جانار ەلدوسقىزى.قازاقتىڭ قۇنى «بەش» تيىن با؟ نەمەسە ەرلان ابدىرگە جاۋاپ
قازاق كەيىسە، نە دەمەيدى؟ «كەت دەگەنگە يت تە كەتەدى» دەيدى. «سەنىڭ قۇنىڭ ماعان بەش تيىن» دەپ شورت سىنادى. اشىنعانداعى ايتقانى عوي. ايتپەسە، ەرىن 1000 قويعا، ەتەكتىسىن 500 قويعا (بۇگىنگىشە كەم دەگەندە 15 ملن جانە 7 ملن تەڭگە) باعالاعان بابامىز ءۇشىن ەلدەن قىمبات نە بار بۇل قۋ دۇنيەدە؟
بىراق، ءبىز وزگەردىك. ازاماتىمىز ناقاقتان اجال قۇشسا دا، «ءاۋ» دەپ اۋىز اشپايتىن بولدىق. بي جوق، باتىرىپ ايتار، باتىر جوق، شەكتەن شىققاندى شاۋىپ الار. اقىن از، اشىنتىپ جىرلار. سوندىقتان شىعار، ادامنان اقشا، اتاق قىمبات قازىر. ايتپەسە، شەيىت بولعانعا 500 مىڭنان 1 ميلليونعا دەيىنگى اقشانى اڭىراتىپ ءجۇرىپ، ازەر تولەيتىندەي نە كۇن تۋدى باسىمىزعا؟ قىزىلاعاشتاعى قىرعىن، شىعىستاعى شىعىن، تاعىسىن تاعى. ال جەكە ادامداردىڭ باسىنداعى وقيعالاردىڭ سانىنان جاڭىلىساتىن بولدىق. سوسىن بەتى بۇلك ەتپەيتىن ايىپتىلار ارتىنا بەس ءنول تىركەپ، ودان قالسا التى ءنول تىركەپ، قارالى جاندى جالعان ميلليونەر اتاندىرىپ، قارىق قىلعانداي بولادى. قازاقتىڭ قۇنى تۇسكەن ەلدە تەڭگەنىڭ قۇنى قايبىر جارىتسىن؟
ايتپەسە، باسقانى ايتپاعاندا 1 ميلليون تەڭگە، ياعني 6-7 مىڭ عانا دوللار جاردەماقىنى ەلىم دەپ «مي»-عا وتىرىپ، مەرت بولعان سەمەيلىك اۋىل اكىمىنىڭ ارتىندا قالعان شيەتتەي ءتورت بالاپانىنىڭ قايسىسىسىنىڭ اۋزىنا جىرىپ بەرەسىڭ؟ ول بالالار وقىماي ما، ۋنيۆەرسيتەتكە تۇسپەي مە، ءۇي بولماي ما؟ اكەسىز وسكەن جەتىمدىكتىڭ تاۋقىمەتى شە؟
قازاق كەيىسە، نە دەمەيدى؟ «كەت دەگەنگە يت تە كەتەدى» دەيدى. «سەنىڭ قۇنىڭ ماعان بەش تيىن» دەپ شورت سىنادى. اشىنعانداعى ايتقانى عوي. ايتپەسە، ەرىن 1000 قويعا، ەتەكتىسىن 500 قويعا (بۇگىنگىشە كەم دەگەندە 15 ملن جانە 7 ملن تەڭگە) باعالاعان بابامىز ءۇشىن ەلدەن قىمبات نە بار بۇل قۋ دۇنيەدە؟
بىراق، ءبىز وزگەردىك. ازاماتىمىز ناقاقتان اجال قۇشسا دا، «ءاۋ» دەپ اۋىز اشپايتىن بولدىق. بي جوق، باتىرىپ ايتار، باتىر جوق، شەكتەن شىققاندى شاۋىپ الار. اقىن از، اشىنتىپ جىرلار. سوندىقتان شىعار، ادامنان اقشا، اتاق قىمبات قازىر. ايتپەسە، شەيىت بولعانعا 500 مىڭنان 1 ميلليونعا دەيىنگى اقشانى اڭىراتىپ ءجۇرىپ، ازەر تولەيتىندەي نە كۇن تۋدى باسىمىزعا؟ قىزىلاعاشتاعى قىرعىن، شىعىستاعى شىعىن، تاعىسىن تاعى. ال جەكە ادامداردىڭ باسىنداعى وقيعالاردىڭ سانىنان جاڭىلىساتىن بولدىق. سوسىن بەتى بۇلك ەتپەيتىن ايىپتىلار ارتىنا بەس ءنول تىركەپ، ودان قالسا التى ءنول تىركەپ، قارالى جاندى جالعان ميلليونەر اتاندىرىپ، قارىق قىلعانداي بولادى. قازاقتىڭ قۇنى تۇسكەن ەلدە تەڭگەنىڭ قۇنى قايبىر جارىتسىن؟
ايتپەسە، باسقانى ايتپاعاندا 1 ميلليون تەڭگە، ياعني 6-7 مىڭ عانا دوللار جاردەماقىنى ەلىم دەپ «مي»-عا وتىرىپ، مەرت بولعان سەمەيلىك اۋىل اكىمىنىڭ ارتىندا قالعان شيەتتەي ءتورت بالاپانىنىڭ قايسىسىسىنىڭ اۋزىنا جىرىپ بەرەسىڭ؟ ول بالالار وقىماي ما، ۋنيۆەرسيتەتكە تۇسپەي مە، ءۇي بولماي ما؟ اكەسىز وسكەن جەتىمدىكتىڭ تاۋقىمەتى شە؟
قىسقاسى، ەرەكە، نە دەيمىز، كەدەيمىز دەسەم، قۇداي كوزىمدى شۇقىر... مۇناي باعاسى قىمباتتاپ جاتىر دەپ ءسۇيىنشى سۇرايدى كوك بايراقتى ەلدىڭ كوگىلدىر ەكرانى. بىراق ودان ماعان كەلىپ-كەتەر نە پايدا؟
ەرەكە، سەن كەزىندە قازاقتىڭ قۇنى 500 مىڭ تەڭگە دەپ قىنجىلۋشى ەدىڭ. قايدام، ماعان «بەش» تيىن سەكىلدى. بىراق، كىمگە وكپەلەيمىز؟ باياعى سول كەسىرتكەلىك قاۋقار قالدىرماعان كەڭەس ۇكىمەتىنە مە؟ ۇستىمىزدەگى زەرلى شاپاندى سىپىرىپ الىپ، جۇمىسشىنىڭ قارا كيىمىنە، كۇمىس جۇگەندى تارتىپ الىپ تەمىر تاياققا، قىمىزدى اراققا، قۇراندى «كومپارتيا تاريحىنا» اۋىستىرىپ، قىزىل ساياسات توردەن ەسىككە سۇيرەگەن قايران باسىمىزدى قاي قيىردان ىزدەپ تابامىز ەندى؟ تابارمىز-اۋ، قايتارىپ الا الامىز با؟
ەرەكە، مىنا سۋرەتتى قارا، جاقسىلاپ قارا. 19-شى عاسىردا ورىس بيت تەرىسىن باسىنا قاپتاعان بايعۇس قازاقتىڭ بەينەسى بۇل. ەكى عاسىر ءوتتى. ال سەن اقتاۋداعى ۆاحتاعا بار، قاراعاندىداعى شاحتاعا بار، الماتىنىڭ ارباكەشىن كور، ارالداعى اعايىننىڭ اماندىعىن ءبىل. ايتارسىڭ، ايىرماشىلىق بار ما؟ سول باياعى قايىرشىلىقتىڭ تاز كەپەشى تاز قالپىندا. ازاتتىقتىڭ اق ۋىزى اۋزىمىزعا ءتيدى دەگەندەگىمىز وسى ما؟! اۋىلدى ازدىرىپ، قالاعا الپىس شاقىرىم جەردەن جولاتپاي، يتپەن قۋىپ، دۋانا كۇيگە تۇسىرگەن باعلان بابانىڭ ۇرپاعىنا جاسالعان قياناتقا جاۋاپ بەرەتىن جان بار ما ءوزى؟ قازاق سىيماي جۇرسە جارايدى، سىيدىرماي جۇرگەنىن كورگەندە بۇ دۇنيەگە سىيماي كەتەدى ەكەنسىڭ. سابىردان دا ۇيات بولدى ءوزى...
نە دەيمىز، كەدەي بولساق، مال-دۇنيەگە ەمەس، ىنساپقا، ار-ۇياتقا، ۇلتقا دەگەن ماحابباتقا كەدەيمىز. مۇمكىن، تاۋەلسىزدىك الدىق دەپ قۋانىشتان قاتتى ايقايلاپ جىبەرگەن شىعارمىز، ەندى ءجۇرمىز داۋىسىمىز قارلىعىپ، ءۇنىمىز ءوشىپ...
«اباي-اقپارات»
