ءوزىنىڭ اگرەسسيالىق سىرتقى ساياساتىمەن «جەكسۇرىن» ەلگە اينالعان رەسەيگە قارسى امەريكا قۇراما شتاتتارى سالعان سوڭعى سانكتسيادان تۋىندايتىن «ساۋدا سوعىسى» قازاقستانعا دا قاتەر ءتوندىرۋى مۇمكىن. قالىپتاسقان گەوساياسي جاعدايعا بايلانىستى، رەسەيمەن ورتاق ساياسي-ەكونوميكالىق وداقتا (ەاەو) وتىرعان قازاقستاننىڭ ەكونوميكاسىنا «سانكتسيا سالقىنى» قاتتى اسەر ەتۋ مۇمكىندىگىن ەل پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ءوزى دە مويىنداي باستادى. قر ۇكىمەتىنىڭ پرەمەر-ءمينيسترىن قابىلداعان پرەزيدەنت «مۇمكىن قاتەردەن ساقتانۋ» قاجەتتىگىن ەسكەرتتى.

وسى ورايدا ءبىزدىڭ گازەتتىڭ تىلشىلەرى «اقش-رەسەي-قازاقستان» قاتىناستارىنا ءجىتى كوڭىل ءبولىپ جۇرگەن ساراپشىلار اراسىندا ساۋالناما جۇرگىزگەن ەدى. «رەسەيدىڭ اگرەسسيالىق ساياساتىن اۋىزدىقتاۋ ءۇشىن سالىنعان اقش سانكتسياسى قازاقستاننىڭ ەكونوميكاسىنا اۋقىمدى زارداپ كەلتىرۋى مۇمكىن بە جانە بۇل سانكتسيانىڭ زالالىنان ساقتانۋ ءۇشىن قازاقستان بيلىگى قانداي ساياسي-ەكونوميكالىق شارالاردى جەدەل تۇردە قولعا العانى دۇرىس دەپ ويلايسىز؟» دەگەن ساۋالدارعا ساراپشىلار ايتقان وي-جورالعى تومەندەگىدەي بولدى.

مۇحتار تايجان، ساياساتكەر:

سانكتسيا سالقىنى ساياسي رەجيمدەردى كۇيرەتەدى

امەريكا تاراپىنان ەنگىزىلگەن جاڭا سانكتسيالار، رەسەيدى سولتۇستىك كورەيا جانە يران سەكىلدى مەملەكەتتەرمەن ءبىر قاتارعا قويدى. بۇرىن ولاي بولماعان ەدى. وسىعان دەيىنگى سانكتسيالار پرەزيدەنتتىك بۇيرىق رەتىندە قابىلدانىپ كەلسە، قازىر زاڭ تۇرعىسىنان بەكىتىلدى. قارجى جاعىنان قاراستىراتىن بولساق، ەندى رەسەيگە قارىز بەرۋگە جانە ۇكىمەتتىڭ وبليگاتسيالارىن ساتىپ الۋعا بولمايتىن بولدى. بۇعان قوسا رەسەيلىك بانكتەرگە بەرىلەتىن قارىز 30 كۇننەن 14 كۇنگە دەيىن قىسقارتىلدى، ول دەگەن تۇك ەمەس.

تەحنولوگيالىق تۇرعىدان جاسالعان شەكتەۋلەر رەسەيگە كوپ قيىندىقتار تۋعىزادى. سەبەبى، زاماناۋي تەحنولوگياسىز سلانەتس، شەلف جانە اركتيكا مۇنايىن ءوندىرۋ مۇمكىن ەمەس. رەسەيدىڭ وزىندە ونداي وزىق تەحنولوگيالار جوق، ول تەك امەريكادا بار. سوندىقتان، ەكونوميكاسى مۇنايعا تاۋەلدى ەل ءۇشىن، بۇل قوسىمشا قيىندىق بولاتىنى ءسوزسىز.

بۇعان قوسا مۇناي-گاز قۇبىرلارىن سالۋعا قاراجات (ينۆەستيتسيا) بولۋگە شەكتەۋ قويىلدى. بۇگىنگى تاڭدا رەسەيدىڭ 13 مەملەكەتكە مۇناي-گاز تاسىمالدايتىن 90 قۇبىرى بار. ونىڭ ىشىندە گەرمانياعا شيكىزات تاسىمالدايتىن «سولتۇستىك اعىن» («سەۆەرنىي پوتوك») قۇبىرىنا قارجى بولىنبەيتىن بولدى. بىراق بۇعان گەرمانيا مەن اۆستريا قارسىلىق ءبىلدىرىپ وتىر. بۇل قۇبىردى رەسەي ءوز اقشاسىنا سالىپ وتىر دەسەك تە، ونىڭ قاجەتتىگى ەكىتالاي. سەبەبى ىسكە قوسىلعان قۇبىرلاردىڭ ءوزى تولىق قۋاتپەن جۇمىس جاساپ جاتقان جوق. «گازپروم» ءۇشىن قولدا بار قۇبىرلارىنىڭ ءوزى دە جەتكىلىكتى. سوندىقتان، «سەۆەرنىي پوتوك-2» قۇبىرىنىڭ قاجەتتىگى كۇمان تۋعىزادى. مەنىڭ ويىمشا، بۇل قۇبىردى سالۋ، جەمقورلىق ءۇشىن قاجەت بولىپ تۇر.  جاڭا سانكتسيالاردىڭ تاعى ءبىر ەرەكشەلىگى – بولاشاقتا اقش پرەزيدەنتتەرى – ترامپ بولسىن، باسقاسى بولسىن، قابىلدانعان سانكتسيالاردى ءوز بۇيرىعىمەن توقتاتا المايدى. ول وتە ماڭىزدى. سول سەبەپتى، قابىلدانعان شەكتەۋلەر رەسەي ەكونوميكاسى ءۇشىن كەرى اسەرىن قاتتى تيگىزەتىنى جانە ونى السىرەتەتىنى ءسوزسىز.

ەندى ماسكەۋ قازىرگىدەي كۇشتى بولا المايدى. رەسەيدىڭ ىشكى احۋالى وزگەرىپ، وپپوزيتسياسى كۇشەيەدى. سول سەبەپتى، ماسكەۋ، قازاقستاندىق بيلىككە كوپ كومەك كورسەتە الماس. ءتىپتى رەسەيدىڭ وزىنە شاشىلىپ، ىدىراپ كەتۋ قاۋىپى ءتونىپ تۇر. سوندىقتان بۇل جاعدايلار، قازاقستانعا دا اسەرىن تيگىزەدى. بىزگە قازىرگى كەرەك دۇنيە – اشىق، ادال سايلاۋ. بالكىم بۇل ءدال قازىر بولا قويماس، بىراق الداعى 2–3 جىلدا بولۋى ابدەن مۇمكىن. رەسەي بولسىن، قازاقستان بولسىن، ەكونوميكاسى ءالسىز مەملەكەتتە، كۇشتى ساياسي رەجيم بولا المايدى.

قۋانىش ەدىلحانتەگى، بلوگەر (اقتاۋ قالاسى):

ەۋرازيالىق وداقتان شىعۋعا تالپىنىس جاساۋ كەرەك

رەسەي فەدەراتسياسىنا سوڭعى سالىنعان سانكتسيانىڭ ەگجەي-تەگجەيى اقش كونگرەسى سايتىندا جاريالاندى، ونىڭ ورىسشاعا اۋدارىلعان نۇسقاسى دا ينتەرنەتتە بار. سانكتسيانىڭ وتە اۋىر جانە تىڭعىلىقتى ەكەندىگىن رف فەدەراتسيا كەڭەسى دە مويىنداعان.

مەن بۇل اقش-تىڭ رەسەيگە قارسى «ساۋدا سوعىسى» دەگەن تەزيسپەن ونشا كەلىسكىم كەلمەيدى. نەگە؟ ەڭ الدىمەن رف شەتەلگە نەگىزىنەن شيكىزات قانا ساتىپ وتىرعان ەل. ونىڭ قارۋ-جاراق، اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرى، تەكستيل، جەڭىل ونەركاسىپ نەمەسە باسقا دا تاۋار تۇرلەرى ساۋداسىنا قارسى ەشكىم دە شەكتەۋ قويىپ وتىرعان جوق. شەكتەۋ – رەسەي بيۋدجەتىنە قوماقتى قارجى اكەلەتىن، ءسويتىپ ونىڭ اگرەسسيۆتى ساياساتىن ودان ءارى جالعاستىرا بەرۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن مۇناي، گاز شيكىزاتىن ءوندىرۋ جانە ساتۋعا شەكتەۋ قويىپ وتىر. ەكىنشىدەن، رەسەيگە قارسى ساۋدا سوعىسىن اشاتىنداي، باتىس رەسەيدىڭ قاي تاۋارى نارىعىمىزدى جاۋلاپ الادى دەپ قورقادى؟ باتىس تاۋار وندىرۋشىلەرىن قانداي دا ءبىر سالادا نارىقتان ىعىستىرىپ شىعارۋ مۇمكىندىگى بار رەسەيلىك تاۋار ءتۇرى بار ما؟ جالپى، بۇل اڭگىمە قايدان شىققان؟

مەنىڭشە، «ساۋدا سوعىسى» دەگەن ءسوزدى العاش قولدانعان رف ۇكىمەتى باسشىسى د. مەدۆەدەۆ. ول سانكتسياعا ترامپ قول قويعان كۇنى تۆيتتەردە جازبا قالدىرىپ، سوندا وسى ءسوزدى قولداندى. مۇنى الدىمەن رەسەيلىك باق-تار ءىلىپ اكەتتى. مەنىڭشە، مۇنداي پىكىر ايتۋشىلار – رەسەيدىڭ قازىرگى ساياساتىنا ءىش تارتۋشىلار توبى، سولاردىڭ لوببيستەرى نەمەسە تاپسىرىسپەن جۇمىس جاسايتىندار بولۋى مۇمكىن.

نەگە؟ ويتكەنى بۇل اڭگىمەنىڭ تۇبىندە اقش-تىڭ سانكتسيا سالۋىنىڭ شىن سەبەبىن بۇركەمەلەۋ ساياساتى جاتىر. رەسەي: «اقش ەۋروپا نارىعىنا ءوز سلانەتستىك گازىن ساتقىسى كەلەدى، وعان رەسەيدىڭ ارزان گازى كەدەرگى كەلتىرەدى، سوندىقتان «ساۋدا سوعىسى» ارقىلى رەسەيدى ەۋروپا نارىعىنان ىعىستىرىپ شىعارۋ ساياساتى جاتىر» دەگەن ويدى تىقپالايدى، سوعان ەلدى سەندىرگىسى كەلەدى. ال شىن جاعداي مۇلدەم ولاي ەمەس قوي.

شىندىعىندا، بۇل سانكتسيانىڭ سالىنۋىنا، كىرىسپەسىندە اتاپ جازىلعانىنداي، رەسەيدىڭ ۋكرايناعا قارسى اگرەسسياسى، سيرياداعى سوعىسقا اساد جاعىندا ارالاسۋى، ت.س.س. سەبەپشى بولىپ وتىر. اقش باستاعان باتىس ەلدەرى وراسان زور قاسىرەت اكەلەتىن قانتوگىس سوعىسقا بارماي-اق، ەكونوميكالىق قىسىم جاساۋ جولىمەن رەسەيدى اگرەسسيۆتىك پيعىلىنان باس تارتقىزعىسى كەلەدى.

بۇل ساياسات كۇتكەندەگىدەي ناتيجە بەرە مە؟ مەن بەرەدى دەگەن سەنىمدەمىن. ارينە، رف ساياسي باسشىلىعى «مۇنداي سانكتسيا سالۋ، رف-نى وقشاۋلاۋ ساياساتى ونىڭ سىرتقى ساياساتىن وزگەرتۋىنە ەش اسەر ەتە المايدى» دەپ جار سالۋدان تانباي كەلەدى. بۇل ەندى، ريتوريكالىق دەماگوگياعا كوبىرەك ۇقسايدى. وزدەرىنىڭ ۇردا-جىق، بىربەتكەي، توڭمويىن ساياساتتارىنىڭ ەلدى قانداي كىرىپتار جاعدايعا دەيىن جەتكىزگەنىن كورمەۋلەرى مۇمكىن ەمەس، الايدا سونى اشىقتان-اشىق مويىنداۋعا ەرىك-جىگەرلەرى جەتەتىن ەمەس. بۇل باسشىلىق مويىنداماعانمەن دە، بيلىككە كەلەسى كەلەتىن بۋىننىڭ مۇنى اقىرى ءبارىبىر مويىنداۋلارىنا تۋرا كەلەدى، ويتكەنى سانكتسيالار ۇزاق مەرزىمگە، بىرنەشە ونداعان جىلدارعا سالىنعاندىعى ايقىن بولىپ وتىر.

ەندى مۇنىڭ (سانكتسيانىڭ) قازاقستانعا اسەرى قانداي دەسەك... ارينە، سانكتسيا تىكەلەي قازاقستانعا سالىنىپ وتىرعان جوق، بىراق ول ءبىزدىڭ جاقىن كورشىمىزگە، ستراتەگيالىق وداقتاسىمىزعا، ەاەو، كەدەندىك وداققا بىرىككەن ارىپتەسىمىزگە سالىنىپ وتىر، سوندىقتان دا سانكتسيانىڭ بىزگە ەش اسەرى بولمايدى دەگەن تازا اقىماقتىق. ونىڭ بىزگە ءسوزسىز اسەرى بولادى.

ەندى سول اسەرى قانشالىقتى بولادى – تەرەڭ بە الدە جەڭىل-جەلپى مە دەگەن سۇراققا كەلسەك، ول ءبىزدىڭ رەسەيمەن قانشالىقتى ءوزارا ەكونوميكالىق قارىم-قاتىناسىمىزعا تىكەلەي بايلانىستى. مەنىڭ ويىمشا، تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارىندا رەسەي ءوز ىشكى پروبلەمالارىنا كوبىرەك كوڭىل ءبولدى دە، بىزدەرگە ونشا نازار اۋدارا قويمادى: مۇمكىن، قولى تيمەدى، مۇمكىندىگى بولمادى. سول كەزدەردە ءبىزدىڭ ساياسي باسشىلىق ءبىرشاما رەفورمالار جاساپ، تاۋەلسىز بىرقاتار جەتىستىكتەرگە جەتكەندەي بولدى. كەيىن بۇل پروتسەسس باياۋلادى. اسىرەسە سوڭعى جىلدارى ساياسي دا، ەكونوميكالىق تا ءومىر توقتاپ قالعانداي اسەر قالدىرادى – ءبىز بارلىق شارۋانى ەاەس قۇرعان كوميسسياعا ارتىپ تاستاپ، ەكونوميكانى ءوز بەتىمەن جىبەرىپ، بىرىڭعاي توي تويلاۋمەن شۇعىلدانىپ كەتكەندەيمىز. مۇنداي جايباراقاتشىلىق ءىز-تۇزسىز كەتپەيدى دەگەن ويدامىن، سالدارى تىم اۋىر بولۋى مۇمكىن.

ناقتىراق ايتايىق. مىسالى، سانكتسيانىڭ رەسەي ەكونوميكاسىن تىكەلەي توقىراتۋعا باعىتتالعانى انىق. ال رەسەي ءبىز ءۇشىن ەكونوميكالىق لوكوموتيۆ ءرولىن اتقارىپ وتىرعان ەل – ءبىز سىرتتان يمپورتتايتىن تاۋارىمىزدىڭ جوبامەن 1/3-ءىن رەسەيدەن الامىز. سانكتسيا سالدارىنان رەسەي بۇل تاۋارلارىن ەندى بۇرىنعى باعامەن بەرە الماۋى مۇمكىن. ۆاليۋتا تاپشىلىعىنا ۇرىناتىندىقتان ول سىرتقا شىعاراتىن تاۋارلارىنا، ارينە، باعانى كوتەرەدى. بۇل ءبىزدى ودان ءارى كەدەيلەندىرە تۇسپەسە، بايىتپايتىنى انىق. ەكىنشى جاعىنان، ەكسپورتتايتىن تاۋارلارىمىز دا رەسەي ارقىلى جۇزەگە اسۋدا. مىسالى، كتك مۇناي قۇبىرى، گاز قۇبىرى، تەمىر جول قاتىناسى، ت.س.س.، رەسەي ارقىلى ءوتىپ جاتىر. ولاردىڭ ترانزيتتىك باعاسىنىڭ كۇرت وسپەيتىندىگىنە ەش كەپىلدىك جوق.

الدىن-الا بولجاۋى قيىن «توسىنسىيلار» دا بولۋى عاجاپ ەمەس. مىسالى، جۇمىسسىز قالعان ميگرانتتار تاسقىنى قالالارىمىزدى توپان سۋداي باسىپ، ونداعى ءوز قازاقتارىمىزدى ەڭبەك نارىعىنان ىعىستىرىپ شىعارۋى نەمەسە جەرگىلىكتى كومپرادورلىق بيلىك وكىلدەرى تاراپىنان رەسەيلىك بيزنەسكە باسىمدىق بەرىلۋى مۇمكىن.

ەندەشە سانكتسيا سالقىنىنا ىلىكپەۋ ءۇشىن نە ىستەۋگە بولادى؟ مەنىڭشە، ەلىمىزگە ەشقانداي دا پايدا اكەلمەگەن، قايتا ورىنسىز شىعىندارعا باتىرعان ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقتان، كەدەندىك وداق (رەسەيمەن اراداعى دەپ ءتۇسىنۋ كەرەك – رەد.) سياقتى پايداسىز قۇرىلىمداردان شىعۋعا تالپىنۋ كەرەك. وزبەكستانمەن، اقش، ەو ەلدەرىمەن قارىم-قاتىناستى كۇشەيتۋگە باعىت ۇستاۋ كەرەك شىعار.

توقتار ەسىركەپوۆ، ەكونوميست:

كوپۆەكتورلى ساياساتقا ەكونوميكالىق باسىمدىلىق قاجەت

ارينە، سانكتسيانىڭ زاردابى بولاتىنى انىق. ويتكەنى ەۋرازيالىق وداققا مۇشە بولعان قازاقستان مەن رەسەيدىڭ ەكونوميكاسىندا ەكى جاقتى ۇتىلىس بولۋى ابدەن مۇمكىن. قارجى مەن ەنەرگەتيكا سالاسى، بيلىكتەگى توپتاردىڭ بيزنەسى كەڭەستىك كەزەڭنەن ءبىر-بىرىمەن بايلانىسى جالعاسۋدا. قازاقتىڭ مۇنايى رەسەي ارقىلى تاسىمالداناتىنىن ەسكەرسەك، ەۋرازيالىق وداققا مۇشەلىككە وتكەننەن بەرى اتالمىش سەكتورلاردىڭ اراسىنداعى بايلانىس كۇشەيە ءتۇستى. 2025 جىلعا دەيىن ورتاق قارجى كەڭىستىگىن جاسايمىز دەگەن ساياسات جۇرگىزىلىپ جاتىر. بىرىڭعاي ۆاليۋتانى ەنگىزۋ جونىندە باستامالار كوتەرىلۋدە. بىرتىندەپ وسى قارجى-ەكونوميكالىق، مۇناي-گاز سەكتورلارى ورتاق ەكونوميكاعا قاراي كوشىرىلۋدە. مۇنداي ەكونوميكا تۇبىندە ءبىر مەملەكەتتىلىككە اكەلۋى ىقتيمال. رەسەي بيلىگىنىڭ كوزدەگەنى دە وسى. مۇناي-گاز سالاسىنداعى سانكتسيانىڭ اسەرى رەسەي كومپانيالارىمەن بايلانىستاعى ورتاق جوبالارعا زالالىن تيگىزەرى انىق.

رەسەيگە سالىنعان اقش سانكتسياسىنىڭ قازاقستانعا اسەر بولمايدى دەگەن اڭگىمە اۋىزەكى ايتىلا سالعان پىكىر. اسىرەسە ەۋرازيالىق وداققا مۇشە بولعان ەل كىممەن وداقتاسقانىن ءبىلۋى ءتيىس. الەم ەلدەرىنىڭ الدىنداعى مەملەكەتتىك يميدج ماسەلەسىندە ەۋرازيالىق وداققا مۇشە مەملەكەتتەرگە كولەڭكە تۇسەرى ايقىن. سانكتسيانىڭ سالقىنى بۇگىن دە، بولاشاقتا دا كەسىرىن تيگىزەدى. مۇناي-گاز سالاسى بويىنشا سالىنعان سانكتسيا جاڭا تەحنيكا مەن تەحنولوگيانىڭ بولاشاعىنا كەدەرگى جاسايدى. بۇگىنگى كۇننىڭ پايىمىمەن بايىپتاساق، 2014 جىلى قىرىم انەكسياسى بويىنشا سالىنعان سانكتسيا رەسەيدىڭ مۇناي-گاز سەكتورىنىڭ دامۋىن تەجەپ وتىر، ونىڭ بولاشاعى قانداي بولارىن باعامداۋ اسا قيىن ەمەس.

دەگەنمەن قازاقستان مەملەكەتىنىڭ ەكونوميكالىق قارىم-قاتىناسى تەك قانا رەسەيگە تاۋەلدى ەمەستىگى بەلگىلى. وركەنيەتتى دامۋ جولىنداعى باتىس ەلدەرىمەن، امەريكا، تۇركيا، قىتاي، وڭتۇستىك كورەيا، جاپونيا ت.ب. ەلدەرمەن بايلانىسىنا ەشكىم كەدەرگى جاساپ وتىرعان جوق. ەۋرازيالىق وداق شەڭبەرىندە قازاقستان رەسەيدىڭ ىقپالىنان شىعا المايدى دەسەك – قاتەلەسەمىز. دامىعان ەلدەر – ۇلىبريتانيا، امەريكا، فرانتسيا، يتاليا قازاقستاننىڭ مۇناي-گاز سالاسىنداعى نەگىزگى اكتسيونەرلەر قاتارىندا. مەملەكەت ارالىق بايلانىستاردا قازاقستان-انگليا، قازاقستان-امەريكا، قازاقستان-جاپونيامەن ەكونوميكالىق قارىم-قاتىناسقا سانكتسيا سالىنعان جوق، دەمەك بيلىك وسى ماسەلەنى الدىڭعى ورىنعا قويادى.

ءبىزدىڭ ەكسپورتىمىزدىڭ 9 پايىزى عانا رەسەيگە تيەسىلى دە، ال رەسەيدىڭ قازاقستانعا كەلەتىن ەكسپورتى 2 پايىزعا ارەڭ جەتەدى. وسىنداي جاعدايدا رەسەي ءۇشىن قازاقستاننىڭ ورنى قاي دەڭگەيدە ەكەنىن باعامداي بەرىڭىز. رەسەيگە قاۋىپ تونگەن كەزەڭدە، قازاقستاندىق بيلىكتىڭ جۇرگىزىپ وتىرعان كوپ ۆەكتورلى ساياساتىنىڭ ۇتاتىن تۇسىنا باسىمدىق بەرىلەدى دەپ سەنەمىز.

مارات توقاشباەۆ، پۋبليتسيست:

امبيتسيادان تۋعان اقىماقتىق

سونىمەن دونالد ترامپ رەسەيگە قارسى سانكتسيالاردى كۇشەيتەتىن زاڭعا قول قويىپتى! الدىندا عانا اقش كونگرەسىنىڭ وكىلدەر پالاتاسى ءۇش داۋىس قارسى بولىپ، 419 داۋىس قولداپ وتكىزگەن جوبا پرەزيدەنتتىڭ قول قويۋىنا جىبەرىلگەندە ورىستار «ترامپ بۇل زاڭ جوباسىنا قول قويمايتىن شىعار» دەپ قاتتى ۇمىتتەنگەن. ول بولسا ويلانىپ، تولعانىپ باس قاتىرعان جوق. سيگناتۋراسىن سۇيكەدى دە سالدى. ءسويتىپ رەسەي فەدەراتسياسىن يران مەن كحدر قاتارىنا اپارىپ قوياتىن قاتاڭ زاڭ ماسكەۋ ءۇشىن يادرولىق سوققىدان كەم بولعان جوق. گريگوري ياۆلينسكي مۇنى «پۋتين مەن لاۆروۆتىڭ بۇكىل سىرتقى ساياساتىنىڭ كۇيرەۋى» دەپ وتىر.

قازىر رەسەي اينالاسىنداعى كۇللى كورشىلەرىمەن قىرعيقاباق جاعدايدا. بالتىق جاعالاۋى ەلدەرى باياعىدا-اق تەرىس اينالىپ كەتكەن. ۋكراينامەن سوعىس ءجۇرىپ جاتىر. مولدوۆامەن، گۇرجىستانمەن ەگەس تاۋسىلار ەمەس. بەلورۋسپەن ءتىل تابىسۋ قيىنداعان. موماقان قازاقستان ەشتەمە شەشە المايدى. ورتالىق ازيا ەلدەرىمەن بايلانىس اۋعانستاننان تونگەن قاۋىپتى سەيىلتۋگە جاراسا، سونىڭ ءوزى قۇبا قۇپ.

رەسەيدىڭ اينالاسىندا سەنەتىن كۇشتى دوسى جوق. قىتاي كومەك قولىن سوزباسى انىق. ەو ءۇشىن رەسەيدەن گورى، اقش ماڭىزدى سەرىكتەس. ال اقش-تىڭ جاڭا زاڭى ونداعان جىلدارعا سوزىلاتىن قىل بۇراۋ. كەڭەس وداعىنا سالىنعان سانكتسيا 38 جىلدان سوڭ ازەر الىنعانىن ۇمىتپايىق. رەسەيدىڭ اقش-قا قارسى سالامىز دەگەن سانكتسيالارى تۇككە تۇرمايتىن بالانىڭ ويىنىنداي نارسە. رەسەي ۇلىدەرجاۆالىق امبيتسياسى مەن اسىرەۇلتشىل ءشوۆينيزمى سالدارىنان اينالاسىنا شىنايى دوس جينايتىن مۇمكىندىكتەن ايىرىلىپ قالدى. رەسەي سولتۇستىك كورەيا سياقتى ءبارى تۇكىرەتىن جيىركەنىشتى ەلگە اينالدى.

جاعدايدى قالاي تۇزەۋگە بولادى؟ ياۆلينسكيدىڭ ۇسىنىسى: قىرىم تۇبەگىنىڭ حالىقارالىق-قۇقىقتىق جاعدايىن انىقتاۋ ءۇشىن حالىقارالىق كونفەرەنتسيا ۇيىمداستىرۋ قاجەت ءارى لەگيتيمدى رەفەرەندۋم وتكىزۋ ماڭىزدى. ەكىنشىدەن، دونباستا سوعىسىپ جاتقان اسكەرىن كەرى شاقىرىپ، ۋكراينامەن شەكاراسىن بەكىتىپ، شيەلەنىس نۇكتەسىنە قارۋ-جاراق پەن اسكەري تەحنيكا جەتكىزۋدى توقتاتقانى ءجون. ۇشىنشىدەن، رەسەيدىڭ سيرياداعى ازامات سوعىسىنا قاتىسۋىن دوعارۋى قاجەت.

ەگەر وسى ءۇش قادام جاسالماسا، رەسەيدىڭ سوڭعى يمپەريا رەتىندە ءومىر ءسۇرۋىن توقتاتاتىن كەزگە كۋا بولارىمىز انىق.

سالىنعان سانكتسيالاردان يران تىزە بۇكپەي-اق شىققان جوق پا، سوندىقتان رەسەيدىڭ قىلشىعى قيسايمايدى دەيدى رەسەيدى ءتاڭىر تۇتقاندار. ول راس. يران ۇكىمەت پەن حالىقتىڭ ءدىني نەگىزدە بىرىگۋىنىڭ ارقاسىندا سانكتسيالاردان ساقايىپ شىقتى. ال كوررۋپتسيا جايلاعان، حالقى بولەك، ۇكىمەتى بولەك ءومىر سۇرەتىن رەسەي بەيبىت جاعدايدا سانكتسيالاردان وڭاي قۇتىلا المايدى. مۇندايدا رەسەيدىڭ حالقىن بىرىكتىرەتىن جالعىز ءتاسىلى بار، ول – سوعىس. سوندىقتان كرەمل «قىرعيلارى» قان تىلەپ وتىر. الىس-جاقىن كورشىلەرىنىڭ بىرىنە تارپا باس سالماسا بولعانى...

ساۋالنامانى دايىنداعاندار –

باقىتگۇل ماكىمباي،

ازامات شورمانحانۇلى،

«D»

«وبششەستۆەننايا پوزيتسيا»

(پروەكت «DAT» №28 (392) وت 11 اۆگۋستا 2017 گ.