الەم تۇرعىندارىنىڭ 20 پايىزىن (1,5 ميلليارد ادام)  قامتىپ وتىرعان فەيسبۋك الەۋمەتتىك جەلىسىنىڭ  نەگىزىن قالاعان الەمدەگى جاس ميللياردەر مارك تسۋكەربەرگتىڭ ومىرىنە كوز جۇگىرتسەك، جاستايىنان بىلىمگە قۇشتار بولىپ، ءوزىنىڭ  تاباندىلىعىنىڭ ارقاسىندا ماقساتىنا  جەتكەن  ونىڭ ءومىر جولى قىزىقتى دا، عيبراتقا تولى.

1984 جىلى امەريكالىق ەۆرەي وتباسىندا  دۇنيەگە كەلگەن ايگىلى فەيسبۋك جەلىسىنىڭ قوجايىنى مارك تسۋكەربەرگ 22 جاسىندا الەمدەگى ەڭ تانىمال بايلاردىڭ قاتارىنان ورىن الادى.

10 جاسىنان باستاپ كومپيۋتەرلىك باعدارلامالاردى يگەرگەن ءجاسوسپىرىم بالا وزىنە قاجەتتى  ويىن باعدارلامالارىن جاساعان. ونىڭ جۇلدىزى مۋزىكالىق پلەەر،  ياعني ءوز بەتىنشە  مۋزىكالىق ساباق  الۋعا ارنالعان «ءSىnapse» باعدارلاماسىن جاساعان ساتتەن باستاپ  جاندى دەسە دە بولادى. جاس بالانىڭ جۇمىسىنا Microsoft كومپانياسى قىزىعۋشىلىق تانىتىپ، وعان باعدارلاماسىن ساتۋ جونىندە  ۇسىنىس جاسايدى. الايدا ول ۇسىنىستان باس تارتىپ، كەيىننەن «ءSىnapse»-ءتى اشىق قولدانىسقا قويادى.

جاسىنان ماتەماتيكا مەن جاراتىلىستانۋ پانىنە بەيىم بولعان وعان شەت تىلدەرىن مەڭگەرۋ كوپ قيىندىق اكەلگەن جوق. بۇگىندە مارك فرانتسۋز، لاتىن، ەجەلگى گرەك جانە يۆريت، قىتاي تىلدەرىن جەتىك مەڭگەرگەن.

الەۋمەتتىك جەلى اشۋ يدەياسى مەكتەپ قابىرعاسىندا جۇرگەن كەزدەن باستاپ قالىپتاسقان ەكەن. وقۋشى مارك سىنىپتاستارىنىڭ ءتىزىمىن جاساپ، مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ كومپيۋتەرلىك انىقتاماسىن دايىندايدى. سىنىپتاس دوستارى تالاپتى قۇرداستارىنىڭ تالانتىنا ءتانتى بولىپ، ونى «The Focebook» («كىتاپ بەتى») دەپ اتاعان.

گارۆارد ۋنيۆەرسيتەتىنە وقۋعا تۇسكەن كەزدە دە ءوز  قاتارلاستارىن ءوز قابىلەتىمەن تاڭقالدىرۋ ادەتىنەن  ءبىر  تانعان جوق. مارككە «ونەر تاريحى» ءپانى بويىنشا 500 كارتينكا  تاريحىنان ەمتيحان تاپسىرۋ كەرەك بولدى. ۋاقىت تىعىز. ەمتيحانعا ەكى-اق ساعات قالدى. تىعىرىقتان شىعۋدىڭ جولىن ىزدەگەن مارك بارلىق سۋرەتتەردى ءوزى جاساعان جەلىگە سالىپ، ستۋدەنتتەردەن ءار كارتيناعا تۇسىنىك بەرۋىن سۇرايدى. ەكى ساعاتتىڭ ىشىندە ماركتىڭ ويى جۇزەگە اسىپ، سىناقتان ءساتتى وتەدى.

ال  كەزەكتى سايتىن جاساۋ كەزىندە ول ۋنيۆەرسيتەت سايتىن بۇزىپ، ونداعى فوتولاردى ءوز پورتالىنا ورنالاستىرادى. ۋنيۆەرسيتەت اكىمشىلىگى ستۋدەنتتى حاكەرلىك ارەكەتى ءۇشىن ايىپتاپ، ونىڭ جەلىسىن جابادى. وسى  وقيعادان كەيىن ونىڭ ويىنا الەۋمەتتىك جەلى اشۋ جونىندە وي كەلەدى. سايت جاساۋ جۇمىسىنا  تسۋكەربەرگتىڭ بىرنەشە كۋرستاستارى قاتىسادى. ماركتىڭ ايتۋىنشا الەۋمەتتىك جەلى جەتى كۇن ىشىندە جاسالىپ بىتكەن ەكەن.

كەيىننەن جوعارى كۋرستا وقيتىن اعايىندى ۋينكلوۆوس پەن داۆيا نارەندرا يدەيامىزدى ۇرلادى دەپ ماركتى ايىپتايدى. ولار وزدەرى قۇرىپ جاتقان جەلىنىڭ جۇمىسىن اياقتاۋ ءۇشىن ماركتى جالداعان ەدى. ولاردىڭ ايتۋىنشا، مارك تاپسىرىستى تولىق اياقتاماي، ولاردىڭ يدەياسىن ءوز باعدارلاماسىنا پايدالانعان. مارك ولاردىڭ ايىبىن مويىندامايدى. الايدا 2009 جىلى سوتقا جەتكەن ءىستى باسۋ ۋشىقتىرماۋ ءۇشىن   مارك ايىپتاۋشى جاققا 45 ملن. دوللار تولەيدى. ءبىر سوزىندە م.تسۋكەربەرگ: «ءبىر جاۋ تاپپاي، 500 ملن. دوس تابۋ مۇمكىن ەمەس»، - دەگەن ەدى.

دەگەنمەندە قاۋىرت دامىعان بيزنەس مول قاراجاتتى قاجەت ەتەدى. ماركتىڭ جوباسىنا قاراجات  تارتۋى ءوز الدىنا ءبىر ۇلكەن اڭگىمە. 2013 جىلى Focebook-تىڭ ءبىر جىلدىق تابىسى 1,5 ميللياردقا كوتەرىلەدى. 2006 جىلى تسۋكەربەرگ سايتى    750 ملن. دوللارعا ساتۋدان باس تارتقان ەدى. 2014 جىلى اتالمىش جەلىنىڭ نارىقتىق قۇنى – 150 ميللياردقا جەتەدى.

بۇگىندە 1,5 ميللياردتان استام اكاۋانتى بار «فەيسبۋك»  الەۋمەتتىك جەلىسىن قىتاي مەن ءۇندىستاننان كەيىنگى حالىق سانى كوپ «مەملەكەت» دەپ تە اتايدى.

الەمگە ايگىلى مارك تسۋكەربەرگ   7 بولمەلى كوتتەدجدە قاراپايىم ءومىر سۇرۋدە. 2010 جىلدان باستاپ مارك ءوزىنىڭ 50 پايىز تابىسىن قايىرىمدىلىق شاراسىنا جۇمسايتىن فيلانتروپيكالىق كومپانياعا كىرگەن.

ساناۋلى جىلدار ىشىندە  ۇلكەن تابىسقا جەتكەن مارك ءوز قۇپياسىن اشۋعا جانە  باسقاعا  اقىل-كەڭەس بەرۋگە اسىعار ەمەس.

دەگەنمەندە ءار ادام ءوز كاسىبىن جان – تانىمەن  سۇيەتىن بولسا، مول بايلىق ادامدى ءوزى ىزدەپ تاباتىنىن مارك تسۋكەربەرگتىڭ ءومىر جولى دالەلدەپ وتىر.

داۋلەت تىلەۋبەرديەۆ، سەمەي قالاسى

Abai.kz