رەسەي مەن قىتاي بىرلەسىپ، تۇركىلەردى تۇقىرتۋ ساياساتىمەن امالسىز موڭعوليا دەگەن اتپەن مەملەكەت قۇرىپ بەرگەن، قازاق-كوممۋنيست تۇرار رىسقۇلوۆ كوكەمىز بارىپ مەملەكەتىن باسقارىسىپ، استاناسىن جاساپ بەرگەن حالقا-مانجۋرلار رەسپۋبليكاسىندا پرەزيدەنت سايلاۋى ءوتىپ، ءبىر حالقا پرەزيدەنتتىككە سايلاندى.

سول جاڭا پرەزيدەنتى پرەزيدەنتتىك رەزيدەنتسيادا تۇرماي، جەكە ءۇي جالداپ تۇراتىن بولىپتى. سونى ءبىزدىڭ كەيبىر جازعىشتار باسىنا كوتەرە ماقتاپ "ناعىز شىڭعىسحاننىڭ تۇقىمى ەكەن، "رەزيدەنتسيادا تۇرمايمىن" دەپتى" دەپ ماقتاپ، اسپانعا كوتەرۋدە. رەزيدەنتسيا دەگەن پرەزيدەنتكە دەمالۋ ءۇشىن بەرىلمەيدى، مەملەكەتتىڭ جۇمىسىن جايلى جاعدايدا وتىرىپ، الاڭسىز جۇمىس ىستەۋى ءۇشىن بەرىلەدى. حالقىنا، ەلىنە دۇرىستاپ قىزمەت ەتكىسى كەلگەن پرەزيدەنت رەزيدەنتسيادان باس تارتپاۋى كەرەك، سوندا تۇرىپ بارلىق ۋاقىتىن ەلىنە جاقسىلاپ قىزمەت ەتۋگە ارناۋى كەرەك.

ءبىزدىڭ دە، شىڭعىسحاننىڭ دا بابالارى سانالاتىن عۇندار، ساقتار، قاڭلىلاردىڭ وسىدان 2-3 مىڭ جىل بۇرىن حاندارىنىڭ رەزيدەنتسياسى بولعان. قىتاي جازبالارىندا قىتاي ەلشىلەرى بىرنەشە اي ءجۇرىپ باتىستاعى كورشى مەملەكەت قاڭلى (كانگيۋي) حاندىعىنا كەلەدى. بيىك كيىز ۇيدەن تۇرعىزىلعان حان رەزيدەنتسياسىنىڭ الدىندا قىتاي ەلشىلەرىن 12 ءتۇرلى مۋزىكالىق اسپاپپەن قاڭلىلاردىڭ مۋزىكاشىلارى اۋەن تارتىپ، ونشاقتى قىزى بي بيلەپ قارسى الادى.قىتايلار قاڭلى حانىنىڭ رەزيدەنتسياسىنا، ەل باسقارۋىنا، مۋزىكاسى مەن بيىنە ءتانتى بولىپ قايتادى. بۇل 2,5 مىڭ جىلداي بۇرىن بولعان وقيعا.

عۇندار تۋرالى ايتساق، 340-شى جىلدارى اتتيلا (ەدىل باتىر) باستاعان عۇندار ريم يمپەرياسىنىڭ ىرگەسىنە تاياپ قالعاندا ريم پاتشاسى ەلشى جىبەرەدى. ريمدىكتەر اتتيلانىڭ رەزيدەنتسياسىنا كەلەدى. كوشپەلى جاعدايداعى حان رەزيدەنتسياسىندا بولعاندا ولار دا عۇندارعا تاڭ قالادى. سوسىن اتيللانىڭ ايەلىنىڭ كيىز ۇيىنە اپارادى. ول كيىز ءۇي ءار جاعىندا 8 دوڭعالاعى بار جالپاق اربانىڭ ۇستىنە تىگىلگەن كيىز ءۇي ەكەن. وعان بارعان ريمدىكتەر جىبەك ماتالاردى كورىپ تاڭ بولادى.

ال ساقتاردىڭ، ودان كەيىنگى دەشتى قىپشاقتىڭ حاندارىنىڭ دا رەزيدەنتسيالارى تۋرالى ايتا بەرۋگە بولادى. شىڭعىسحاننىڭ حان رەزيدەنتسياسى ءتىپتى مىقتى بولعان. كەيىنگى قازاق حاندارى سونىڭ ۇلگىسىن پايدالانعان.

ءبىر سوزبەن ايتقاندا مەملەكەتتى باسقارۋشىعا ارنايى ءۇي ءبولىنىپ، بارلىق جاعداي جاسالاتىن ءداستۇر الەمگە بىزدەن تاراعان. ويتكەنى، حالقىنا قىزمەت ەتۋ ءۇشىن حان-پرەزيدەنتكە تولىق مۇمكىندىك جاسالۋى ءتيىس.

ال مىنا موڭعوليا باسشىسى رەزيدەنتسيادا تۇرماسا، وندا شىڭعىسحاننىڭ تۇقىمى ەمەس، قايداعى ءبىر تەگى بەيمالىم حالقا ۇلتىنىڭ وكىلى بولعانى. حاننىڭ تۇقىمى بولسا پرەزيدەنتتىك سارايىندا سالتاناتىمەن تۇرار ەدى. بىراق، ءبىزدىڭ تەكسىزدەر سياقتى جەمقور، پاراقور بولماس ەدى. قايداعى ءبىر ارتتا قالعان (قىتاي مەن رەسەي قولدان جاساعان) مەملەكەتتىڭ پرەزيدەنتىنە اۋىزدارىڭنان سۋلارىڭ اقپاي، قازاقستانداعى بيلىكتى رەتتەپ الۋدى ويلامايمىسىڭدار.

شىن تەكتى، حان تۇقىمى ءسان-سالتاناتىمەن ەل باسقارادى. بىراق ءبىزدىڭ قۇل-قۇتان سياقتى ءومىرى تۇك كورمەگەندەي قازىنانى، حالىقتىڭ بايلىعىن توناپ، تالان-تاراج جاسامايدى، جەرىن، جەراستى، جەرۇستى بايلىعىن اقشا ءۇشىن، التىن ءۇشىن شەتەلدىكتەرگە ساتپايدى.

امانعالي ءابۋوۆ

Abai.kz