ۇلتجاندى ازاماتتاردىڭ ءسوزى قايدا سويلەسە دە، گازەتتە مە، تەلەديداردا ما، راديودا ما، ءبىر جەردەن شىعادى. ءبارى  ۇلتتى قۇتقارۋدىڭ جولى – ۇلتتىق سانانى دامىتۋ دەگەنگە توعىسادى. ولاردىڭ وزدەرى دە سول جولدا قىزمەت ەتىپ جۇرگەندەر. ياعني، انا ءتىلىنىڭ مەملەكەتتىك مارتەبەسىنە اراشا تۇسكەندەر، ۇلتتىق سالت-ءداستۇردى ناسيحاتتاۋشىلار، تاريح، ادەبيەت سىندى رۋحاني قۇندىلىقتاردى دامىتۋشىلار. ولاردىڭ ءبارى وسىلاردى دامىتۋ ارقىلى ۇلتتىق ساناعا جەتەمىز دەپ ويلايدى. بىراق، بىزگە «ۇلتتىق سانا» دەگەن ۇعىم ءالى جەتكىزەر ەمەس...

ەگەر ونداي سانا بولسا، سونشاما حالىق بولا تۇرا بيلىككە شىعىپ الىپ قازاق ءتىلىن مازاق ەتۋشىلەرگە كونپىستىك جاساپ جاتا بەرمەس ەدىك قوي... «ۇلتتىق سانا» دەگەن ۇلت ءوزىن قورعاۋدىڭ ناقتى كورىنىسى بولۋعا ءتيىس ەمەس پە، ەدى؟!

ۇلت دەگەن ۇلى جاراتۋشىنىڭ  قاۋىمعا بەرگەن ءبىر مۇمكىندىگى. ال، ۇلتتىق قاسيەتتى قورعاۋ – ولاي بولسا قاۋىمداعى ءار ادامعا امانات ەتىلگەن ناقتى نارسە.

جاراتۋشى جاقسىلىق جاساعاندارعا سىيلىق، جاماندىق جاساعاندارعا ازاپ بەرەم دەپ، ەسكەرتتى. بۇل ماعىنادا جاماندىق جاساۋشىلار دەگەندەر – انا ءتىلىن ساتقاندار، ءوزىنىڭ جاقسى  ءداستۇر-سالتىنان باس تارتقاندار بولىپ شىعادى. ءبىز «ۇلتتىق سانا» دەگەن ەلەستىڭ سوڭىنان قۋىپ ءجۇرىپ وسى ماقساتتى پارىز سەكىلدى بارىنەن جوعارى قويىپ العان سەكىلدىمىز.

راسىندا، وسى ۇلت قامى ءۇشىن كۇرەسكەندەر مەن وعان قاستىق ويلاعانداردىڭ ءبارىنىڭ دە قاتار سۇرالاتىن ورتاق ءبىر مىندەتى بارى انىق.

اقىرەت كۇنىندە، ەڭ اۋەلى اللا تاعالانىڭ پارىز ەتكەن مىندەتتەرىنەن سۇرالامىز. وسىناۋ ۇلتى ءۇشىن جاقسىلىق جاساۋشى، جاقسى ادام – ءوز جاراتۋشىسىن تانىدى ما؟ قاسيەتتى قۇران ارقىلى بۇيىرىلعان يمان ءسوزىن جۇرەگىمەن سەنىپ، تىلىمەن ايتتى ما؟  سونسوڭ، وسى سەنىمىن پەندەلىك ناپسىدەن قورعاپ ءجۇرۋ ءۇشىن بەس ۋاقىت نامازعا مويىن ۇسىندى ما؟ نامازىن ىقىلاسپەن قالتقىسىز وتەۋ جولىندا، جانى مەن ءتانىن تازارتاتىن  ورازا سەكىلدى ءتيىستى قۇلشىلىقتارىن ورىندادى ما؟ يمانىن دۇنيەلىك پيعىلدان ارىلتۋ ماقساتىندا، داۋلەتىنەن  جوق-جىتىكتەرگە، جەتىم-جەسىرلەرگە زەكەت-ساداقا بەرە الدى ما؟ سەنىمىن كامىل ەتىپ، كۇناسىنان تازارۋ نيەتىندە، جيعان-تەرگەن داۋلەتىن قاجىلىق ساپارعا ارناۋعا كىسىلىگى جەتتى مە؟  وسى ساۋالداردىڭ الدىنان شىعاتىندىعى، ءوزىن مۇسىلمان سانايتىن سانالى ازاماتقا توسىن نارسە ەمەس. بىراق...

مىنە، مىناۋ ۇلتى ءۇشىن كۇرەسكەن جاقسى ازاماتتار، راس پەندەلىك ومىرىندە، «تاۋداي جاقسىلىق»، «تارىداي عانا جاماندىق» جاساعان بولۋى، بەك ىقتيمال.

بىراق، بۇلار ءبىر توبە. بۇل ءپاني دۇنيەدە ساۋاپ ءۇشىن جاسالاتىن جاقسىلىقتار – ءجاي قۇلشىلىقتار، دەلىنگەن.

ال، اللا تاعالا ءۇشىن جاسالعان قۇلشىلىق – بارىنەن جوعارى تۇرعان ماقسات ەكەنى بەلگىلى. پارىز ەتىلگەن قۇلشىلىقتى جاساۋ – جاراتىلۋ ماقساتىنىڭ  وتەمى، ءوزىنىڭ جاراتۋشىسىنا شۇكىر ەتىپ، ونى تانۋدىڭ بەلگىسى. ەگەر، وسى نەگىزگى ماقسات ورىندالماعان بولسا، وندا الگى ۇلتجاندى  جاقسى  ادامنىڭ جاساعان كوپ جاقسىلىقتارى  جاقسىلىق بولىپ ەسەپتەلە مە؟

اللا تاعالانىڭ رازىلىعى ءۇشىن جاسالماعان جاقسىلىقتاردىڭ تەك ءپاني دۇنيەنىڭ ماقساتىن كوزدەگەن بولۋى مۇمكىن عوي. ويتكەنى، وسى ەڭبەگىنىڭ اقىسىنا اتاق، سىيلىق الىپ، داڭققا بولەنگەن ازاماتتىڭ «ۇلتتىق ساناسى» جەتىلگەن ادام ەكەنىنە كۇمان جوق دەيىك.

الايدا، ءبارىمىزدىڭ شۋلاپ، جەتسەك دەپ جۇرگەن «ۇلتتىق سانامىزدىڭ» سوڭعى ناتيجەسى وسىنداي سىيلىقۇمارلىق بولسا، وسىنى كەمەلدىك دەۋگە كەلە مە؟! جەتىستىك دەپ تۋىمىزدى جەلبىرەتە الامىز با؟!

شىنىندا، ونداي جالاڭ ۇلتتىق سانامەن ۇلتتىمىزدى قۇتقارامىز، دەپ قۇر الدانىپ ءجۇرمىز. الگىندەي ۇلتتىق كۇرەسكەرلەر «جوعارىدان» كەلگەن سىيلىققا كەنەلىپ، تومەندەگى ەلىنەن سىي-قۇرمەت دامەتىپ، ءوزىن ماراپاتتاتۋدىڭ قامىمەن جۇرگەنىنە كوزىمىز ابدەن جەتتى ەمەس پە؟! ء(دال قازىرگى قازاق قاۋىمىندا وسىنداي جاعداي دەرتتەي دەندەپ تۇرعانىن جاسىرا المايمىز).

ولاي دەسەك، ۇلتتى شىن قۇتقارۋشىلار ۇلتتىق ساناعا جەتكەندەر ەمەس، يماندىلىق ساناعا جەتكەندەر بولۋعا كەرەك. يماندىلىق سانا دەگەنىمىز، ءسوزى مەن ءىسى ءبىر كامىل مۇسىلمانداردىڭ ۇلگىلى ءومىرىنىڭ كورىنىستەرى بولماق.

حالىق باسىنا قاتەر تونگەن الماعايىپ زامانداردا اتويلاپ شىققان ەرلەردىڭ تۇگەل كامىل مۇسىلمان بولعانىنا ەشكىم قارسى داۋ ايتا المايدى.

قازاق ورىسقا بودان بولىپ ەلدىگىنەن ايىرىلا باستاعان كەزەڭدە شىققان «زار زامان جىراۋلارى» تۇگەل مۇسىلماندار، «ەجەلگى دۇشپان ەل بولمايتىنىن» ەرتە ءبىلىپ ون ەكى كەرەيىن سوڭىنان ەرتىپ وڭاشا ەلدىك قۇرعان اۋليە كوسەم اقىر جانىبەك، ونىڭ ءىزىن قۋىپ حالقىن امان الىپ قالۋدىڭ قامىمەن باسىن ولىمگە تىككەن  كوبەشۇلى اسىلبەك، شوقىندىرۋ باستالعان تۇستا حالقىنا قالقان بولعان ىبىراي مەن اباي، بالشابەكتەر قازاقتى ءتۇپ تۇقيانىمەن جويماق بولعان جىلداردا حالقىنىڭ كەلەشەگىن كوزدەپ شەتەلگە شىعىپ كەتكەن كورەگەن كوسەم مۇستافا شوقاي،  قۇدايسىزدار حالىقتى قىرمانداي قىرعان قاندى قول جىلداردا اللادان عانا جاردەم تىلەپ تاقۋالىق جولدا بولعان ءماشھۇر ءجۇسىپ پەن شاكارىم، اقىت حاجى، زۇقا حاجىلار، قىزىل قىرعىننان امان قالۋدىڭ امالىن ىزدەپ اتويلاپ شىققان وسپان باتىر، رىسحان، ەسىمحان، ەلىسحاندار... تۇگەل ناق مۇسىلماندار ەدى. ولاردىڭ ءبارى دە اتاق ابىروي، سىي سياپات ءۇشىن ەمەس، قولىنان كەلگەن جاقسىلىعىنىڭ ءبارىن اللا رازىلىعى ءۇشىن جاساپ، باسىنا تۇسكەن اۋىرتپاشىلىقتىڭ بارىنە سابىر ساقتاعان ساليق قۇلدار بولعان. ءبارى دە جالعىز جاراتۋشىعا ارقا سۇيەپ تاۋەكەل ەتكەن، كەلەشەكتەن  كۇدەر ۇزبەي، ۇرپاعىنا جاقسىلىق تىلەپ كەتكەن ىزگى جاندار ەدى.

دەمەك، «ۇلتتىق سانا» دەپ، جالاۋلاتىپ جۇرگەنىمىز - «يماندىلىق سانانىڭ» ءبىر بولىگى عانا ەكەن. ياعني، يماندىلىق سانا بولماي، شىنايى ۇلتتىق سانانىڭ دا بولۋى ەكىتالاي دەگەن ءسوز.

ءشارىپحان قايسار

Abai.kz