەمەس – بىرلىككە، باقتالاستىققا ەمەس – ىنتى­ماقتاستىققا نەگىزدەلەتىنىن كولدەنەڭ تارتادى»، دەپ اتاپ ءوتتى قازاقستان سىرتقى ساياسات ۆەدومستۆو­سىنىڭ باسشىسى.

وسى تۇرعىدان العاندا، ە.ىدىرىسوۆ مەملەكەت باسشىسىنىڭ 2045 جىلى يادرولىق قارۋدان ازات الەم قۇرۋعا قول جەتكىزۋ جونىندە ۇندەۋ تاستاعانىن قاپەرگە سالدى. سونداي-اق، ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ 29 تامىزىندا استانادا پرەزيدەنت ن.نازارباەۆتىڭ سەمەي يادرولىق سىناق پوليگونىن جابۋ تۋرالى تاريحي جارلىعىنىڭ 25 جىلدىعىنا ارنالعان حالىقارالىق كونفەرەنتسيانىڭ قورىتىندىلارى تۋرالى حابارلادى.

مينيستر باس اسسامبلەيانى ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ قاراشا ايىندا استانادا ۇيىمداستىرىلۋى جوسپارلانىپ وتىرعان بەيبىتشىلىك ءسامميتى تۋرالى قۇلاعدار ەتتى. وندا پلانەتاداعى بەيبىتشىلىك پەن قاۋىپسىزدىكتى نىعايتۋعا قاتىستى جاھاندىق مىندەتتەردىڭ قۇندى دا ستراتەگيالىق قادامدارى قاراستىرىلاتىن بولادى.

باس اسسامبلەياعا بيىل ەلىمىز تاۋەلسىزدىگىنە 25 جىل تولاتىنى تۋرالى ايتا كەلىپ، ە.ىدىرىسوۆ سوناۋ 1991 جىلى كەيبىر بايقاۋشىلار قازاقستاننىڭ كوپۇلتتىلىعىن جانە كوپكونفەسسيالىلىعىن، ەكونوميكاسىنىڭ تەڭدەستىرىلمەگەنىن، اسكەري ينفراقۇرىلىمدار مەن يادرولىق ارسەنالىنىڭ وراسان زور ماتەريالدىق جانە مورالدىق جۇگىن ەسەپكە الا كەلە، ەگەمەن مەملەكەت رەتىندە تىرشىلىك ەتۋگە قابىلەتتىلىگىنە كۇمان كەلتىرگەنىن ەسكە سالىپ ءوتتى.

«سىن-قاتەرگە تولى بۇل مۇرانى ءبىز مۇم­كىندىككە اينالدىرا بىلدىك. شيرەك عاسىر بەدەرىندە قازاقستان الەمنىڭ ساياسي كارتاسىندا جوق ەلدەن حالقىنىڭ ورتاشا تابىسى بار، تۇراقتى، حا­لىقارالىق قوعامداستىقتىڭ قۇرمەتتى مۇشەسىنە اينالۋعا دەيىنگى تار جول، تايعاق كەشۋلەردەن ءوتتى. ءبىز بۇۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنە سايلانۋىمىزدى سىرتقى ساياساتىمىزدىڭ پاراساتتى دا تولايىم حالىقارالىق مويىندالۋى، تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ قول جەتكىزگەن ءبىر تابىسى رەتىندە قاراستىرامىز»، دەپ اتاپ ءوتتى قازاقستان سىرتقى ىستەر ءمينيسترى.

ە.ىدىرىسوۆ باس اسسامبلەيانىڭ جالپى دەبات­تارىنا قاتىسۋمەن قاتار، بۇۇ-دا يسلام ىنتىماقتاستىعى ۇيىمىنا (يىۇ) مۇشە ەلدەر سىرتقى ىستەر مينيسترلەرىنىڭ ءداستۇرلى ۇيلەستىرۋ كەزدەسۋىنە دە قاتىستى. ماجىلىستە ءسوز سويلەگەن يىۇ-نىڭ باس حاتشىسى ياد ءال-ماداني جانە باسقا دا بىرقاتار سپيكەرلەر 2016 جىلدىڭ تامىزىندا قازاقستان مەن تۇركيا پرەزيدەنتتەرى وسى ۇيىمنىڭ سامميتىندە قابىلداعان يسلام بىتىمگەرشىلىگى تۋرالى ىستانبۇل دەكلاراتسيالارى ەرەجەلەرىنىڭ كوكەيكەستىلىگىن، وتكىزىلۋى ءبىر جىلدان سوڭ استانادا جوسپارلانىپ وتىرعان يىۇ-نىڭ عىلىم جانە تەحنولوگيا جونىندەگى العاشقى سامميتىنە مۇشە ەلدەردىڭ جان-جاقتى دايىندالۋى قاجەتتىگىن اتاپ كورسەتتى. ءوز كە­زەگىندە ە.ىدىرىسوۆ ءبىزدىڭ يىۇ بويىنشا ارىپ­تەستەرىمىزدى ەكسپو-2017 كورمەسى مەن جاقىندا قازاقستان ەلورداسىندا قۇرىلعان يسلام ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگى ۇيىمىنىڭ جۇمىسىنا بەلسەندى قاتىسۋعا شاقىردى.

ە.ىدىرىسوۆ، سونداي-اق، ۇجىمدىق قاۋىپسىزدىك تۋرالى شارت ۇيىمىنا مۇشە ەلدەر سىرتقى ىستەر مينيسترلەرىنىڭ جۇمىس باسىنداعى تاڭعى اسى مەن كليماتتىڭ وزگەرۋى جانە ونىڭ شاعىن ارال مەملەكەتتەرگە ىقپالى، حالىقارالىق كۇش-جىگەردى وسىدان ءبىر جىل بۇرىن بۇۇ باس اسسامبلەياسى بەكىتكەن ورنىقتى دامۋ ماقساتتارىن جۇزەگە اسىرۋ بويىنشا وتكەن بىرقاتار سايد-يۆەنتتەرگە قاتىستى.

بۇدان بولەك، شارا الاڭدارىندا ە.ىدىرىسوۆ ءتۇرلى ەلدەردەگى ارىپتەستەرىمەن جەكە كەزدەسۋلەر وتكىزدى. اتاپ ايتقاندا، اقش مەملەكەتتىك حاتشىسى دجون كەرريمەن (بۇل كەزدەسۋ تۋرالى اقپارات جەكە بەرىلىپ وتىر), رەسەي سىرتقى ىستەر ءمينيسترى سەرگەي لاۆروۆپەن، يران سىرتقى ىستەر ءمينيسترى موحامماد دجاۆاد زاريفپەن، اۆستريا سىرتقى ىستەر ءمينيسترى سەباستيان كۋرتسپەن، اۋعانستان سىرتقى ىستەر ءمينيسترى سالاحۋددين راببانيمەن، سيريا سىرتقى ىستەر ءمينيسترى ۆاليد ءال-مۋاللەممەن جانە جاڭا زەلانديا سىرتقى ىستەر ءمينيسترى ميۋررەم ماككالليمەن كەزدەسىپ، ەكىجاقتى جانە حالىقارالىق كۇن تارتىبىندەگى كوكەيكەستى ماسەلەلەر بويىنشا پىكىر الماستى. بۇل جەردە قازاقستاننىڭ الداعى بۇۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنە مۇشەلىگى اياسىنداعى ماسەلەلەر دە نازاردان تىس قالعان جوق. گامبيا سىرتقى ىستەر مينيسترىمەن ساياسي كونسۋلتاتسيالار تۋرالى مەموراندۋمعا قول قويىلدى.

نيۋ-يوركتە، سونداي-اق، ە.ىدىرىسوۆ پەن قازاقستان رەسپۋبليكاسى سىرتقى ىستەر ءمينيسترى­نىڭ ورىنباسارى ەرجان اشىقباەۆتىڭ جانە اقش مەملەكەتتىك حاتشىسىنىڭ وڭتۇستىك جانە ور­تالىق ازيا ماسەلەلەرى بويىنشا كومەكشىسى نيشا بيسۆالدىڭ تەڭ توراعالىعىمەن قازاقستان مەن اقش اراسىنداعى ستراتەگيالىق ارىپتەستىك جو­نىندەگى كوميسسيانىڭ شولۋ راۋندى بولىپ ءوتتى. تاراپتار كوميسسيانىڭ قازاقستان-امەريكا ىن­تى­ماقتاستىعىنىڭ بارلىق نەگىزگى قىرلارىن قام­تيتىن ءىس-قيمىل جوسپارىنىڭ جۇزەگە اسىرىلۋ بارىسىن قاراستىرىپ، ەكىجاقتى پىشىمدەگى ءارى قارايعى ءوزارا ءىس-قيمىلدىڭ پەرسپەكتيۆالىق با­عىتتارىن بەلگىلەدى. تاراپتار، سونىمەن قاتار، ور­تالىق ازيانىڭ 5 مەملەكەتى مەن اقش-تى قوسا­تىن («س5+1») وڭىرلىك تۇعىرناما شەڭبەرىندەگى ۋاع­دا­لاستىقتاردىڭ جۇزەگە اسىرىلۋ جايىن تالقىلادى.

قازاقستان سىرتقى ساياسات ۆەدومستۆوسى باسشى­سىنىڭ بۇۇ باس اسسامبلەياسىنىڭ 71-ءشى سەسسياسىنا قاتىسۋى پرەزيدەنت ن.نازارباەۆتىڭ جاھاندىق بىتىم­گەرشىلىك باستامالارىن ءارى قاراي ىلگەرىلەتۋگە وڭ ىقپال ەتتى. سونداي-اق، ەلىمىزدىڭ قاۋىپسىزدىك كەڭە­سىندەگى مۇشەلىگىنە دايىندىعى بارىسىندا اسا كوكەيكەستى ماسەلەلەردى حالىقارالىق ارىپ­تەستەرمەن تالقىلاۋدىڭ جاقسى مۇمكىندىگى بولدى.

ساۋلەبەك ءبىرجان

Abai.kz