رەسەيدىڭ قورعانىس مينيسترلىگى ناتو-نىڭ ماسكەۋدى «جانتالاسا قارۋلانۋعا» يتەرمەلەپ وتىرعانىن ايتادى. BBC-ءدىڭ حابارلاۋىنشا، رەسەي پرەزيدەنتى پۋتين «رەسەيدىڭ يادرولىق قارۋى بيىل 40 قۇرلىق ارالىقتىق بالليستيكالىق زىمىراندارمەن تولىعاتىنىن» مالىمدەگەن.

رەسەيدىڭ اسكەري-تەحنيكالىق "ارميا-2015" ءسوز سويلەگەن پۋتين، اتالعان زىمىرانداردىڭ «كەز-كەلگەن، ءتىپتى ەڭ وزىق جەتىلگەن انتي راكەتالىق جۇيەلەردى ەڭسەرە الاتىنىن» ايتقان. بۇنداي مالىمدەمە، شىعىس ەۋروپاداعى اسكەري كۇشتەردى ۇلعايتۋعا شاقىرىپ، اقش-تىڭ ناتو-عا جاساعان ۇسىنىسىنان كەيىن حابارلاندى.  رەسەي مەن ناتو قاتىناسىنداعى شيەلەنىس شىعىس ۋكرايناداعى ماسكەۋ ىقپالىنىڭ ارتۋىنان كەيىن ۋشىعىپ كەتكەن ەدى.

سولتۇستىك اتلانتيكا اليانسى ەلدەرى جانە باتىس ليدەرلەرى، رەسەيدىڭ تانك پەن راكەتا سياقتى جويعىش قارۋلار مەن اسكەرلەرىن ءوزىن ءوزى جاريالاعان دونباسس رەسپۋبليكاسىنا جونەلتكەنىن قاتاڭ ايىپتايدى. ال، ماسكەۋ اتالعان وڭىردە رەسەي اسكەرى جوق دەۋدەن تانباي كەلەدى.

رەسەيلىك ساراپشىلار ءپۋتيننىڭ ءسوزى كۇتىلمەگەن، توسىن ءسوز ەمەس ەكەنىن، پۋتين رەسەيدىڭ يادرولىق ارسەنالداعى راكەتالاردىڭ جوسپارلى تۇردە اۋىسۋىن مەڭزەگەنىن ايتادى. بۇدان بۇرىنعى قارۋ-جاراقتاردى اۋىستىرۋ باعدارلاماسى اياسىندا قارجى ءبولىنىپ، دنەپروپەتروۆسكتا ورنالاسقان "يۋجماش" كونتسەرنىندە وندىرىلگەن ر-36م ("ساتانا") اتتى زىمىراندارعا ۋكرايندىق ماماندار جۇمىس ىستەگەن ەكەن. ماسكەۋ مەن كيەۆ اراسىنداعى كۇرت سالقىنداعان بايلانىس ناتيجەسىندە بۇل  زىمىراندار الىنىپ تاستالىپ، جاڭاسىنا اۋىستىرىلۋى ءتيىس. سونداي-اق، ماماندار رەسەيدىڭ يادرولىق زىمىراندار پوتەنتسيالىنىڭ ەسكىرگەنى تۋرالى دا كوپ ايتادى. قورعانىس ءۇشىن وراسان قاراجات بولەتىن رەسەي ءۇشىن بۇل كەزەكتى ءبىر ستراتەگيالىق قادام عانا بولماق. شىعىس ەۋروپا ءوڭىرى مەن بالتىق جاعالاۋى تارابىن مۇزداي قارۋلاندىراتىنى تۋرالى رەسەي بيلىگى بۇعان دەيىن دە ەسكەرتكەن بولاتىن. رەسەيدىڭ ۆيتسە قورعانىس ءمينيسترى اناتولي انتونوۆ تە جاعدايدى : «بۇنداي قادامعا ءبىزدى ناتو-نىڭ ءوزى يتەرمەلەپ وتىر» دەپ تۇسىندىرگەن. ريا جاڭالىقتارىنا بەرگەن سۇحباتىندا ول: «مەيلى ۇلكەن نەمەسە كىشى بولسىن، رەسەي مەن باتىس جاڭا سۋىق سوعىسقا جىلدام بەت الىپ بارادى. سەنىمدىلىك شارالارى مەن كەلىسىمدەردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا ەكى تاراپ تا قارسىلىقتى اسكەري ايبار كورسەتۋگە كەپ تىرەلدى. رەسەي بۇرىنعى سوۆەت وداعى ەمەس، حالىقتىڭ قارتايىپ بارا جاتقانى، وداقتاستاردىڭ ىرگەسىن اۋلاققا سالۋى ءبىزدى وزىمىزگە ەسەپ بەرۋگە شاقىرادى. رەسەيدە جالعىز جول، ول يادرولىق قارۋ. مەن ماسكەۋدىڭ يادرولىق پوتەنتسيالىن جاڭارتۋى ساياسي الەۋەتىنىڭ ارتۋى دەپ ويلايمىن» دەگەن.

اتالعان جاعدايعا BBC-ءدىڭ قورعانىس جانە ديپلوماتيا جونىندەگى ءجۋرناليسى دجوناتان ماركۋس تومەندەگىدەي پىكىرىن بىلدىرەدى:

«باتىسپەن اراداعى ۋشىعىپ بارا جاتقان شيەلەنىستە ءوز ەلىنىڭ يادرولىق ارسەنالى ارقىلى پۋتين تاعى دا وزىنە ەرەكشە نازار اۋدارتىپ وتىر. بۇل رەسەيدىڭ كادىمگى قارۋ تۇرعىسىنان جالعاستى السىرەپ بارا جاتقانىنىڭ كورىنىسى. رەسەيدىڭ يادرولىق قارۋ ستراتەگياسىنداعى ەلەۋلى مودەرنيزاتسياسى بالليستيكالىق جاڭا راكەتالار عانا ەمەس، جاڭا زامانعى بومبالاۋشى ۇشاقتارمەن جاڭا سۋ استى كەمەلەرىن دە قامتيدى. سوڭعى جىلدارى، ەسكىرگەن قارۋ پايدالانۋدان شىعىپ جاتىر. وسى سەبەپتەن رەسەيدىڭ اسكەري ارسەنالى قىسقارۋدا. دەگەنمەن بۇل قىسقارۋ جاقىن ارادا توقتايدى. بۇل  جاعداي باسقا دا يادرولىق دەرجاۆالاردىڭ كوكەيىنە ءتۇرلى سۇراقتار ۇيالاتادى. بارىنەن بۇرىن باتىس ماسكەۋدىڭ كادىمگى قارۋ ەمەس، يادرولىق كۇشىن ارتتىرىپ جاتقانىنا قاتتى الاڭدايدى. رەسەيدىڭ قىرىمدا قىسقا ارالىقتى يادرولىق زىمىراندارىن ورنالاستىر قاۋپى ناتو-عا، اقش-تىڭ راكەتاعا قورعانىس جۇيەسىنە جاساپ وتىرعان كولەگەيلەنگەن ەسكەرتۋلەرى بولىپ تابىلادى.»

ءپۋتيننىڭ سوزىنەن كەيىن ناتو باس حاتشىسى يەنس ستولتەنبەرگ رەسەيلىك اسكەري ريتوريكانىڭ قاۋىپتى بولىپ تابىلاتىنىن جانە تۇراقسىزدىق اكەلەتىنىن ايتتى. ء«بىز ءوز ءىسىمىزىدى، نەمەن اينالىساتىنىمىزدى بىلەمىز. سوندىقتان دايىندىعىمىزدى كۇشەيتەمىز»، - دەدى ستولەنبەرگ ءوز سوزىندە.

الىپتار اراسىنداعى تەكەتىرەس جالعاسۋ ۇستىندە. بۇل قىرعيقاباق ءورشي تۇسەتىن بولسا، رەسەيدىڭ ەڭ ۇزىن شەكارالى كورشىسى قازاقستاننىڭ الاڭسىز قالۋعا نەگىزى جوق. الايدا، قۇرلىق ارالىقتىق 40 جويعىش يادرولىق راكەتانىڭ ءوزى قازاقستانعا قاۋىپ ەمەس دەپ ەشكىم كەسىپ ايتا المايدى. بىلتىرعى جىلى 8 ماۋسىمدا، قازاقستاندىقتار تۇنگى اسپاننان الىپ وتتى شار كورگەن. لەزدە قوعامدىق پىكىر تۋعىزعان بۇل جاعداي كەيىن كاپۋستين ياردان سارىشاعانعا قاراي ۇشىرىلعان بالليستيكالىق زىمىران بولىپ شىققان ەدى. پروتوننىڭ ۋىمەن-اق ابىگەر بولىپ جاتقان قازاقتىڭ باس قاتىرىپ، جولىن تابار جۇمىسى كوبەيىپ بارادى.

نۇرعالي نۇرتاي

Abai.kz