قازىرگى  جاستار جانە ولاردىڭ  بۇگىنگى  كەلبەتى مەن مىنەزدەمەسىنە انىقتاما ىزدەر بولساق ەكى قىزىقتى جايتقا كەزدەسەمىز! ءبىرىنشىسى  اعا ۇرپاقتىڭ پىكىرلەرى بولسا ، ياعني ونى قوعامدىق دەسەك تە بولادى، ال ەكىنشىسى جاستاردىڭ ءوزىنىڭ قوزقاراسى بولىپ تابىلادى. ۇلكەندەردىڭ ۇلاعاتتى كوزقاراسى بارلىعىمىزعا جاقسى تانىس، بۇل پىكىرلەر ءاربىر ۇيدەگى اسحانانىڭ ترەندتى تاقىرىبىنا اينالعانىنا  دا  بىراز ۋاقىت، ال جاستار،  قىزىعى جاستار، بۇگىنگى قازاق جاستارى، وزدەرى جايىندا قانداي پىكىردە ەكەنى!؟ تەك قانا وسى تاعىلىمى مەن تاعدىرى  قاتار ۇشتاسقان ەكى تاقىرىپتان تۇزدىققا تۇشىمدى اقيقات ىزدەپ كورۋگە بولاتىن سەكىلدى؟!

قازىرگى  جاستار جانە ولاردىڭ  بۇگىنگى  كەلبەتى مەن مىنەزدەمەسىنە انىقتاما ىزدەر بولساق ەكى قىزىقتى جايتقا كەزدەسەمىز! ءبىرىنشىسى  اعا ۇرپاقتىڭ پىكىرلەرى بولسا ، ياعني ونى قوعامدىق دەسەك تە بولادى، ال ەكىنشىسى جاستاردىڭ ءوزىنىڭ قوزقاراسى بولىپ تابىلادى. ۇلكەندەردىڭ ۇلاعاتتى كوزقاراسى بارلىعىمىزعا جاقسى تانىس، بۇل پىكىرلەر ءاربىر ۇيدەگى اسحانانىڭ ترەندتى تاقىرىبىنا اينالعانىنا  دا  بىراز ۋاقىت، ال جاستار،  قىزىعى جاستار، بۇگىنگى قازاق جاستارى، وزدەرى جايىندا قانداي پىكىردە ەكەنى!؟ تەك قانا وسى تاعىلىمى مەن تاعدىرى  قاتار ۇشتاسقان ەكى تاقىرىپتان تۇزدىققا تۇشىمدى اقيقات ىزدەپ كورۋگە بولاتىن سەكىلدى؟!

وسى ارادا بىرنەشە قىزىقتى پارادوكستارعا كەزىگەمىز. بىرىنشىدەن بۇگىنگى جاستار  پسيحيكالىق - مورالدىق تۇرعىدان ءينفانتيلدى بولىپ تابىلادى. تاڭ قالۋعا بولاتىن جاعداي جاستار ەسەيۋگە اسىعارى جوق. ولاردى قورقىتاتىنى ەرەسەك ءومىردىڭ  جاۋاپكەرشىلىگى، ياعني بۇگىنگى قازاق جاستارىندا ەرەسەك ومىرگە دەگەن، ەسەيۋگە دەگەن فوبيانىڭ بار ەكەندىگىن بايقايمىز. مىسالى، مەكتەپتى   بىتىرگەن تۇلەك، ەندى ءوزىنىڭ باسەكەلەستىك جوعارى ورتاعا تۇسەتىنى جانە وندا ءوزىنىڭ ينتەللەكتۋالدى نەمەسە تۇلعالىق قاجەتتىلىگىن دالەلدەۋى جايىندا قورقىنىشپەن ويلايدى. ارينە،  ومىرگە دەگەن كوزقاراستار  سان - الۋان. كوپ جاعدايدا ولار قورشاعان ورتاسىنا ساي  قالىپتاساتىنى حاق. جانۇيانىڭ الدىڭعى ورىندا تۇرار فاكتورلاردىڭ بىرەگەيى ەكەنى دە انىق، الايدا اقپاراتتى جانە  مەنتالدى ورتانىڭ  جىلدان - جىلعا بەرەتىن اسەرىنىڭ  دە جوعارى  ەكەنىن ۇمىت قالدىرماۋ كەرەك.

جانۇيا مەن قورشاعان قوعام ۇسىنعان ومىرلىك قۇندىلىقتار، سان - الۋان اقپاراتتار اسەرىنەن وزگەرىستەرگە ۇشىراعان، ناقتىلار بولساق  مۇنى ءبىر  اقپاراتتىق فانتوم دەسەك تە بولار،اقيقاتىندا ەلەس قانا بولىپ تابىلاتىن.  بۇگىنگى جاس ءومىردى تاۋسىلمايتىن ۇلان اسىر توي، مەيرام رەتىندە قاراپ، وعان تەك از عانا كۇش سالساڭ ءبارى  ورىندالىپ، بولا قالاتىنداي قارايدى. ال شىنتۋايتىنداعى ءومىردىڭ  العاشقى قيىنشىلىقتارىنا كەزىككەندە، ياعني ونىڭ ۇزاق ءارى قيىن جول ەكەنىن ۇققان ۋاقىتتا، قايدان ەكەنى بەلگىز تاڭ قالۋشىلىق پايدا بولادى ، سوڭىندا قوعامدىق پەسسەميزمگە جالعاساتىن. نەمەسە مۇلدەم كەرىسىنشە، جاستار ءوزىنىڭ قالاعانىن الۋ ءۇشىن كەرەك دەسەڭىز زاڭدى دا بۇزارعا دايىن بولاتىن تۇسىنىك ءتۇرى. ال ءمۇنىڭ بارلىعى قىلمىستىڭ كوبەيۋىنە جول اشىپ، قوعامعا  مورالدى وزگەرىستەر  اكەلەدى. جانە اتالعان جايتتاردىڭ بارلىعىنا سەبەپ، سىرتقى اسەر.

ال ەندى سول اسەرلەردىڭ اتىن اتاپ ءتۇسىن تۇستەر بولار بولساق؟! بارلىعى دا وپ-وڭاي  ۆاتسون، دەمەكشى بارلىعىدا  شىنىمەن  دە وڭاي، سەنبەسەڭىز سارالاپ كورەيىك؟! مىسالى، MTV تەلەكانالىنىڭ 1997-98 جىلداردان باستاپ، بۇگىنگى  تاڭعا دەينگى ەرەن ەڭبەگىنىڭ ارقاسىندا، ەلىمىزدىڭ  بىرنەشە تولقىن ۇرپاعىنا  بەرگەن اسەرىن ەسكە الار بولساق، كەرەمەت، ەففەكت! مويىندايمىز! ماسقارا!

قاراڭىز سان جىلداردىڭ ارنايى زەرتتەۋلەرىنىڭ  ناتەجيەسى نە دەيدى؟ باسىم كوپشىلىك ، 13 پەن 25 جاس ارالىعىنداعى  قاۋىم، MTV- ءدىڭ ارقاسىندا  العاش تسەنزۋرالى ەمەس سوزدەر ۇيرەنگەنىن، اتا-انا  بەدەلىنە «وزىمشىلدىگىن» سالىستىرا باستاعاندىرىن جانە جىنىستىق  قاتىناس سۇراقتارىن  العا قويا باستاعاندارىن مويىنداپ وتىر. الايدا بۇل، ايسبەرگتىڭ توبەسى عانا. MTV- داعى جىنىستىق  حاراكتەردەگى اشىق كليپتەر جانە فيلمدەر، تەلەكانال جۇرگىزۋشىلەرىنىڭ  سويلەسۋ ستيلدەرى، ديدجەيلەر ءومىرى، ولاردىڭ سلەنگتەرى مەن ازىلدەرى، جابىق تۇردەگى اگرەسسيا رەتىندە جاستارعا ۇلكەن اسەر بەرگەنى انىق. تەلەكانالدىڭ ستاتۋستىق حاراكتەرىنە كەلەر بولساق، زامان تالابىنا ساي جاستارعا (پرودۆينۋتىي) ومىرلىك ستيل،وبراز قالىپتاستىرۋىنىڭ ينديكاتورى  بولىپ وتىر، نەگە دەسەڭىز، ۇناعان پەرسوناج نەمەسە ترەند بولىپ تابىلاتىن باتىرىڭىزدى وسى جەردەن كوشىرە الاسىز. ساۋ تۇسىنىككە سايكەستىرسەك، اعايىندى يۋكتەردىڭ «بۋد كرۋتىم س MTV!»، ياعني  «MTVمەن  بىرگە كرۋتوي بول!» دەگەن ءازىلى كۇندەلىكتى ومىرىڭىزدە كەزدەسىپ، تۇسىنبەي  قالساڭىز، وندا ول ورتادان اۆتوماتتى تۇردە شىقتىڭىز، اۋىلباي اۋتسايدەرسىز!

MTV سالعان ساندالبايلىققا، كەشە قوسىلعان «كامەدي كلاب» اسكەرىن  قوسىڭىز. كامەديشىلەردىڭ  دە بۇگىندە قۇنى جوعارى بولىپ تۇر. دالەل، كوشىرمەسىنىڭ تەز تارالۋىندا، ءسوز بە ءسوز. بۋلدوگتار مەن نەزلوبيندەردىڭ ساندىراعى سان مىڭ دوللار تۇراتىنى ءسوزسىز، بۇگىنگىدەي اۋديتوريامەن. وكىنىشتىسى مەن قورقىتاتىنى بارلىعى  جەڭىل جانە كوڭىلدى  جاسالعانىندا. قىسقاشا ايتقاندا، كوڭىلدى، ءازىل ايتىپ، بيلەپ، ءان ايتىپ ءجۇرىپ اقىماقتانىپ جاتىرمىز. مازالايتىنى دا وسى، اقىماقتانۋدىڭ ارتىندا تىعىلىپ ونىڭ باۋىرى سانانى بيلەۋ  مەن ەركىندىكتەن ايرىلۋ تۇرعانداي.

ينتەللەكتۋالدى ەركىندىگىمىزدەن سان قولدىڭ قوشەمەتىمەن،وۆاتسيانىڭ استىندا ايرىلىپ بارامىز.

ارينە ، MTV مەن كامەدي كلاب جاي عانا كورسەتكىش مىسال عانا. ءيا، بارلىعى باسىنان ويلاستىرىلعان، بارلىعى نارىقتىق قاتىناستاردىڭ قاتال زاڭىنا ساي، الايدا تاڭداندىراتىنى ءبىز بارلىعىنا قارسى تۇرا الامىز، ءبىزدىڭ يممۋنيتەتىمىز، تاريحىمىز تەرەڭدە، كۇشىمىز جەتەدى دەگەنىمىز قايدا؟!

ەڭ قورقىنىشتىسى ومىرلىك قۇندىلىقتاردىڭ وزگەرىپ جاتقانىندا، دۇرىس بولىپ تابىلاتىن ادامي قارىم قاتىناستار  بۇگىندە، بۇرىس  بولىپ قالىپتاسۋدا، جاي عانا بۇرىس. ال، تەلەديداردان اعىلاعاننىڭ بارلىعى دەرلىك قازىر ەتالون. مىسالعا، « فاكۋلتەت» سىندى سەريالدار  قانداي ەتالون قالىپتاستىردى؟  ستۋدەنتتىك ءومىر  ول دەگەنىڭىز كۇندەلىكتى قىدىرىس پەن مەيرام دەگەن با؟! ال ، ەكزامەنگە دايىندىقتىڭ ابزالى تۇنگى كلۋبقا بارىپ، ازداپ اناشادان كورىپ قايتۋ دەگەن با؟!

بۇگىنگىنىڭ ەتالونى قىزدارعا  «cool girl»، جىگىتتەرگە  «ماچو»!

اتالعان ەتالونداردىڭ، ۇلكەنىن سىيلاپ، كىشىسىنە ىزەت كورسەتىپ، «يبالى قىز» بەن «يناباتتى كەلىن» تاربيەلەگەن  قازاق قوعامىنا جات ەكەنىنە كوز جەتكىزۋ ءۇشىن اقىلدىلىقتىڭ  كوزىلدىرىگىنەن قاراۋدىڭ قاجەتى جوق. سەبەبى، بريتني سپيرس «يناباتتى كەلىن» ەمەس نەمەسە پەريس حيلتون «يبالى قىز» ەمەس! نە سەبەپتەن جاتتىڭ جاعىمسىز ءومىر ءسۇرۋ وبرازى، ءبىزدىڭ قوعامىمىزدى جايلاپ كەتتى؟!

جوعارىدا اتالعان جايتتاردىڭ بارلىعىن ءبىر نۇكتەگە جيناپ، ناقتى پورترەت جاساپ كورسەك، بۇگىنگى جاستارعا ءتان ءۇش جاعدايدى اتاۋعا بولادى. ولار بىرىنشىدەن گەدونيزم،كونفورميزم جانە دە پراكتيتسيزم. العاشقىسىنان باستار بولساق، گەدونيستىك  قۇرىلىمدار اتاپ كەتكەنىمدەي جالپى تاڭ قالۋ، توسىرقاپ قالۋ سودان تۋىندايتىن مورالدىق دەگراداتسيا، ياعني بۇل وزگەرىستەرگە اكەلىپ سوقتىرادى. جاستاردىڭ اتالعان مىنەزىنە بولجامدى باعا بەرەر بولساق، بولاشاقتا بۇلار  پاتريوتتىق سەزىمنىڭ تومەندەۋىنە، شەكتەن تىس كوسموپوليتيزم سەكىلدى كەلەڭسىز جايتتارعا اكەلۋى ابدەن مۇمكىن. بىلايشا ايتقاندا، مۇنداي جاستاردان، بيزنەستىڭ الەۋمەتتىك جاۋاپكەرشىلىگى،  جاي عانا داۋىس بولىپ قالاتىن، بيزنەسمەندەر ءوسىپ شىعادى.

كوزقاراستاردىڭ كونفورميزمى دە ءوز كەزەگىندە جاستاردى  ساياسي ساۋاتسىز بولىپ، جاۋاپكەرشىلىكسىز بولىپ  وسۋىنە، قالىپتاسۋىنا، ياعني پايدادان زيانعا   اينالۋى مۇمكىن فاكتوردىڭ ءبىرى. بارلىعىنا بىردەي  «پۇل بولماساڭ، كۇل بول» دەپ قاراۋ دا قاتەلىك.

ال پراكتيتسيزمگە كەلەر بولساق، نارىقتىق قاتىناستار جاستاردى بۇل قۇبىلىسپەن دە تانىستىردى. ءبىر جاعىنان ۋاقىت تالابى دۇرىس اق؟!  الايدا پراكتيتسيزمنەن شىعاتىن، ماسەلەلەر از ەمەس. ايتا كەتەر بولساق، بولاشاققا دەگەن ۇمىتسىزدىك، ارمانشىل جاستار، بۇگىندە ارمانداۋ اقىماقتىڭ  ەرمەگى دەگەندى العا تارتادى. ال ارمانسىز ادام، قاناتسىز قۇس سەكىلدى ەكەنىن اتا بابامىز ايتپا پا ەدى، اقىرىندا ارمانداپ عارىشقا دا جول اشپادىق ەمەس پە ەدى؟! قازىر قالاي، تەك ءوز پايداسىن ويلاعان، بىرتەكتەس تۇسىنىكتەن جارالعان روبوتتار سەكىلدى. جاستىعىندا جالىنداپ ارمان قۋماعان،قيالداماعان ادامنان گلوبالدى ويلاي الاتىن ازامات شىعادى دەگەنگە مەن سەنگىم جوق. تاعى دا ايتار بولساق، ناق وسى پراكتيتسيزم، جاڭاشىلدىقتىڭ، جاڭا يدەيالارعا جول بەرمەيتىن ورتاسى  بولىپ تابىلادى.

ويىمدى ءبىر تۇيىنگە تۇيسەم...

قورقاتىنىم  بۇگىنگى جەتكەن جەتىستىك، جاسالعان جول، جيىلعان ەڭبەك، ەرتەڭ ەلەۋسىز قالماسا ەكەن،ەشكىمگە كەرەكسىز بوپ. ۇمىتتتەندىرەتىن ˗  اۋىل جاقتان شىققان ءتۇتىن، اساۋدىڭ اۋزىندا  ويناعان قارابالا. سەنەتىنىم ˗ ەلىم دەگەن ەر مەن ەرىم دەگەن جار.

P.S. مەنىڭ بۇل ماقالامدى، ساراپتامامدى  مەن اتاعان، انىقتاۋعا تىرىسقان توپتان ەمەس، كوزى اشىق، كوكىرەگى وياۋ قازاق جاسى وقيتىنا سەنىمدىمىن.

www.platon.kz سايتىنان