الەمگە، عارىشقا، بولاشاققا جول اشقان... تۇڭعىش!
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ «ۇلى دالا ۇلاعاتتارىن» وقىعاننان كەيىنگى وي تولعانىسى
«ەگەمەن قازاقستان» گازەتىندە جاريالانعان ەلباسىنىڭ «ۇلى دالا ۇلاعاتتارى» تولعاۋىن قازاقتىڭ تاۋەلسىزدىگىن الىپ بەرگەن، سول تاۋەلسىزدىكتىڭ ۇلى جۇگى ەل مۇراتىن تاريحتىڭ اسا ءبىر كۇردەلى كەزەڭىنىڭ قايناپ جاتقان تۇرلاۋسىز ساياساتىنىڭ سالقىنىنا ۇرىندىرىپ الماي، داۋىلى مەن داۋىنا تۇتەتپەي، وعىنا الدىرماي، قاسىن دوس ەتىپ، جاۋىن جانىنان تاپقىزىپ، ۇلتىن ۇلىقتاپ، ەڭسەسىن كوتەرىپ، ەسىكتە قالعان باسىن تورگە سۇيرەپ، ولگەنىن ءتىرىلتىپ، وشكەنىن جاعىپ، سونگەن سانانى جاڭعىرتىپ، تۇلەتىپ الەمگە، عارىشقا، بولاشاققا جول اشىپ بەرگەن جانە دە ءوز حالقىنىڭ باعىنا بىتكەن نۇرسۇلتان نازارباەۆ سىندى ادامزاتتىڭ اسىپ تۋعان ءبىر پەرزەنتىنىڭ ساياساتكەر رەتىندەگى عانا ەمەس، ادامي پاراساتتىلىعىنىڭ ۇلاعاتى دەپ تانىدىق.
«ۋاقىتتىڭ بەتىنە ۇيالماي تۋرا قاراي الامىز!»
بىراق ەڭ ۇلكەن كۇش قارۋ ەمەس-تاتۋلىق. تاتۋلىقتى سۇراپ تا، ساتىپ تا الا المايسىڭ. ونى ساياسي كورەگەندىكپەن عانا قالىپتاستىرۋعا بولادى. تاۋەلسىزدىگىن ەندى عانا الىپ، وشكەنى جانىپ، ولگەنى ءتىرىلىپ وتىرعان الاگەۋىم شاقتا ەل ىشىندەگى تىنىشتىقتى ءبىز وسىلاي قالىپتاستىردىق. دەمەك، ءبىز تاتۋلىق، بىرلىك اتتى بىرەگەي جاسامپازدىققا سۇيەنگەن ەلمىز.
نۇرسۇلتان نازارباەۆ،
«ۇلى دالا ۇلاعاتتارى» وي تولعاۋىنان.
(«ەگەمەن قازاقستان»، 2 قاراشا، 2016 جىل.)
ەلباسى ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ 25 جىلىندا كوپ ەتنوستى مەملەكەت قالىپتاستىرىپ، قازاقستاندىقتار ءبىر ماقسات، ءبىر مۇددە ءۇشىن بىرلىك پەن ىنتىماقتى جاعدايدا ءومىر ءسۇرىپ، ەڭبەك ەتۋدى ۇيرەنىپ، الەمگە ۇلگى كورسەتىپ وتىرعان ەلمىز!
وقىتارى مەن توقىتارى دا بار، سونىمەن بىرگە وكىنتەرى دە بار كونە تاريحتىڭ ەسكى قولامتاسىن قايرا ۇرلەۋدىڭ ەندى قاجەتى دە بولا قويماس. وتكەنگە سالاۋات ايتىپ، كەلەر كۇندەرىمىزدىڭ قايىرى مەن جاقسىلىعىن تىلەيىك تە، ۇلى ىستەرگە ۇمتىلايىق. قاشان بولسىن ءوزىنىڭ جەكە ومىرىندە دە، مەملەكەتتىك ساياساتتا دا «ونبەس داۋدى وسپەس ۇرپاق قانا قۋار» دەگەن قازاقى دانالىقتى جانىنا سەرىك ەتىپ كەلە جاتقان ەلباسىنىڭ «ۇلى دالا ۇلاعاتتارىنداعى» جان مەن ار تازالىعىنىڭ ارقاۋىن جالعاپ تۇرعان دانالىعىنىڭ ءبىر پارا اڭگىمەسىن ويعا سالدىق، ەلەدىك، ەكشەدىك، ساباق بولار كوپ جايدى كوڭىلگە دە تۇيدىك.
دارالاپ ايتار بولساق، تۇڭعىش پرەزيدەنتىمىز «ساياساتتىڭ ەڭ باستى ۇستانىمى-بىرلىك» بولا الاتىندىعىن زەردەلى زەيىنىمەن كوكەيىنە توقي ءبىلدى دە، قازاقستاننىڭ ىشكى ساياساتىن ىنتىماققا ىڭعايلاندىردى. «بىرلىگى جەتكەن ەل وزادى، بىرلىگى كەتكەن ەل توزادى دەگەن ءسوزدىڭ سورابىن ءدوپ باسىپ ايتقان حالقىمىز. بىرلىك-ءبىزدىڭ بارلىق جەڭىستەرىمىزدىڭ قاينار كوزى. بىرلىك بار جەردە- تىرلىك بار. وسىنى ءاردايىم جادىمىزدا ۇستاۋىمىز كەرەك. اتا تاريحىمىزدىڭ تۇجىرىمدارىن ەستە ۇستاپ، شەجىرە بولىپ، ايتىلار ۇلتتىق ۇلاعاتتى، تاريحي اقيقاتتى جاس ۇرپاقتىڭ جادىنا مىقتاپ ءسىڭىرۋىمىز قاجەت. جاس ۇرپاق جۇرەگىنە سوندا جول تابامىز، سوندا عانا بولاشاعىنا باعدار بەرە الامىز»،-دەگەن نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ («ۇلى دالا ۇلاعاتتارى. («ەگەمەن قازاقستان»، 2 قاراشا، 2016 جىل.) بۇل پايىمىندا ءبىزدىڭ ەلدىڭ بولاشاعىنىڭ تاعدىرى ۇشتاسىپ جاتىر دەر ەدىك.
«مەنىڭ بار تىلەگىم دە، زار تىلەگىم دە ەلدىڭ بىرلىگى مەن تىنىشتىعى» دەپ تاۋەلسىز مەملەكەت قۇرۋدىڭ العاشقى كۇنىنەن باستاپ بىرلىك اتتى ادامي ۇعىمدى بارلىق قازاقستاندىقتاردىڭ ساناسىنا سىڭىرە بىلگەن ەلباسى سول بىرلىكتىڭ الىنباس قامال دەپ تانىدى. سولايى سولاي بولدى. ءبىزدى بۇگىنگى بيىگىمىزگە دە، بۇگىنگى ابىرويىمىزعا دا ەلباسىنىڭ وسى بىرلىك اتتى ۇستانىمى جەتكىزدى.
1992-ءشى جىلى تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ ءبىر جىلدىعىنا ارنالىپ وتكىزىلگەن قازاقستان حالقى فورۋمىندا ەلباسى قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىن قۇرۋ ماسەلەسىن ايتا كەلىپ، اياعىن ەندى-ەندى باسا باستاعان ازاتتىعىمىزدىڭ تاعدىر شەشتى ءبىر قادامىن جاساعان دا بولاتىن. مىنە، سول اسسامبلەيا نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ 1995-ءشى جىلعى 1-ءشى ناۋرىزداعى جارلىعىمەن پرەزيدنت جانىنداعى كەڭەس قۇرىلىپ، ول اقىلداسۋشى ءبىر جۇيەگە اينالدى. بۇل قازىرگى ۋاقىتتا كوپەتنوستى مەملەكەت قۇرۋدىڭ الەمدىك تاجىريبەسىنە اينالىپ وتىر جانە دە اسسامبلەيا قابىلداعان «قازاقستاننىڭ ەل بىرلىگى» دوكتريناسىنىڭ تاريحي ءمانى ءوزىنىڭ قۇندىلىعىن ەش قاشان جويماق تا ەمەس.
الماتى - ەلباسىنىڭ ماڭگىلىك جۇرەك ءانى! الماتى-ەلباسىنىڭ ءاردايىم جانىن جىلىتىپ، كوڭىلىن تەربەپ تۇرار تال بەسىگى! ءوزىڭنىڭ تۋعان ەلىڭ مەن تۋعان جەرىڭدى ءسۇيۋدىڭ تاماشا عيبراتىنداي بولىپ ەستىلەر «ءبىز الاتاۋدىڭ باۋىرىنداعى الماتىعا سىيا الماي ەمەس، الماتىنى قىيا الماي كەتىپ بارامىز» دەگەن ەلباسىنىڭ («ەۋرازيا جۇرەگىندە»،19-شى بەت.) وسى ءبىر اۋىز سوزىندە ەل تاۋەلسىزدىگىن تال بەسىگىنە اينالعان الماتىنى ارداقتاۋمەن بىرگە، سان عاسىرلار بويى ارمان بولعان تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ بۇگىنگى جانە بولاشاقتاعى تاعدىرى ءۇشىن ارۋ الماتىنى سارىارقانىڭ سايىن دالاسىنداعى ەسىلدىڭ بويىنا اكەلۋ كەرەك ەدى. تاۋەلسىزدىكتىڭ تاعدىرى حالقىمىزدىڭ تاعدىرى! الايدا قيراپ تا كۇيرەپ قالعان ەكونوميكاسى بار سول كەزدەگى قازاقستاننىڭ جاعدايىندا ەل استاناسىن كوشىرۋدىڭ ءوزى اقىلعا دا سىيماعانى انىق. ەلباسى كوڭىل تۇيسىگىنە سالدى. ويلاندى، تولعاندى. اقىرى تالاستى سان الۋان پىكىرلەرگە دە قاراماستان باتىل قادام جاسادى. «بورانى ۇلىعان، ايازى قاقاعان ارقاعا بارسىن، ءوزى دە كەيىن قايتىپ كەلەر» دەگەن ساۋەگەيلەردىڭ ايتقانى كەلمەدى. نازارباەۆتىڭ ايتقانى اينا قاتەسىز بولدى دا، بۇگىنگى استانا ورنىقتى، تورتكۇل دۇنيە ءسۇيسىنىپ وتىرعان بۇگىنگى جاڭا قالا استانا سالىندى.
«ەلوردانى وتانىمىزدىڭ ورتالىق بولىگىنە كوشىرۋدىڭ اسا ماڭىزدى ستراتەگيالىق، ساياسي-الەۋمەتتىك، قوعامدىق-رۋحانياتتىق ماڭىزدى داۋ تۋعىزبايتىن شىندىق ەدى» جانە دە «ال استانانى كوشىرۋ--قالىپتاسقان تاريحتى زامان تالابىنا ساي جاڭاشا جازىپ، بۇرىنعى ۇستانىمعا باسقاشا تىڭ پاراقتار قوسۋ دەگەن ءسوز». («ۇلى دالا ۇلاعاتتارى. («ەگەمەن قازاقستان»، 2 قاراشا، 2016 جىل.) ەلباسىنىڭ وسى ءبىر پايىمدى پىكىرلەرى ويلاعان جانعا ەندى ايتۋ جەڭىلىرەك شىعار. ال، استانانى كوشىرۋ مەن جاڭادان سالۋ باستالعان سوناۋ 1997 مەن 1998 جىلدار ەل تاعدىرى قىل ۇستىندە تۇردى دەيتىندەي وتە ءبىر قيىن دا اۋىر كەزەڭ بولعاندىعى ۇمىتىلا دا قويماس.
ۇلت كوشباسشىسى كورەگەن دە باتىل، ەرىك پەن جىگەرى مول، قايتپاس قايسارلىعىمەن قازاقستاننىڭ شىناي قول باسشىسى بولا ءبىلدى. تاريحتىڭ سان اۋدارىلىپ تۇسكەن شاڭىنىڭ استىنا كومىلىپ، عاسىرلار بويى ءۇنى شىقپاي كەلە جاتقان قازاقتى الەمدىك تاريح ساحناسىنا الىپ شىقتى. استانانى قۇر سالىپ قانا قويماي نۇرسۇلتان نازارباەۆ تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ استاناسىن جيىرما ءبىرىنشى عاسىردىڭ الەمدىك تاريحىن جاساۋشى استانعا اينالدىردى! وعان كۋا-2010-شى جىل! ەۋروپاداعى قاۋىپسىزدىك جانە ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنىڭ (وبسە) استانا ءسامميتى الەمنىڭ 56 دامىعان دەيتىن مەملەكەتتەرىنىڭ باسىن قوسسا، بۇل تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ ابىرويىن اسپانداتىپ اسقاقتتاتى. ارينە، الەمدە Cامميت وتكىزۋگە ابدەن جاراپ تا تۇرعان نەبىر ايدىك استانالار كوپ تە، نە ءبىر استانالار دا بار! بىراق الەمدە نازارباەۆ بىرەۋ عانا! ول- قازاقتىڭ ماڭدايىنا جازعان، باعىنا بىتكەن بىزدە عانا بار نازارباەۆ! يا، الەمدە وزگە دە پرەزيدەنتتەر بار! الايدا، ۇلى دالانىڭ ءبىر ۇلى پەرزەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆ ادامزاتتىڭ جاڭا ءداۋىرىنىڭ ساياسي دۇنيەسى مەن كەلبەتىنىڭ تۇبىرىنەن وزگەرۋىنە ءوز ۇلەسىن قوسا كەلگەن جانە دە نۇرسۇلتان نازارباەۆ ءبىر ۇلتتىڭ، ءبىر مەملەكەتتىڭ مۇددەلەرى اياسىندا عانا شەكتەلىپ قالماي، جالپى ادامزاتتىڭ مۇددەسىن ويلاي كەلگەن ءوزىنىڭ ادال نيەتتى دانالىعىمەن دارالانا كەلگەن پلانەتارلىق تۇلعا بولاتىن!
ءبىر عانا قازاق دالاسىنا قىرىق جىل بويى قىرعىن سالعان بۇكىل ادامزاتتى ۇرەي مەن قاۋىپتىڭ ۋىسىندا ۇستاپ كەلگەن سەمەي يادرولىق اتوم پوليگونىن جابۋى جانە دە نازارباەۆتىڭ يادرولىق قارۋسىز الەم قۇرۋداعى باتىل ءارى ادامي باستاماسى قازىر «الەم. XXI عاسىر» مانيفەسىنە ۇلاسىپ، ول بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ باس قۇجاتى رەتىندە باسشىلىققا الىنسا، ەلباسىنىڭ «ۋاقىتتىڭ بەتىنە ۇيالماي تۋرا قاراي الامىز!» دەۋى ابدەن ورىندى!
ەلىمىزدىڭ دە ونىڭ بۇگىنگى دە كەلەر ۇرپاقتارىنىڭ دا الەم الدىنداعى ءجۇزى اشىق تا جارقىن بولعانعا نە جەتسىن؟! ەلباسى الەمگە دە بولاشاققا دا بارار جولىمىزدى سابىرلى ساياساتىمەن سالىپ بەردى. ءبىزدىڭ ارقايسىمىز سول ۋاقىتتىڭ بەتىنە ۇيالماي تۋرا قاراي الاتىندىعىمىزبەن باقىتتىمىز!
«اللا – ادال نيەتتە، جۇرەگىڭدى تازا ۇستا!»
اللا دا، يمان دا-جۇرەكتە. ەڭ الدىمەن، جاستار جۇرەگىن تازا ۇستاۋى قاجەت... جاستارىمىزعا ايتارىمىز: ءوز ءدىنىڭدى قادىر تۇت، وگەي دىنگە باس ۇرما. ارينە جاس كەزدە ەلىكتەۋ باسىم بولادى. بىراق جات ءدىني اعىمعا ەلىكتەۋ، ەلىگۋ قاۋىپتى ەكەنىن ۇمىتپاعان ءجون!
نۇرسۇلتان نازارباەۆ،
«ۇلى دالا ۇلاعاتتارى.» ( « ەگەمەن قازاقستان»،
5 قاراشا، 2016 جىل.)
ەلباسى ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ 25 جىلىندا استانا قالاسىندا 2003-ءشى جىلدان باستاپ بەس رەت ادام بالاسىنىڭ ءوزى دە، ونىڭ ءدىنى دە جارالعالى سول الەم دىندەرى ليدەرلەرىنىڭ فورۋمىن وتكىزىپ، وركەنيەتتەر توعىسى كەزىندە جاھاندىق جاڭا قاتەرلەر بوي كوتەرە باستاعان تۇستا ءتۇرلى دىندەردىڭ ىزگىلىگى مەن جاسامپازدىعىن، عاسىرلار بويعى قۇداي ءسوزىن بىتىمگەرشىلىك پەن كەلىسىمنىڭ پارمەندى دە ىقپالدى قۇرالى رەتىندە پايدالانۋعا جاساعان ساۋاپتى ءىسى ادامزات تاريحىنىڭ ۇلى وقيعالارىنىڭ ءبىرى ەدى.
الاساپىراندى زاماننىڭ وكپەك جەلى ءبىزدى دە بەتىمىزدەن قاقپاي قالىپ تۇرعان جوق. الەمنىڭ ءار تۇپكىرىن ۇرەيدە ۇستاپ وتىرعان ءتۇرلى راديكالدى ءدىني جات اعىمدارىنىڭ ىقپالى بىزگە دە كەلىپ جەتكەندەي بولىپ تۇر. ءتىپتى لاڭكەستىك ارەكەتتەر جاساۋعا بارىپ تا قالعاندار كەزدەستى. مۇنى دىننەن ەمەس سول ءدىندى بىلمەستىكتەن كورۋ كەرەك. ەلباسى بىزگە وسىنى ايتۋمەن، وسىنى ۇعىندىرۋمەن كەلەدى.
ءدىني نانىم مەن سەنىم بوستاندىعى بىزگە تاۋەلسىزدىكپەن كەلدى. بۇل ورايداعى اركىمنىڭ ەرىكتى قۇقى كونتستيتۋتسيامىزدا كورىنىس تاپتى. كەشەگى كوممۋنيستىك جۇيە قۇدايعا سىيىنۋعا تىيىم سالىپ تاستاعان بولاتىن. الايدا، سوعان قاراماستان ءوزىمىز كورگەن جارىقتىق اتالارىمىز بەن اجەلەرىمىز جاسىرىنىپ ءجۇرىپ نامازدارىن وقىدى، ورازالارىن ۇستادى، يماندىلىقتى جۇرەكتەرىندە ساقتادى.
- كەڭەستىك كەزەڭدەگى قىزىل تەرروردىڭ حالىقتاردى قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىراتۋداعى زورلىق-زومبىلىعىن ءوز ومىرىندەگى تۇرمىستىق تاۋقىمەتتەرمەن بىرگە بولىسكەن قازاق حالقىنىڭ سول كەزدەگى جان دۇنيەسىندەگى ءۇنسىز قارسىلىعى بولاتىن. قازاقتاردىڭ بوسىپ كەلگەن حالىقتاردى پانالاتۋى مەن ادامگەرشىلىك قولىن سوزۋى سول ناۋبەتكە ىشتەي قارسىلىق بولعان شىعار؟ قارا كۇشكە قارسى قاراپايىم اقىل-پاراساتتى قولدانۋ ۇلى كۇرەس، يماني مايدان. دەمەك، ءبىزدىڭ حالقىمىز--زايىرلى جيھادتىڭ ۇزدىك ۇلگىسىن كورسەتكەن جۇرت. بۇل ءبىزدىڭ بۇگىنگى ۇرپاق ءۇشىن ماڭگىلىك ماقتان، ومىرلىك ونەگە بولسا كەرەك-, دەگەن ەلباسىنىڭ بۇل ايتقاندارىندا («ۇلى دالا ۇلاعاتتارى.» « ەگەمەن قازاقستان»، 5 قاراشا، 2016 جىل.) ادام بالاسىنا جاقسىلىق جاساۋ جيھادتىڭ يماندىسى دەگەن ۇعىمدى العا تارتادى.
ءدىندى بىلمەستىكتەن اداسىپ جاتقاندايمىز. بۇل ءۇشىن كەشەگى قۇدايسىز قوعامنان شىققانداردى جازعىرا بەرۋگە دە بولماس. تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن مەشىتتەر اشىلىپ، جاڭادان سالىنا دا باستادى. جاستارىمىز دا، ءتىپتى مەكتەپ وقۋشىلارىنا دەيىن مەشىتتەرگە كەلە باستادى،نامازعا جىعىلدى. قۇران سۇرەلەرىن جاتتاي باستادى. قۋاندىق! «انا كوشەنىڭ بۇرىش-بۇرىشىندا قاپتاپ تۇرعان سىراحانالارعا بارماسا بولدى»-, دەپ ماسكۇنەمدىكتەن ىعىر بولا باستاعاندىقتان «بالالارىمىز مەشىتكە بارىپ جۇرسە، ايتەۋىر اراق ىشپەس» دەپ ويلادىق. ءدىننىڭ دە جات پيعىلدىسى بولاتىنىن بىلمەدىك. ونىڭ ۇستىنە شەت ەلدەردەن يسلام ءدىنىن ۋاعىزداۋشىلار كەلىپ، شاريعاتقا سۋساپ قالعان حالقىمىز ولاردىڭ ايتقاندارىنا يمانداي سەندى، ۇيىدى، يلاندى. ولار عاسىرلار بويعى حالىقتىق كەيبىر سالتىمىز بەن قالپىمىزدان شاريعاتقا قارسى جايلاردى تاۋىپ، سولاردى ايتا باستادى. ءتىپتى دومبىرا تارتىپ، ءان ايتۋعا دا بولمايدى ەكەن! دۇنيەدەن وتكەن اتا-بابالارىمىزدىڭ ارۋاعىنا ارناپ قۇران دا وقۋعا بولمايدى ەكەن! ءسويتىپ ەڭ اۋەلى ءدىنبۇزارلار كوبەيىپ كەتتى دە، مۇنىڭ سوڭى باسبۇزارلىققا اكەلە باستادى.
ەلباسىنىڭ «ۇلى دالا ۇلاعاتتارى» وي-تولعاۋىنىڭ «ءدىن مەن ءداستۇر» دەپ اتالاتىن ءبىر پاراسىنداعى ايتىلاتىن پىكرلەر مەن وسيتتەردى ءبىزدىڭ قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسى ءوز ۋاعىزدارىنا ەنگىزۋلەرى كەرەك بولار. مەملەكەت باسشىسىنىڭ ءدىن مەن ءداستۇر ساباقتاستىعى قاتىستى ويلارى اسىرەسە جاستار اراسىندا كەڭىنەن ناسيحاتتالۋى قاجەت. ويتكەنى پرەزيدەنتىمىز ايتىپ وتىرعان ءبىزدىڭ قوعامنىڭ «ءدىني ساۋاتتىڭ ازدىعى، ءدىني ورىنداردىڭ تازا ءدىندى جالعان دىننەن اجىراتاۋ باعىتىنداعى دارمەنسىز جۇمىستارىنا» جەتەكشى ءارى كومەكشى قۇرال بولا الارى داۋسىز ماسەلە.
- ارۋاقتى قۇرمەتتەۋ، بەيىت باسىنا بارىپ دۇعا باعىشتاۋدىڭ، ناۋرىزدى قۋانا قارسى الىپ، جاڭا تۋعان ايمەن امانداسۋدىڭ ءدىن الدىندا ەشقانداي دا ايىبى جوق-, دەپ وتىرعان ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ وسى ءبىر اتالى سوزىنە توقتاعانىمىز ءجون عوي دەپ ويلايمىز. ەلباسىنىڭ وسى اتالىق پىكىرىن اتا-بابامىزدىڭ سان عاسىرلىق سالتى مەن ءداستۇرىن، ادەتى مەن عۇرپىن مانسۇق ەتىپ جۇرگەندەرگە سابىرمەن جەتكىزىپ، ساناسىنا ءسىڭىرۋ مىندەت بولسا كەرەك.
يسلام ءدىنىنىڭ قاسيەتى مەن ىزگىلىگىن قورعاۋعا كەلگەندە نازارباەۆتاي بەلسەنە كىرىسىپ، نازارباەۆتاي كەسىمدى ويى مەن پىكىرىن ايتىپ جۇرگەن الەم مەملەكەتەرىنىڭ دە، ءتىپتى اراب ەلدەرى باسشىلارىنىڭ اراسىنان دا ەشكىم شىعا قويعان جوق. 2011-ءشى جىلدىڭ 11-ءشى قىركۇيەگىندەگى امەريكاداعى ساۋدا ءۇيى مەن پەنتاگونعا جاسالعان شابۋىلدان كەيىنگى يسلام ءفۋنداماتاليزمى دۇنيەگە قاتەر توندىرە باستادى دەپ داۋرىعۋلار باستالعان كەزدە نۇرسۇلتان نازارباەۆ «يسلام الەمگە ەمەس، الەم يسلام الەمىنە قاۋىپ ءتوندىرىپ تۇر»-, دەۋى جانە دە ەلباسىنىڭ 2006-شى جىلدىڭ قىركۇيەك ايىنىڭ 12-13-تەرى ارالىعىندا استانادا وتكەن الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر ليدەرلەرىنىڭ II-ءشى سەزىندە: «قۇدايدى ىزدەۋ» پەردەسىن جامىلىپ بارشا ۇلى ۇستازدار ايىپتايتىن شىن مانىندەگى ۇرەيلى ارەكەتتەر جاسالۋدا. ەكىنشى جاعىنان، بەلگىلى ءبىر ءدىندى اگرەسسياشىل دەپ ايىپتاۋدىڭ بىرجاقتى ادەتى ايقىن الپەتكە كوشتى»-, دەي كەلىپ وسى زامانعى ساياسي جانە ەكونوميكالىق مۇددەلەر ءدىني قاعيداتتاردان جوعارى قويىلىپ وتىرعاندىعىنا الاڭداۋشىلىق بىلدىرگەنى دە ەسىمىزدە.
مىنە، ەلباسىنىڭ يسلام جانە وزگە دە ءداستۇرلى بارلىق ۇلى دىندەردىڭ «رۋحسىزدىق پەن قاناعاتسىزدىقتىڭ الدىنا قويىلعان ەڭ بەرىك قامالداردىڭ ءبىرى» دەپ تۇجىرىم جاساۋى جانە دە قاسيەتتى قازاق توپىراعىندا، استانا قالاسىندا 2003-ءشى جىلدان باستاپ، ءار ءۇش جىل سايىن، 2006,2009,2012,2015-ءشى جىلدارى، بەس رەت وتكىزىلگەن شارانى «دىندەر اراسىنداعى ديپلوماتيانىڭ ءتىلى ىزگىلىك پەن يماندىلىق ەكەنىن تۇسىندىرۋگە بارىنشا ارەكەت جاسادىق»،-دەپ بايلامدى وي ايتۋى ادام بالاسىنىڭ نيەتىن تۇزەۋ مەن جۇرەگىن ىزگىلەندىرۋگە جاسالعان ساۋاپتى ءبىر قادام بولاتىن.
- قازاقستان ءوزىنىڭ اتا زاڭىندا اشىق جازىلعانىنداي، زايىرلى مەملەكەت. ءدىن مەن مەملەكەت ءبىر-بىرىنەن تاۋەلسىز. بىراق قانداي ءدىن بولماسىن،، ول سول ايماقتاعى مەملەكەتتىڭ دامۋىنا ءوزىنىڭ تەرىس اسەرىن تيگىزەتىن بولسا، ءبىز بۇعان جول بەرە المايمىز. ءبىز ءۇشىن مەملەكەتتىڭ تۇراقتىلىعى،تىنىشتىعى، بەرەكە-بىرلىگى ەڭ باستى قۇندىلىق»-, دەپ ەلباسى وسى «ۇلى دالا قۇندىلىقتارىندا»
مەملەكەتتىك مۇددەنى، تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ تاعدىرىن بارىنەن جوعارى قويىپ وتىر. ەل تاعدىرى مەن تاۋەلسىزدىك تاعدىرى جولىندا بىرلىك پەن ىنتىماق بارىنەن دە جوعارى، بارىنەن دە قاسيەتتى بولۋى كەرەك دەگەن نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ۇستانىمى ءار قازاقستاندىقتاردىڭ باستى ۇستانىمى بولسا ەتتى دەپ ويدايمىز. جانە دە اقىل مەن پاراساتقا جۇگىنەيىك. تىرشىلىگىمىزدەگى ساۋاپتى ءىسىمىز كوپ بولسىن، سول تىرشىلىككە قيانات جاساپ، وبالعا قالىپ جۇرمەيىك. ەلباسىنىڭ بىزگە ايتار عيبراتى دا وسى! جۇرەگىڭدى تازا ۇستا!...
«ءوز وتانىنا ءوز بالاسى رەنجي مە ەكەن؟!.»
ەل تىرلىگى، كوپۇلتتى قازاقستاننىڭ بىرلىگى مەن تىنىشتىعى جاتسام-تۇرسام كوكەيىمنەن كەتپەيتىن ماعان جالعاسىپ جاتقان قازاق كوشىنىڭ تاعدىرى ءتىپتى دە وڭاي سەزىلىپ تۇرماعانىن ايتقىم كەلەدى. جىراقتاعى جۇرتىڭ تۋعان جەرگە جاۋتاڭداپ قاراپ وتىرسا، كىسىنىڭ جانى قالاي جاي تابادى؟!
نۇرسۇلتان نازارباەۆ،
«ۇلى دالا ۇلاعاتتارى» وي تولعاۋىنان.
(«ەگەمەن قازاقستان»، 8 قاراشا، 2016 جىل.)
ەلباسى ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ 25 جىلىندا تاعدىردىڭ قيلى-قيلى كەزەڭدەرىندە كوزدەرىنەن قاندى جاستارىن سىعا وتىرىپ، ءوز تۋعان جەرلەرىنەن اۋا كوشىپ، قيىر جايلاپ، تارىداي شاشىلىپ، كەتكەن ءوز باۋىرلارىمىزدى ءوز اتا جۇرتىمىزعا قونىستاندىرىپ، قازاقتىڭ قايىرلى ۇلى كوشىن باستادى!
بۇل ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ قۇدايى ءبىر ساۋاپتى ءىسى بولاتىن! ولاي دەۋىمىزدىڭ نەگىزگى ءبىر سەبەبى، ۇلى كوشتىڭ العاشقى لەگىمەن كەلگەن اق ساقالدى اعالارىمىزدىڭ اۋەجايدان تۇسە سالىپ، كوزدەرىنە پارلاعان جاستارىن تىيا الماي، قازاق جەرىنىڭ توپىراعىنا ماڭدايلارىن تيگىزىپ، سول قاسيەتتى توپىراقتى سۇيگەندەرىن دە، تاباندارىنىڭ ءوز اتا جۇرتىنا تيگەندىكتەرى ءۇشىن ءبىر اللاعا شۇكىرشىلىك ايتىپ، ۇلت كوشباسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆقا جان جۇرەكتەرىنەن شىققان اق العىستارىن ايتىپ، اق باتالارىن بەرگەن ادام جانىن تولعانىسقا سالار جايدى دا كوزىمىز كورگەن بولاتىن.
«ەلگە ەل قوسىلسا قۇت» دەپ بىلگەن حالقىمىزدىڭ قاسيەتتى قاعيداسىن جانە قازاقتىڭ قاسيەتتى توپىراعىن باسقىزباي قويعان زۇلىم ساياساتتىڭ قۇربانى بولىپ، ىشقۇسا بولىپ جۇرگەن قازاقتاردىڭ شەرى مەن مۇڭىن ۇعا بىلگەن ەلباسى ءتىپتى تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ ەلەڭ-الاڭ ءساتىنىڭ وزىندە،ياعني 1991-ءشى جىلدىڭ 31-ءشى جەلتوقسان كۇنى قازاق راديوسى ارقىلى شەت ەلدەردەگى قانداستارىمىزعا ءۇن قاتىپ، ءسوز سويلەدى. «ول ءسوز جان جۇرەگىمنەن قايناپ شىققان ەدى» دەگەن ەلباسىنىڭ تۋعان حالقىنا دەگەن تازا دا مەيىرىمدى جۇرەگىنىڭ ايناسى بولاتىن. سونان سوڭ ىلە 1992-ءشى جىلى دۇنيە ءجۇزى قازاقتارىنىڭ ءبىرىنشى قۇرىلتايى وتكىزىلىپ، سول ۇلى جيىندا نۇرسۇلتان نازارباەۆ تاعى دا تەبىرەنىستى ءسوز سويلەپ:
- تاۋەلسىز قازاقستان داۋلەتىنە ساۋلەتى ساي قۋاتتى مەملەكەتكە اينالار. قازاق حالقى الەمدىك وركەنيەتكە قازىرگىدەن گورى قوماقتى ۇلەس قوسار. دالامىزدا دا، قالامىزدا دا شادىمان تۇرمىس، شات تىرلىك ورنار. بۇيىرتسا، بۇگىنگى قۇرىلتايعا قاتىسقان قادىرمەندى قوناقتارىمىزدىڭ ءوزى تۋعان قازاقستانىمىزدىڭ ءوسىپ-وركەندەگەنىنە تاياۋ جىلداردا-اق كۋا بولادى دەپ كامىل سەنەمىن!،- دەگەندى ايتىپ ەدى.
ەلباسىنىڭ دۋالى اۋىزىنان شىققان وسى ءبىر اۋى ءسوزدىڭ تاريحي اقيقاتقا اينالعاندىعىن ەندى كوز كورىپ، كوڭىل يلانا ءبىلدى. تاۋەلسىزدىكتىڭ 25 جىلىندا قازاقستانعا 1 ميلليوننان جۋىق باۋىرلارىمىز ورالدى. كوش كولىكتى دە بولدى، جەرىكتى دە بولدى. ەل ىشىندە «ءوزىمىز جارىماي وتىرعاندا باۋىرسىنىپ، سولاردى شاقىرىپ نەمىز بار ەدى؟» دەگەن قاڭقۋ ءسوز دە ايتىلماي قالمادى. الايدا، ەلباسى قانداستارىمىزدى ءوز اتا جۇرتتارىنا ورنالاستىرۋدى مەملەكەتتىك ساياسات دەڭگەيىنە كوتەرىپ، شىنايى قامقورلىق پەن جاناشىرلىق جاسادى ءالى دە جاساپ كەلەدى. «ارينە، جاڭادان جەرسىنۋ، بەيتانىس ورتاعا بىردەن بەيىمدەلۋ وڭاي بولماس. كەيدە قيىردان كەلگەن قانداستارىمىزدى جايلى ورنالاستىرۋدا جەكەلەگەن جاۋاپتى ادامداردىڭ تاراپىنان بولىپ جاتاتىن بويكۇيەزدىك پەن توعىشارلىق، جانى اشىماستىق پەن جاعدايدى باعالاي الماۋشىلىق كەزدەسىپ قالاتىنىن جاسىرۋعا بولمايدى. مۇنداعى تۇيتكىلدەر--مەملەكەتتىڭ قاتەسى ەمەس، كەيبىر شەنەۋنىكتەردىڭ تورەشىلدىگىنە بايلانىستى جاعدايلار. ءبىز بۇلاردىڭ بارىنە سىن كوزبەن قاراپ، تۇزەتىپ، كوڭىلگە تۇسكەن قاياۋدى جويۋعا كۇش سالاتىن بولامىز»،- دەگەن ەلباسىنىڭ («ۇلى دالا ۇلاعاتتارى»، «ەگەمەن قازاقستان»، 8 قاراشا 2016 جىل.) وسى ايتقاندارىن زەردەلى كوڭىلمەن سارالاي بىلەيىك.
«كوڭىلگە تۇسكەن قاياۋدى»،-دەيدى ەلباسى! مۇنى كىم ايتا الار؟! مۇنى كىم جانە دە نە ءۇشىن ايتىپ وتىر؟! اتاسى مەن ءدىنى باسقالاردى باۋىرىمزعا باسىپ جىلىتا بىلسەك تە، ءوزىمىزدىڭ قانداستارىمىزعا كەلگەندە تارىلىپ، تاسبۇيرەك بولا قالعانىمىز دا كەزدەسپەي قالعان جوق. كەزدەستى، بولدى. سوندا دا الىستان ارىپ-اشىپ، اتا جۇرتىم دەپ كەلگەندەردىڭ كوڭىلىنە قاياۋ تۇسىردىك-اۋ دەگەندى ويلادىق پا؟! ەلباسى سول ءبىز تۇسىرگەن قاياۋدى ءبىلىپ، سوعان جانى اۋىرىپ وتىر. «كوڭىلگە تۇسكەن قاياۋدى جويۋعا كۇش سالاتىن بولامىز»،- دەيدى تاعى دا! وسىنداي ءوز ەلىڭنەن، وسىنى ايتقان ءوز ەلباسىڭنان اينالساڭ بولماي ما؟! «ادالدىق-جان تازالىعى! ءبىزدىڭ پرەزيدەنتىمىزدىڭ تۋعان حالقى مەن قازاق جەرىن مەكەندەپ وتىرعان بارشا ۇلتتار مەن ۇلىستارعا دەگەن جان تازالىعى، ادال سويلەيتىن پەيىلى مەن ادال كوڭىلى-ەلدىڭ باعى»،- دەگەن بۇدان ءبىراز جىل ايتقان ءبىر پىكىرىمىزدىڭ قايرادان ءبىر ويعا ورالعانى بولدى.
جاسىراتىنى جوق ىشكى جانە سىرتقى كەيبىر اسەرلەردەن كقشتىڭ بىرازىراق توقتاپ قالا جازداعان ءساتى دە بولدى. مۇنى دا جاسىرمايمىز. اتا جۇرتقار ورالعاندارعا قازاقستان ازاماتتىعىن بەرۋدىڭ دە مەرزىمىن سوزىپ الدىق. ايتەۋىر بوگەسىننىڭ بولا بەرگەنى دە انىق. كەيىن ەلباسىنىڭ ايتۋىمەن پارلامەنت دەپۋتاتتارى بۇل ماسەلەنى زاڭدى تۇردە رەتتەدى.ءوازىر ازاماتتىق الۋدا ەش بوگەسىن بولىپ وتىرعان جوق. ءبىر تۇسكەن قاياۋ تۇزەتىلدى، تىگىسى جاتقىزىلدى.
سونداي ءبىر كەزەڭدەردە، ناقتىلاپ ايتار بولساق 2014-ءشى جىلى كوكشەتاۋدا بايات جاناتۇلى دەگەن اسا قادىرلى جازۋشى اقساقالىمىز قايتىس بولىپ، مارقۇمدى جەرلەۋگە مونعولياداعى اعايىندارى مەن جەكجاتتارى كەلدى. قارسى الدىق، كۇتتىك. الىستاعى قانداستارىمىزدىڭ جاعدايلارىن سۇراستىرىپ، اڭگىمە-دۇكەن قۇردىق.
- شەتتەگى اعايىندار قازاقستان كوشتى توقتاتىپ تاستادى دەپ رەنجىپ جاتقان جوقسىزدار ما؟،-دەدى سول ارادا الدەكىم.
- جوق شىراعىم! ول نە دەگەنىڭ؟ ءوز وتانىنا ءوز بالاسى رەنجي مە ەكەن؟!- دەگەن ساليقالى اقساقالدىڭ مىنا اتالى سوزىنە ريزا بولدىم. كەڭىنەن تانىسىپ، نىسپىسىن سۇراپ، قويىن داپتەرىمە اتى مەن ءجونىن دە، «ءوز وتانىنا ءوز بالاسى رەنجي مە ەكەن؟»،- دەگەن ءسوزىن دە جازىپ قويعان ەدىم. وسى ءبىر اتالى ءسوزدى ايتقان ادام—مونعوليا ازاماتى قۇلاي وڭعاراشۇلى!
«اعايىنعا ارناپ كوپ نارسەنى ايتقىم-اق كەلەدى. الايدا، ىشتەگىنىڭ ءبارى سىرتقا شىعا بەرمەيدى عوي»، -دەگەن ەلباسىنىڭ وسى ءبىر جۇرەك تۇپكىرىندەگى جان سىرىن ءوزىمىز سارالايتىن، ءوزىمىز زەردەلەيتىن، ءوزىمىز تۇسىنە الاتىن جاسقا جەتتىك. ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ 25 جىلىندا جاقسىنى دا، جاماندى دا تانىدىق، كوزىمىز اشىلدى، كوڭىلگە كوپ جايدى تۇيدىك. ول ەڭ اۋەلى ەل بىرلىگىن ساقتاۋ! جەردىڭ تۇتاستىعىن ساقتاۋ! الاۋىزدىقتى قويىپ، ءبىر اۋىزدى بولىپ ماڭگىلىك ەل بولۋدى ويلاۋ! ۇلىمىز نامىسسىز، قىزىمىز قىلىقسىز قالماسىندى ويلاۋ! ءتىلىمىز بەن ءدىنىمىزدى تازا ۇستاۋ! ەرىنبەي ەڭبەك ەتىپ، ءبىلىم مەن عىلىمدى مەڭگەرۋ جانە دە قازاقستاندى الەمنىڭ دامىعان وتىز مەملەكەتىنىڭ قاتارىنا تۇرعىزۋ! بۇل دۇنيەنىڭ ءتورت بۇرىشىندا جۇرگەن ءار قازاق پەرزەنتىنىڭ ويلايتىنى بولۋى كەرەك.
الەمدەگى بار قازاق-ءبىر قازاق! ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ «ۇلى دالا ۇلاعاتتارىندا» ايتقان وسى ءبىر اۋىز ءسوزى ۇلتتىڭ ۇرانى، ماڭگىلىك ەل بولۋدى مۇرات ەتىپ وتىرعان حالقىمىزدىڭ بۇگىنگى دە كەلەر ۇرپاقتارىنىڭ دا سانالارىندا سايراپ، جۇرەكتەرىندە جازىلىپ تۇرۋعا ءتيىستى بولماق كەرەك!
«الەمدەگى بار قازاق-ءبىر قازاق!..» ەلباسىنىڭ بۇل ۇلاعاتى دوڭگەلەنگەن دۇنيەنىڭ جۇمىر جەرىن باسىپ جۇرگەن ءار قازاق بالاسىنىڭ ساناسىندا سايراپ تۇرار ءسوزى بولۋى كەرەك.
جابال ەرعاليەۆ، جازۋشى، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى، پارلامەنت سەناتىنىڭ دەپۋتاتى
Abai.kz
