كەشەلى بەرى «Whatsapp» الەۋمەتتىك جەلىسىندە قىتايدا تۇتقىندالعان قازاق ازاماتىنىڭ قازاسى تۋرالى اقپارات تارادى. وندا «Radio Free Asia» اگەتتىگىنە سىلتەمە جاسالعان ەكەن. ءبىز اتالعان ماتەريالدىڭ تۇپنۇسقاسىنا كوز جۇگىرتتىك.

سونىمەن ماقالادى نە جازىلعان؟ وسى سۇراققا ناقتى جاۋاپ بەرۋ ءۇشىن   اعىلشىن تىلىندە جازىلعان ماتەريالدى قازاق تىلىنە اۋدارا وتىرىپ، شولۋ جاساعاندى ءجون كوردىك.

«اۋەلى، قىتاي بيلىگى شىڭجاڭنىڭ سولتۇستىك-باتىسىنداعى ەتنيكالىق از ۇلتتار – قازاقتار مەن ۇيعىرلاردى قۋدالاۋدى جالعاستىرىپ جاتىر» (Chinese authorities in the northwestern region of Xinjiang are continuing their wave of arrests of ethnic minority Kazakhs and Uyghurs, sources in the regional told RFA on Wednesday.) دەپ جازادى «Radio Free Asia»  اگەنتتىگى.

قىتايدا بيىل وتكەن پارتيا سەزىنىڭ قارساڭىندا باستالعان قاربالاس ءالى جالعاسىپ جاتقان كورىنەدى. «RFA» سولاي دەيدى.

اتالعان دەرەككوزىنىڭ جازۋىنا قاراعاندا، جەرگىلىكتى پوليتسيا قىتايدىڭ بيلەۋشى كوممۋنيستىك پارتياسىنا سىن ايتقان ءاربىر ازاماتتىڭ، سونداي-اق، شەتەلمەن بايلانىسى بار، وندا دا تۋعان-تۋىستارى شەتەلدە تۇرىپ جاتقان قىتاي ازاماتتارىنىڭ قىر سوڭىنا تۇسكەن.

قانداي دا ءبىر سەبەپپەن تۇتقىندالعان ازاماتتاردىڭ دەنى تاربيەلەۋ مەكەمەلەرىنە جونەلتىلسە، كەيبىرى قىلمىستىق موتيۆپەن اباقتىعا جابىلعان.

ەڭ سوراقىسى - تۇرمەگە قامالعان ازاماتتار زورلىق-زىمبىلىققا ۇشىراعان. ءتىپتى، ۇرىپ-سوعۋدىڭ سوڭى ولىمگە اكەلىپ سوقتىرعان جاعدايلار دا بولعان.

بەكبولات تىلەۋحانمەن سۋرەتكە تۇسكەندەر تۇتقىندالىپ جاتىر

«تاعى ءبىر قازاقتىڭ ەركىن ازيا تىلشىسىنە ايتقان سزىنە سۇيەنسەك، ءۇرىمشى قالاسىنداعى جەكە كاسىپكەر ادىلبەك قاسىمبايۇلى نوۋتبۋگىنەن اقاۋ شىعىپ، جوندەتۋگە اپارعان. ال دۇكەننىڭ قىزمەتكەرى نوۋتبۋكتەن كوپتەگەن بەينەجازبالار مەن فوتولاردىڭ، سونىڭ ىشىندە قازاقستاندىق زاڭشىعارۋشىنىڭ سۋرەتتەرى ساقتالعانىن كورىپ، پوليتسياعا مالىمدەگەن (A second Kazakh source gave the example of Urumqi sole trader Adilbek Hasmubai, who was reported to police after he sent his computer to a repair shop and the shop assistant viewed photos and images of a Kazakhstan lawmaker stored on the hard drive, and reported him to police.)»، دەپ جازىلعان جوعارىداعى اقپاراتتا.

قازاقستاندىق دەپۋتات بەكبولات تىلەۋحان مىرزانىڭ قىتايعا ساپارلاپ، ونداعى قازاق جاستارىمەن كەزدەسۋ ۇيىمداستىرعانى جايلى وسىنىڭ الدىندا حابارلاعان ەدىك. وندا دا بەكبولات قانايۇلىنىڭ قحر-عا ناقتى قاي جىلى جاساعان ساپارى ەكەنى انىق ايتىلماعان.

«32 جاستاعى ادىلبەك نوۋتبۋگىن الۋعا بارعاندا، دۇكەندە كۇتىپ تۇرعان پوليتسيا قىزمەتكەرلەرى ونى تۇتقىنداپ اكەتكەن. ارتىنان ادىلبەكتىڭ بىرنەشە تانىسى دا تۇتقىندالعان. وعان سەبەپ، قازاقستان ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى بەكبولات تىلەۋحانمەن بىرگە تۇسكەن سۋرەتتەردىڭ نوۋتبۋكتە ساقتالىپ قالعانى (Adilbek, 32, was taken away by police in Urumqi, and several of his friends and associates were later also detained, after his computer was found to contain images of them posing in photographs with Kazakhstan Mazhilis member Bekbolat Tleukhan, who has spoken out about China's treatment of Kazakhs.), دەيدى «RFA».

سونداي-اق، ىلە قازاق اۆتونوميالىق وكرۋگىنىڭ تاچەن قالاسىنداعى ىسكە بايلانىستى 20 ادام تۇتقىندالعانى بەلگىلى بولدى. وعان قوسا، جەرگىلىكتى قازاق ازاماتتارىنىڭ قۇجاتتارىن تاركىلەۋ جۇمىستارى ءالى كۇنگە جالعاسىپ جاتىر.

ادىلبەك پوليتسيا قولىنان قازا تاپتى

ال كەشەلى-بەرى «Whatsapp» الەۋمەتتىك جەلىسى اقرىلى قىتايدا تۇتقىندالعان ادىلبەك قاسىمبايۇلىنىڭ پوليتسيا قولىنان قازا تاپقانى حابارلاندى.

«بەكبولات تىلەۋحانمەن سۋرەتكە تۇسكەنى ءۇشىن تۇتقىندالعان ۇرىمجىلىك قازاقتى قىتاي ساقشىلارى تۇرمەدe ۇرىپ ءولتىردى» دەيدى «Radio Free Asia» اگەتتىگىنىڭ قىتاي تىلىندەگى قىزمەتى. (http://www.rfa.org/mandarin/yataibaodao/shaoshuminzu/ql2-12252017123207.html )

ۇرىمجىلىك قازاق ساۋداگەر ادىلبەك قاسىمبايۇلى تۇتقىندالىپ، 7 ايدان سوڭ تۇرمەدە قايتىس بولعان. 24-جەلتوقسان كۇنى ءۇش پوليتسيا قىزمەتكەرى Əدىلبەكتىڭ ءمايىتىن ونىڭ زايىبىنا تاپسىرىپ بەرگەن ءارى ءمايىتتى تەزدەتىپ جەرلەۋدى بۇيىرعان. Əدىلبەكتىڭ جۇبايى جولداسىنىڭ ونە بويى جاراقاتتانىپ، كوگەرگەنىن، بەت الپەتىنىڭ ادام تانىعىسىز كۇيگە تۇسكەنىن كورگەن.

تۋىستارى ءمايىتتى اناتوميالىق ساراپتامادان وتكىزۋدى تالاپ ەتكەندە، پوليتسيا قىسىم جاساپ، قوقان-لوقى كورسەتكەن.

«Radio Free Asia» اگەتتىگىنىڭ اعىلشىن جانە قىتاي تىلدەرىندە تاراتقان اقپاراتىنىڭ اۋانى - وسى.

اۋدارعان نۇرزات توعجان

Abai.kz