«دالاداعى قۋعىن» دالاداعى قىرعىننىڭ باسى ما؟!

«مۇرنىڭنان تەسىپ جەتەكتەگەنمىن»، «ساعات توعىز جارىم»، «ساعات سەنىكى، بەساتار مەنىكى» سەكىلدى سوزدەردى ايتا باستاساڭ، تاۋەلسىزدىككە دەيىن تۋعان بۋىن بىردەن «باندىنى قۋعان حاميت پا؟» دەپ ەسىنە تۇسىرە قويادى. بۇل ءفيلمنىڭ حالىق اراسىنداعى ەكىنشى اتى وسىلاي. شاماسى، ورتا مەكتەپتىڭ ادەبيەت پانىندە س.سەيفۋلليننىڭ وسى اتتاس تۋىندىسى بولعاندىقتان شىعار. تيتردا كورسەتىلمەسە دە، كينونىڭ نەگىزگى يدەياسى وسى اڭگىمەدەن الىنعانى جاسىرىن ەمەس. ءفيلمنىڭ رەجيسسەرى – ابدوللا قارساقباەۆ، مۋزىكاسىن جازعان – نۇرعيسا تىلەنديەۆ. اكتەرلىك قۇرام دا كىلەڭ «سەن تۇر، مەن اتايىن» دەيتىن د.جولجاقسىنوۆ، ءا.شوقىباەۆ، ب.وماروۆ، گ.دۋسماتوۆا سىندى تالانتتاردان تۇرادى. قاي جەرىنەن كورسەڭ دە، سوڭىنا دەيىن تاپجىلماي وتىرىپ تاماشالايتىن عاجاپ كينو ەدى. تابيعاتى تىلسىم شارىن شاتقالى، اتاقتى باندى قۇدىرە، ونىمەن اتىسىپ، الىسىپ جۇرگەن قىزىل وكىمەت وكىلى حاميت – وسىنىڭ ءبارى، ەندى ويلاپ وتىرسام، قازاق كينوسىنىڭ تۇڭعىش تا سوڭعى ۆەستەرنى ەكەن عوي.

ارادا ءبىراز جىل ءوتتى. قوعامدىق قۇندىلىقتار اۋىستى. كەشەگى جامان دەپ اتىن اتاۋعا قورقىپ جۇرگەن ادامدارىمىز ەلىنىڭ قامىن جەگەن ۇلدارى ەكەن. كەشەگى جاقسى دەپ اسپەتتەپ جۇرگەندەرىمىز وتارلاۋشى ەلدىڭ يتارشىلارى ەكەن. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، سانامىز توڭكەرىلىپ ءتۇستى. يدەولوگيالىق تۇرعىدان جارامسىز دەپ تاپتى ما، اتالمىش ءفيلمدى سوڭعى 25 جىلدا كوگىلدىر ەكراننان مۇلدە جوعالتىپ الدىق. وسى كينونى وتكەندە ينتەرنەتتەن تاۋىپ الىپ، كورىپ شىقتىم. كوردىم دە، عالامنىڭ جۇمباعىن اشقان ادامداي قايران قاپ وتىرىپ قالدىم. سوسىن حالقىنىڭ ءبىرتۋار ۇلى ابدوللا قارساقباەۆ اعامىزدىڭ رۋحىنا باسىمدى تاعى ءبىر مارتە يە وتىرىپ، وسى ماقالانى جازۋعا تۋرا كەلدى.
كارتينانىڭ قىسقاشا سيۋجەتى بىلاي: بۋىنى ءالى بەكىمەگەن كەڭەس وكىمەتىن قۇدىرە باستاعان جەرگىلىكتى باندىلار توبى مويىندامايدى. دۇركىن-دۇركىن شابۋىل ۇيىمداستىرىپ، جەرگىلىكتى اتقارۋشى وكىلدەرگە قىسىم كورسەتەدى. جەرگىلىكتى ۇكىمەتتىڭ ايماقتىق باستىعى ويلانا كەلە، باندىلاردى ءبىر توقتاتسا وسى توقتاتار دەپ، قۇدىرەگە لايىقتى قارسىلاس رەتىندە قىزىل اسكەر ءحاميتتى جىبەرەدى. حاميت باتىلدىعى مەن تاباندىلىعىنىڭ ارقاسىندا تاپسىرمانى بۇلجىتپاي ورىنداپ، قۇدىرەنىڭ كوزىن جويىپ قانا قويماي، سوعان استىرتىن كومەك كورسەتىپ، دەم بەرىپ وتىرعان اقان شالدى دا قۇرىققا تۇسىرەدى. باس-اياعى وسى. بىلاي قاراساڭ، قىزىل يمپەريانىڭ سويىلىن سوعاتىن ناعىز كەڭەستىك كينو. رەجيسسەرى ابدوللا قارساقباەۆ ۇردا-جىق ۇرانعا قوسىلا بەرمەيتىن، حالقىنىڭ ارعى-بەرگى تاريحىن زەردەلەپ پايىمداعان، ۇلتىنىڭ ادال ۇلدارىنىڭ ءبىرى ەكەن. وعان دەيىن تۇسىرگەن «مەنىڭ اتىم قوجا»، «الپامىس مەكتەپكە بارادى» فيلمدەرىندە ساياساتتىڭ سويىلىن سوعىپ، كەڭەس بيلىگىنە العىس ايتقان جەرى بولماپتى. ەندى تۇسىرگەلى وتىرعان ءفيلمى مىناۋ. ازاماتتىق ۇستانىمىنان اتتاي الماعان اعامىز بىردەن قۇدىرە جاعىنا شىعىپتى. ونى ءفيلمنىڭ ءون بويىنان، قۇدىرەنىڭ سوزدەرى مەن ىستەرىنەن بايقاۋعا بولادى.
اۋەلى حاميت وبرازىنا كەلسەك، دوسحان جولجاقسىنوۆتى حالىققا تانىتقان – وسى ءرول. بۇل وبراز ءبىر قاراعاندا سۇيكىمدى ءارى تارتىمدى. ادال، باتىل، قايسار. جالاڭداعان قىزىل اسكەر. نامىس پەن يدەيا ءۇشىن ءولىمدى قاسقايىپ قارسى الاتىن ناعىز ەرگە ءتان ءمارت مىنەزى بار. بىراق ادالدىعى جالپى ادامزاتقا دەگەن ادالدىق ەمەس، باسقارۋشى ۇكىمەتىنە عانا بەرىلگەن ادالدىق، باتىلدىعى مەن قايسارلىعى ۇردا-جىق، اسىرەبەلسەندىلىك پەن اپەرباقاندىققا ۇلاسقان ادام. ونى فيلمدەگى ءحاميتتىڭ ەڭ ءبىرىنشى سوزدەرىنەن بايقاۋعا بولادى.
باستىعى: سوڭعى رەت قاشان جادىراپ كۇلىپ ەدىڭ؟
حاميت: ەسىمدە جوق. (!)
باستىعى: ال سوڭعى رەت قاشان جىلادىڭ؟
حاميت: ون ءۇش جاسىمدا. اساۋ اتتى ۇيرەتەم دەپ جىعىلدىم. ەتىمنىڭ اۋىرعانىنا ەمەس، نامىستان جىلادىم.
باستىعى: اۋداندىق ۇكىمەتتىڭ وكىلى سەيسەنباەۆ باندى قۇدىرەنىڭ اياعىنا دومالاپ، جىلاپتى.
حاميت: قۇدىرە ونى اتىپ تاستاپ پا؟
باستىعى: اقان شالدى ايادى ما، قوناق سالتىن سىيلادى ما، ايتەۋىر، تيىسپەي كەتىپتى
حاميت: وندا سەيسەنباەۆتى اتىپ تاستا.
بايقادىڭىزدار ما، ءحاميتتىڭ وبرازى وسى ديالوگتان-اق اشىلىپ تۇر. جادىراپ كۇلمەيدى. نامىسقوي. جەندەت. «كۇن كوسەم» ءيليچتىڭ ءوزى باستاپ، جولىن كورسەتىپ بەرگەن، سابەت وكىمەتىنىڭ سۇيىكتى ءىسى – قيت ەتسە سۇراۋسىز اتىپ تاستاۋ ءتاسىلىن جەتە مەڭگەرگەن قىزىل جەندەت.
كەلەسى كورىنىس. حاميت قۇدىرەنى ىزدەپ، ءبىر اۋىلعا كەلىپ تۇر.
حاميت: سوۆەت وكىمەتى سەندەرگە تەڭدىك الىپ بەردى. سوۆەت وكىمەتى سەندەرگە جەر الىپ بەردى. سوۆەت ۇكىمەتى سەندەرگە مال الىپ بەردى. ال سەندەر سوۆەت وكىمەتىن باندىعا ساتاسىڭدار.
كوپشىلىكتىڭ اراسىنان بىرەۋ: سەنىڭ سابەت وكىمەتىڭ قۇدىرەنىڭ اياعىنا دومالاپ، قاتىنشا جىلادى.
حاميت: (اشۋلانىپ) بۇل قايسىڭ؟!
كوپشىلىكتىڭ اراسىنان: مەن ايتتىم. ساتتار. وسىندا تۋىپ-وسكەم. وسىندا بالا-شاعامدى اسىراپ ءجۇرمىن. ال سەن كىمسىڭ؟
حاميت: مەن سوۆەت وكىمەتىنىڭ وكىلىمىن.
ساتتار: سەيسەنباەۆ تا سابەت وكىمەتىنىڭ وكىلى بولاتىن. ودان سەنىڭ ارتىق جەرىڭدى كورە المادىق.
حاميت: (كومەكشىسىنە يەك قاعىپ) تۇتقىنعا ال!
اتۋ جانە قاماۋ. ۇناماعاندى اتۋ، قارسى سويلەگەندى قاماپ تاستاۋ. مىنە، ساعان سابەت وكىمەتى!
تاعى ءبىر كورىنىس. حاميت اقان شالدىڭ ۇيىنە كىرەدى. بوساعادان اتتاي بەرە ايتقان ءسوزى: سەيسەنباەۆ وسى ۇيدە جىلادى عوي!.. – ۇلكەنمەن امانداسۋ، بوگدەنىڭ ۇيىنە كىرگەندە رۇقسات سۇراۋ اتىمەن جوق. قازاقتىڭ مىڭداعان جىلدار بويعى ساقتالعان سالت-داستۇرىنە بولشەۆيكتەردىڭ تۇكىرگەنى بار. كەز كەلگەن ءۇيدىڭ ەسىگىن تەۋىپ، جۇرە سويلەپ كىرەدى. ەڭ قىزىعى، ءدال وسى ۇيگە باندى قۇدىرە دە تۋرا وسىلاي كىرگەن ەدى. – ماعان اۋداندىق وكىل سەيسەنباەۆ كەرەك! –دەپ. سيمۆوليكالىق تۇرعىدان اقان شالدىڭ كيىز ءۇيىن سول كەزدەگى قازاق دالاسى دەپ الساق، بۇل ۇيگە بىرەسە قىرىپ-جويىپ باندى قۇدىرە كەپ اڭگىرتاياق ويناتىپ كەتەدى، ەندى، مىنە، اكىرەڭدەپ قىزىل اسكەر حاميت كەپ تۇر. باندىڭ دا ءبىر، قىزىل وكىمەتىڭ دە ءبىر. بىرىنەن ءبىرى وتەدى. رەجيسسەر بارلىعىن دۇرىس تۇيىندەپ تۇر.
ەندى، مىنە، اقان شالدان حاميت جاۋاپ الىپ وتىر. ەكەۋى دە ءار ءسوزىن استارلاپ سويلەپ، ارباسىپ وتىر. ماعان وسى جەردە اقان شالدىڭ قاتتى ۇنايتىن ءبىر ءسوزى بار: «سەندەر قۇدىرەنى جەڭە المايسىڭدار، ول سابەت وكىمەتى سەكىلدى بوتەن جەردە جۇرگەن جوق»، – دەيتۇعىن. تۇسىنە بىلگەن ادامعا، مىنە، ءسوز! سابەت وكىمەتى، قانشا تىراشتانساڭدار دا، سەندەر بىزگە بوتەنسىڭدەر. بوتەننىڭ اتى – بوتەن، ول بوتەن بولىپ قالا بەرەدى. باندى بولسا دا قۇدىرە – ءبىزدىڭ ءوز بالامىز، – دەگەن ويدى اقان شالدىڭ اۋزىمەن رەجيسسەر ايتقىزىپ وتىرعانىنا كۇمانىم جوق. ويتكەنى رەجيسسەر ستسەناريدى قالاۋىنشا وزگەرتە الادى. شىندىعىندا، كەڭەس وكىمەتى قازاق حالقى ءۇشىن بوتەن بولىپ ورنادى، قاشان دا وگەيلىگىن ىستەپ وتىردى، اقىرى بوتەن بولىپ قاڭسىپ قالا بەردى.
ەندى قۇدىرەگە كەلەيىك. قىرعىز اكتەرى ءاشىر شوقىباەۆ كەلىستىرە سومداعان بۇل وبراز وسى ءفيلمدى ءبىر كورگەن ادامنىڭ ماڭگى ەسىندە قالاتىنى داۋسىز. قۇدىرە اسقاق. قۇدىرە ءمارت. قۇدىرە، ءوزى ايتقانداي، ەركىن دالانىڭ باتىرى. شىن مانىندە ونى باعىندىراتىن وكىمەت جوق. حاميت سابەت وكىمەتى ءۇشىن جانىن قيۋعا ءازىر قىزىل اسكەر بولسا، قۇدىرە ەركىندىگى ءۇشىن ءولىپ كەتۋگە بار دالانىڭ ءبورىسى سياقتى. كوردىڭىزدەر مە، قازىرگىنىڭ جانسىز دا جاساندى كينولارى سياقتى ەمەس، بۇل فيلم قالاي شيەلەنىسەدى، كەسەك وبرازدار ءبىر-بىرىنە قالاي قارسى تۇرادى دەسەڭىزشى. بۇگىنگى كوزقاراسپەن قاراساق، قۇدىرە – كەشەگى كەنەسارىنىڭ ارمانىن تۋ ەتكەن، ەركىن دالانىڭ ەسسىز باتىرى. قۇدىرەگە كەرەگى جالعىز نارسە. ول – ەركىندىك. ول – تاۋەلسىزدىك.
قۇدىرەنى ءبارى «باندى» دەيدى. كينو باستالعاننان-اق «قۇدىرە» دەگەن اتقا «باندى» دەگەن ءسوز جالعانىپ ايتىلادى. باندى قۇدىرە. ەندى قاراڭىز، باس-اياعى ءبىر جارىم ساعاتقا سوزىلاتىن وسى فيلمدە قۇدىرە باندى بولىپ ەلگە قوقان-لوقى جاساعانى بىلاي تۇرسىن، (ساياسي قارسىلاسى سەيسەنباەۆتى قورقىتقانى بولماسا) تىشقان مۇرنىن قاناتپايدى-اۋ جارىقتىق. حالىقتى قانامايدى، ەلدى تونامايدى، باسقا كەزدە بىلمەيمىن، ءبىز كورگەن ءبىر جارىم ساعات ۋاقىتتا ادام ولتىرمەيدى. ازىق-تۇلىك پەن وق-ءدارىنى گريگوري دەگەن باي ورىستان الادى. بىلايعى مومىن جۇرتتا شارۋاسى جوق. وزىمەن ءوزى. اقان شالدىڭ ساقالىن سىيلاپ سەيسەنباەۆقا تيىسپەي كەتەدى، اۋىلدىڭ ءبىر مىجىرايعان شالىنىڭ سوزىنە توقتاپ، ۋىسىندا تۇرعان ءحاميتتى بوساتىپ قويا بەرەدى. ويپىرماي، بۇل نەعىلعان ادامگەرشىلىگى مول، پاراساتتى باندى دەيمىن؟ مۇنداي ادامنىڭ اڭساعانى تاۋەلسىزدىك ەمەي، نە ەندى؟ قۇدىرەنىڭ كوپ ءسوزى تسەنزۋرانىڭ قاتال سۇزگىسىنەن قالاي ءوتىپ كەتكەنىنە تاڭىم بار. جامان كەيىپكەر بولعان سوڭ ءمان بەرمەگەن بولار، ايتپەسە قۇدىرەنىڭ بارلىق سوزدەرى اقيقات. فيلم اقان شالدىڭ ۇيىندە قوناق بوپ وتىرعان اۋداندىق ۋاكىل سەيسەنباەۆتى ىزدەپ، قۇدىرەنىڭ كىرىپ كەلۋىنەن باستالادى. قۇدىرەنى العاش كورسەتەتىن وسى كادردان-اق رەجيسسەردىڭ قۇدىرەگە ءىشتارتۋىن بايقاۋعا بولادى. قۇدىرەنىڭ بەينەسىن كورسەتكەن ساتتەن باستاپ ەرلىك پەن قاھارماندىقتىڭ مۋزىكاسى وينالادى. بۇعان قوسا، كامەرانىڭ تومەننەن ءتۇسىرۋى ونسىز دا بويى بيىك قۇدىرەنى اسقاقتاتىپ جىبەرەدى-اق. سالىستىرۋ ءۇشىن ايتايىق، ءحاميتتىڭ العاش كورسەتىلۋى بۇعان مۇلدە كەرەعار. حاميت جالاڭاش دەنەسىمەن قۇدىقتىڭ مۇزداي سۋىنا شومىلىپ تۇرادى. مۋزىكا جوق. كامەرا الىستان الادى. ءحاميتتىڭ ءجۇرىس-تۇرىسى چارلي چاپلينگە كەلىڭكىرەي مە، قالاي... ازداپ كۇلكىلى اۋەلى. سونىمەن، سەيسەنباەۆتى ىزدەپ، قۇدىرە كىرىپ كەلەدى. سەيسەنباەۆ اقان شالدان پانا سۇراپ جىلايدى.
اقان شال: قوناعىم عوي، قۇدىرە، قايتەسىڭ...
قۇدىرە: (تىستەنىپ) قوناعىم دە! قوجاڭداپ بيلەپ-توستەگىسى كەلەدى، سابەت وكىمەتىمەن!
شىنىندا، قوناقتىڭ قوجاڭداپ بيلەپ-توستەۋى ءوزىن «قازاقپىن» دەگەن ازاماتتىڭ ءالى دە بولسا زىعىردانىن قايناتاتىنى جاسىرىن ەمەس. ەندەشە، قۇدىرەدە نە كىنا؟! تۋىپ-وسكەن جەرىڭە بوتەن بىرەۋلەردىڭ قوجاڭداعانى قۇدىرە سياقتى ەر-ازاماتقا اۋىر تيمەگەندە قايتەدى؟.. 90-جىلدارداعى الاساپىران زامانداردا كەلىمسەكتەردى ءوز ورنىنا قويعان سول كەزدەگى قىلمىس الەمىنىڭ سەركەلەرى بۇگىندە حالىق الدىندا باتىر سانالىپ ءجۇر. ەندەشە، سول باتىرلاردىڭ الدى قۇدىرە ەمەس دەپ كىم ايتادى؟ سولار وسى كينونى كورىپ ءوستى. قۇدىرەنى ءپىر تۇتپادى دەپ كىم كەپىلدىك بەرە الادى؟
اقان شال: شاشىمنىڭ اعىن سىيلاساڭشى.
قۇدىرە: ء(سال ويلانىپ) قىمىز ىشكىم كەپ تۇر.
شاشتىڭ اعىن سىيلاپ، سوزگە توقتاۋى – قازاق جىگىتىنە ءتان مارتتىك پەن تەكتىلىكتىڭ كورىنىسى.
قۇدىرە: (قىمىز ءىشىپ بولعان سوڭ) جارايدى. ءبىر جولعا ايادىم سەنى. (كەتىپ بارا جاتىپ بۇرىلا قاپ، داستارحانداعى كەسەنى اتىپ تۇسىرەدى. سەيسەنباەۆ جىلايدى.)
قۇدىرە: (قارقىلداپ كۇلىپ) وكىمەتتىڭ جىلاعانىن كورسەم راحاتتانام. بەيشارالار! جىلايدى.
قۇدىرەنىڭ وسى ءبىر كۇلكىسى مەن مازاققا تولى تابالاعان سوزدەرى ارقىلى ابدوللا اعامىز ىشتەگى شەرىن ءبىر شىعارعان سەكىلدى.
قۇدىرەنىڭ: «سەنەن مەن مىقتىمىن»، – دەپ ءحاميتتىڭ مۇرنىنان قىسىپ، باسىن بۇلعاقتاتقىزىپ، مازاق ەتۋىنە نەمەسە «سابەت ۇكىمەتى مەنىڭ جەتەگىمدە جۇرەدى»، – دەپ قىزىل اسكەر ءحاميتتى ات قۇيرىعىنا بايلاپ، جالاڭاياق تەنتىرەتۋىنە نە دەۋگە بولادى؟ ارينە، بۇل – رەجيسسەردىڭ ىشتەگى قىجىلى. قۇدىرە – نامىستىڭ ادامى. ءفيلمنىڭ ورتا تۇسىنا تامان ساتقىننىڭ كەسىرىنەن ءحاميتتىڭ قولىنا ءتۇسىپ قالاتىن جەرى بار. حاميتكە ءوزىن اتقا وتىرعىزىپ اپارۋىن بۇيىرادى. «وڭگەرىپ اپارام» دەپ جاۋاپ بەرگەن ءحاميتتى قول-اياعى بايلاۋلى تۇرعانىنا قاراماستان، باسپەن ۇرىپ سۇلاتىپ تۇسىرەتىنىنە ريزا بولماسقا شاراڭ جوق.
فيلمدە ءساتتى شىققان كورىنىستىڭ ءبىرى – باندىلارمەن بايلانىسى بار گريگوري دەگەن ورىستىڭ حاميتپەن ديالوگى. جامان ۇلت جوق، جامان ادامدار بار. دەگەنمەن ءار ۇلتتىڭ وزىنە ءتان مىنەزى بار ەكەنى اقيقات. مىسالى، ورىس ادامدارىنىڭ كەز كەلگەن ۋاقىتتا استامسىپ وكتەم سويلەۋى، قىرسىعا جاۋاپ بەرەتىن قيسىق مىنەزى بار ەكەنى جاسىرىن ەمەس. قارسى مىنەز كورسەتىپ، ورنىنا قويعان سوڭ بىردەن جۋاسي قالاتىنى دا بەلگىلى.
وسى ءبىر قۇبىلىس رەجيسسەردىڭ دە نازارىنان تىس قالماپتى. ۇيىنە كىرىپ كەلگەن ءحاميتتى مەنسىنبەي ءسوز باستايدى.
– بەيتانىس بىرەۋ ۇيىنە باسا-كوكتەپ كىرىپ كەلسە، قوجايىن وعان نە ىستەۋ كەرەك ەكەنىن بىلەسىڭ بە؟ حاميت مىلتىعىن وقتاپ، «اتام» دەگەندە عانا ەسى شىعىپ، بار شىندىقتى جايىپ سالادى.
وسى سەكىلدى ايتار ويى ار جاقتا جاتقان ءفيلمنىڭ ۇتىمدى تۇستارى وتە كوپ. ورىستىڭ قازاق دالاسىندا «قوجايىن» بوپ كەرگىپ وتىرعانىن قالاي ءدال كورسەتكەن دەسەڭىزشى. ەڭ قىزىعى، سول «قوجايىنداردى» قالاي ورنىنا قويىپ، تاۋبەسىنە ءتۇسىرۋدى ابدوللا اعامىز بىزگە يشارالاپ ايتىپ كەتكەن سياقتى.
ءفيلمنىڭ سوڭىندا قۇدىرە تۇتاس اسكەرىمەن قاقپانعا تۇسەدى. ءوزى جاياۋلاي قاشىپ، تاۋ توبەسىنەن اسا بەرگەندە حاميت تاپانشاسىمەن اتىپ تۇسىرەدى. قۇدىرەنىڭ ءولى دەنەسى ەتەككە دومالاعان كۇيى ءحاميتتىڭ اياعىنا كەلىپ ءبىر-اق تىرەلەدى. ەل مەن جەردىڭ قامىن جەپ، الدى ەل تاۋەلسىزدىگى ءۇشىن، ارتى جەكە باستىڭ ەركىندىگى ءۇشىن كۇرەسكەن تالاي ەرلەرىمىزدىڭ بارلىعىنىڭ دەرلىك ءولى دەنەسى وسىلاي ەتەككە دومالاپ، قىزىل اسكەر تابانىنىڭ استىندا تاپتالدى ەمەس پە؟ باس كوتەرەر ەردىڭ ءبارىن وققا بايلاعان دالاداعى قۋعىن وسىمەن بىتەدى. ەندى الدا حاميت سەكىلدى قىزىل اسكەرلەر قۇرعان سابەت وكىمەتىنىڭ قازاق حالقى ءۇشىن ادەيى قۇرعان ۇلكەن تورى تۇر. ول – اشارشىلىق. بەس قازاقتىڭ تورتەۋىن جالماعان بۇل ۇلى ناۋبەتتە ابدوللا قارساقباەۆ بىرگە تۋعان باۋىرلارىنىڭ بارىنەن ايىرىلىپتى. قارساقبايدىڭ ون التى ۇلىنان ءتىرى قالعانى جالعىز وسى ابدوللا ەكەن. سودان دا بولار، رەجيسسەردىڭ قازاق دالاسىنداعى الاپات اشتىق تۋرالى ماڭگى حالىق جادىندا قالاتىن وشپەس تۋىندى ءتۇسىرۋدى ءومىر بويى ارمانداپ وتكەنى. ءبىر وكىنىشتىسى، ءوزى تۇسىرگەن «بالالىق شاقتىڭ كەرمەك ءدامى» فيلمىندەگى (بەردىبەك سوقپاقباەۆتىڭ «بالالىق شاققا ساياحات» پوۆەسىنىڭ جەلىسى بويىنشا) اشتىق تۋرالى كادرلار تۇگەل قىرقىلىپ كەتكەن دەسەدى.
اشارشىلىق ناۋبەتىنەن عايىپتان امان قالعان ابدوللا بۇل قىرعىنعا حاميت سەكىلدى ۇردا-جىق اسىرەبەلسەندىلەردىڭ وكىمەتى كىنالى ەكەنىن بىلمەي قالعان جوق. سوندىقتان:
– وكىمەتتىڭ جىلاعانىن كورسەم راحاتتانامىن! جىلاڭدار، بەيشارالار! – دەپ قۇدىرەنىڭ راحاتتانا كۇلۋى نە بولماسا قۇدىرەنىڭ «قىزىلدىڭ سىلىمتىگى» دەپ تاپتاپ تۇرىپ ايتۋى ابدوللا اعامىزدىڭ ەركىنە سالساڭ، قازاق حالقىن تۇگەل قىرىپ جىبەرۋگە بار قارعىس اتقىر قىزىل يمپەرياعا دەگەن ىشتەگى قىجىلى مەن اشتىقتان ولگەن باۋىرلارىنىڭ كەگى ەمەس دەپ كىم ايتادى؟
ءومىرىنىڭ سوڭعى جىلدارىندا ابدوللا اعامىزعا تۇسىرۋگە كينو بەرمەي، مىسىن قۇرتىپتى. «باسىم كينوعا تولىپ كەتتى»، – دەپ شارق ۇرىپ شىرىلدايدى ەكەن جارىقتىق. توتاليتارلىق رەجيمنىڭ كەسىرىنەن كينو الەمىندە ەركىن سامعاي الماعان قايران رەجيسسەر بار-جوعى 56 جاسىندا الماتى كوشەسىندە ساكىدە وتىرعان كۇيى جۇرەك تالماسىنان ءجۇرىپ كەتىپتى...