بۇگىندە قارجىلىق پيراميدا نەگىزىندە جۇمىس ىستەيتىن جەلىلىك ماركەتينگتىڭ جەتىستىككە جەتەلەر جول ەمەستىگىنەن كوبى حاباردار. بىراق بۇل ولاردىڭ تورىنا تۇسۋشىلەر ازايدى دەگەندى بىلدىرمەيدى. كەرىسىنشە، «قوي تەرىسىن جامىلعان» بۇل بيزنەستىڭ باسشىلارى ءتۇرلى ايلا-شارعى جاساپ، ادامداردى الداۋىن جالعاستىرۋدا. بۇرىن جوعارى جالاقى، قىزمەتتىك ورلەۋ كەپىلدەندىرىلگەن دەگەن مازمۇنداعى حابارلاندىرۋلارمەن ادامداردى تارتىپ كەلگەن جەلىلىكتەر قازىر قۋلىقتىڭ جاڭا تۇرلەرىن قولدانادى. وعان قازاقستاندىقتاردىڭ قارجىلىق ساۋاتتىلىعىنىڭ تومەندىگى دە اسەر ەتۋدە. تالايلاردى سان سوقتىرعان جەلىلىك ماركەتينگتىڭ ارەكەتتىرىن بايانداپ بەرەلىك.

بوس جۇمىس ورىندارىن ۇسىنۋشى بولىپ ادام تارتۋ ءتاسىلى جەلىلىك ماركەتينگتە ءالى دە ءجيى قولدانىلادى. سوندىقتان ۆاكانسيالار سايتتارىنداعى حابارلاندىرۋلاردىڭ دەنى وسى جەلىلىكتەرگە تيەسىلى. سايتتارداعى كەڭسە مەنەدجەرى، ادمينيستراتور، call-ورتالىق وپەراتورى، كۇزەتشى، قويما مەڭگەرۋشىسىنىڭ كومەكشىسى، ساتۋشى، تەرىمشى سەكىلدى مامانداردى ىزدەۋشىلەردەن كوز سۇرىنەدى. ءمان بەرىپ قاراسا، سول حابارلاندىرۋلاردان-اق ءبىراز دۇنيەنى اڭعارۋعا بولادى. جەلىلىك بيزنەسكە قاتىستى حابارلاندىرۋلاردا تالاپتار مەن جۇكتەلەر مىندەتتەر قاراپايىمدىلىعىمەن ەرەكشەلەنەدى. جەڭىل جۇمىسقا جوعارى جالاقى ۇسىنىلىپ، جۇمىس تالابى دەگەن جەرگە قۇجاتتاردى رەتتەۋ، تەلەفون قوڭىراۋلارىنا جاۋاپ بەرۋ، كليەنتتەرمەن سويلەسۋ دەگەندەي جالپىلاما مىندەتتەر جازىلادى. ءارى جۇمىس بەرۋشىلەردىڭ مەكەنجايىنا دا نازار اۋدارۋدى ۇمىتپاعايسىزدار. ويتكەنى جۇزدەگەن حابارلاندىرۋدا بىرنەشە مەكەنجاي عانا كورسەتىلۋى مۇمكىن. دەمەك ءسانتۇرلى جۇمىس ورنىن ۇسىنىپ وتىرعاندار ءبىر عانا ۇيىم، دالىرەك ايتقاندا جەلىلىك ماركەتينگ بولۋى ابدەن ىقتيمال. جەلىلىكتەرگە الدانۋشىلاردىڭ ازايماي تۇرعاندىعىنا قاراعاندا جۇمىس ىزدەۋشىلەردىڭ باسىم كوپشىلىگى بۇعان كوڭىل اۋدارمايتىن كورىنەدى.

حابارلاندىرۋ بويىنشا قۋلىعىن اسىرعان جەلىلىكتەر سۇقباتقا شاقىرىلعان جۇمىس ىزدەۋشىلەرگە جاڭا ايلا-شارعىلارىن دايىندايدى. جۇمىس ىزدەۋشىلەردى وزدەرى جالعا الىپ وتىرعان كەڭسەگە جيناپ، انكەتا تولتىرتقىزىپ، ءدارىس وقيدى. ونىڭ بارىسىندا ءوزىن اسا سىپايى ءارى سەنىمدى ۇستاعان كومپانيا قىزمەتكەرى قانداي دا ءبىر تاۋاردى ساتۋ تۋرالى ءسوزدى مۇلدە قوزعاماستان، كومپانيامەن بىرگە تابىسقا جەتۋگە، بايۋعا بولاتىندىعى تۋرالى موتيۆاتسيالىق اڭگىمە ايتادى. كەلەسى كۇننەن باستاپ 4-5 كۇندىك سىناق مەرزىمىنەن وتۋىنە بولاتىنىن حابارلايدى. قالتاعا قول سالۋ مىنە وسى ساتتەن باستالادى. سەمينار، ترەنينگ ارقىلى وتەتىن سىناق مەرزىمىنە دەپ 2-3 مىڭ تەڭگەدەن جيناپ الادى. ترەنينگكە تولىق قاتىسىپ، جۇمىسقا قابىلدانعاندارعا اقشا قايتارىلادى، ال ءتۇرلى سەبەپتەرگە بايلانىستى ورتا جولدان توقتاتقاندار اقشاسىن الا المايدى دەگەن شارت قويىلادى. ەشتەڭەدەن كۇماندانباعان جۇمىس ىزدەۋشىلەر جەلىلىكتەردىڭ بىرنەشە مىڭ دوللارلىق تابىس، شەتەلگە ساياحات، جاقسى ءومىر، جايلى كۇي تۋرالى وتىرىكتەرىنە سەنە باستايدى. الايدا سىناق مەرزىمىنىڭ 3,4 كۇنىندە تاۋار ساتىپ الۋ، ونى باسقالارعا ساتۋ، ارتىنان ەكى ادامدى كومپانياعا اكەلۋ تۋرالى اڭگىمە قوزعالعاندا جۇمىس ىزدەۋشىلەر جەلىلىك ماركەتينگكە ۇرىنعاندارىن ءبىر-اق بىلەدى. قولىن ءبىر سىلتەپ، ترەنينگكە تولەگەن 2-3 مىڭ تەڭگەسىنە ساداقا ايتىپ، كەتە بارادى. بۇندايدا پوليتسياعا شاعىمدانۋدىڭ وڭ ناتيجە بەرەرى شامالى. وسىلايشا جەلىلىك كومپانيالار ەلدىڭ اقشاسى مەن جۇيكەسىن، باستىسى ۋاقىتىن شىعىنداپ، الداۋ ارەكەتتەرىن جالعاستىرا بەرەدى.

ول، ول ما؟ جەلىلىك بيزنەسكە كىرۋ ءۇشىن بىرنەشە ءجۇز مىڭدى ساناپ بەرىپ، جەر سيپاپ قالعاندار، قاڭىلتىرداي قۇنى جوق وتىرىك التىن القا، التىن ساعاتتاردى قىمباتقا ساتىپ الىپ، وپىق جەپ وتىرعاندار، جيعان-تەرگەنىنە بەلسەندى بيوقوسپالار ساتىپ الىپ، ونىسىن تەگىن وتكىزە الماي جۇرگەندەر قانشاما...

بۇل بيزنەستىڭ قورعاۋشىلارى جەلىلىك ماركەتينگتى قارجىلىق پيراميدالارمەن شاتاستىرماۋ كەرەكتىگىن ايتادى. ولاردىڭ پىكىرىنشە ەكەۋىنىڭ باستى ايىرماشىلىعى  العاشقىسىندا تاۋاردىڭ بولۋى. بىراق جەلىلىك ماركەتينگتىڭ كەز كەلگەن ءتۇرى ادامي پيراميدا قاعيداتى بويىنشا ارەكەت ەتەتىندىكتەن ەكەۋىنىڭ پالەندەي ايىرماشىلىعى از. ءبىر انىعى جەلىلىك ماركەتينگتە كول-كوسىر پايداعا پيراميدانىڭ جوعارعى جاعىنداعىلار عانا كەنەلەدى. ال تومەندەگىلەر سولاردىڭ قالتاسىن قالىڭداتۋعا جۇمىس جاسايدى. الماتىداي ۇلكەن قالادا وسى كاسىپتىڭ «قىزىعىن» تەك بىرنەشە ادام عانا كورەدى. ال قالعان جۇزدەگەن مۇمكىن مىڭداعان ادام تيىن-تەبەن عانا تابادى.

نارىق زاڭى بويىنشا كومپانيا تابىستىلىعىن ونىڭ ۇسىنعان تاۋارى مەن قىزمەتىنە دەگەن سۇرانىس انىقتايدى. ال جەلىلىك كومپانيالار ۇسىناتىن اتى دا، زاتى دا بەيمالىم تاۋارلار، بىرنەشە ءجۇز دوللار تۇراتىن التىن القا-ساعاتتار، بەلسەندى بيوقوسپالاردىڭ ومىرلىك ماڭىزى مەن قاجەتتىلىگى شامالى. سايكەسىنشە، ونى ساتىپ، كۇرەپ اقشا تابام دەۋ دە بوس اۋرەشىلىك. سوندىقتان جەلىلىكتەردىڭ وتىرىگىنە سەنىپ قالماس ءۇشىن جاي عانا ونىڭ تاۋارىنىڭ تانىمالدىعىنا نازار اۋدارسا بولعانى. ءتىپتى وسى بيزنەس ويلاپ تابىلعان امەريكانىڭ وزىندە جەلىلىك ساۋدا ءماز ەمەس. سوڭعى جىلدارداعى زەرتتەۋلەردىڭ قورىتىندىسىنا قاراعاندا الەم بويىنشا جەلىلىك ماركەتينگپەن اينالىسۋشىلاردىڭ ارقايسىسىنىڭ جىلدىق ورتاشا اينالىمى 2 مىڭ دوللار شاماسىندا عانا ەكەن. بۇل تازا تابىس ەمەس، جىلدىق اينالىم. ەندى تابىستىڭ قانشا ەكەنىن جوبالاي بەرىڭىز.

پسيحولوگتاردىڭ ايتۋىنشا جەلىلىك كومپانيا ديستريبيۋتورلارىنىڭ نەگىزىن تۇرعىنداردىڭ الەۋمەتتىك وسال توبى قۇرايدى. شىنىمەن دە تۇراقتى جۇمىسى جوق جاستار مەن زەينەتكەرلەردىڭ وسى كاسىپتى توڭىرەكتەپ جۇرگەندەرىن كوزىمىز ءجيى شالادى. نارىقتىڭ قاتال زاڭى جول جيەگىنە تىسقىرىپ تاستاعاندىقتان، بۇل جاندار تابىسقا جەتۋدى ماقسات تۇتاتىن – ورتا جەلىلىك ماركەتينگتەن جانعا مەدەۋ تاباتىن كورىنەدى. بۇل بيزنەستەن وپا تاپپاي، تاستاپ كەتكەندەردىڭ ءوزى ءومىردىڭ ءتۇرلى بۇرالاڭدارىندا مورالدىق قولداۋعا مۇقتاج بولىپ، نان تابۋ مۇمكىندىگىنىڭ نولگە تەڭ ەكەندىگىن بىلە تۇرا ايتەۋىر ءوزىن جالعىز سەزىنبەس ءۇشىن جەلىلىك كاسىپكە قايتا كەلىپ جاتاتىن جاعدايلار كەزىگىپ تۇرادى دەيدى ماماندار.

بىلتىر قازاقستاندا جەلىلىك ماركەتينگكە تىيىم سالۋ ۇسىنىلىپ، ۇكىمەت باسشىسىنا دەپۋتاتتىق ساۋال دا جولداندى. ۇكىمەت  «قازاقستاندا جەلىلىك ماركەتينگ كىزمەتى زاڭدىق تۇرعىدا رەتتەلگەن» دەپ جاۋاپ قاتىپ، باستاما قولداۋ تاپپادى. بۇگىندە جەكە كاسىپكەر رەتىندە تىركەلىپ، سالىعىن تولەپ، جۇمىس ىستەپ جاتقان جەلىلىك بيزنەس وكىلدەرى جەتەرلىك. ءتىپتى ولاردىڭ قىزمەتىنە زاڭمەن تىيىم سالىنعان كۇننىڭ وزىندە دە زاڭدى اينالىپ كەتەتىن جولداردىڭ تابىلارى حاق.

جۇمىس ىزدەگەندە نەمەسە تانىسىڭىز جۇمىس ۇسىنعاندا «تەز بايسىز»، «تابىستى بولاسىز» دەگەن ۋادەلەر ايتىلسا «ەكى شۇقىپ، ءبىر قاراپ»، اقىل تارازىسىنا سالىپ بارىپ شەشىم قابىلداعان ابزال. قارجىلىق ساۋاتتىلىعىمىزدى كوتەرسەك كەسە كولدەنەڭ شىققان وسىنداي كەلەڭسىزدىكتەر وزىنەن-اق كۇن تارتىبىنەن تۇسەر ەدى. سوندىقتان جەلىلىكتەرگە الدانباۋدىڭ امالى اۋەلى وزىمىزدەن ەكەنىن ۇمىتپايىق.

مەلىس سەيداحمەتوۆ

Abai.kz