الاپەس جازىلمايتىن دەرت ەمەس، ول جازىلادى. ونىڭ ەمىن جاس قازاق دارىگەرى تاپتى. اسىل شوپتەردەن ءدارى جاساپ، ناۋقاستاردى سول ارقىلى ەمدەپ، ونداعان ادامدى وسى دەرتتەن ايىقتىرعان دارىگەردىڭ ەسىمى – سۇڭقار مۇقاش.

الاپەس اۋرۋىنىڭ (ۆيتيليگو) ەمى جوق دەگەن بايلام ادامدار ساناسىنا ابدەن سىڭگەن. دەنەدەگى الا داق جۇقپالى اۋرۋ تۇرىنە جاتپاعانىمەن، وسى اۋرۋعا شالدىققانداردىڭ كوبى جۇرتشىلىق ورتاسىندا وزدەرىن ىڭعايسىز سەزىنەدى. جاس دارىگەر سۇڭقار مۇقاش قۇرعان «دوستىق» تيبەت مەديتسينالىق ورتالىعى ءدال وسى الاپەس اۋرۋىنا شالدىققانداردى ەمدەپ، تالاي ادامدى ساۋىقتىرعان. بۇل اۋرۋدىڭ ەمى بار دەگەنگە سەنبەيتىندەر كوپ دەيدى دارىگەر. ويتكەنى، بۇكىل الەمدە بۇل اۋرۋ جازىلمايدى دەگەن تۇسىنىك بار. ءتىپتى، دامىعان ەۋروپا ەلدەرىنىڭ وزىندە وسىنداي وي بەرىك ورناعان.

ءبىز «دوستىق» تيبەت مەديتسينالىق ورتالىعىنا ارنايى بارىپ، دارىگەردىڭ وزىمەن جانە ەمدەلۋشىلەرمەن سۇحباتتاسىپ قايتقان ەدىك.

سۇڭقار قايدان ءبىلىم الدى؟

سۇڭقار مۇقاش قىتايدىڭ قۇلجا قالاسىندا دۇنيەگە كەلگەن. شىنجاڭ مەديتسينا ۋنيۆەرسيتەتىن كلينيكالىق مەديتسينا بويىنشا ۇزدىك بىتىرگەن ول قۇلجا قالاسىنداعى «دوستىق» ەمحاناسىندا تاعىلىمدامادان ءوتىپ، ءوزىنىڭ بىلىكتىلىگىن جەتىلدىرگەن. سونداي-اق، ءوز قىزىعۋشىلىعى بويىنشا كوسموتولوگيالىق بەزەندىرۋ، پلاستيكالىق وپەراتسيا جاساۋدى ۇيرەنۋگە قۇلشىنىپ، وسى سالادا اتى ءمالىم دارىگەرلەردەن تۇراقتى تۇردە ساباق الادى. سۇڭقاردىڭ تەرى اۋرۋلارىنا دەن قويا باستاعان كەزى دە وسى شاق.

«پلاستيكالىق وپەراتسيا جاساۋ، اسىرەسە قىزداردىڭ بەت-ءپىشىنىن بەزەندىرۋ زامان ءۇشىن ەڭ ءوتىمدى كاسىپ ەكەنى شىن. ءارى مەديتسينانىڭ بۇل ءتۇرى الەمگە جىل وتكەن سايىن كەڭ تارالىپ كەلەدى. باعاسى دا قىمبات. ەلىمىزدەگى (قازاقستانداعى) قىز-كەلىنشەكتەر پلاستيكالىق وپەراتسيا جاساتۋعا بەيىم ەكەنىن بايقادىم. وسى جاقتا ءوز كاسىبىمدى اشىپ، جۇمىس باستاعانىممەن، وپەراتسيالىق ورتالىق قۇرۋدىڭ قيىندىعىن ءتۇسىندىم. قاعازباستىلىق باسىم ءارى شارتتارى دا كوپ. ليتسەنزيا الۋ قيىنعا سوقتى. وسى كەزدە ەلىمىزدە ءتۇرلى تەرى اۋرۋلارى كوپ ەكەنىنە كوزىم جەتتى. قىتايداعى ۇستازدارىم تەرى اۋرۋىنىڭ ءتۇر-ءتۇرىن اجىراتىپ، ونى ەمدەۋدىڭ جولدارىن دا ۇيرەتكەن ەدى. سەبەبى، پلاستيكالىق وپەراتسيا جاساۋ ءۇشىن ادام تەرىسىندەگى ءارتۇرلى اۋرۋلاردى ءجىتى زەرتتەپ، وعان وپەراتسيا جاساۋعا بولاتىنىنا كوز جەتكىزۋ كەرەك. ونسىز بولمايدى»، – دەيدى سۇڭقار مۇقاش.

سيىر تەمىرەتكىسىن (پسورياز) جازۋعا بولادى

دارىگەر تەرى اۋرۋلارىن ەمدەۋدىڭ وزىق تاسىلدەرىن جەتە يگەرۋ ءۇشىن قىتايداعى ۇستازدارىنا قايتا بارادى. ءوزىنىڭ سوزىنشە، قىتايداعى ىزدەنىس كەزىندە تەك ۇستازدارىنىڭ ايتۋى بويىنشا عانا ءبىلىم الماي، تيبەت مەديتسيناسىنىڭ بۇرىنعى رەتسەپتەرىن، مەديتسينالىق كونە كىتاپتاردى اقتارادى. اۋرۋلاردى تەك ءشوپ دارىلەرى ارقىلى ەمدەيتىندىكتەن، ءدارىنى دە ەمشىنىڭ ءوزى جاسايتىن كەزدەرى كوپ بولادى. مىسالى، تەمىرەتكىنىڭ ءتۇر-ءتۇرى بار. كەيبىرى تەز جازىلادى. ەندى ءبىرى ادام دەنەسىنە ءبىر شىقسا، ءومىر بويى جازىلمايدى. سيىر تەمىرەتكىسىن (پسورياز) ەمدەۋ ءۇشىن قانداي ءدارى جاساۋ كەرەكتىگى وتە كۇردەلى پروتسەسس.

«پسورياز – ادام جانىن قينايتىن وزگەشە اۋرۋ. دەنەڭىزگە ءبىر شىقسا، ءومىر بويى جازىلماۋى مۇمكىن. كوپ ادامدار وسى اۋرۋدىڭ زاردابىن تارتۋمەن وتەدى. بۇل ناۋقاسقا شالدىققان جاندار تەمىرەتكىنىڭ دەنەنى دۋىلداتا قىشىتقانىنا شىداماي، وزدەرىن الەمدەگى ەڭ باقىتسىز جان دەپ ساناۋى مۇمكىن. ءبىز ءدال وسى اۋرۋدىڭ دا ەمىن تاپتىق. ارينە، بۇل ناۋقاستى ەمدەپ جازاتىندار كەزىگەدى. بىراق، ءبىزدىڭ ءوز رەتسەپتىمىز بار»، – دەيدى مامان.

ول وقۋ كەزىندە قازاقتىڭ ەجەلگى ەمدىك شوپتەرى مەن تيبەتتىڭ مەديتسينالىق تاجىريبەسىن ۇشتاستىرا بىلگەنىن جاسىرمايدى. قازىر الاپەس، سيىر تەمىرەتكىسى، سۇيەل، بەزەۋ، بورتكەن، قىشىما، ەسەك جەم، قىسقاسى، تەرى اۋرۋلارىنىڭ ءتۇر-ءتۇرىن ەمدەپ، حالىقتىڭ ىقىلاسىنا بولەنىپ جۇرگەن دارىگەردىڭ نەگىزگى اقىلشىسى اناسى – ءجاميلا اسىلبەكقىزى. ج. اسىلبەكقىزى – قۇلجا قالاسىنداعى «دوستىق» اتتى ورتالىق اۋرۋحانادا ۇزاق جىل ەڭبەك ەتكەن بىلىكتى دارىگەر. 32 جىلدىق جۇمىس ءوتىلى بار كاسىبي مامان قىزى سۇڭقاردىڭ مەديتسينا سالاسىندا وقۋىن قالاپتى.

«ەلگە ورالعان سوڭ وسى ورتالىقتى قۇردىق. مەنەن بۇرىن انام كەلىپ، شاعىن ەمدەۋ ورتالىعىن اشقان ەدى. التى جىل بولدى. مەن انامنىڭ بىلىكتىلىگىن پايدالانىپ، ورتالىقتى تەرى اۋرۋلارىن ەمدەۋگە بەيىمدەي باستادىم. ارينە، وزگە دە كوپتەگەن اۋرۋلاردى ەمدەي الامىز. دەسە دە، نەگىزگى باعىتىمىز تەرى اۋرۋلارىن ەمدەۋ».

الاپەس… جازىلادى!

جازىلمايتىن اۋرۋ جوق دەگەن راس ەكەن. ەمدەۋشىسىنە كەزىگۋ كەرەك ول ءۇشىن. سۇڭقار مۇقاشتىڭ ايتۋىنشا، ونىڭ تاباندى ىزدەنىسىنىڭ ناتيجەسىندە الاپەس (ۆيتيليگو) پەن سيىر تەمىرەتكىسى (پسورياز) اۋرۋىنا شالدىققان ناۋقاستاردىڭ تالايى جازىلعان. كەيبىرى شەتەلگە بارىپ، قىرۋار اقشا شاشىپ، ەمىنەن ساۋىقپاي ورالىپتى. اقىرىندا، «دوستىق» ورتالىعىنا جولىققان.

«كۋباعا بارىپ ەمدەلىپ، تۇك ناتيجە شىقپاعان سوڭ ەلگە كەلگەن ارۋجان ەسىمدى 13 جاسار قىز بولدى. بىزگە كەلىپ الاپەس دەرتىنەن تولىق ايىقتى. سونداعى قۋانىشىن كورسەڭىز عوي… ونداي ەمدەلۋشىلەر كوپ. ءبىر قىزىعى، ەلگە وسى اۋرۋدان ساۋىققاندارىن ايتۋدان قاشادى. الاپەس بولدىم دەگەن سوزدەن نامىستانادى».

دارىگەر وسىلاي دەيدى. ءبىزدىڭ بىلگەنىمىز، الاپەس دەرتى تۇقىم قۋالايدى. ول جۇقپالى ەمەس. قىشىتپايدى، ءىرىڭ اقپايدى. بۇل ادام دەنەسىندەگى قارا ميلانين دەگەن دارۋمەننىڭ كەمدىگىنەن بولاتىن اۋرۋ. ال ونى ەمدەۋدىڭ جولى سان قيلى. ءار پاتسيەنتتىڭ جاعدايىنا قاراي ەمدىك دارىلەردى تاعايىندايدى.

«كەيبىر دارىلەردى قىتايدان ارنايى جاساتامىز. تەك قانا وسى اۋرۋلارعا قاجەتتى دارىلەر جاسايتىن ورتالىقتارعا بارامىز. ەندى كەيبىرىن ءوزىمىز جاسايمىز. ونىڭ قۇپياسى كوپ. ارنايى رەتسەپتىمىز بار. ونى جاساۋ ءۇشىن ۇزاق جىل ەڭبەك ەتتىك. ءار ناۋقاستىڭ ءوز جاعدايىنا قاراي ءدارى جاساۋدى دا جەتىلدىرۋگە تۋرا كەلەدى. ءبىز الاپەس پەن سيىر تەمىرەتكىسىن تولىق جازا الاتىندىعىمىزعا سەنگەندىكتەن، ەندى اشىق ايتا الامىز»، – دەيدى دارىگەر.

وسى اۋرۋعا شالدىققاندارىنا ۇزاق ۋاقىت بولعانداردى ەمدەۋ قيىنىراق. اسىرەسە، جاسى ەگدە تارتقانداردى تولىقتاي جازۋ ءۇشىن ۇزاق ۋاقىت كەرەك ءارى دارىگەردىڭ ايتقان ەرەجەسىن بۇزباي، تۇراقتى ەمدەلۋ ماڭىزدى. ال جاستار بۇل اۋرۋدان تەز ساۋىعادى. سەبەبى، ولار فيزيولوگيالىق تۇرعىدان جەتىلۋ ۇستىندە بولعاندىقتان، ساۋىعۋلارى دا جەڭىل.

«كەيبىر ناۋقاستار بىرەر كۇننەن سوڭ ەشقانداي وزگەرىس جوق دەپ ويلايدى. بۇل اۋرۋ كەمى 1 جىل ۋاقىت تۇراقتى ەم قابىلداۋدى قاجەت ەتەدى”.

دارىگەر سۇڭقار مۇقاشتىڭ پايىمىنشا، الاپەس پەن سيىر تەمىرەتكىسى، ودان وزگە دە ءتۇرلى تەرى اۋرۋلارى ەكولوگياعا، ءىشىپ-جەمنىڭ ساپاسىنا، ادام كوڭىل-كۇيىنىڭ تۇراقتى بولماۋىنا، ىشكى پسيحولوگيالىق تەپە-تەڭدىكتىڭ جوقتىعىنا بايلانىستى پايدا بولۋى مۇمكىن. بۇل اۋرۋلاردان تەز ساۋىعۋ ءۇشىن ادامعا سەنىم، ەرىك-جىگەر كەرەك.

«دوستىق» ورتالىعىنان جازىلدىم

ەرەجەپگۇل ادىربەكوۆا، 60 جاستا:

بۇل دەرت جابىسقالى ۇزاق جىل بولدى. بۇل دەرتتەن ايىعۋ ءۇشىن تالاي جەرگە باردىم. كوبى ەمى جوق ەكەنىن ايتىپ، شىعارىپ سالاتىن. ەلدەن ەستىپ، «دوستىق» تيبەت مەديتسينالىق ورتالىعىنا بارىپ، 6 اي بويى ۇزدىكسىز ەمدەلدىم. قازىر سىرقاتىمنىڭ 90 پايىزى ايىقتى. سوڭعى ەم الۋعا وتباسىلىق جاعدايعا بايلانىستى بارا الماعام. ەندى قايتا ءدارى الىپ، سىقپا مايلارىن جاعىپ، ەمدەلە باستادىم. مەنىڭ سىرقاتىمدى بىلەتىندەر بۇل اۋرۋدان قالاي ايىقتىڭىز دەپ سۇراپ جاتادى. «دوستىققا» ايتار العىسىم مول. ەڭ باستىسى، سەنىم كەرەك. قانداي اۋرۋ بولسا دا، ونىڭ شيپاسى بار.

اينۇر ابدىحالىقوۆا، 36 جاستا (8702 193 62 98):

32-33 جاسىمدا بالالى بولدىم. وسى كەزدە ۆيتيليگو دەرتى بىلىنە باستادى. جۇقپالى ەمەس، قىشىتپايدى، اۋىرتپايدى. بىراق توپتى ورتادا، ادامدار اراسىندا ءوزىڭدى قاتتى ىڭعايسىز سەزىنەسىڭ. كوپ جەرگە باردىم. نەشەتۇرلى ەم قولداندىم. ءبىرى دە كومەكتەسپەدى. اقىرى، ەلدەن ەستىپ «دوستىققا» باردىق. ورتالىق دارىگەرى سۇڭقار مۇقاش بۇل دەرتتىڭ نەدەن پايدا بولاتىنىن، ادام اعزاسىندا قانداي وزگەرىستەردىڭ جۇرەتىنىن ەگجەي-تەگجەيلى ءتۇسىندىردى. ىشەتىن جانە جاعاتىن دارىلەر بەردى. ەكى اي بويى ۇزبەي قولداندىم. قاراسام، ەشقانداي وزگەرىس بايقالمايدى. كوڭىلىم قۇلازىدى. ءدارى قولدانۋدى توقتاتقىم كەلدى. كەزەكتى رەت تەككە شىعىندالدىم عوي دەپ ويلادىم. بىراق ءدارى ءىشۋدى جانە جاعۋدى توقتاتپادىم. ءۇمىت ەتتىم. 3 ايعا جەتپەي، اق داقتاردىڭ ورتاسىندا سەكپىل ءتارىزدى قارا قوشقىل داقتار پايدا بولا باستادى. كوپ وتپەي-اق ءوزىمنىڭ بۇرىنعى تەرىم قالپىنا كەلدى. قۋانعانىمدى كورسەڭىز عوي. قولىم، ءجۇزىم، موينىم… ءبارى ءوز قالپىنا كەلدى. جولداسىم ەكەۋمىز الىپ-ۇشىپ «دوستىققا» باردىق. راحمەت ايتتىق. ودان بەرى ەكى بالا بوساندىم. سول كەزدە بۇرىنعى دەرت قايتا پايدا بولادى. مەن دەرەۋ ورتالىقتىڭ دارىلەرىن قولدانامىن. شۇكىر، قازىر قۇلان-تازا ايىقتىم.

ەڭ باستىسى، بۇل دەرتتەن ايىعۋىما اللا، سودان كەيىن «دوستىق» ورتالىعى كومەكتەستى. ءوزىم سەكىلدى دەرتكە شالدىققانداردىڭ بارىنە ورتالىققا بارىڭدار، ءۇمىت ۇزبەڭدەر دەپ ايتىپ جۇرەمىن.

دەرەككوزى:dalanews.kz

Abai.kz