رەسەي فەدەراتسياسى بۇرىنعى كەڭەس وداعى ەلدەرى ازاماتتارىنا تولقۇجات تاراتپاق كورىنەدى. رەسەي دۋماسىنىڭ ۇلتتار ءىسى جونىندەگى كوميتەتى رەسەي ازاماتتىعىن العىسى كەلگەن نەمەسە بۇرىنعى وداق اۋماعىندا تۋعان-تۋىستارى بار ازاماتتارعا جەڭىلدەتىلگەن جولمەن رف ازاماتتىعىن بەرۋ ماسەلەسىن تالقىعا سالماق.

(https://news.mail.ru/politics/29059398/), (http://www.politonline.ru/interview/22889503.html).

جەڭىلدەتىلگەن جۇيە بويىنشا رف پاسپورتىن الۋ ءۇشىن تۇرىپ جاتقان ەلىنىڭ ازاماتتىعىنان شىقپاي-اق قويسا بولادى ەكەن.

رەسەيلىك باق باجايلاپ جاتقان وسى ماسەلە 17 ناۋرىز كۇنى دۋمادا قارالادى. زاڭ جوباسىنىڭ اۆتورى – تمد ىستەرى جونىندەگى كوميتەتتىڭ توراعاسى، ەۋرازيالىق ينتەگراتسيا بويىنشا كەڭەسشى كونستانتين زاتۋلين («ەدينايا روسسيا» پارتياسى). ءزاتۋليننىڭ «زاتەياسىن» ۆلاديمير پۋتين تىزگىنشىلىك ەتەتىن پارتيالاستارى قولداپ وتىر. پۋتين دەمەكشى، بۇل زاڭ جوباسى ءتىپتى رف پرەزيدەنتى ۆلاديمير ءپۋتيننىڭ جۇمىس ۇستەلىندە جاتقان كورىنەدى.

ء(دال سول رەسەيلىك دەپۋتات  كونستانتين زاتۋلين)

مۇنداعى ماسەلە نە؟ بىرىنشىدەن، رەسەي تولقۇجاتى ورىس ءتىلى مەن ورىس مادەنيەتىن ناسيحاتتاپ، تۇتىنىپ جۇرگەن ازاماتتارعا، سونىڭ ىشىندە، رەسەي يمپەرياسى مەن كەڭەس وداعىندا تۋعان ادامداردىڭ تىكەلەي ۇرپاقتارىنا بەرىلەدى-ءمىس (نەوبحوديمو رازرابوتات ۋسكورەننىي پوريادوك پرەدوستاۆلەنيا روسسيسكوگو گراجدانستۆا نوسيتەليام رۋسسكوگو يازىكا ي رۋسسكوي كۋلتۋرى، پريامىم پوتومكام تەح، كتو روديلسيا ي ۆ روسسيسكوي يمپەري، ي ۆ سوۆەتسكوم سويۋزە، تەم، كتو حوچەت پەرەەحات نا پوستوياننوە جيتەلستۆو ۆ ناشۋ سترانۋ ي، سووتۆەتستۆەننو، وتكازاتسيا وت سۆوەگو سەگودنياشنەگو گراجدانستۆا).

«Abai.kz» پورتالى ماسەلەنىڭ ءمان-جايىن بىلمەك بولىپ، رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ قازاقستانداعى ەلشىلىگىنە حابارلاستى. استانا قالاسىنداعى ەلشىلىك كەڭەسىمەن بايلانىسقا شىعا الماعاندىقتان، سۇراقتارىمىزدا رف ەلشىسىنىڭ اتىنا باعىتتاپ، ەلەكتروندى پوشتالارىنا ءۇشبۋ حات جازىپ جىبەردىك. الداعى ۋاقىتتا ەلشىلىك تۇسىنىكتەمەسىن جاريالايتىن بولامىز.

وسى تۇستا كرەملدىڭ جاپاتارماعاي تولقۇجات تاراتۋعا كىرىسۋى كوڭىلگە كۇدىك ۇيالاتادى. ەگەر بۇل ماسەلە زاڭدى كۇشىنە ەنەتىن بولسا، ورىستار ءجيى قونىستانعان "بۇرىنعى وداقتاس رەسپۋبليكالاردا" ساياسي پروبلەمالار تۋى مۇمكىن بە؟ نەگە دۋما زاڭىندا «ەتنيكالىق ورىستار» دەگەن انىقتاۋىش كورسەتىلمەگەن؟ جەڭىلدەتىلگەن راسىمدەۋدە «وزگە ەلدىڭ ازاماتتىعىنان شىعۋ تۋرالى قۇجات» نەگە مىندەتتەلمەگەن؟ بۇل تۋرالى ساياساتكەرلەر نە ايتادى؟

قر ءسىم رەسەي ەلشىسىنە قارسى نوتا تاپسىرۋ ءتيىس!

ايدوس سارىم، ساياساتتانۋشى:

- ارينە، الاڭداۋعا نەگىز بار. سەبەبى، ءبىزدىڭ سولتۇستىك قازاقستان جاقتاردا قازىرگى كۇننىڭ وزىندە قوس ازاماتتىعى بار ادامدار تۋرالى اقپاراتتار شىعىپ جاتىر. ەكى ەلدىڭ زەينەتاقىسىن الىپ وتىرعان ادامدار دا بار. نەمەسە، وتكەندەگى وسكەمەندەگى، شقو ءماسليحاتىنىڭ دەپۋتاتىنا قاتىستى ناقتى قانداي شارا قولدانىلعانى بەلگىسىز. سوندىقتان، قازاقستاننىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى رەسەيدىڭ قازاقستانداعى ەلشىسىن شاقىرىپ، نارازىلىق نوتاسىن تاپسىرۋ كەرەك. مۇنىڭ ارتىندا ۇلكەن قاۋىپ بار.

مۇندا ءبىرىنشى نازار اۋدارا كەتەتىن جايت – ەگەر بۇل رەسەيدىڭ ىشكى ماسەلەسى بولاتىن بولسا، قابىلداناتىن زاڭدارىندا ەتنيكالىق ورىس ازاماتتارى جانە تۇرعىلىقتى مەملەكەتتىڭ ازاماتتىعىنان شىعۋ تۋرالى قۇجات ارقىلى عانا جۇزەگە اسۋى ءتيىس. ال كورىپ وتىرعانىمىزداي، جەڭىلدەتىلگەن جۇيەمەن پاسپورت ۇلەستىرۋ – ازاماتتىقتان شىعۋ تۋرالى قۇجاتتى كەرەكسىز دەپ تانۋ، سونداي-اق كسرو-دا تۋىلعاندارعا جالپىلاما بەرەمىز دەگەنى ارانداتۋشىلىق ىسپەتتى كورىنەدى. سەبەبى، مەن دە كسرو كەزىندە تۋدىم. دەمەك، كەز كەلگەن قازاقستان ازاماتى رەسەي پاسپورتىن الا الادى دەگەن ءسوز. بۇل ءوز كەزەگىندە قازاقستاننىڭ زاڭدارىن بۇزۋ بولىپ تابىلادى.

ەكىنشىدەن، كەزىندەگى ابحازيانى بەلەسىز عوي. رەسەي پاسپورتتارىن تاراتىپ جىبەردى دە، ارتىنان بۇلىك شىعاردى. ەرتەڭ سول جاعداي قايتالانباسىنا كىم كەپىل؟..

راس، رەسەيدە قازىر دەپوپۋليزاتسيا ءجۇرىپ جاتىر، ەڭبەك كۇشى از. الەمدىك ساياساتتا ادام رەسۋرستارىنا تالاس ۇلكەن. رەسەي ىشكى دەموگرافياسىن وسىلاي رەتتەمەك كورىنەدى. بىراق، كىمنىڭ ەسەبىنەن؟ سوندىقتان، ءسىم ءبىر شارا قولدانۋى كەرەك.

سيمپاتيزانتتارعا تاپتىرماس مۇمكىندىك

ءازىمباي عالي، ساياساتتانۋشى:

- بۇل جەردە ءدال قازىر بولماسا دا، ارادا ازداعان ۋاقىت وتكەن سوڭ تەرريتوريالىق داۋ تۋىندايتىنى ءسوزسىز. سوسىن رەسەيدە قازىر جۇمىس قولى جوق. پوستكەڭەستىك تەرريتوريادى ورىس تىلدىلەر كوپ بولعاندىقتان، ارزان جۇمىس كۇشىن تارتۋدىڭ جولى، بۇل. رەسەيدىڭ جاپپاي پاسپورت تاراتۋى – قوس ازاماتتىقتى ورناتۋعا جاساپ وتىرعان قادامى. ەگەردە اڭگىمە، ەتنيكالىق ورىستاردا بولسا، وندا الاڭداۋعا نەگىز جوق. سەبەبى، شىندىعىندا قازىر قازاقستاندا 19 پايىز عانا ورىس ۇلتى بار. وندا دا شال-شاۋقان عانا. مۇندا جالپى كسرو-دا تۋعاندارعا جانە ولاردىڭ ۇرپاقتارىنا دەپ تۇر عوي. بىزدە جاسىراتىنى جوق، ساياسي سيمپاتيزانتتار بار. سولتۇستىك قازاقستان جاقتاعى، پەتروپاۆلداعى ءبىر قازاق جىگىتى «مەن پۋتين ءۇشىن ون قازاقتىڭ مۇرنىن بۇزامىن» دەگەنىن دە ەستىگەنبىز. سەبەبى، رەسەي تەلەارنالارىمەن اقپاراتتانعان. سانالارى ۋلانعان ازاماتتار كوپ. سولار ءۇشىن مىنا زاڭ تاپتىرمايتىن مۇمكىندىك بولاتىنى راس.

مۇنىڭ سىرتىندا ساياسي ىقپال جاساۋ قاۋىپى تاعى بار. قازىرگى باسشىلىق «قازاق ءتىلىنىڭ» باعىن ادەيى بايلاپ وتىرعان جوق. گەوساياسي جاعداي سوعان ماجبۇرلەپ وتىرۋى ىقتيمال. بىراق، ءبىر دۇنيەنى ۇمىتپاعان ءجون. رەسەي لنر مەن دنر ارقىلى ەكونوميكالىق الەۋەتىنىڭ جوق ەكەنىن ءتۇسىندى. سوندىقتان، ءدال قازىرگى جاعدايدا كرەمل ەكسپانسيا جاساي قويۋى ەكىتالاي. وعان قازىر ەڭبەك كۇشى عانا كەرەك. ال بۇل تاقىرىپ ءبىراز ۋاقىتتان سوڭ قايتا قوزعالۋى مۇمكىن.

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz