سوڭعى ەكى-ءۇش جىل شيرەگىندە ەلىمىزگە سىنالاپ كىرگەن جات اعىمداردىڭ تەرىس يدەيالارىمەن ۋلانعانداردىڭ اراسىندا قىزدارمەن ۋاقىتشا نەكەگە تۇرىپ، قىزىعى باسىلعان سوڭ «تالاق» ايتىپ تاستاپ كەتۋ دەرەكتەرى اشىق ايتىلا باستادى. مۇنى قالاي تۇسىنۋگە بولادى؟ ءدىن اتىن جامىلىپ، ناپسىگە ەرىك بەرگەن تەرىس ءدىني يدەيالاردى ۇستانۋشىلاردىڭ تىم ەركىنسىپ كەتكەنى مە، الدە مەملەكەتتىڭ وسى سالانى رەتتەيتىن زاڭنامانى ورىنداتا الماي وتىرعان دارمەنسىزدىگى مە؟ ۇيلەنەتىن ۋاقىتتا وتىرىك ءدىندار بولىپ، ءدىنىمىزدى جامىلىپ، اتا-انا مەن اعايىن-تۋىستان جاسىرىن تۇردە «قۇداي الدىندا نەكە قيساق بولعانى» دەپ جاس قىزدى الداپ، ۋىسىنا ءتۇسىرىپ، ال بالالى-شاعالى بولعاندا ات قۇيرىعىن كورسەتپەي قاشىپ كەتەتىن قۇلار جوق ەمەس. مىنە، وسىندايلار اق نەكەنىڭ قادىرىن قاشىرىپ، حالىق اراسىندا يسلاموفوبيالىق ء(دىن يسلامدى جەك كورۋ) كوزقاراس تۋدىرادى.

ەگەر وسى ماسەلەنىڭ ارعى جاعىنا ۇڭىلەر بولساق، جەسىر قالعان ايەل مەن جەتىم قالعان بالانىڭ كوز جاسى جانە وسىدان تۋىندايتىن الەۋمەتتىك پروبلەمالار كورىنىس بەرەتىنىن اڭعارار ەدىك. ءدىن تالاپتارىن تەرىس بۇرمالاپ، قىزداردى ۋاقىتشا جار ەتىپ، وڭاي تاستاپ كەتىپ جۇرگەن تەرىس اعىم ۇستانۋشىلارى ءوز نەكەلەرىن احاج بولىمدەرىندە تىركەمەيتىندىكتەن ايەلى مەن بالالارىنا جاۋاپكەرشىلىكتەن جانە اليمەنت تولەۋدەن وڭاي جالتارىپ كەتەدى. وسىلايشا دۇنيە ەسىگىن جاڭا اشقان ءسابي الەۋمەتتىك جاعىنان دا، زاڭ جاعىنان دا قورعالماعان. بۇگىندە زاڭسىز، ۋاقىتشا نەكەنىڭ قۇربانى بولعان جاس انا مەن بالا مەملەكەتتىڭ بىرقاتار الەۋمەتتىك جەڭىلدىكتەرىنەن ماقۇرىم قالىپ قويىپ وتىر. بۇل نەكە زاڭسىز بولعاندىقتان ول زاڭ الدىندا جالعىز باستى انا رەتىندە نەمەسە تولىق ەمەس وتباسى رەتىندە تانىلمايدى. ايتسەدە، ونداي تاس جۇرەكتى اكەلەر زاڭ الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىكتەن قۇتىلىپ كەتتىك دەپ ويلاعانىمەن جاراتۋشىنىڭ الدىنداعى ەسەپتەن قاشا المايدى:

«كىمدە-كىم توزاڭ ءتۇيىرىنىڭ سال­ما­عىن­داي جاقسىلىق ىستەگەن بولسا، سونىڭ دا سىيىن كورەدى. كىمدە-كىم توزاڭ ءتۇيىرىنىڭ سالماعىنداي جاماندىق ىستەگەن بولسا، سونىڭ جازاسىن دا كورەدى» ء(زىلزالا: 7-8).

سوندىقتان ەلىمىزدەگى نەكە قاتىناسىن رەتتەيتىن زاڭعا سايكەس، نەكەگە تۇرعان ەرلى-زايىپتى احاج ورگاندارىنا تىركەۋدەن وتۋلەرى ءتيىس. تەك وسىلاي عانا نەكەگە تۇرعان جاندارعا سايكەسىنشە زاڭمەن جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەۋگە بولادى.

جاستارىمىز زاڭدا تايعا تاڭبا باسقانداي انىق-قانىق جازىلعان وسى تالاپ ورىندالعان جاعدايدا عانا وزدەرىنىڭ ار الدىندا دا، اللا الدىندا دا ادالدىعىن ساقتايتىنىن تۇسىنۋلەرى ءتيىس. دۇرىس، اتا-بابامىزدان جالعاسىپ كەلە جاتقان مۇسىلمانشىلىق اق نەكەنىڭ ورنى ەرەكشە. ءبىز يمامنىڭ الدىندا قيىلاتىن نەكەنى جوققا شىعارىپ جاتقانىمىز جوق، كەرىسىنشە سول نەكەنى زاڭمەن قورعاپ، ونىڭ ماڭىزىن، قۇداي الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىگىن تۇسىندىرۋدەمىز. بەس ساۋساق بىردەي ەمەس، بىرەۋ قۇدايدان قورىقسا، ەندى بىرەۋ زاڭنان قورقادى. «اۋىزى كۇيگەن ۇرلەپ ىشەدى» دەمەكشى وسىلايشا جاس انالارىمىز مەن سابيلەرىمىزدىڭ كەلەشەگىن قامداپ، الداعى ۋاقىتتا كەلەڭسىز جاعدايلاردان قورعاعان بولامىز.

وسى تۇرعىدان العاندا قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىنىڭ مەشىتتەرىندە نەكە قيۋعا بارعان جاستاردان احاج مەكەمەسىنىڭ نەكە كۋالىگىن تالاپ ەتەتىنى بىردەن-ءبىر دۇرىس ۇستانىم ەكەنىن ايتا كەتۋ كەرەك. ءدىن باسقارماسىنداعى مۇيىزدەرى قاراعايداي عالىمدار مەن ماماندار دا وسىنداي شەشىمدى دۇرىس دەپ تاپتى. اق نەكە ەرىككەننىڭ ەرمەگى ەمەس، بارلىق ادام زاڭ الدىندا جاۋاپتى.

كونستيتۋتسيادا كورىنىس تاپقان زايىرلىلىق قاعيداتىن باسشىلىققا الا وتىرىپ، ادام جانە ازامات قۇقىعى مەن بوستاندىعى ساقتالاتىن قوعام قۇرا الامىز. ال تەرىس ءدىني اعىمداردىڭ ۇستانۋشىلارىنىڭ «تالاقتى» وڭايعا بالاعان جۇگەنسىز ارەكەتتەرىنە مەملەكەت زاڭىنىڭ الدىندا دا، جاراتۋشى زاڭىنىڭ الدىندا دا ەشقانداي اقتاۋ جوق.

سوندىقتان ۋاقىت تالابىنا ساي ەلىمىزدىڭ «نەكە (ەرلى-زايىپتىلىق) جانە وتباسى تۋرالى» كودەكسىندە ءدىني جانە باسقا دا ۇستانىمداردى باسشىلىققا الىپ، زاڭ تالاپتارىنا قايشى «نەكە قيۋ» راسىمدەرىن ىسكە اسىرۋعا جول بەرمەيتىن تەتىكتەردى دە قاراستىرعان ءجون دەپ ەسەپتەيمىن.

جالعاس سادۋاحاسۇلى، فيلوسوفيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، ءدىنتانۋشى، «KazIslam.kz» پورتالىنىڭ باس رەداكتورى

Abai.kz