كەشەگi كەڭەس ۇكiمەتi تاراماي، ءۇي دە كۇي دە ورنىندا تۇرعان شاقتاردا بۇل جار­قىنبەك قانداي ەدi... جارقىلداپ جۇرگەنi-اي، قارقىلداپ كۇلگەنi-اي... اۋىل-ايماققا ءسوزi ءوتتi, ءسوزi وتپەگەن جەردە ءوزi ءوتتi... الىستان كەلگەندەر جارقىنبەكتiڭ ۇيiنە ءتۇستi. ەت جەپ اراق iشتi. قوندى. جاقىن جۇرگەندەر دە جارقىنبەكپەن وتىرىستاس بولۋعا اسىق ەدi. جارقىنبەك ماقتاسا مارتەبە كورiپ، كۇلدi. جۇمساسا قۋانىپ جۇگiردi. ءوزiنiڭ دە باعى تىم ەرتە جانىپ كەتتi مە نەمەنە... الماتىداعى زووتەحنيكالىق-مالدارiگەرلiك ينستيتۋتتى بiتiرiپ كەلگەنiنە ەكi جىل تولدى ما، تولمادى ما، فەرماباستىق بولىپ شىعا كەلگەنi. سول-اق ەكەن “فەرماباستىق بولىپ تا كوپ وتىرمايدى ەكەن، سوۆحوز ديرەكتورى بولىپ كەتەدi-مiش", "اۋداندىق اۋىل شارۋاشىلىعى باسقارماسىنا باستىق بولىپ كەتەدi-مiش” دەگەن وسەك قۋراعان شوپكە تيگەن ورتتەي گۋ-ۋ ەتە قالعانى... ويپىرماي، باسىلسايشى. قىستا دا سول گۋiل... جازدا دا سول گۋiل... جاۋىن جاۋسا دا، قار جاۋسا دا باسىلمايدى. ءارi-بەرiدەن سوڭ سوۆحوز ديرەكتورلىعىن دا، اۋداندىق اۋىل شارۋاشىلىعى باسقارماسىن دا قويىپ، باسقا اۋداننىڭ باسقا سوۆحوزىنا ديرەكتور ەتiپ، باسقا اۋداننىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى باسقارماسىنا باستىق ەتiپ جاتادى. باسقا اۋداندا جارقىنبەك سياقتى زووتەحنيك قۇرىپ، جارقىنبەك سياقتى فەرماباستىق جوقتاي. سول گۋiل ءسوز باسىلۋدىڭ ورنىنا جەل تيگەن ورتتەي اپتا، اي وتكەن سايىن قايتا گۋلەپ بارا ما نەمەنە... وسى گۋiل ءسوز دە جارقىنبەكتiڭ بەدەلiن تىم كوتەرiپ جiبەردi-اۋ شاماسى. استانادان مانسابى بار تۋىسى قىدىرىپ كەلگەندەر دە، مانسابى بار جەكجات-جۇراعاتتارى الىستان قىدىرىپ كەلگەندەر دە قوناققا جارقىن­بەكتi قوسا شاقىرىپ جاتقاندارى... سول قوناقتار تاۋ ارالاپ، سۋ جاعالاپ قىدىرسا دا جارقىنبەكتi العا سالىپ، باستاۋشى ەتiپ جاتقاندارى. مولداباي دەگەن بiر قويشىسى “بالام تالدىقورعان وبلىسىنان، بiر فەرماباستىقتىڭ قىزىن الىپ كەلiپ ەدi. باراتىن باس قۇدا دا فەرماباستىق ءدا­رە­­جەسiنەن تومەن بولسا، جاراماس ەكەن” دەپ قولقالاپ، كۇندiز-ءتۇنi جالىنىپ ءجۇرiپ، سون-ا-اۋ تالدىقورعان وبلىسىنا مۇنى باسقۇدا ەتiپ جiبەردi ەمەس پە؟ ويپىرماي سول كۇندەردەگi جارقىن­بەك­تiڭ بەدەلi-اي! بiر قورا ادام بۇل جاقتان پويىزعا شىعارىپ سالدى. بiر قورا ادام ول جاقتان كۇتiپ الدى. وتىرسا دا جاقا-ا... تۇرسا دا جاقا-ا... اراق iشسە دە جاقا-ا... بالدەنiپ iشپەي قويسا دا جاقا-ا... سونداعى ايتاتىندارى “سiزبەن بiر رەت ريۋمكە سوعىستىرۋ ارمانىمىز ەدi... كەيiنiرەك، كەيiن­گiلەرگە ايتا جۇرەتiن” دەيدi. “بiزبەن ريۋمكە سوعىستىرىپ iشپەسە­ڭiز، وكپەلەپ تەرiس قاراپ قالامىز. نامىستان جارىلىپ، ءوزiمiزدi ءوزiمiز جازىم ەتۋiمiز دە مۇمكiن. تiپتi بار عوي، سiزدەر جاق كەلiن ەتiپ، قىزىعىن كورiپ وتىرعان كورiكتi قا­رىنداسىمىزدى قايتىپ اكەتiپ قالۋىمىز دا كادiك” دەگەندەر دە بولدى-اۋ. امالسىز جارقىنبەك ريۋم­كەسiن الىپ جiبەرەدi... سونىمەن قۇتىلدىم ەكەن-اۋ دەپ وتىرعاندا پودنوسقا سالعان ريۋمكە­لەرiن سىلدىر-سىلدىر ەتكiزiپ تاعى بiر ەكەۋدiڭ، الدە ۇشەۋدiڭ كەلiپ، ءموليiپ ءوتiنiش ايتىپ وتىرعاندارى... ەركەك­تەردi... ءجا ولاردان ءويتiپ-ءبۇيتiپ قۇتىلىپ جاتتى-اۋ. مۇندا كەلiنشەكتەر (كەلiنشەكتەر دەپ ويلادى، بiراق سولاردىڭ بiرازى قىزدار-اۋ) قيىن بولعانى... ولار ريۋمكەلەرiندەگi اراقتارىن عانا iشكiزiپ قويماي، بەتتەرiنەن دە ءسۇيدiرiپ جاتتى. ءتايiرi قىز-كەلiنشەكتەر­دiڭ قى­زارا بورتكەن الابۇرتقان بەتتەرi ءۇشiن اراق iشپەي قوياتىن جارقىنبەك پە ەدi. Iشiپ جاتتى... ءسۇيiپ جاتتى... سوڭىنان تاعى iشiپ جاتتى... ويتكەنi الگi كەلiن­شەكتەرi تۇسپەگiر (الدە قىزدار) “بiز­دiڭ بەتiمiزدi سۇيگەننەن كەيiن تاعى بiر الىپ جiبەرۋiڭiز كەرەك” دەپ ەركە­لەيدi ەمەس پە؟ ويپىرماي، جارقىنبەك مىرزامىزدىڭ سول جولعى ساسقانى-اي. تاعى بiرەۋلەردiڭ “بiز سiزدi اۋەلدە رايكومنىڭ بiرiنشi حاتشىسى ەكەن دەپ قالدىق. قۇرىعاندا ۇلكەن بiر سوۆحوزدىڭ ديرەكتورى ەكەن دەپ ويلادىق” دەپ ەسiن شىعارعانىن ايتسايشى. “ەسiن شىعاردى” دەيتiندەي دە بار. ولار دا قاراپ كەتپەي جارقىنبەككە ەكi-ءۇش ريۋمكەنi الدىرىپ جiبەردi ەمەس پە؟! شارشاپ-شالدىعىپ ءتۇننiڭ بiر ۋاعىندا سالىنعان توسەككە قيسايا بەرگەنi سول ەدi, الاكولەڭكەدە “جاقا-ا، جاقا-ا وڭاشا جەردە تاعى بiر-ر...” دەپ سىبىرلاپ جۇرگەن پاقىرلار. تاڭەرتەڭ ازەر ويانىپ، جاستىعىنان باسىن كوتەرگەنi دە سول ەدi... و، قۇدانىڭ قۇدiرەتi... تاعى دا جاقا-ا-لاپ جاعالاپ جۇرگەن بiرەۋلەر. مولداباي قويشىنىڭ قۇدالىعى بiر الەكتiڭ باسى ەكەن. سودان كەيiن-اق بۇل اۋىلدىڭ الىسپەن قۇدا بولعانداردىڭ دا، جاقىنمەن قۇدا بولعانداردىڭ دا باس قۇداسى جارقىنبەك بولىپ الدى. تiپتi باس قۇدالىق وكiمەت تاعايىنداعان قىزمەتi سەكiلدi. قۇدالىقتى بىلاي قويعاندا بۇل اۋىلدىڭ ءباتۋالى اڭگiمەسiن باستايتىن دا، اياقتايتىن دا وسى جارقىنبەك... كەنباي اۋىلىنىڭ جارقىن­بەك­سiز تاڭى اتپاي، جارقىنبەكسiز كۇنi باتپاي قالدى. جارقىنبەك كەلمەسە داستارقاندار جايىلماي، جارقىنبەك شىقپاي، داستارقاندار جيىلماي قالدى. كەيدە ادامعا، ۇرىسساڭ دا، ۇرساڭ دا، تiپتi تەپسەڭ دە كەتپەيتiندەي وسىنداي دا باق قونادى ەكەن-اۋ. اس مازiرiمەن قوسا جۇرتتىڭ وسىنداي قوشەمەتi فەرمەباستىقتى سەمiرتپەي دە قويمادى. بiر جىل iستەدi مە، الدە ەكi جىل iستەدi مە، دەنەسi تولىپ، بەتiنە قانى تەپكەن، قىزىل شىرايلى، وتە رەڭدi جiگiت بولىپ شىعا كەلگەنi. ونىڭ ۇستiنە بوي قانداي، ەكi يىعىنا ەكi تۇيەنiڭ ەتiن كوتەرiپ جۇرە بەرەردەي. سول رەڭ-پوشىمى دا وزiنە سور بولىپ جابىسپادى ما؟ اۋىلداعى جەتi­جىلدىق مەكتەپتە مۇعالiم بولىپ iستەپ جۇرگەن بiر قىز بۇعان حات جازىپ، ول حاتى جولاي كەلiنشەگi مەيiزدiڭ قولىنا ءتۇسiپ، ءۇي-iشiلiك اشۋ-داۋدان ەندi قۇتىلىپ بولدىم دەي بەرگەندە، جايلاۋدا وتكەن شوپاندار تويىندا اۋپارتكومنىڭ حاتشىسى بولىپ iستەيتiن كەلiن­شەكتiڭ جارقىنبەككە كوزi ءتۇسiپ قالىپ، تiپتi ول كۇيەۋiنiڭ كوزiنشە جارقىنبەكتi قۇشاقتاپ سۇيەمiن دەپ، ارتىنشا اۋ­پارت­كومنىڭ بيۋروسىنا ءتۇسiپ، قىزمەتسiز قاڭعىرىپ قالعانى. اۋپارتكومنىڭ بيۋروسى “جازىعى جوق” دەپ شەشكەنiمەن، جارقىنبەكتiڭ دە جەتiسكەنi شامالى. كەلiنشەگiنiڭ شاي ۇستiندەگi, اس iشۋ كەزiندەگi, جاتارداعى، توسەگiنەن تۇرارداعى تاۋسىلمايتىن بيۋرولارىنا ءتۇسiپ ءجۇرiپ، ازەر قۇتىلدى-اۋ. جارقىنبەكتiڭ باسىنا جىلدار بويى وڭباي قونعان سول باق كۇندەردiڭ كۇنi بولعاندا بiرنەشە اپتانىڭ iشiندە-اق شاشىلىپ قالعانى... شاشىلىپ قالدى دەمەسكە امالى قانشا، سول ارالىقتا باعىپ جۇرگەن قويىنان ايىرىلىپ، تاياعىن قۇشاقتاپ قالعان قويشىداي شوشايىپ قالسا، ۋلاپ-شۋلاعان كولiنەن ايىرىلعان قۇستاي ساندالىپ قالسا... سوۆحوز ديرەكتورى اۋەلi “العان قۇرىلىس ماتەريالدارىنىڭ بارتەرiنە كەتتi” دەپ، سوسىن “كورشi سوۆحوزداردان العان قارىزىمىزدىڭ بارتەرiنە كەتتi” دەپ، ەكi سوعىپ وتكەندە-اق ون ەكi مىڭ قويدان – ەكi وتارعا دا جەتپەستەي قوي قالعان. ال جىلقىلاردىڭ قالعانىن ساناۋعا ون ساۋساقتىڭ ءوزi دە جاراپ جاتتى. مال كەتكەن سوڭ-اق فەرمەباستىقتىڭ اسىپ-تاسىپ تۇرعان ابىروي-بەدەلi دە سول مالمەن بiرگە ەرiپ كەتكەندەي، ادىرا قالدى. ال ابىروي-بەدەلi مالىمەن بiرگە ەرە كەتكەن فەرمەباستىقتى سوۆحوز ديرەكتورى وپ-وڭاي-اق جۇندەي سالادى ەكەن. مال ماماندارىمەن وتكiزiپ وتىرعان بiر ءماجiلiس ۇستiندە-اق “باسقا بiر جۇمىستىڭ رەتiن قاراستىرارمىز، بولماسا ءوزiڭ-اق قاراستىرارسىڭ... فەرماڭدى قىسقارتىپ جiبەردiك” دەگەنi قينالماستان-اق. ءسويتتi دە بولمەسiنەن ايداپ شىقتى. “ايداپ شىقتى” دەپ ويلاماعاندا قايتسiن، “مىنا مال ماماندارىمەن تاعى بiر اڭگiمەم بار ەدi, سەن بارا بەر” دەگەن سوڭ. ويدا جوقتا قىزمەتiنەن ايىرىلعان جان دا بiر تۇندە جەمiسi توگiلiپ قالعان اعاشتاي سويديىپ قالادى ەكەن. جۇرت سالقىنداۋ امانداسىپ، سالقىنداۋ سويلەسەتiن بولدى. جاپا-تارماعاي قوناققا شاقىرۋ تىيىلدى. بۇرىنعى تومەنشiكتەگەندەر ەندi تەڭ سويلەسەتiن بولدى. تەڭ سويلەسكەن دە اينالايىن ەكەن، بيiكتەن قاراپ، بيiكتەپ تiل قاتاتىندار دا تابىلدى. مۇنداي جاعداي بولدىم تولدىم دەپ جۇرگەن كiسiنiڭ دە مiنەزiن وزگەرتەدi ەكەن. ءوز-وزiنەن كiشiك بولىپ، بۇرىنعى “سەن” دەيتiندەرگە ەندi “سiز” دەيتiندi شىعاردى. مiنەزi سالماقتى، سابىرلى-اق ەدi, ەندi جەڭiل قوزعالىپ، اسىعىس سويلەيتiندi شىعاردى. جەڭiل قوزعالايىن دا، اسىعىس سويلەيiن دە دەمەيدi... ايتەۋiر ءوزi دە، ءسوزi دە ءوز-وزiنەن جەڭiلدەپ كەتكەندەي... ارينە، جارقىنبەك قويشى بولۋعا ارلاندى. بۇرىنعىداي فەرمانىڭ قويى بولسا دا اينالايىن عوي... جەكە با­يىعان بiرەۋدiڭ مالىن باعۋعا قالايشا نامىسى جiبەرسiن. دەگەنمەن وزiمەن قاتار قىزمەت iستەگەن، كەيبiر فەرماباستىقتارداي كەسەك قۇيىپ، تام سىلاپ تا كەتپەدi. قىزمەت iزدەستiرگەن كەزدەرi بولعان، بiراق سوۆحوز بiتكەن تاراپ، مالدىڭ ءبارi جەكەشەلەنگەن كەزدە قانداي وڭعان قىزمەت تابىلا قويسىن. بiراز ءجۇرiپ قالدى. بiر قويىن وڭگەرiپ بارىپ، بال اشتىرعاندا اتىشۋلى بالگەردiڭ ءوزi دە “شىراعىم، ءالi دە جۇرە تۇراسىڭ-اۋ­دان” اسپادى. ەپتەپ iشەتiندi شىعاردى. بۇرىن دا iشiپ ءجۇردi عوي بۇيىرعانىن. بۇل جولعى iشiسiنiڭ ءتارiزi بولەكتەۋ ەدi. ءوز اراعى بiتiپ، ايەلi شۋ شىعار­عاندا كورشiلەرiنەن سۇراپ iشۋدi دە ادەتكە اينالدىردى. ايەل دەگەننەن شىعادى، بۇرىن كەيدە جەڭسە دە، كەيدە جەڭiلiپ قالىپ جۇرگەن مەيiز ەندi مۇنى ۇنەمi جەڭەتiن بولدى جانە قالاي بولسا سولاي، شاي قۇيىپ وتىرىپ-اق، بالا ەمiزiپ وتىرىپ-اق جەڭەتiندi شىعاردى. ال ايەلدەن جەڭiلۋ دەگەن بۇكiل اۋىلدان، ەل-جۇرتتان جەڭiلۋ ەكەن. ەل-جۇرتى دەگەندە... بۇرىنعى “تۋىسپىز، وتە جاقىنبىز” دەپ ەت باۋىرى ەلجi­رەپ جۇرگەندەر قارسى كەلە جاتىپ-اق، بۇرىلىپ وزگە كوشەگە ءتۇسiپ كەتە باراتىندى شىعاردى. “وسى ۇيگە كiرiپ شىعا قويايىنشى” دەپ مۇنىڭ بەت تۇزەي بەرگەنiن كورiپ-اق، الگi ءۇيدiڭ ايەلi, الدە بالاسى سىرتقى ەسiكتەرiن تارس جاۋىپ العانىن جارقىنبەك قۇداي باس­قا سالعان سوڭ تالاي كوردi... كۋا بولدى. ەسiگiن قويشى، بۇل كەلە جاتقاندا سول ءۇيدiڭ تەرەزەلەرi دە قوسا جابىلىپ، قىمتانىپ الاتىنىنا نە ايتارسىڭ. جارقىنبەك الگi ءۇيدiڭ جابىلعان ەسiگiنە دە، تەرەزەسiنە دە اڭقايىپ، جول ۇستiندە بiر ءسات قاراپ تۇرادى دا، سوسىن كەرi قايتادى. ايتەۋiر، ايەلi مەن بالالارى عانا ازiرگە بۇل كەلە جاتقاندا ەسiك-تەرەزەلەرiن جاپپايدى. باسىنا تۇسكەندە كiسi وسىعاندا شۇكiرشiلiك ەتiپ، ءتاۋباسىنا كەلەدi ەكەن. باياعىدا “قۇدام فەرماباستىق ەكەن، باراتىن باس قۇدانىڭ دا دارەجەسi فەرماباستىقتان تومەن بولسا، ۇيات بولار ەكەن” دەپ، جالىنىپ-جالپايىپ مۇنى تالدىقورعان وبلىسىنا اپاراتىن مولداباي قويشى جاقىندا سول قۇدالارى قىدىرىپ كەلگەندە مۇنى مەيماندارىنا ارناعان داستارقانىنا قوسىپ شاقىرمادى دا. “بiزبەن بiر ريۋمكە اراق iشپەسەڭiز وكپەلەيمiز... تەرiس قاراپ جاتىپ قالامىز” دەيتiندەردiڭ بiرi يمانتارازىلىق تانىتىپ “جاقاڭ قايدا؟” دەگەن ەكەن مولداباي شiمiرiكپەستەن “ويباي-اۋ، جارقىنبەكتi ايتىپ وتىرسىز با؟ ول بولماي قالدى عوي. ونى سiزدەردەي سىيلى كiسiلەرگە قوسۋدى ىڭعايسىز كوردiم” دەپتi. سوسىن جارقىنبەك بۇل سوزگە قالايشا كۇيiنبەسiن... ەستiگەن بويدا ەرەگە­سiپ، سول مولدابايدىڭ ۇيiنە كiرiپ بارۋعا دا بەكiنiپ ەدi, نامىسى جiبەرمەدi. ەسەسiنە اشۋمەنەن ايەلi مەن بالالارىنان جاسىرىنىپ، مالقورادا وتىرىپ بiر بوتەلكە اراقتى بiر ءوزi iشتi. قا­پەلiمدە تiسكە باسارىن ۇمىتىپ كە­تiپ، ۇيiنە قايتا بارۋعا ايەلiنەن باتا الماي، ءار ستاقان اراقتان كەيiن سيىردىڭ كەپكەن جاپاسىن يiسكەگەنiن قاي­تەرسiڭ... و، قايران جارقىنبەك... بۇل ءپا­ني جالعاندا نە iستەمەدi, نە كور­مەدi, جاراندار-اۋ. ايەلدەن جەڭiلۋ دەگەننەن شىعادى... مىنا ءفاني جالعاندا بۇرىن مالىنىڭ سانىمەن دە شارۋاسى بولماعان جاننىڭ مالعا قاراعانىنان اسقان ازاپ بار ما ەكەن، ءسiرا؟ انشەيiندە مەيiزدiڭ ايتقانىن iستەمەيتiندiگi, ەستiمەگەن بولا سالاتىنى، تiپتi سول مەيiزدiڭ كەرەك بولسا كەيدە ءوزiن دە مەنسiنبەي قالاتىن ساتتەرi ادىرا قالدى. جۇمىس iستەمەيتiن، ونىڭ ۇستiنە اراق iشەتiن ەركەك ايەلiنiڭ قالايىنشا وپ-وڭاي قۇلى بولىپ شىعا كەلگەنiن بiلمەي دە قالادى ەكەن. ءارi-بەرiدەن سوڭ، 1مەنi قانداي جۇمىسقا سالساڭ دا كوندiم... سوڭىنان جارتىلىققا جەتەتiن بiردەڭە...” دەپ تۇرادى ەكەن iشiنەن. ويتكەنi كەلiن­شەگiنiڭ مۇنى جۇمىسقا ابدەن سالىپ، سوڭىنان بiر تيىن دا بەرمەي، بەدi­رەيiپ تۇراتىن ساتتەرi بار. سوندايدا جارقىنبەك ءوز ايەلiنەن بەزiپ تە كەتكiسi كەلدi. قايتىپ كورمەسكە، توسەكتە جانىنا جاتپاسقا دا بەكiنگەن... Iشتەي “قۇدايىم-اۋ، وسى مەيiزدi نەگە الدىم، قىزداردىڭ وزدەرi تيiسiپ، مازامدى كەتiرiپ جۇرگەندە. ويباي-اۋ،  اۋپارتكومنىڭ حاتشىسىنىڭ ءوزi ەسi كەتiپ... كەلiنشەك بولعاندا قانداي، شiركiن، قىسىر قالعان قۇنانداي جۇلقىنىپ تۇرعان” دەپ وكiندi دە عوي. بiراق ول وكiنiشتەن نە پايدا؟ مال جايعاۋ دەگەن ەر ادامعا بىلايىنشا سوراقى دا كاسiپ ەمەس قوي. مال جايعاعاندى مiسە تۇتپاي، كەلiنشەگi كەيدە وعان وشاق سىلاتىپ، وشاقتان شىققان كۇلدi تاسۋعا قولىنا ەسكi شەلەك ۇستاتىپ ماسقارا ەتتi ەمەس پە؟ قور بولعان ازامات-اي، باعى تايعان كەشەگi فەرماباستىق-اي دەسەڭiز­شi... تىڭدايمىن دەگەن كiسiگە بۇل جار­قىنبەكتiڭ كوكiرەگi تولعان مۇڭ مەن شەر عوي. بiراق “وسىنى دا بiر تىڭدايىنشى، كوڭiلiن اۋلاپ، جۇباتايىنشى” دەيتiن كiسi بار ما؟ كiسi دەيدi-اۋ، كiسi تۇگiلi جاي باقىر باستى پەندە بار ما دەشi... شiركiن، دۇكەننەن بiر بوتەلكەنi قو­يىنعا تىعا شىعىپ، (تiسكە باسۋعا ءتايiرi ەكi ءتۇيiر قۇرت تا جارار ەدi) ءوزi فەرماباستىق بولىپ تۇرعان زاماندا قورشات­قان باقتىڭ iشiنە كiرiپ، بiر الما اعاشىنىڭ كولەڭكە­سiنە جانتايار ما ەدi. بىلايشا ۇلى ارمان دەۋگە كەلمەس تە... بiراق وسىنىڭ ءوزi دە كەيدە ورىندالىپ، كەيدە ورىندالماي قالىپ جاتادى عوي، ءتايiرi. ەكi كۇن قاتارىنان iشiپ، ەرتەڭگiلiك باسىن كوتەرە الماي جاتقان ءساتi ەدi. فەرماباستىق بولىپ جۇرگەن زاماندا ەگەراكي وسىنداي حال كەشە قالسا، مەيiز ەرتەمەن زىر جۇگiرiپ ءجۇرiپ، كەسپە كوجە جاسايتىن دا، بۇل بەتiنە پياز تۋراپ، قىزىلبۇرىش سەپكەن كەسپەنi iشiپ، بورشا-بورشا تەرلەپ بارىپ، جان شاقىرىپ، كيiنiپ، جۇمىسىنا جينالاتىن. ەندi كەسپە كوجە دە، جۇمىس تا جوق. ءوزiنiڭ جايراپ جاتقانى مىناۋ. ايتەۋiر ايەلiمنiڭ جانىندا جاتىرمىن دەگەنi بولماسا، استىنا كورپەشە دەپ توسەگەنi بالالارىنىڭ ەسكi جايالىعى ما نەمەنە... باسىنا جاستاعانى دا جاستىق دەۋدەن گورi ەسكi ءجۇن، ماقتا ءتۇيiر­شiكتەرiن سالعان قالتا سياقتى بiر­دەڭە... سىرتتان شەلەك تولى ءسۇت كوتەرە كiرگەن ايەلi اشۋلى. – ءاي، ماسكۇنەم، انا سيىرلاردى ورiسكە شىعارمايسىڭ با؟ استىن تازالامايسىڭ با؟ ءالi دە وسى اۋىلدىڭ فەرماباستىعىنا ۇقساپ جايراپ جاتىرسىڭ عوي. ول زامان وتكەن... ەندi سەن بار بولعانى – وسى اۋىلدىڭ ماسكۇنەمiسiڭ... بiلدiڭ با-ا... مەيiز “ماسكۇنەم” دەگەن ءسوزدi قايتالاپ ايتقان كەزدە ءۇشiنشi كلاستى بiتiرگەن قىزى زيرا كiرجiڭ ەتiپ، وقىپ وتىرعان كiتابىن جابا سالا، شەشەسiنە جاراتپاي قارادى. “شەشەسiنiڭ مىنا سوزiنە نامىستانىپ قالعانى – ەرجەتiپ قالعانى عوي، قاراعىمنىڭ” دەپ ويلادى جارقىنبەك وزiنشە ايەلiنە بەرiلمەگەن بولىپ، توسەگiندە جايراپ جاتىپ-اق. مەيiز ودان ءارi ۇندەگەن جوق. شەلەك­تەگi ءسۇتiن قازانعا قۇيدى دا، پەشكە وت جاقتى. زيراسى دا شەشەسiنە بولىس­قان بولىپ، ساماۋرىنعا سۋ قۇيىپ، وشاق ماڭايىن سىپىرعان بولدى. ايەلiنە بەرiلمەگەن بولىپ جارقىنبەك تاعى بiراۋىق جاتقانىمەن، ءتۇبi بiر بەرiلەتiنiن دە ەسiنە العانداي، باسىن كوتەرiپ جينالا باستادى. سىرتقا شىعىپ، جول-جونەكەي ۇستاي كەلگەن كۇرەگiمەن مال­قوراعا دا كiردi. جايدان جاي دا كiرمەدi. قولىنداعى كۇرەگiمەن ءدال اۋىزعا بايلانعان ءماڭباس وگiزدi بiر سالىپ ءوتتi. ءايمۇيiز بەن قاسقاباس سيىردى اياعىسى جوق ەدi, ولار اقىرداعى شوپتەن باستارىن كوتەرمەي تۇر ەكەن. ارينە، “سەندەردەن-اق كوردiم عوي، كورەسiنi” دەپ اشۋلانعانداعىسى. سوسىن قورانى تازالاۋعا كiرiسكەن. اشۋمەن iستەلگەن iس تە بەلگiلi عوي. اياق استىندا جاتقان شوپتەردi جاپاعا قوستى. تاعى بiر جەردە جاتقان جاپالاردى شوپكە قوستى. سوسىن ايەلiنiڭ تاپسىرماسىن ورىنداپ بولدىم-اۋ دەگەن كەزدە قاراعايدان جاساتقان ۇزىن اقىردىڭ بiر شەتiنە كۇرەگiنiڭ سابىنا سۇيەنiپ، وتىرا بەرگەنi سول-تىن. Iشتەي فەرماباستىق بولىپ دۇرiلدەپ تۇرعان كەزiندە، اقىر جاسايتىن قاراعايلاردى اۋدان ورتالىعىنان قالاي الدىرىپ، ۇستاعا قالاي جاساتقانىن، وعان قانشا اقى تولەگەنiن ەسiنە الىپ، از ۋاقىت ويعا شومعانداي بولعان. كەنەت: – باي­عۇس بالام-اي، سورلاپ قالدىڭ-اۋ... – دەگەن داۋىس ەستiگەنi. اكەسiنiڭ داۋىسى... قۇداي بiلەدi سول... “ويباي-اۋ بۇل داۋىس قايدان شىعىپ تۇر ءوزi?” دەپ مال­قورانىڭ توبەسiنە، قۋىس-قۋىسىنا قارادى. جان بالاسى كورiنبەيدi. كورi­نەتiن ءجونi دە جوق. “بiرەۋ شوپكە جاسىرىنىپ جاتقان جوق پا؟” دەگەن ويمەن بۇرىشتا ءۇيۋلi جاتقان ءشوپتi دە كۇرە­گiنiڭ سابىمەن تۇرتكiلەپ كوردi. ەشكiم دە، ەشتەڭە دە جوق. “اللا-اۋ، وسى مەنi جىن قاققاننان ساۋ ما؟” دەگەن وي دا كەلدi. بiراق “جىن قاعاتىنداي دارەجەگە جەتiپ تە قالعانىم با؟” دەپ ءوز ويىنا ءوزi سەنبەستiك تە جاسادى. “اراقتى مەنەن بۇرىن باستاپ، مەنەن دە كوپ iشەتiندەر ساپ-ساۋ ءجۇر عوي وسى، جىن قاعاتىنداي نە بولىپتى؟” – دەپ كەنەت ءۇستi-باسىن قاعىپ، جيناقتالدى. مۇنىسى الگi داۋىس قايتا شىعىپ، كiنا­لايتىنداي بولسا، ءوزiن-ءوزi اقتاۋعا دايىنداعان امالى-تىن. ابدىراعان سە­بەبi, كەشە مە، الدە الدىڭ­گۇنi مە، ايە­لiنiڭ شاپىلداپ سويلەگەن كوپ ءسوزi­نەن قاشىپ، تامىنىڭ كولەڭكە­سiندە ەڭسەسi ءتۇسiپ وتىرىپ: “كوكەم وسى قالپىمدى كورسە “بايعۇس بالام-اي، سورلاپ قالدىڭ-اۋ...” دەر ەدi” دەپ ويلاعانى بار-دى، اكەسiنiڭ سول ءسوزi الگiندە قۇلاعىندا ءوز-وزiنەن كۇڭگiرلە­گەنi. بiراق قايتىپ ول داۋىس ەستiلمەدi. وسى كەزدە بارىپ جارقىنبەكتiڭ كوزi وزiنە الگiدەن بەرi قاراپ تۇرعان اقباس وگiزگە تۇسكەنi. “بiراق اقباس وگiزدiڭ بۇل وقيعاعا قانداي قاتىسى بار” دەدi iشتەي الدەكiمگە قارسىلاسا كەتۋگە ازiرلەن­گەندەي. كوڭiلi سول اقباس وگiزدەن كۇدiك الدى. سويلەگەن اقيقات سول سەكiلدi. ويتكەنi وگiز كوزiن بۇدان ءالi دە الماي تۇر. “وي، بۇل ادام ەمەس وگiز عوي. مال-ل” دەي بەرiپ، جارقىنبەك اقباس وگiزدiڭ باسىنا قولىنداعى كۇرەگiمەن تاعى بiر سالىپ جiبەرۋگە وقتالا بەردi دە، كۇرەگiن قايتادان جەرگە ءتۇسiردi. ول اقباس وگiزدiڭ وزiنە قاراعان كوزدەرiنەن سەسكەندi. مالدىڭ ەمەس، ادامنىڭ كوزدەرiندەي... اللا-اۋ، اكەسiنiڭ كوزدەرiنە ۇقساپ كەتتi مە نەمەنە. ايەلiڭنەن جەڭiلگەندە اينالايىن ەكەن. قوراڭداعى ءوزiڭنiڭ باعىپ جۇرگەن وگiزiڭنەن جەڭiلiپ، ەڭسەسi تۇسكەن وسىنداي كۇيدi باسىمنان وتكەرەمiن دەپ جارقىنبەك بۇرىن-سوڭدى ويلادى ما، ءسiرا. تiپتi “وزگەلەردi سەندiرۋ مۇمكiن بە؟” دەپ ويلادى ول وسى حالiنە قاتتى تاڭىرقاپ تۇرىپ. اقباس وگiز بۇدان ءالi دە كوزiن الار ەمەس. “ال مەن ايتتىم... سويدەدiم... سوندا نە iستەي قويار ەكەنسiڭ” دەگەندەي. اقباس وگiزدەن شىن جاسقانعانى شىعار، ەندiگi جەردە جارقىنبەك سيىرلاردىڭ باسى بايلانعاندارىن ارقاننان بوساتىپ، شۋ-شۋلەپ سىرتقا ايداي باستادى. نەدە بولسا ولاردى ورiسكە ايداپ قۇتىلعىسى كەلگەندەي. سيىرلاردى ايداپ بارا جاتىپ تا جارقىنبەكتiڭ كوڭiلi ويدا بولعانىمەن، كوزi اقباس وگiزدە بولدى. ويتكەنi اقباس وگiز جول-جونەكەي دە بۇعان تاعى بiر بۇرىلىپ، ۇزاق قاراعانى... تiپتi وزiندە بiر تاكاپپارلىق، مۇنى بيلەپ-توستەپ العانداي مەنمەنسۋ بار... سوندا جارقىنبەك وعان قولىنداعى تاياعىن شوشايتىپ كوتەرگەنi­مەن، قاھارىن توگiپ “شۋ-ۋ!” دەۋگە جارامادى. ءوز-وزiنەن جۋاسىپ، داۋسى شىقپاي قالدى. وسى كۇيiنە ءوزi دە ايران-اسىر بولىپ تۇرىپ، iشتەي “وي اللا-اي!” – دەدi. وزگە ءسوزدi ايتۋعا كۇشi جەتپەدi, الدە باتىلى جەتپەدi. ۇيiنە قايتىپ كەلگەن سوڭ دا كەلiنشە­گiنiڭ شەكەسi تىرىسىپ وتىرىپ، قۇيىپ بەرگەن شايىن iشiپ جاتىپ تا، شاي iشiپ بولعان سوڭ ساماۋرىنعا وتىن بۇتاپ وتىرىپ تا اقباس وگiزبەن ارادا بول­عان تاڭەرتەڭگi وقيعانى ويلاي بەردi. ءتۇس كەزiندە دە كەلiنشەگiنiڭ شەكەسi تىرىسىپ وتىرىپ (كۇيەۋi iشiپ كەتكەن ايەلدiڭ شەكەسi تىرىسپايتىن كۇنi بولمايتىن دا شىعار) قازاننان قۇيىپ بەرگەن كەسپە كوجەسiن iشiپ وتىرىپ تا، كوجەدەن كەيiن ەمiزۋلi بالاسىن بiراۋىق ويىنشىقتارمەن ويناتىپ وتىرىپ تا اقباس وگiزدi ەسiنەن شىعارعان جوق. قۇلاعىندا ءالi دە اكەسiنiڭ داۋىسى. “بiرەۋلەرگە ايتسام “جارقىنبەك سونداي حالگە دۋشار بولىپتى. جىن-پەرiلەر اينالدىرادى ەكەن” دەيدi-اۋ” دەپ تە شامالادى. بiراق ايتپاسقا دا بولمايتىن سەكiلدi. تۇرسا دا، جۇرسە دە ويىنان كەتەر ەمەس. اقىرى ەسiنە بەرشۇكiر دەگەن مۇعالiم دوسى تۇسكەندە بارىپ، جانى جاي تاپقانداي بولدى. بەرشۇكiر كiتاپتىڭ دا نەشە الۋانىن وقىپ، تەلەديدار مەن راديونى دا تىڭداپ تاۋىسقان... سونداي بiر جان ەدi. مىنا دۇنيەدە ونىڭ بiلمەيتiنi جوق شىعار. جارقىنبەك ول تۋرالى “مىنا عالامداعى بۇرىن-سوڭعى تاريح پەن نەشە الۋان تىلسىم سىرلاردى عالىمداردىڭ ءوزi بiلمەسە، بiلمەي قالار بالكiم... بiراق بەرشۇكiر بiلەتiن شىعار-اۋ” دەپ ويلايتىن. اۋداندىق گازەتكە ولەڭدەرi شىعىپ تۇراتىن دارەجەدە اقىندىعى دا بار. فەرماباستىق بولىپ دۇرiلدەپ تۇرعان شاعىندا “رەسپۋبليكالىق گازەتتەر ولەڭدەرiمدi باسپاي ءجۇر. رەسپۋبليكاعا تانىلماي ءبارiبiر بولمايدى. ەكi قوي بەرسەڭ، سونى ساتىپ، الماتىعا بارىپ، گازەت رەداكتسيالارىنا ولەڭدەرiمدi وقىتار ەدiم” دەگەن سوڭ جارقىنبەك ەكi قويدى جۇك ماشيناسىنىڭ كۋزوۆىنا تيەپ جiبەرگەن-دi. سودان ارادا اي ءوتتi مە، الدە ەكi-ءۇش اي ءوتتi مە، بiر بۇرىشىنا ەكi ولەڭiن قىستىر­عان “لەنينشiل جاستىڭ” بiر سانىن اكەلiپ تۇر، “سiزدiڭ ارقاڭىزدا رەسپۋبليكاعا تانىلىپ قالدىم” دەپ... “ويباي-اۋ، ءار قويعا بiر ولەڭiڭدi جاريالايتىنىن بiلگەندە بەس قويدى... تiپتi جەتi-سەگiز قويدى بiر-اق ارتاتىن ەدiم عوي، ماشينەڭە” دەپ قالدى جارقىنبەك تە شىن تiلەكتەستiگiن بiلدiرگەندەي بولىپ. قازiر ەكەۋi بوتەلكەلەس دوس. جار­قىنبەك فەرماباستىق بولىپ دۇرiلدەپ تۇرعان شاعىندا قورشاتقان باققا اندا-ساندا بارىپ بiر شىنى، كەيدە ەكi شىنىنى بوساتىپ قايتادى. سوندا ەكەۋi جارىسىپ مىلجىڭداسىپ كەيدە كۇن باتقانشا، كەيدە اي باتقانشا وتىراتىنىن قايتەرسiڭ... “سوندا ەكەۋi نە ايتادى ەكەن؟” دەر-اۋ كەيبiر بi­لiمنەن ماقۇرىم كەششەلەر. ال بەرشۇكiر مىنا دۇنيە-جاراتىلىس تۋرالى دا، بۇرىن سوڭدى جاساعان ورىستىڭ، اعىلشىن، فرانتسۋزداردىڭ اتاقتى عالىمدارى، ساياحاتشىلارى تۋرالى دا اي تۋعاندا باستاپ، كۇن شىققانشا دا ايتا الار ەدi-اۋ. سوندا تىڭداۋعا شىدامى جەتەر جان تابىلسا. ابدەن جالىعىپ، شارشاعان جارقىنبەك اۋزىن كەرە اشىپ، ەسiنەپ قالادى. “ەسiنەمەيiنشi, سىر بەرمەي، بار ىنتا-ىقىلاسىممەن-اق تىڭدايىنشى” دەپ وتىرىپ-اق ەسiنەپ قالعانىن اڭداماي قالادى. بۇل ەسi­نەگەن سوڭ-اق بەرشۇكiر اسىپ-ساسىپ ورنىنان تۇرادى دا: – جاقا، قايتامىز. مەن بايقاماي ۇزاققا سiلتەپ كەتكەن ەكەنمiن. كەشiرiم وتiنەمiن، – دەيدi اۋەلi ءوزiنiڭ ءۇستiن قاققىشتاپ، سوسىن جارقىن­بەكتiڭ دە ءۇستiن قاعىپ بەرiپ جاتىپ. “انە ول سونداي تاقۋا، سىپايى جان. جانە اڭگiمەنiڭ مايىن تامىزىپ قانداي ايتادى دەسەڭiزشi, شiركiن. بەرشۇكiر­دەي بiلiمدار جان بۇل اتىراپتا جوق شىعار. تiپتi وبلىس، رەسپۋبليكادا... بەرشۇكiر بiرەۋ-اق بولار-اۋ”. جارقىنبەك سول اياۋلى دوسىن ويلاي وتىرىپ “مەنiمەن اڭگiمەلە­سۋگە ءوزiنiڭ ۋاقىتى بولسا دەشi. ايتپاقشى، قازiر جازعى دەمالىس كەزi ەكەن-اۋ” دەدi iشiنەن. ەرتەڭگiلiك بەرشۇكiر كولەڭكەدەگi ساكiنiڭ ۇستiندە جالعىز ءوزi شەمiشكە شاعىپ، بiرجاعىنان تەكەمەتتiڭ ۇستiندە الشىسىنان جايىلعان ۇلكەن گازەتتiڭ بۇرىشىنان بiردەڭە وقىپ وتىر ەكەن. جارقىنبەك كەلگەن سوڭ گازەت وقۋىن دوعارعانىمەن، شەمiشكە شاعۋىن دوعار­عان جوق. جارقىنبەك بولعان وقيعانى ايتىپ وتىردى دا، بەرشۇكiر شەمiشكەسiن شاعىپ وتىردى. جارقىنبەك اڭگiمەسiن ايتىپ بولعان كەزدە، ول دا شەمiشكەسiن شاعىپ بiتiر­دi-اۋ. بiتiرگەنi شىعار... گازەت بەتiن­دەگi شەمiشكە قيقىمدارىن الاقانىمەن اسىقپاي جينادى دا، گازەتتiڭ بiر شەتiن ءتورتبۇرىشتاپ جىرتىپ قيقىمداردى سوعان سالدى دا، بۇكتەپ-بۇكتەپ ۋىسىندا ۇستاپ بiراز وتىردى دا، سوسىن بارىپ جارقىنبەككە بۇرىلىپ: – وتە پايدالى نارسە، – دەدi قالايى توستاقتاعى ءالi دە شاعىلماعان شەمiش­كە­لەردi يەگiمەن نۇسقاپ. – مۇنىڭ قانشالىقتى پايدالى ەكەندiگiن مەديتسينا ءالi تولىق دالەلدەي الماي وتىر. دەمەك الەمدiك مەديتسينانىڭ دەڭگەيi ءالi تومەن دەگەن ءسوز. اقباس وگiزدiڭ ماسەلەسiنە ءالi ورالار ەمەس. كەنەت ورنىنان تۇرىپ الگi شەمiشكە قيقىمدارى ورالعان گازەتتi جەروشاققا اپارىپ تاستادى دا، ەكi قولىمەن وڭ جاق بالاعىنىڭ تiزەسi ويىل­عان شالبارىنىڭ ىشقىرىن كوتەرiپ جاتىپ، بالالارى كiرiپ-شىعىپ جاتقان اۋلانىڭ ەسiگiنە قاراپ تۇردى: – انا-ا جاققا-ا – دەدi يەگiمەن باق جاقتى نۇسقاپ. جارقىنبەكتiڭ دە كۇتiپ وتىرعانى وسى ءسوز ەدi. اڭگiمەنiڭ سوڭى وسىمەن بiتەرiن سەزiپ، بiر بوتەلكەنi كوستيۋمiنiڭ iشكi قالتاسىنا تىعىپ، سىرتقى قالتاسىنا تiسكە باسارعا ەكi ءتۇيiر قۇرتىن دا سالا كەلگەن. باقتىڭ قاق ورتاسىندا ۇلكەن الما اعاشى بار. جاز بولسا ەكەۋiنiڭ كولەڭكەلەپ وتىرىپ، اڭگiمە-دۇكەن قۇراتىن، اكەلگەن بوتەلكەلەرiن دە قىلداي ءبولiپ iشەتiن جەرلەرi. تiسكە باسار ەشتەڭە­لەرi بولماي قالعان كەزدەرi سول اعاشتىڭ كوك الماسىن جەيتiن كەزدەرi دە بار. بۇگiن دە ەكەۋi سول اراعا ايالدادى. بەرشۇكiر الىپ كەلگەن گازەتiن توسەپ، جارقىنبەك قوينىنان بوتەلكەسiن، جان قالتاسىنان تiسكە باسار قۇرتىن شىعاردى. سوسىن ارباڭداي باسىپ، الما اعاشىنىڭ بiر قۋىسىنان ۇنەمi تىعۋلى تۇراتىن قاڭىلتىر ريۋمكەلەرiن الىپ، iشiن ۇرلەدi, سۇق ساۋساعىن تىعىپ، تازالاعان بولدى. اڭگiمە باستاماس بۇرىن، اۋەلi ەكەۋiنiڭ ەلۋ گرامنان الىپ جiبەرەتiن­دەرi بولۋشى ەدi. سول ادەتپەن جار­قىنبەك ريۋمكەلەرگە اراق قۇيدى دا، ەكەۋi سوعىستىرماستان الىپ جiبەردi. جارقىنبەك تiسكە باسۋ ءۇشiن ءوز قۇرتىنا ۇمتىلدى دا، بەرشۇكiر دە “ساعان جالىنبايمىن” دەگەن ىڭعايمەن جان­قالتاسىنا قول سالدى. ءوزiنiڭ دە تiسكە باسارى قالتاسىندا ءجۇر ەكەن. – ۆوت، چتو شال، – دەدi بەرشۇكiر (فەرماباستىق كەزiندە جاقا دەپ جاقاۋراتاتىن) اقىرى ماڭىزدى بiر اڭگiمەنi باستاعانداي... سوسىن قايداعى بiر تيبەت تاۋلارى، حالقى، ولاردىڭ مەديتسيناسى جايلى ايتىپ كەلiپ، ادام ولگەن سوڭ جانىنىڭ ماقۇلىقتار­عا، جان-جانۋارلارعا بەرiلە­تiندiگi جايلى كوسiلiپ كەتكەنi... بەرشۇكiردiڭ ايتۋى بويىنشا ماقۇلىقتار مەن جان-جانۋارلار ولسە، ولاردىڭ جانى ادامدارعا بەرiلۋi, ادام ولسە دە، ولاردىڭ جانى جان-جانۋارلارعا بەرiلۋi ابدەن مۇمكiن ەكەن. جار­قىنبەك اۋەلدە iشiنەن ء“اي، ءوزiمiز ولگەن سوڭ مەنiڭ جانىم مەن بەرشۇكiردiڭ جانىنىڭ كiمگە، نەگە بەرiلگەنi نەمە كەرەك؟ بۇل ءوزi نە مىجىپ كەتتi” دەپ ويلاعان. بiراق بەرشۇكiرگە ەشتەڭە ايتا العان جوق. ونىڭ اڭگiمەسiن بولۋگە دە باتىلى جەتپەدi. تاعى بiر ەلۋ گراممنان تاستاپ، قالتاسىنان العان قۇرتىنان قىرت ەتكiزiپ بiر تiستەگەن سوڭ بارىپ، اڭگiمەسiن ءتۇيiن­دەي بەرiپ: – ۆوت، چتو، شال، سەنiڭ اقباس وگiزiڭ قاي جىلى تۋىپ ەدi? – دەگەنi. “بۇعان مەنiڭ وگiزiمنiڭ قاي جىلى تۋعانى نەگە كەرەك؟” دەگەندەي اۋەلi جار­قىنبەك اڭقايىپ وتىرعاندا، بەرشۇكiر بۇعان تiكتەلە قاراپ وتىرىپ، تاعى بiر سۇراق بەردi. – جىلى عانا ەمەس، كۇنi دە قاجەت. – وۋ، ەندi... اقباس-س... بiر كۇنi تۋدى عوي، ايتەۋiر. ونىڭ تۋعان جىلى مەن كۇنiن كiم ەسiنە ساقتاپتى. – ساقتاۋ كەرەك ەدi... بەرشۇكiر سۋىق قاراپ وتىرىپ، بۇعان سۇق ساۋساعىن شوشايتىپ تا ۇلگەردi: – ساقتاۋ كەرەك، ش-شال! – مالىنىڭ شەجiرەسiن جازىپ ءجۇر­گەن كiم بار، وسى كۇنi. كiمگە كەرەك، ونداي شەجiرە؟ – دەپ جارقىنبەك كۇمiلجiپ ەدi, بەرشۇكiر تاعى دا قازىمىرلانىپ كەتكەنi. – ...عىلىمعا كەرەك، شال. جارا­تىلىس­تىڭ سان ميلليون قۇپيالارىن اشۋعا كەرەك. ءوزiڭ بۇگiن ماعان تاڭعاجايىپ جاڭالىق ايتىپ كەلدiڭ... تاڭ اتپاي... ال كەرەك قۇپيا ەكەندiگiن بiلمەيسiڭ. بiلگiڭ دە كەلمەيدi. مىنا ومiردە ەش­نارسە، ەشۋاقىتتا ۇساق-تۇيەك بولماق ەمەس. ال اكەڭ قاشان ءولiپ ەدi? – كوكەمدi ايتاسىڭ با؟ – ءيا، ءوزiڭنiڭ اكەڭ. – ەندi كوكەم ءولدi عوي. ءدال ج-جىلىن. – اكەڭنiڭ ولگەن كۇنi عانا ەمەس، كۇنi, ساعاتى، مينۋتى دا كەرەك،– دەدi بەر­شۇكiر ناق بiر بۇدان ساباق سۇراپ تۇر­عانداي تاقىلداي سويلەپ. – كوكەمنiڭ ولگەن جىلى... كۇنi... جارقىنبەك بiراۋىق توبەگە قاراعان. توبەگە قاراعاندا كورگەنi الما اعاشىنىڭ جاپىراقتارى. سوسىن كوك المالار. ايتپاقشى جاپىراقتاردىڭ اراسىنان اسپاندى دا كوردi. بۇلتتار ۇيiرiلە باستاعان ەكەن. “وسى بۇلت بiر جاۋىپ بەرسە جارار-اق ەدi-اۋ” دەپ ويلادى ول iشiنەن، مي قايناتقان ىستىقتان دا زاپى بولعانى ەسiنە ءتۇسiپ وتىرىپ. سودان تومەن قاراسا، بەرشۇكiر بۇعان تەسiرەيiپ ءالi قاراپ وتىر ەكەن. – كوكەمنiڭ ولگەن كۇنi, سونشا نەگە كەرەك؟ – كەرەك بولعاندا قانداي! عاجايىپ جاڭالىق اشىلعالى وتىر، شال. سەنساتسيا! بۇلاي دەمەسكە امالىم جوق. بەرشۇكiر ءۇشiنشi ەلۋ گرامدى قاڭىلتىر ريۋمكەلەرگە ءوزi قۇيدى دا، مۇنىڭ iلەسە ريۋمكەسiنە جارماسۋىن كۇتپەستەن، ءوزi الىپ جiبەردi. تiسكە باسارىن دا تەرiس قاراپ تۇرىپ شاينادى. ول سولاي تiسكە باسارىن شايناپ تۇرىپ تاعى دا تيبەتتiڭ اڭگiمەسiن باستاپ جiبەرگەنi. – بي-بي-سيدە باس رەداكتور بولىپ جۇمىس iستەيتiن اعىلشىن جۋرناليسi تيبەتتەگi ادامنىڭ تەگiن، بۇرىنعى ومiرiندە كiم بولعاندىعىن انىقتايتىن ورتالىققا ءوزiنiڭ تۋعان جىلىن، كۇنiن، تiپتi كۇننiڭ قاي مەزگiلi ەكەنi تۋرالى مالiمەت بەرگەن سوڭ، بەلگiلi بiر ۋاقىتتا الگi ورتالىق قانداي اڭگiمە ايتقانىن بiلەسiڭ بە؟ – قايدان بiلەيiن... – ارينە، بiلمەيسiڭ. بiلمەيتiن سەبە­بiڭ، تەلەديداردان سونداي حابارلاردى ايداي الەمگە تەگiن تاراتىپ جاتقاندا قارامايسىڭ. كiتاپ وقىمايسىڭ. – سوندا الگi بي-بي-سيiڭنiڭ جiگiتiن ايتشى. – بي-بي-سيدiڭ باس رەداكتورىنا الگi ورتالىق بەرگەن مالiمەت بويىنشا، ول جiگiت بۇرىن پiل بولعان. – پiل-ل؟ – ءيا، پiل-ل. پiل ولگەن كەزدە، سول ساتتە تۋعان بالاعا، ياكي مەن ايتىپ وتىرعان جۋرناليسكە بەرiلگەن. ال بۇل جiگiت ولگەن سوڭ جانى ەۋروپالىق بiر بايدىڭ قىزىنا بەرiلمەك ەكەن. دەمەك ودان ءارi ايەل بولىپ ءومiر سۇرەدi. – بۇرىنعى ەركەك، ەندi ايەل-ل؟ – نەسi بار ايەل بولىپ-اق ءومiر ءسۇ­رەدi. ال ادام مال بولىپ ءومiر كەشەدi. مال ادام بولىپ... سەنەن اقباس وگiزiڭنiڭ تۋعان كۇنi مەن اكەڭ بوتاش اقساقالدىڭ ولگەن كۇنiن نەگە قادالىپ سۇراپ وتىرعانىمدى ەندi ءتۇسiندiڭ بە؟ – ەندi... ش-شامالاپ. – شامالاپ دەيدi. شال... سەن ءالi تۇك تە تۇسiنگەن جوقسىڭ جانە تۇسiنبەي-سiڭ دە. بiزدiڭ قوعامنىڭ مەشەۋلiگiنiڭ ايرىقشا بەلگiسi - وسى! سەنiڭ ەشتەڭەنi دە تۇسiنبەي وتىرعاندىعىڭ. بەرشۇكiر شالت قيمىلمەن ءوزiنiڭ قاڭىلتىر ريۋمكەسiنە اراق قۇيدى دا، جارقىنبەكتiكiنە قۇيعان جوق. “مەنiمەن بiرگە iشۋگە جارامايسىڭ” دەگەندەي بۇعان ايباتتانا قاراي بەرiپ، ريۋم­كەسiن تارتىپ جiبەردi دە، بۇدان كوز الماي قاراپ وتىرىپ، تiسكە باسارىن دا ۇزاق شاينادى. مىناداي ۇرەيلi اڭگiمەدەن سوڭ جارقىنبەكتiڭ زارەسi ۇشىپ، قورىققانى سونداي، بiرجولا تiلدەن قالدى دا، بەرشۇكiر ونىڭ وسى حالiن اڭعارىپ، ورنىنان وقىس كوتەرiلiپ، ەكەۋiنە دە اراقتى ءوزi قۇيدى. بۇل جولى تەڭ جاندارداي قاڭىلتىر ريۋمكەلەرiن سوعىستىرىپ بارىپ iشتi... كەشكiسiن ايەلi سيىرلاردى ساۋىپ بولعاننان كەيiن جارقىنبەك مالقوراعا كiرگەن. بۇل جولى بiردەن اقباس وگiزiنە قارادى. بiراق اقباس وگiز بۇعان قاراعان جوق. تiپتi “كەلiپ تۇر ەكەنسiڭ-اۋ” دەپ كوزiنە iلمەستەن اۋزىنداعى ءشوبiن كۇيسەپ تۇرا بەردi. اقباس وگiزگە ەرەكشە iلتيپات كور­سەت­كiسi كەلiپ، سونىڭ عانا الدىنا بiر باۋ ءشوپ اكەلiپ سالىپ ەدi, اقباس وگiز وعان دا اسا ءمان بەرمەدi. بiراق الدىنداعى اقىرعا تۇسكەن ءشوپتi جەدi. سالدەن سوڭ جان-جاقتان جيىلىپ كەلiپ ماۋباس وگiز، قاسقا سيىر، ءايمۇيiز، قوڭىر وگiزشەلەر دە سول شوپتەن جەي باستاپ ەدi. اقباس وگiز وعان دا ءمان بەرمەدi. “بارiمiزگە اكەلگەن ءشوبi بولار” دەگەندەي بiر ماڭعاز كەڭ مiنەزبەن اۋىزىنداعى ءشوبiن كۇيسەپ تۇرا بەردi. جار­قىنبەكتiڭ اكەسi بوتاش مارقۇم دا تiپتi كەڭ كiسi ەدi-اۋ. ۇلكەنگە دە، كiشiگە دە قايىرىمدى، بارىن بازار ەتiپ وتىراتىن دارحاندىعىن ايتسايشى... تاڭەرتەڭگi شايلارى كوڭiلدi iشiلدi. شاي ۇستiندەگi كوڭiل-كۇي قاي كەزدە دە جارقىنبەك پەن مەيiزگە بايلانىستى عوي. وسىنداي ءسات كوپتەن بەرi بولماعاندىقتان اكە-شەشەلەرiنiڭ بۇگiنگi تاتۋلىقتارىنا بالالارى دا ەرەكشە قۋانىسىپ، مارە-سارە بولىپ وتىرىستى. ولاردىڭ دا ويلارىن ورتاعا سالىپ قالاتىن ءساتi دە وسىنداي كەز بولعاندىقتان، التىنشىنى بiتiرگەن بۇبiگۇلi: – جازعى دەمالىسىمىزدى وسىلاي ۇيلىعىسىپ وتىرىپ وتكiزەمiز بە، نا­عاشىم­دiكiنە بارامىز. اڭگەلەك، قيار-قىزاناقتارى پiسiپتi – دەۋi-اق مۇڭ ەكەن، بەسiنشiنi بiتiرگەن بايباتىر مەن ءتور­تiنشiنi بiتiرگەن جايباتىرى – و، وندا ءبارiمiز دە بارامىز. سۋعا تۇسە­مiز. ول اۋىلدا وينايتىن بالالار دا كوپ، – دەپ دۋىلداسا قوستاي جونەلگەن­دەرi. “ناعاشىلارىمىز” دەپ وتىرعاندارى وسى ارادان بەس شاقىرىم جەردەگi ۇزىنارىق دەگەن جەردە تۇراتىن مەيiز­دiڭ اعاسىنىڭ ءۇيi. مەيiز “بۇلارعا نە ايتاسىڭ؟” دەگەن كوپتەن بولماعان بiر ۇياڭ مiنەز تانىتىپ، جارقىنبەككە بۇرىلىپ ەدi, جارقىنبەك تە وسى ءۇيدiڭ باسشىسىنا ۇق­ساپ، كوپتەن بەرi جارقىلداي سويلەگەنi شىعار. – ە بارسا، بارسىن... ءوزiڭ اپارىپ قايت، – دەدi ايەلiنە سونداي مەيiرiم­مەن بۇرىلىپ. مىناداي اڭگiمەدەن سوڭ ەر بالالار “ۋرالاپ” ايقايلاپ، قىز بالالارى جارىسا قول سوقتى. مەيiز ساسكەگە دەيiن ءداۋ قازان كەسپە كوجە پiسiردi دە، “ارتىلعانىن مۇزدات­قىشقا سالىپ، ەرتەڭ دە، ارعى كۇنi دە iشەسiڭ... سيىرلاردى بەرشۇ­كiردiڭ ايە­لi ساۋاتىن بولدى” دەدi دە بالالارىمەن جينالىپ، شۋلاسىپ اۆتوبۋس ايالداماسىنا كەتتi. مەيiزدiڭ بالالارىمەن شۋلاسىپ توركiنiنە كەتۋi بiر بۇل ەمەس. تالاي رەت كەتكەن. بiراق سونىڭ بارiندە ۇرىس-كەرiس، جىلاۋ-سىقتاۋ ارالاساتىن دا، ايەلi مەن بالا-شاعاسى كەتكەن سوڭ جالع­ىز ءوزi جىن سوققان باقسىداي ۇيiنە سىيماي، “ايەلi كەتiپ قالىپتى” دەگەن ءسوزدiڭ نامىسىمەن ءارi اشۋمەن ۇرىنىپ، ايەلiنەن تىعىپ جۇرگەن جارتىلىقتىڭ اۋزىن اشىپ جاتار ەدi... بولماسا جارتىلىققا جەتەتiن تيىن-تەبەن سۇراپ، كورشiلەرiن جاعالار ەدi... بۇل جولى تiپتi باسقاشا. كەتكەندەر دە، ۇيدە جالعىز قالعان جارقىنبەك تە كوڭiلدi. قۋانىشتى. قۋانعانى – بالالارىنىڭ ناعاشىلارىنiكiنە كوڭiلدi اتتانۋىنان عانا ەمەس-تi. كەشەگi بەرشۇكiر ايتقان جايلاردى تۇنiمەن قايتا ويلاس­تىرعاندا شەشكەنi – وڭاشادا اقباس وگiز بەن اكەسiنiڭ ولiمiنە بايلانىستى زەرت جاساماق نيەتi ەدi. ەندi مiنە، سول وڭاشالىق ءوز-وزiنەن تۋدى. تەرەزەلەرi كولەڭكە بەتكە قاراعان ەڭ ۇلكەن بولمەدە اق مايكi مەن ۇزىن بالاق الا دامبالىنان وزگەسiن شەشiپ تاستاپ، ەكi قولىن ارتىنا ۇستاپ ءارلi-بەرلi جۇرۋمەن بولدى. مۇنىسى “زەرت جۇمىسىن نەدەن، قالاي باستاسام ەكەن” دەپ ويلانعان-تىن. فەرماباستىق كەزiندە “ونى-مۇنى جازۋىما كەرەك بولار” دەپ وبلىس ورتالىعىنا ۇلكەن جينالىسقا قاتىسقان جولى الىپ كەلگەن مۇقاباسى قالىڭ توركوز داپتەرiن شىعاردى. ول داپتەرگە ەشتەڭە جازىلعان جوق-تى. جازىلماعانى وسى داپتەردi اكەلگەننەن كەيiن ەكi ايدان سوڭ جۇمىسىنان بوسادى عوي. زەرت جۇمىسىن وسى داپتەرiمەن جۇرگiزگiسi كەلگەندەي قالامسابىن دا قوسا شىعاردى. سوسىن داپتەردiڭ بiرiن­شi بەتiن اشتى دا، قالامسابىن كولدەنەڭ تاستادى. سودان سوڭ ۇزىنبالاق الا دامبالدىڭ ەتەگiن دەلەڭدەتiپ، ەكi قولىن ارتىنا ۇستاپ، كەڭ بولمەدە تاعى دا ءارلi-بەرلi جۇرۋمەن بولدى. مۇنىسى “زەرتتi قالاي عانا باستاسام ەكەن” دەپ قاتتى ويلانعانى ەدى. ونىڭ ءدال وسى ساتتەگi كوڭiل كۇيiن iشتەي كۇيi­نۋ دەۋگە دە كەلەر ەدi. وزiنشە الەككە ءتۇسiپ، ءارلi-بەرلi دامىلسىز جۇرگەندە، ەندiگi اقىلى انىق جەتپەگەن بiر نارسە – مۇنىڭ كiرiسكەلi وتىرعان زەرتiنە قالام-قاعازدىڭ قانشالىق قاتىسىنىڭ بولاتىندىعى ەدi. جارقىنبەكتiڭ تاعى بiر كورشi اۋىلدا تۇراتىن جانبيكە دەيتiن اپاسى بولاتىن. سول جانبيكەنiڭ بiر قاسيەتi – ۇيدەگiلەر تۇگiلi بۇكiل اۋىلداعى بالالاردىڭ قاي جىلى، قاي كۇنi تۋعاندارىن، ال ۇلكەندەردiڭ قاي كۇنi قاي جىلى ولگەندەرiن جاتقا ايتا بەرەتiن. جانبيكە اپاسى ەسiنە تۇسكەندە جارقىنبەك ۇلكەن بولمەنiڭ ورتاسىندا ەربيiپ تۇرىپ قالدى. بۇل ونىڭ قورىققانى ەمەس – قۋانعانى-تىن. “ماسەلە شەشiلدi” دەپ ويلادى ول قارا تەلەفونعا جاقىنداپ كەلە جاتىپ “قۇداي بiلەدi... شەشiلدi...” جارقىنبەك اپاسىمەن اڭگiمەنi بiردەن اقباس وگiزدەن باستاعان جوق. اۋەلi ءوزiنiڭ، سوسىن جەزدەسiنiڭ دەنساۋ­لىعىن سۇرادى. جيەندەرiن دە ۇمىتقان جوق. مەيiزدiڭ بالالاردى الىپ اعاسىنىڭ ۇيiنە كەتكەنiن ايتىپ، ءداۋ قارا قازان كەسپە كوجەنiڭ جايىنا دا توقتالىپ العان سوڭ بارىپ: – جانبيكە، سەن بiلۋشi ەڭ عوي... ايتىپ ءجۇرۋشi ەڭ عوي... وسى بiزدiڭ كوكەم قاي جىلى قايتىس بولىپ ەدi? – نەمەنە اكەڭ جايلى كiتاپ جازا­يىن دەپ پە ەدiڭ؟ – دەدi ارجاقتان جانبيكە اپاسى. – ەندi جازباساق تا... بiلگەنiمiز-ز... – اينالايىن، سوڭىمنان ەرگەن جالعىزىم، سەنiڭ وسىلاي اكەڭنiڭ ولگەن كۇ­نiن سۇراعانىڭا دا قۋانىپ وتىرمىن،–دەدi اپاسى كوڭiلi بوساپ... – ەسiڭنiڭ كiرەيiن دەگەنi عوي. بۇعان دا شۇكiر. اكەسiنiڭ ولگەن كۇنiن، تۋعان كۇنiن دە بiلگiسi كەلمەيتiندەر تولىپ جاتىر عوي وسى كۇنi. اينالايىن، ەسiڭ كiرەيiن دەگەن ەكەن. كiرەتiن كەزi دە بوپ قالدى عوي. وسىلاي دەپ تۇرىپ جانبيكە جىلادى. سوسىن بiراز جىلاپ العان سوڭ: – كوكەم سەكسەن جەتiنشi جىلدىڭ جيىرما توعىزىنشى قاڭتارىندا ءولدi عوي. “ويپىرماي، كوكەم قيىن كۇنi-اق كەتكەن ەكەن... جيىرما توعىزىنشى قاڭتار دەگەن كۇن... بiر جىلى بولىپ بiر جىل جوعالىپ كەتە مە، الدە ەكi جىل جوعالىپ كەتە مە، ءوزi سونداي بiر جىل عوي...” دەگەندi iشتەي ويلاپ تۇرىپ، اپاسىنا: – سوندا كوكەم تۇندە قايتىپ پا ەدi وسى؟ – دەدi. –تاڭدا... ساعات بەستە – دەدi اپاسى. – مەن سول ءتۇنi كوكەمنiڭ جانىندا بولدىم ەمەس پە؟ – ەسiمدە عوي، اپا-اۋ... سەنiڭ داۋسىڭدى ەستiپ، سوندا ورنىمنان اتىپ تۇردىم ەمەس پە؟ – ءيا، كەلدiڭ عوي، اينالايىن... سوسىن اپام كەلدi, داۋىس سالىپ. اپامنىڭ داۋ­سى قانداي زارلى ەدi. سوندا ۇشەۋلەپ قاتار تۇرىپ داۋىس سالعاندا... اۋىلدىڭ انا شەتiندەگiلەر ەسiتiپتi عوي. – سول كۇنi سيىرىمىز تۋىپ قالعان جوق پا وسى؟ – جازاتىن كiتابىڭا ونى دا كiرiس­تiرەيiن دەپ پە ەدiڭ؟ – جوق، اپا-ا.. بiراق سونداي بiردەڭە ەسiمدە-ە... – جارقىنجان-اۋ، ونىڭ ءبارi ەسiمدە عوي. سيىرىمىز تۋعان... قازiرگi اقباس وگiزiڭ بار ەمەس پە؟ ءاي تىڭداپ تۇرسىڭ با، ءوزiڭ... – تىڭداپ تۇرمىن، اپا... – سول وگiزiڭ، سول تاڭدا تۋدى عوي. ونى دا انىق بiلەتiنiم، مەيiز كەلە باس­تاعان كiسiلەر مەن وزگە دە شارۋالاردان بوسامايتىن بولعان سوڭ، سيىرلاردى ساۋعا مەن باردىم ەمەس پە؟ شە­لەكتi قولىما ۇستاعان كۇيi مالقورانىڭ تابالدىرىعىنان اتتاي بەرسەم، اقباس بۇزاۋ اياقتارىن تالتiرەكتەي باسىپ الدىمنان شىقتى عوي. كەيiننەن اپام ەكەۋمiز وڭاشا كۇڭكiلدەسiپ وتىرىپ، مۇنى دا جاقسىلىققا بالاعانبىز. كو­كەم مالىمىزعا مال قوسىپ، بوساعامىزعا قۇت سىيلاپ كەتتi دەپ... اڭگiمەنi ايتىپ بولا بەرiپ، جانبيكە اپاسى تەلەفوننان تاعى جىلادى دا، جارقىنبەك ونى ۇزاق جۇباتتى. اكەسiنiڭ جانىنىڭ اقباس وگiزگە بەرiلگەندiگiن بiلۋ جارقىنبەككە قۋانىش قانا بولمادى. ول ۇرەيلەندi دە... ۇلكەن بولمەدە ەكi قولىن ارتىنا ۇستاپ، ءارلi-بەرلi جۇرگەندە ەلەگىزiگەن­دەي دە بولدى. تەرەزەدەن اقباس وگiز قاراپ تۇرعانداي، ەسiك تىقىرلاعانداي بولىپ... سوسىن ۇرەي باسىلىپ ءوز-وزiنە كەلگەن ساتتە “جانبيكەنiڭ وسى ايتقاندارىن ۇمىتىپ قالىپ... ماسقارا بولار ما ەكەنمiن” دەپ ويلاپ، ستولعا وتىرىپ، مۇقاباسى قالىڭ داپتەر مەن قالامسابىن قولىنا الدى دا، داپتەردiڭ بiرiنشi بەتiنە “1987 جىلدىڭ 29-شى قاڭتارى كوكەم جانە اقباس بۇزاۋ” دەپ جازدى. تاعى بiردەڭەلەر جازعىسى كەلiپ، ساۋساقتارى دا، قالامسابىنىڭ ۇشى دا وڭتايلانىپ ەدi, ودان ءارi نە جازارىن بiلمەي داعدارىپ وتىردى دا “20-شiلدە. مەيiز بالالارىن الىپ اعاسىنi­كiنە كەتتi” دەپ تاعى دا جازدى. بiراق وسى سوڭعى جازعانىنىڭ نەمەنەگە كەرەك ەكەنiن ءوزi دە بiلگەن جوق. كەشكiسiن قۇدىقتان سيىرلار iشەتiن سۋ تارتىپ، ناۋانى تولتىرعان سوڭ بۇرىن سوڭدى جاساماعان بiر ادەت باستاپ، ورiستەن قايتقان سيىرلارىنىڭ الدىنان شىقتى. اقباس، ءماڭباس وگiزدەرiنiڭ باسىنان، قاسقا سيىر مەن ءايمۇيiزiنiڭ ساۋىرىنان سيپادى. بiراق سيىرلارى يەلەرiنiڭ بۇل قىلىعىنا ەلەڭ-قۇلاڭ ەتپەدi. ادەتتەرiنشە قۇدىق جانىنداعى تەمiر ناۋاعا قۇيىلعان سۋدان ۇزاق سiمiرiپ، ادەتتەرiنشە مالقوراعا قاراي ۇمتىلىستى. قوڭىر وگiزشەسi عانا ناۋاداعى سۋدان باسىن كوتەرگەن ساتتە جاقىنداپ كەلiپ جارقىنبەكتiڭ ومىراۋىنان يiسكەپ، تانىپ، بiلiپ تۇرعانىن اڭ­دات­قانداي بولىپ ەدi, مۇنىڭ كوڭiلi بوساپ قالدى. كوڭiلi بوساپ تۇرىپ، وگiز­شەنiڭ موينىنان، ارقاسىنان سيپادى. سيىرلارىن مالقوراعا كiرگiزدi. بiراق جارقىنبەك سيىرلارىن مالقوراعا كiرگiزگەننەن سوڭ دا ۇيگە كەتكiسi كەلمەي، اينالسوقتاپ جۇرگەندە بiر­اۋىق مالقوراسىنىڭ جۇدەۋ قالپىنا نازارى اۋعانى. فەرماباستىق بولىپ، دۇرiلدەپ تۇرعان شاعىندا قاراۋىنداعى جۇمىسشىلارعا ءۇش كۇن كەسەك قۇيدىرىپ-اق سالعان مالقوراسى ەدi. كەزiندە جۇرت “مال قوراسىنىڭ ءوزiن ۇيدەي ەتiپ سالدىردى-اۋ” دەپ گۋ-گۋ اڭگiمە ەتكەن. اۋداندىق پارتيا كوميتەتiنiڭ بiرiنشi حاتشىسىنىڭ اتىنا ارىز دا جازىلعان. كەزiندە اۋىلدى شۋلاتقان سول مالقوراسى ەندi قاراپ تۇرسا – اڭعال-ساڭعال بiردەڭە. سىلاقتارى تۇسكەن. توبەسiنە سالعان اعاشتارىنىڭ دا ارالارى اشىلىپ، قامىستارى سالبىراپ قالعان. “باسە، مەيiز جاۋىندى كۇنi تامشى اعىپ تۇرادى دەپ تالاي زارلاپ ەدi-اۋ”. ءتو­بەسi اشىق جازدىق بولiگiندەگi سىلاعى كەتiپ، كەسەگi كورiنگەن قابىرعا قات­تىراق يتەرسەڭ قۇلايىن دەپ تۇر دەۋگە دە كەلەدi. قوراسىنىڭ وسى قالپىنا جارقىنبەك ءدال قازiر وزگە ەشكiمنەن ەمەس، سيىرلارىنان قىسىلدى. اكە-شەشەسi­نەن، اتا-اجەسiنەن دە ۇيالعانداي بولىپ، بiر ءسات ولاردىڭ تiرi كەزدەرiندەگi ءجۇز­دەرiن ەلەستەتiپ، داۋىستارىن ەستiگەن­دەي بولدى. مالقورادان ءۇنسiز شىقتى. ۇيiنە قاراي دا ءۇنسiز اياڭدادى. ءدال وسى ساتتە جارقىنبەكتiڭ كiم نە دەدi, نە ويلادى دەيتiندەي دە ۋاقىتى جوق ەدi. سارايداعى بiرi قاجەت، بiرi قاجەتسiز زاتتاردى اۋدارىستىرىپ ءجۇ­رiپ، كەتپەنiن تاۋىپ، ۇستiنە ەسكi شالبار، ەسكi كويلەگiن اۋىستىرىپ كيiپ ال­دى دا مالقوراعا قاراي بەتتەدi. التى قانات كيiز ءۇيدiڭ اۋماعىنداي توپىراعى ۇيiلگەن بiر جەردi كەتپەنمەن قوپسىتىپ، بەتiنە قورادان شىعارىپ ەسكi سابان، ساڭالتىرلاردى توسەدi دە، قۇدىقتان تاسىپ سۋ قۇيا باستادى. كوپ­تەن مۇنداي بەينەت كورمەگەندiگiنەن شىعار، ءوزi دە بورشا-بورشا بولىپ تەر­لەدi. بiراق العان بەتiنەن قايتار ەمەس. بۇل جولعى جارقىنبەكتiڭ ىقىلاس-قارقىنى بولەك. ەكi شەلەكپەن قۇدىق پەن مالقورانىڭ اراسىندا وتىز رەت قاتىنادى ما، الدە قىرىق رەت قاتىنادى ما، انىعى ەسiندە جوق. بار ماقساتى – كەشكە دەيiن مالقورانىڭ iشi-سىرتىن سىلاپ، سيىرلارىن تۇنەمەگە جاڭا قوراعا جاتقىزۋ عانا بولدى. كەشكiسiن ورiستەن قايتقان سيىرلارىن كۇتiپ الىپ، قۇدىق جانىنداعى ناۋادان سۋاردى. سوسىن ولاردى iشi-سىرتى سۋ جاڭا مالقورالارىنا كiرگiزiپ جاتىپ، سيىرلارىنىڭ جۇزiنە، كوزدەرiنە قاراعان. ەشقايسىسى دا مۇنىڭ iسiنە ەستەرi شىعا قۋانباعان سەكiلدi. رەنiش­تەرiن دە بايقامادى. پاڭ جۇرiستەرi­مەن: “ە، سەن-داعى جاقىندىعىڭدى بiلدi­رiپ، بiر جاقسىلىق جاساي قويعان ەكەن­سiڭ...” دەگەندەي عانا سالعىرت ەمەۋرiن بايقالادى. اتا-اناسىنىڭ الدىندا پەرزەنتتiك پارىزىنىڭ بولماشىسىن عانا اقتاعان بەزوكپە بالاداي ەلپەڭدەپ تۇرىپ-اق جارقىنبەك قۋاندى. تiپتi قاتتى قۋاندى دەۋگە دە كەلەر ەدi... سول الاپات قۋانىشىن بارىنشا جاسىرىپ، سابىر ساقتاپ تۇرعانى بولماسا... جارقىنبەك مالقورانىڭ سىرتىن بiر اقتاپ بولىپ، ء“تۇس اۋا ەكiنشi رەت اقتاپ شىعامىن” دەپ ساكiنiڭ ۇستiندە شالقاسىنان جاتقاندا اۋىل اراسىنىڭ تاكسي-ماشينەسiمەن زىر-ر ەتiپ مەيiزدiڭ كەلە قالعانى. بiر قولىندا ەمiزۋلi بالاسى، ەكiنشi قولىندا كiسi ازەر كوتەرەردەي قارا سومكە. جارقىنبەك ءۇش كۇننiڭ قالايشا تەز بiتiپ قالعانىنا دا تاڭ­عالدى. تاكسي-ماشينەدەن تۇسكەن بويدا مەيiز بiردەن ءوزi جوقتا مالتامنىڭ سىلانىپ، اقتالعانىن كوردi. كۇيەۋiنiڭ ساپ-ساۋ الدىنان شىققانىنا دا قۋاندى. نە دەگەنمەن ايەل ەمەس پە، قولىنداعى بالاسى مەن سومكەسiن جارقىنبەككە ۇستاتا بەرە، الدىمەن اسحاناعا كiرگەن. ستول ۇستiندە ايراپ-جايراپ جاتقان ىدىس-اياقتاردى جيناستىرعان بولىپ، كەسە، شاينەكتەردi سۇرتكەن بولىپ ءجۇ­رiپ، ساماۋرىنعا، قازانعا سۋ قۇيدى. انشەيiندە “ مەن جوقتا انانى شاشىپسىڭ، مىنانى توگiپسiڭ” دەپ تابالدىرىقتان اتتاعاننان شاتاق سالىپ، تەپسiنiپ سويلەپ جۇرەر ەدi. بۇل جولى ويتپەگەنi – اسiرەسە جارقىنبەكتiڭ الدىنان ساپ-ساۋ شىعۋى سەبەبiنەن ەدi... سوسىن مالقوراسىنىڭ جاڭا كەيپi. تاڭدانۋىنىڭ دا ايرىقشا بولۋىنان شىعار، بiرازعا دەيiن كۇيەۋiنە بiر، ەندi بوي كوتەرگەن جاڭا ۇيدەي مالقوراعا بiر ۇرلانىپ قاراۋمەن بولدى. Iشتەي شۇكiرشiلiك ەتكەنi بولار، بiر ءسات ەرنi جىبىرلاپ كۇبiرلەگەندەي دە ەدi, بiراق ونىسىن جارقىنبەك ەستي المادى. بiر كۇنi بۇعان بەرشۇكiردiڭ ءوزi كەلدi. مالقورادا وتىرعان. بiرازدان كەيiن... ەكiنشi ريۋمكەدەن كەيiن بۇل دا قىزا باس­تاعان. بەرشۇكiر بولسا دا ۇيiنەن-اق قىزىپ كەلگەن جان. ەكەۋi دە كوڭiلدەندi. كوڭiلدەنۋلەرiنiڭ بiر سەبەبi – مالقورانىڭ سالقىندىعىنان دا ەدi. – شال، مەن ساعان قىزىق ايتايىن. قىزىق بولعاندا كادiمگi فيلوسوفيالىق ويلار عوي. بايقايسىڭ با، مەن مۇنداي ويلارىمدى تەك قانا ساعان ايتىپ ءجۇرمiن. وزگەلەرگە ايتپايمىن دا. ويتكەنi ولار تۇسiنبەيدi. مiنە، بiزدiڭ قوعامنىڭ دەڭگەيi... ارينە، شال، سەن دە تۇسiنە بەرمەيسiڭ. بiراق قۇلاق قاقپاي وتىرىپ تىڭدايسىڭ عوي. مiنە، مۇنىڭ ءوزi دە جاقسى. وزگەلەر تىڭداعىسى دا كەلمەيدi! انە، توپاستىق! جاقا، سەن ول توپقا جاتپايسىڭ. ولاردىڭ بەتi اۋلاق... وسى كەزدە بەرشۇكiر ءوز ريۋمكاسىن قولىنا الا بەرiپ: – ءجا، مىنانى الىپ جiبەرەيiكشi... سوسىن مەن بiر كەلەلi اڭگiمەگە كiرiسكەلi وتىرمىن – دەدi. جارقىنبەك قارسىلاسقان جوق. ريۋم­كەلەرiن سوعىستىرىپ ەكەۋi دە الىپ جi­بەردi. ال ەندi كەلەلi اڭگiمەگە كەلەيiك، – دەي بەرiپ بەرشۇكiر بۇعان قاراي قولىن كوتەرiپ قويدى. مۇنىسى ء“سوزiمدi بولمە” دەگەنi. جارقىنبەك باسىن يزەدi. مۇنىسى ء“بول­مەيمiن” دەگەنi. – شال، سەن قايسىكۇنi ايتتىڭ عوي، اقباس وگiز سويلەدi دەپ... – بەكە، ءسوزiڭ اۋزىڭدا – دەدi جار­قىنبەك سيرەك بولاتىن باتىل مiنەز تانىتىپ، بەرشۇكiردiڭ ءسوزiن ءبولiپ،– انىقتادى عوي. – نەنi? – اكەمنiڭ جانىنىڭ اقباس وگiزگە بەرiلگەندiگiن. بەرشۇكiر ەكi قولىنىڭ الاقاندارىن قاتار جايعان كۇيi اۋزى اشىلىپ، اڭقا­يىپ قالدى. – سوندا؟ – جانبيكە اپاممەن سويلەستiم عوي. – سوسىن؟ – كوكەم بiر مىڭ توعىز ءجۇز سەكسەن جەتiنشi جىلدىڭ 29-شى قاڭتارىندا تاڭدا ولگەن، ارتىنشا اقباس وگiز تۋعان... – ماسساعان بەزگەلدەك-ك – دەدi بەرشۇكiر ەكi الاقانىن بiر-بiرiنە شارت سوعىپ. سەنساتسيا! انا جولى ايتپادىم با سەنساتسيا دەپ... ايتقانىم ايداي كەلدi عوي. – ونى از دەسەڭ جانبيكە اپام وتاش اتام مەن ءماڭباس وگiزدiڭ، قاسقا سيىر مەن زەرەگۇل انامنىڭ، ءايمۇيiز بەن بيپاز اجەمنiڭ، قوڭىر وگiزشە مەن بالمىرزانىڭ اراسىندا دا وسىنداي بايلانىس بار ەكەنiن دالەلدەدi عوي... – قويشى-ءاي، وسى ايتىپ تۇرعانىڭنىڭ ءبارi راس پا؟ جانبيكە اپامىز ناعىز اۋليە ەكەن عوي. ايتپاقشى، ول كiسi مەنiڭ اكە-شەشەمنiڭ دە قايتقان كۇندەرiن ايتىپ جۇرەتiن. – نان ۇستايىن... قۇران ۇستايىن... – بولدى-ى... بولدى... سەندە وتiرiك تە، ارتىق ءسوز دە جوق ەكەنiن بiلەمiن عوي، جاقا-اۋ. ارتىق سۇراق مىنا مەنiڭ قازىمىرلىعىمنان بولىپ وتىر. ال ەندەشە، شال-ل، بۇل ماسەلە سەنساتسيادان دا اسىپ كەتتi! مۇنداي جاڭالىقتارعا عالىمدار نوبەل سىيلىعىن الادى. نوبەل سىيلىعى دەگەندi ەستۋiڭ بار ما؟ جارقىنبەك ۇندەگەن جوق. ونىڭ بiردەڭە دەۋiن بەرشۇكiر دە كۇتپەستەن ءسوزiن جالعاپ كەتتi. – ءۇش كۇن بويى مەن نە iستەدi دەيسiڭ عوي، شال. مەن دە قاراپ جاتپادىم. قانشا كiتاپتاردى اقتاردىم. قاي­سى­بiر ماقالالاردى قايتا وقىدىم. ارۋاقتار ۇرپاقتارىنىڭ تۇسiنە كiرەدi. تۇسiندە سويلەيدi نەمەسە جاي كورiنەدi, ولار بەلگiلi. ال سيىر بولىپ تۇرىپ-اق سويلەۋ... بۇل سەنiڭ مالقوراڭنان شىققان جاڭالىق... مەن مۇنى قاتتى ويلاندىم. ويلاندىم دا مىناداي تراكتوۆكا جاسادىم، شال... جان-جانۋار بولىپ ءجۇرسiن، ماقۇلىق بولىپ ءجۇرسiن... ول ۇرپاعىن بiلەدi... تانيدى... تiپتi ول ۇرپاعىنىڭ قانداي حالدە، قانداي قوعامدا ءومiر ءسۇرiپ جاتقانىن دا سەزiنiپ، ۇرپاعىن اياپ، قانداي دا بiر جاناشىرلىق تانىتقىسى كەلەدi. اقباس وگiزدiڭ ساعان سويلەۋi – وسىنداي تۇجىرىمنىڭ دالەلi. بiراق بۇل جاعداي ومiردە جاپپاي كورiنiس بەرمەيدi. عىلىمدا ونداي پiكiر جوق. بۇل ءومiر ءسۇرiپ وتىرعان قوعامى ابدەن ازىپ-توزىپ وتىرعان، سودان شارشاعان ادامعا جاسالىنىپ وتىرعان ەرەكشە جاعداي... ەرەكشە قۇبىلىس الدە قامقورلىق دەپ توپشىلادىم... قىسقاشا قورىتىندىلاسام، اللانىڭ كەرەمەتi! جارقىنبەك ابدىراعان كۇيi وتىرىپ باسىن يزەدi. – تاعى بiر سىر ايتايىن، – دەدi ەندi بەرشۇكiر ءجۇزiن جىلىتىڭقىراپ. – بiزدiڭ ۇيدەگi قارا ايعىر بار عوي. بiلەسiڭ عوي. – بiلەمiن، – دەدi جارقىنبەك ونىڭ وزiنە تۇسiنiكتi اڭگiمە ايتا باستاعانىنا دا قۋانىپ. – سول ايعىر كەيدە مەنi كورگەندە كiسiنەيدi. ادەتتە ايعىر بيەگە عانا كiسiنەۋi كەرەك قوي، سولاي ەمەس پە؟ – ارينە، سولاي... – دەدi جارقىنبەك تاپ بiر بەرشۇكiردiڭ قارا ايعىرىنا شىن رەنجiگەندەي. – ەڭ قىزىعى، ماعان كiسiنەگەن كەزدە قارا ايعىردىڭ كوزiندە جاس بولادى. مۇنىسى نە؟ – بەكە، مۇنىسى نە ەكەنiن مەن دە تۇسiنبەدiم. فەرماباستىق بولىپ قان­­­شا جىل iستەگەنiمدە... – دەپ جار­قىن­بەك ومiرiندە بiرiنشi رەت فەرماباستىق بولعانىن بەدەل قىلعان بولىپ ەدi, بەرشۇكiر ونىسىنا ەلەڭ-قۇلاڭ دا ەتپەدi. – دەمەك، قارا ايعىر ماعان بiردەڭە ايتىپ تۇر. ماعان ۇرسىپ، الدە اياپ تۇر، سولاي ەمەس پە؟ وسى ويىمدى ايساراعا ايتسام “سەن قياليسىڭ، اراق شاتىس­تىر­عان” دەيدi. شاتىسايىن، شاتىسپا­يىن، قارا ايعىر مەن مەنiڭ ارامدا دا دەمەك بiر بايلانىس بار. مەن دە جانبيكە اپاما جولىعۋىم كەرەك. سودان كەيiن ەكەۋi بiر الىپ جiبەردi مە، الدە ەكi رەت... ايتەۋiر ەكەۋi ەمەن جارقىن سويلەسiپ، مالقورانىڭ iشiن باس­تارىنا كوتەرە كۇلiپ، وزدەرiنشە تاسىپ-توگiلiپ، اسىپ-شاشىلىپ وتىرعاندا ۇستەرiنە مەيiزدiڭ كiرiپ كەلگەنi... – ەكەۋiڭ باستاعان ەكەنسiڭدەر عوي جىنويناقتارىڭدى، – دەپ ول بiردەن كوكبەتتەنە سويلەگەندە، وزدەرiنشە ەلiرiپ سويلەپ وتىرعان ەكi باتىردىڭ دا جىنى باسىلىپ قالدى... قىركۇيەكتە جارقىنبەكتiڭ ەسكi باۋىر اۋرۋى قايتالاپ، جاتىپ قالدى. وتكەن جىلى دا اۋىرىپ، اۋداندىق اۋرۋحانادا جيىرما ەكi كۇن جاتقانى بار-تىن. اۋەلدە كۆوتامەن الماتىعا، بولماعاندا وبلىس ورتالىعىنا جiبەرەمiز، بiزدiڭ شامامىز كەلمەيتiن كەسەل ەكەن” دەپ دارiگەرلەر بiراز داۋرىعىسىپ ءجۇردi دە، سوڭىنان وزدەرi-اق ەمدەيتiن بولىپ شەشتi. كەسەلدiڭ بەتi بەرi قاراعان سوڭ iشەتiن دارiلەرiن بiر ۋىس قاعازعا جازىپ بەرiپ، “ەندi iشكiلiكتi قويماساڭىز بولمايدى، ءولiپ قالاسىز” دەپ قورقىتىپ، اۋرۋحانادان شىعارعان. ارينە، ء“ولiپ قالاسىز” دەگەن سوزگە جار­قىنبەك بiراز ۋاقىت قورقىپ تا كور­دi. ءوزi عانا قورقىپ، جايىنا جۇرمەي، وسى سوزبەن ايەلi, بالا-شاعالارىنىڭ دا زارەسiن الدى. دارiگەرلەر ايتقان ءسوزدi تەرiس اينالدىرىپ جiبەرiپ، “اندا-ساندا اراق iشiپ تۇرماساڭ ءولiپ قالاسىڭ” دەدi دەپ ايتقان كەزدە، مەيiزدiڭ ءوزi كورشiلەردi ارالاپ اراق iزدەپ كەتكەن كەزدەرi بولعان. التىنشى كلاستى بiتiرگەن قىزىنىڭ ءوزi, ۇستازدارى مەن قۇربىلارى كورiپ قويماس ءۇشiن كويلەگi­نiڭ جەڭiنە جاسىرىپ، تالاي رەت دۇكەننەن اراق ساتىپ اكەلگەن. سويتكەن جارقىنبەك اۋەلدە بەرشۇكiردiڭ ايت­قان ەم-دومىن (دارiلiك شوپتەردi وقىپ پايدالاناتىن ونەرi دە بار) جاساپ بiر ايداي ۇيدە جاتتى دا، كەسەل بوي بەرمەگەن سوڭ اقىرى اۋداندىق اۋرۋحاناعا قايتا باردى. بۇل جولى دارiگەرلەر كۆوتا iزدەپ اۋرە بولعان جوق. “كەسەل ابدەن-اق دەندەپ كەتكەن ەكەن” دەپ شەشتi دە، وزدەرiندە ەمدەي بەردi. سوڭىنان مەيiز ەكi رەت، بەرشۇكiر بiر رەت كەلiپ، كوڭiلiن سۇرادى. جەتiنشi, التىنشى، بەسiنشi, ءتورتiنشi كلاستاردا وقيتىن بالالارى دا توبىن جازباي بiر سوقتى. بالالارىنىڭ كەلۋiنiڭ جارقىن­بەكتiڭ ايرىقشا ەسiندە قالاتىن سەبەبi – اۋدان ورتالىعىنداعى بازاردان بۇعان گۇل ساتىپ الىپتى. ءتورتiنشi كلاس­تا وقىپ جۇرگەن بالاسى “ورىستاردىڭ كينولارىندا اۋىرىپ جاتقان كiسiگە گۇل اپارادى عوي، بiز دە سولاي ەتكەندi دۇرىس كوردiك” دەپ تاقپاقتادى. جار­قىنبەك كۇلدi. سوسىن iشiنەن “كەسەلi مەڭدەپ، قاباعى اشىلماي جاتقان كiسiنi كۇلدiرۋ دە ەم شىعار-اۋ” دەپ ويلادى. جارقىنبەك وزiنە كەلۋشiلەردi بۇ­رىن­عىداي اۋرۋىنىڭ جايىن، iشەتiن دارiلەرiن ايتىپ تا مازالامادى. مەيiز العاش كەلگەنiندە “سيىرلارىڭ جەلiن­دەدi مە” دەپ سۇراعان-دى. مۇنىسى ءوزiنiڭ جانىنىڭ قاي سيىردىڭ بۇزاۋىنا بەرiلەتiندiگiن بiلiپ قويۋ بولاتىن. ويىندا بوتەن ەشتەڭە جوق مەيiز اڭقىلداپ: – قاسقا سيىردىڭ جەلiندەگەنi قا­شان... ءوزi ەرتە سۋالدى. اللا اماندىق بەرسە قىستىڭ باسىندا-اق تۋىپ قالار، – دەپ سالعان. جارقىنبەك ودان ءارi ەشتەڭە سۇرامادى. شەشەسi مارقۇمنىڭ بۇزاۋى بولىپ ءجۇرۋ كوڭiلiنە از-كەم قاناعات ۇيالات­قانداي ەدi. جانە iشiنەن بiر ادامنىڭ انادان ەكi رەت تۋعانى سەكiلدi بولدى-اۋ” دەپ ويلاپ، جاراتىلىستىڭ وسى قۇپيا­سىنا قاتتى تاڭدانىپ وتىردى. بiراق قورىقپادى. بويىن الدەقالاي ۇرەي دە بيلەگەن جوق. سودان مەيiز ارتىنىپ-تارتىنىپ ەكiنشi رەت كەلگەندە بارىپ، جارقىنبەك سىردى ايەلiنە اشىڭقىراپ ايت­قانداي بولدى. – مەيiز، مەندە كوپ ءومiر قالعان جوق. قاسقا سيىر جەلiندەدi دەپ قۋانىپ ءجۇرسiڭ عوي. سيىر بۇزاۋلاعان كۇنi سەن مىناعان ءمان بەر. قاسقا سيىر مەن ولگەن ساتتەن بiرنەشە مينۋت كەيiن بۇزاۋ­لايدى. بالكiم، مەنiڭ ولiمiممەن قاباتتاسا... جانە ول بۇزاۋ ەركەك بولادى. سەن ول بۇزاۋعا كوپ تيiسپە. “تاعى دا ەركەك بۇزاۋ تۋدىڭ” دەپ قاسقا     سيىرعا دا اشۋلانبا... بiلدiڭ بە؟ ويتكەنi ول بۇزاۋ مىنا مەن بولامىن. “مىناۋ جارقىنبەك ەكەن” دەپ جارياعا جار سالىپ تا جۇرمە... جاراتىلىستىڭ قۇپياسىن، ءوزiڭنiڭ مالقوراڭنىڭ قۇپياسىن جۇرە­گiڭە ءتۇي. بالالارعا عانا ايتساڭ دا، ەرجەتكەن سوڭ بارىپ... مەيiز كۇيەۋiنiڭ سوزiنە اسا سەنگەن جوق. بiراق كوڭiلiن دە جىقپادى. – سەن دە قايداعىنى ايتاسىڭ-اۋ – دەي بەرiپ، ونىڭ ىسىرىلىپ كەتكەن كورپەسiن كەۋدەسiنە دەيiن جاپتى. ەدەندە جاتقان بiر ءدارiسiن كوتەرiپ ستول ۇستiنە قويدى. اۋرۋى جايلى اڭگiمەگە بارمادى. شىعارداعى قوشتاسۋى دا ادەتتەگiدەي عانا ەدi. قايتار جولدا اۆتوبۋس iشiندە كەلە جاتىپ قانا ء“اي، وسى بايعۇستىڭ اۋرۋى شىن مەڭدەگەن-اۋ، “مەنiڭ جانىم قاس­قا سيىر تۋاتىن بۇزاۋعا بەرiلەدi دەگەنi نەسi?” دەپ ەسiنە الدى. بiراق كۇيەۋiنiڭ وسى اڭگiمەسiنە ءبارiبiر سەنگەن جوق. ...جەلتوقساننىڭ ورتاسىنا جەتەر-جەتپەستە، تاڭعا تاياۋ اۋداندىق اۋرۋحانادان تەلەفون سوعىلدى. ورنىنان شوشىپ تۇرىپ، ترۋبكانى كوتەرگەن مە­يiزگە ارجاقتاعى ايەل تاۋدان تاس دومالاعانداي ەتiپ: – كۇيەۋiڭiز الگiندە عانا ءولدi. كەلiپ الىپ كەتiڭiز...– دەدi. مەيiز ەسەڭگiرەپ قالدى. شىن ەسەڭگiرەگەنi شىعار، قاپەلiمدە جىلاي دا الماي، قىستىعىپ تۇرىپ “وسى حابار وڭiمدە ەمەس، تۇسiمدە بولىپ جاتقان شىعار” دەگەن دالباسا ويعا دا مالداندى. سوسىن بiرiنiڭ باسى، ەكiنشiسiنiڭ سiرiسi جىرتىلعان ەسكi كالەشتi سۇيرەتە باسىپ مالقوراسىنا قاراي ۇمتىلعانى. ونداعى ويى “سيىرلاردى ورiسكە ايدا­يىن. وعان دەيiن بالالار دا ويانىپ قالار... اكەلەرiنەن ايىرىلعاندارىن دا سونان سوڭ ايتارمىن...” ەدi. جەرگە iزدiك قار جاۋعان ەكەن. بۇل – قىستىڭ العاشقى قارى بولاتىن. سول قاردى ەسكi كالەشiمەن داق-داق باسىپ كەلiپ، ول مالقورانىڭ سىرتقى ەسiگiن ەندi اشا بەرگەندە، الدىمەن ءتالتيiپ تۇرعان جاس بۇزاۋدى كورگەنi. ءوزi جاڭا عانا ورنىنان كوتەرiلگەن-اۋ، شاماسى، سىمداي نازiك اياقتارىنا ءالi تولىق مiنە الماي، تالتiرەكتەپ تۇر ەكەن. قايعىسى ەڭسەسiن باسىپ تۇرسا دا، سوڭعى بارۋىنداعى كۇيەۋiنiڭ ايتقاندارى ەسiنە ءتۇسiپ كەتكەنi: – وي، اۋكەشiم-اي، – دەپ مەيiز بۇزاۋدىڭ باسىنان سيپاپ ەدi, بۇزاۋ سىمداي اياقتارىن بiرەر باسىپ، بۇعان جاقىندادى دا، ايەلدiڭ كويلەگiنiڭ ەتەگiن جالادى. قولىنا تۇمسىعىن تيگiزدi. “اللا-اۋ، سول عوي. سونىڭ ءوزi بولماسا تۋماي جاتىپ مەنi قايدان تانيدى” دەپ ويلاعان ايەل سول­قىلداپ جىلاپ جiبەرۋگە ازەر شىداپ تۇرىپ، بۇزاۋدى سىرت اينالىپ قاراپ، ونىڭ ەركەك ەكەنiن دە بiلدi. ەندiگi جەردە مەيiز شىداي العان جوق. – اۋكەشiم-اي، اقيقات ءوزiڭ ەكەنسiڭ عوي، – دەي بەرiپ، بۇزاۋدىڭ موينىنان قۇشاقتاي الىپ، وكسiپ جىلاپ جiبەردi. – ايتقانىڭ ايداي كەلدi, جارقىنىم، ايباتىم، سۇيەنiشiم، ەندiگi جەردە كۇدiگiم جوق. سەن قانداي مەيiرiمدi ەدiڭ... اقكوڭiل، ءمارت ەدiڭ... جار تاڭداۋدان جاڭىلماعانىما قۋانۋشى ەدiم... اتتەڭ، سەنiڭ زامانىڭ بولمادى. الدە بولسا دا وڭبادى، قايتەيiن... اۋەلدە سەنiڭ ەتەگiڭنەن ۇستاعانىما دا ءماز بولعان، قۋانىش پەن شاتتىقتان اياعىمدى باسا الماي قالعان مەنiڭ ءوزiم، بار قاسيەتiڭدi ولگەن كۇنi ازەر ايتىپ وتىرعاندا وزگە سەنi قايتسiن... نەعىلسىن... “دۇنيە شىن وپاسىز ەكەن” دەپ ەندi سەن ايتىپ قانشا موڭiرەسەڭ دە جاراسار... مەيiز بۇزاۋدى قۇشاقتاپ اعىل-تەگiل جىلاپ جاتقاندا بۇلارعا قاسقا سيىر عانا بۇرىلىپ، جاقىندادى. ءوزi تۋعان بۇزاۋعا ما، الدە مەيiزدiڭ وسىنشا بوساپ اعىل-تەگiل جىلاۋىنا ما، ايتەۋiر اقىرىن ىڭىرسىپ ەمiرەنiپ تۇرىپ، ءالi شاراناسى دا كەپپەگەن بۇزاۋىنىڭ دەنەسiن اسىعىس جالاي باستادى. وزگە سيىرلار دۇنيەدە ەشتەڭە بولماعانداي، بولسا دا تاڭدانباعانداي تەرiس قاراعان كۇيلەرi بiرi ءشوپ، ەكiنشiسi ساڭىلتىر شايناپ، ايدالاعا قاراپ، مەڭiرەيiپ تۇر. الاقانداي تiلiمەن ءۇستi باسىن ەنەسi­نiڭ كوسiپ جالاۋىنا دا قۇلاپ كەتەردەي بولىپ، تالتiرەكتەپ ازەر شىداپ تۇرعان جاس بۇزاۋدىڭ مولدiرەگەن كوزدەرiندە جۇرەكجاردى قۋانىشتارىنىڭ ءوزiن جۇپىنى قارسى العان مىنا مال­قورا iشiندەگi جانۋارلارعا تاڭدانىس نىشانى دا بار سەكىلدى ەدى.

اڭگiمە ىقشامدالىپ بەرiلدi

دەرەككوزى: http://adebiportal.kz سايتى