الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋ ديناميكاسىنىڭ قانات جايۋىنا كەدەرگى كەلتىرەتىن بىرنەشە فاكتور بار. سونىڭ ءبىرى - سىبايلاس جەمقورلىق. جالپى سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىلدىڭ بىرنەشە ءادىسى بار. ماماندار بولسا بۇل رەتتە پرينتسيپتىك جانە جۇيەلى سيپات بولسا، ىندەتتىڭ بۇل ءتۇرىن جويۋعا بولاتىنىن العا تارتادى. ال زاڭدىلىقتى قامتاماسىز ەتۋ – اسا ماڭىزدى مىندەت. الايدا سول زاڭدىلىقتار قانشالىقتى ساقتالىپ ءجۇر، وڭىرىمىزدە سىبايلاس جەمقورلىقتىڭ الدىن-الۋ باعىتىنداعى جۇمىستاردىڭ ناتيجەسى قانداي؟ وسى جانە باسقا دا سۇراقتارعا جاۋاپ الۋ ماقساتىندا، قر مەملەكەتتىك قىزمەت ىستەرى جانە سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل اگەنتىگىنىڭ ماڭعىستاۋ وبلىسى بويىنشا دەپارتامەنتىنىڭ باسشىسى، ادەپ جونىندەگى كەڭەس ءتورايىمى جاننازاروۆا نۇرگۇل الماسقىزىمەن سۇحباتتاسقاندى ءجون كوردىك.

 - نۇرگۇل الماسقىزى، ەلباسى بيىلعى جولداۋىندا جۇزەگە اسىرىلۋى ءتيىس نەگىزگى 10 باعىتتى ايقىنداپ بەردى. ءوزىڭىز قانداي وي ءتۇيدىڭىز؟

- جولداۋمەن مۇقيات تانىسىپ شىقتىم. بيىلدىڭ وزىندە الدىمىزدا ۇلكەن مىندەتتەر تۇر. ماسەلەن، 8-ءشى باعىتقا توقتالىپ وتەتىن بولساق، مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ اقپاراتتىق جۇيەلەرىنىڭ ينتەگراتسياسى «ءبىر ءوتىنىش» قاعيداتى بويىنشا جەكەلەگەن مەملەكەتتىك قىزمەت كورسەتۋدەن كەشەندى قىزمەت كورسەتۋگە كوشۋگە مۇمكىندىك بەرەتىنىن، اكىمشىلىك شىعىنداردى ازايتۋ ءۇشىن  ۆەدومستۆوعا باعىنىشتى ناقتى قاجەتتى ۇيىمداردى مۇمكىندىگىنشە بىرىكتىرىپ، بوساعان قاراجاتتى مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ فاكتورلىق-بالدىق شكالاعا نەگىزدەلگەن جاڭا ەڭبەكاقى جۇيەسىن ەنگىزۋگە باعىتتاۋ قاجەتتىگى ايتىلدى. وسىلايشا ورتالىقتاعى جانە وڭىرلەردەگى مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر جالاقىسىنىڭ ديسپروپورتسياسىن قىسقارتادى، سونداي-اق جۇمىستىڭ سيپاتى مەن تيىمدىلىگى ەسكەرىلمەك. بۇل رەتتە ۇكىمەتكە مەملەكەتتىك قىزمەت ىستەرى اگەنتتىگىمەن بىرلەسىپ، 2018 جىلى ورتالىق جانە جەرگىلىكتى مەملەكەتتىك ورگانداردا وسى جۇيەنى ەنگىزۋدىڭ پيلوتتىق جوبالارىن ىسكە اسىرۋ تاپسىرىلدى. ياعني، بۇل رەتتە سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەس كەشەندى جانە جۇيەلى سيپات الىپ وتىرعاندىعىن اڭعارۋعا بولادى.

- ايماقتا سىبايلاس جەمقورلىقتىڭ الدىن-الۋ بويىنشا اتقارىلعان جۇمىستار تۋرالى نە ايتار ەدىڭىز؟

- ستاتيستيكاعا كوز جۇگىرتەتىن بولساق، وتكەن جىلى سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ساۋاتتاندىرۋ جانە مەملەكەتتىك قىزمەتتىڭ وڭ ءيميدجىن قالىپتاستىرۋ ماقساتىندا 812 ءىس-شارا ۇيىمداستىرىلىپ، جالپى سانى 230 417 ادام قامتىلدى. اتاپ ايتقاندا سەمينارلار جانە لەكتسيالار - 631, دوڭگەلەك ۇستەلدەر - 34, فورۋم جانە كونفەرەنتسيالار - 24, ينتەللەكتۋالدىق كونكۋرستار - 17, فلەشموبتار - 9, سپورتتىق ءىس-شارالار - 38 جانە بۇقارالىق اكتسيالار - 59. ايتا كەتۋ كەرەك، 2017 جىلى الدىڭعى 2016 جىلمەن سالىستىرعاندا، اتقارىلعان ءىس-شارالار ەكى ەسە كوپ بولدى. ارينە، كورسەتكىش قۋعان جوقپىز، ءبىزدىڭ ۇجىم ءۇشىن جاسالعان جۇمىستار ماڭىزدى بولدى. ونىڭ ىشىندە نەگىزگى كۇش جىگەرىمىزدى سىبايلاس جەمقورلىقتىڭ الدىن-الۋعا جۇمسادىق.

- ناقتى قانداي شارالار، قانشا ادام تارتىلدى، اتاپ وتسەڭىز؟

- كەلتىرەتىن مىسال جەتىپ ارتىلادى. اقتاۋ قالاسىنىڭ  تەڭىز  جاعالاۋىندا  1000-عا جۋىق قوعامنىڭ ءتۇرلى ماقساتتى توپتاردىڭ وكىلدەرىن قامتىعان «پاراسىز بولاشاققا.بىرگە!» اتتى شارا ءوتتى. وندا ادىلبەك نيازىمبەتوۆ، ناتاليا سولوديلوۆا سەكىلدى اتاقتى سپورتشىلار رەسپۋبليكالىق  سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى اكتسيانى قولداۋعا شاقىردى. سونىمەن قاتار، ش.ەسەنوۆ اتىنداعى كاسپي مەملەكەتتىك تەحنولوگيالار جانە ينجينيرينگ جانە ماڭعىستاۋ گۋمانيتارلىق-تەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتتەرى ستۋدەنتتەرىنىڭ قاتىسۋىمەن 3000-عا جۋىق ادامدى قامتىعان «ادال بول!» رەسپۋبليكالىق اكتسياسى شەڭبەرىندە جاستارمەن فلەشموبتار ۇيىمداستىرىلىپ، ارنايى دايىندالعان بەينەروليكتەر عالامتورداعى الەۋمەتتىك جەلىلەرگە ورنالاستىرىلدى. بۇدان بولەك قر پرەزيدەنتى  جانىنداعى مەملەكەتتىك  باسقارۋ  اكادەمياسىنىڭ ۆيتسە - رەكتورى ءالتايىر احمەتوۆ تۇپقاراعان  اۋدانى اقشۇقىر  اۋىلىنداعى  م.ابدىحالىقوۆ  اتىنداعى مەكتەپ گيمنازياسىنىڭ جوعارى سىنىپ وقۋشىلارمەن كەزدەسىپ، «ادال  ۇرپاق» ەرىكتى  مەكتەپ  كلۋبىنىڭ  جۇمىسىمەن  تانىستى. بۇل كەزدەسۋگە بارلىعى 500-دەي وقۋشى قاتىستى. مۇنايلى  اۋدانىنىڭ  №5 ورتا  مەكتەبىندە  سىبايلاس  جەمقورلىققا قارسى كەڭەيتىلگەن فورۋم ۇيىمداستىرىلدى. ءىس-شاراعا اگەنتتىكتەن، اۋماقتىق دەپارتامەنت باسشىلىعى، اۋدان اكىمى، وبلىستىق ءبىلىم باسقارماسى، ءدىن وكىلدەرى، ارداگەرلەر قاۋىمداستىعىنىڭ  مۇشەلەرى، اۋداننىڭ ورتا ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىنىڭ باسشىلارى جانە مەكتەپ مۇعالىمدەرى قاتىستى. ءىس-شارا بارىسىندا قوناقتارعا مەكتەپ قابىرعاسىنىڭ ەلباسى كابينەتىمەن جانە ۇلى وتان سوعىسى ارداگەرلەرىنە ارنالعان مۇراجايمەن، سونىمەن  قاتار «ادال ۇرپاق» ەرىكتى مەكتەپ كلۋبىنىڭ جۇمىستارى مەن «پاراساتتى ازامات» بۇرىشتارى تانىستىرىلدى. فورۋم «ادال  ۇرپاق» ەرىكتى جاستار كلۋبى مۇشەلەرىنىڭ «سىبايلاس جەمقورلىققا جول جوق!» فلەشموبىمەن  اياقتالدى. مۇنداي شارالار بيىل دا جالعاساتىنى ءسوزسىز.

- باق وكىلدەرى مەن مەملەكەتتىك ورگاندار قىزمەتشىلەرى اراسىندا ۇيىمداستىرىلعان ءتۇرلى بايقاۋلار تۋرالى ايتساڭىز؟

- مۇنداي شارالاردى ۇيىمداستىرۋ جاقسى داستۇرگە اينالدى. ەسەپتىك كەزەڭدە اۋماقتىق دەپارتامەنت تاراپىنان قوعامدا سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى مادەنيەتتى قالىپتاستىرۋ ماقساتىنداعى «اشىق كەلىسىم» تالاپتارىن ورىنداۋ شەڭبەرىندە، باق وكىلدەرى اراسىندا «ۇزدىك تەلەسيۋجەت» جانە «ۇزدىك ماقالا» نوميناتسيالارى بويىنشا بايقاۋ ۇيىمداستىرىلدى. ناتيجەسىندە 12 ۇمىتكەردىڭ 6-ى ۇزدىك دەپ تانىلىپ، اگەنتتىك وكىلىنىڭ قاتىسۋىمەن وتكەن سالتاناتتى جيىندا دەپارتامەنت اتىنان ماراپاتتالدى. بۇدان باسقا، 23 ماۋسىم قر مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر كۇنىنە وراي، مەملەكەتتىك ورگاندار قىزمەتكەرلەرىنىڭ اراسىندا «ۇزدىك ۇسىنىس» جانە «ۇزدىك اۆتورلىق ماقالا» نوميناتسيالارىنىڭ جەڭىمپازدارى انىقتالدى. وعان جالپى سانى 30 ماتەريال ءتۇسىپ، ولاردىڭ اراسىندا ۇزدىك دەپ تانىلعان 6 مەملەكەتتىك قىزمەتشى ماراپتتالدى. مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ وڭ ءيميدجىن قالىپتاستىرۋ جانە مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر اراسىندا سالاۋاتتى ءومىر-سالتىن ناسيحاتتاۋ ماقساتىندا، 30 مەملەكەتتىك ورگان جانە 700-گە جۋىق ادام قاتىسقان مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر اراسىنداعى سپارتاكيادا ءوتىپ، 8 سپورت تۇرىنەن ءوزارا مىقتىلار انىقتالدى. اتاپ ايتقاندا: دويبى، شاحمات، شاعىن فۋتبول، ءجۇزۋ، ەرلەر جانە ايەلدەر ۆولەيبولى، قول كۇرەسى، گىر تاسىن كوتەرۋ، ۇستەل تەننيسى. بۇدان بولەك 200-دەن استام مەملەكەتتىك قىزمەتشى قاتىسقان سالتاناتتى جيىندا وبلىستىق تەلەارنامەن بىرلەسىپ دايىندالعان «مەملەكەتتىك قىزمەت – مەرەيلى مىندەت!» اتتى بەينەروليك جۇرتشىلىقتىڭ نازارىنا ۇسىنىلىپ، مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ قىزمەتكەرلەرى «ۇزدىك مەملەكەتتىك قىزمەتشى» ءتوس بەلگىسىمەن، وبلىس اكىمىنىڭ گراموتالارىمەن ماراپاتتالدى. سالتاناتتى جيىن مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ «ەكى جۇلدىز» جوباسى شەڭبەرىندەگى وڭىردەگى ونەر جۇلدىزدارىمەن بىرلەسكەن دۋەتتەگى كونتسەرتىنە جالعاستى. وسىنداي ءىس-شارالار، وبلىستىڭ  بارلىق  قالا جانە اۋداندارىندا  ۇيىمداستىرىلىپ، انت بەرۋ، مادەني-بۇقارالىق، سپورتتىق جارىستار، ۆەلوجۇگىرىس، ت.ب. ءىس-شارالارمەن سۇيەمەلدەنىپ، بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا كەڭىنەن جاريالاندى. 2017 جىلدىڭ 29 قىركۇيەگىندە № 2 «ارناۋلى الەۋمەتتىك قىزمەتتەر كورسەتۋ ورتالىعى» مەكەمەسىندە ءبىزدىڭ دەپارتامەنتتىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن قايىرىمدىلىق اكتسياسى ءوتتى. اكتسياعا مەملەكەتتىك ورگاندار باسشىلارى، ءماسليحات دەپۋتاتتارى، ساياسي پارتيالاردىڭ، ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردىڭ، ەتنومادەني جانە ءدىني بىرلەستىكتەردەن 120-عا جۋىق وكىلدەرى قاتىستى. جانە ايتارىم بۇل اقتسيا ءبىر جولعى عانا ەمەس، ۇنەمى جالعاسىن تابادى. مىسالى، ءار مەرەكەلەردە قارتتار ۇيىنە بارىپ قاريالاردى قۇتتىقتاپ، اراسىندا كونتسەرتتەر، تەاترلارعا اپارىپ تۇرامىز.

- سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى قۇرىلعان موبيلدىك توپ جۇمىسى تۋرالى نە ايتار ەدىڭىز؟

- موبيلدىك توپ وتكەن جىلى 9 ناۋرىزدا قۇرىلدى. ونىڭ قۇرامىنا مەملەكەتتىك ورگاندار، ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار، «نۇر وتان» پارتياسى، وڭىرلىك كاسىپكەرلەر پالاتاسى، جۋرناليستەر مەن بلوگەرلەر كىردى. جالپى موبيلدىك توپتى قۇرۋداعى نەگىزگى ماقسات - تۇرعىندارعا ەلباسى جولداۋىنىڭ بەسىنشى باسىمدىعىندا كورسەتىلگەن سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىلدى كۇشەيتۋگە قاتىستى باسىم-باعىتتاردى ءتۇسىندىرۋ عانا ەمەس، سونىمەن قاتار ازاماتتاردىڭ ارىز-شاعىمدارىن جەدەل تۇردە قابىلداۋ بولىپ تابىلادى. وسى ۋاقىتقا دەيىن موبيلدىك توپ تۇرعىندار جانە ەڭبەك ۇجىمدارىمەن 243 كەزدەسۋ مەن قوعامدىق قابىلداۋ وتكىزىپ، ناتيجەسىندە جالپى سانى 38 787 ادام قامتىلدى. ناتيجەسى دە جوق ەمەس. ءبىر عانا مىسال، تۇپقاراعان اۋدانى اقشۇقىر اۋىلى اكىمىنە قاتىستى شەشىمىن تاپپاي جاتقان الەۋمەتتىك ماسەلەلەر جانە اكىمگە جەكە قابىلداۋعا كىرۋگە مۇمكىن ەمەستىگى تۋرالى شاعىمدار ءتۇسىپ، اۋماقتىق دەپارتامەنت تاراپىنان ءتيىستى ۇسىنىس وبلىس اكىمى اپپاراتىنىڭ باسشىسى جانە اۋدان اكىمىنە جولدانىپ، اۋىلدىڭ بۇرىنعى اكىمىنە ءتيىستى شارا قابىلداندى. الداعى ۋاقىتتا موبيلدىك توپ قوعامدا سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى مادەنيەتتى قالىپتاستىرۋ باعىتىندا جۇمىسىن جالعاستىرا بەرەدى.

- بىلۋىمىزشە ارنايى مونيتورينگتىك توبى دا قۇرىلعان بولاتىن. ول قانداي ماقساتتا قۇرىلعان ەدى؟

- ماڭعىستاۋ وبلىسى اكىمدىگىنىڭ 29.03.2015 جىلعى № 297 قاۋلىسىمەن «قر 2015-2025 جىلدارعا ارنالعان سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ستراتەگياسىن ىسكە اسىرۋ جانە كولەڭكەلى ەكونوميكاعا قارسى ءىس-قيمىل جونىندەگى ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ 2015-2017 جىلدارعا ارنالعان ءىس-شارالار جوسپارى» بەكىتىلىپ، اكىمدىككە قاراستى باسقارمالار، قالا-اۋدان اكىمدىكتەرىنە جانە وبلىس اۋماعىنداعى وزگە دە مەملەكەتتىك ورگاندارعا ءتيىستى تاپسىرمالار جۇكتەلگەن بولاتىن. وسى جوسپاردىڭ ورىندالۋ بارىسىن سىرتقى تالداۋ جانە باعالاۋ بويىنشا دەپارتامەنتتىڭ 17.11.2016 جىلعى №58 بۇيرىعىمەن مۇددەلى مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ، قوعامدىق ۇيىمداردىڭ جانە باق وكىلدەرى اراسىنان قۇرالعان ارنايى مونيتورينگتىك توبى ءوز جۇمىسىن باستادى. وتكەن جىلى 9 ءماجىلىس وتكىزىلدى. ال مونيتورينگ بارىسىندا انىقتالعانداي، جوسپاردىڭ ورىندالىسىنا جاۋاپتى مەملەكەتتىك ورگاندارمەن كەيبىر تاپسىرمالاردىڭ ورىندالماعاندىعى جانە ءفورمالدى تۇردە ورىندالۋ فاكتىلەرى بەلگىلى بولدى. ماسەلەن ۆەتەريناريا، ءبىلىم، جولاۋشىلار كولىگى جانە اۆتوموبيل جولدارى جانە وزگە دە باسقارمالار جوسپارداعى كەيبىر تاپسىرمالاردى ورىنداماعان، رەسمي سايتتارىنداعى حالىق ءۇشىن قاجەتتى ماعلۇماتتار جوق نەمەسە ەسكىرگەن مالىمەتتەر ورنالاستىرىلعانىنا مونيتورينگ جۇرگىزىلىپ، ونىڭ قورىتىندىسىمەن ءتيىستى شارالار قابىلدانىپ، كەمشىلىكتەر جويىلدى. سونىمەن قاتار، سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ستراتەگيانى ىسكە اسىرۋ بويىنشا 2018-2020 جىلدارعا ارنالعان ءىس-شارالار جوسپارى تالقىلاندى. ونىڭ اياسىندا، مۇگەدەكتەر ءۇشىن جەكە وڭالتۋ بويىنشا باعدارلامالىق جاردەم الۋ، ەمدەلۋ-ساۋىعۋ دەمالىس ورىندارىنا جولدامالار بەرۋ، مۇگەدەكتەرگە قاجەتتى قۇرالداردى الۋ ۇردىستەرىنىڭ جۇرگىزىلۋىنىڭ ايقىندىلىعىن جانە وسى سالاداعى ۋاكىلەتتى مەكەمەلەر مەن ۇيىمداردىڭ جۇمىسىنىڭ اشىقتىعىن قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا اتالعان ۇردىستەردىڭ جۇزەگە اسىرىلۋى تۋرالى ءتيىستى اقپاراتتاردى ءار توقسان سايىن ولاردىڭ رەسمي پورتالدارىندا جاريالاپ وتىرۋ جانە ولاردىڭ جاريالانۋىنا تۇراقتى نەگىزدە مونيتورينگ جۇرگىزىپ وتىرۋ تاجىريبەسىن ەنگىزۋ قاجەتتىگى ايتىلدى. تاجىريبەدە، دەنساۋلىعىنا بايلانىستى كۆوتا ارقىلى باسقا قالالارعا بارىپ ەمدەلۋ (وتا جاساتۋ جانە ت.ب.) ماسەلەسىنىڭ قيىندىق تۋعىزۋىنا، ياعني ۇزاق ۋاقىت كۇتۋگە تۋرا كەلەتىندىگىنە بايلانىستى لاۋازىمدى تۇلعالاردىڭ زاڭسىز سىياقى الىپ، بىرەۋلەرگە زاڭسىز ارتىقشىلىق كورسەتۋى ارقىلى ازاماتتاردىڭ كەزەكتەرىن جىلجىتىپ، كۆوتا جولداماسىن بەرۋ جولىمەن سىبايلاس جەمقورلىق تاۋەكەلدەرىنە جول بەرمەۋى ماقساتىندا، اتالعان سالانى قاداعالاۋ بويىنشا ۋاكىلەتتى ورگانمەن وسى ماسەلەگە قاتىستى ۇنەمى مونيتورينگ جۇمىستارىن جۇرگىزىپ وتىرۋدى، سونداي-اق، ناتيجەلەرى جونىندە ءتيىستى اقپاراتتار ۇسىنىپ وتىرۋدى وسى جوسپار اياسىندا مىندەتتەۋدى قامتاماسىز ەتۋ تۋرالى ءتيىستى ۇسىنىستار ەنگىزىلدى.

- كوپتەگەن مەملەكەتتىك ورگاندار باق تىعىز قارىم-قاتىناس ورتانۋعا اسىقپايتىنى بەلگىلى. ال ءسىزدىڭ دەپارتامەنت جۋرناليستەرمەن كەز-كەلگەن ۋاقىتتا جۇمىس جاساۋعا دايىن دەپ ايتا الار ما ەدىڭىز؟

- ارينە. ءبىزدىڭ ەسىگىمىز جۋرناليستەر ءۇشىن ءاردايىم اشىق. ءوز قۇزىرەتتىلىگىمىزگە بايلانىستى، كەز-كەلگەن اقپاراتتى دەر كەزىندە بەرۋگە دايىنبىز. بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا كەڭ اۋقىمدى ناسيحات جۇرگىزۋ  ارقىلى ازاماتتاردىڭ ساناسىنا سىبايلاس جەمقورلىقتىڭ كەز-كەلگەن تۇرىنە توزبەۋشىلىكتى ءسىڭىرۋ قاجەت دەگەن ۇستانىمدى باستى نازاردا ۇستاۋعا تىرىسامىز. ماسەلەن، وتكەن جىلى 8 قاراشادا وڭىرلىك كوممۋنيكاتسيالار قىزمەتىندە ۇيىمداستىرىلعان بريفينگتە بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى وكىلدەرىمەن كەزدەستىم. نەگىزىنەن بريفينگ «100 ناقتى قادام ۇلت جوسپارىنىڭ وڭىردەگى ورىندالىسى» تاقىرىبىنا ارنالدى. بريفينگتە اۋماقتىق دەپارتامەنت قىزمەتىنىڭ نەگىزگى باسىم-باعىتتارىنىڭ 2017 جىلدىڭ 10 ايىنىڭ قورىتىندىسى تۋرالى بايانداما جاساپ، جۇرتشىلىقپەن كەرى بايلانىس مەحانيزمدەرىن جەتىلدىرۋ باعىتىندا اۋماقتىق دەپارتامەنتتە اشىلعان 8707 170 1424 شۇعىل جەلىسى حالىققا جاريالاندى. سونداي-اق، 22 قاراشادان باستاپ وبلىستىق «ماڭعىستاۋ» تەلەارناسىمەن بىرلەسىپ اۋماقتىق  دەپارتامەنتتىڭ  جاڭا «مەملەكەتتىك قىزمەت حابارشىسى» اتتى اپتالىق تەلەجوباسىنىڭ العاشقى باعدارلاماسى ەفيرگە شىقتى.  تەلەجوبا ماقساتى قوعامدا مەملەكەتتىك قىزمەتتىڭ وڭ ءيميدجىن جانە سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى مادەنيەتتى قالىپتاستىرۋ. سونداي-اق، 7 جەلتوقساندا م.وسكىنباەۆ اتىنداعى وبلىستىق فيلارمونيادا حالىقارالىق سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەس كۇنى اياسىندا مەملەكەتتىك ورگاندار، ۇكىمەتتىك ەمەس، ەتنومادەني، ءدىني، جاستار، ارداگەرلەر ۇيىمدارى، باق وكىلدەرىنىڭ، ءماسليحات دەپۋتاتتارىنىڭ قاتىسۋىمەن جالپى سانى 200-دەن استام ادامدى قامتىعان سالتاناتتى ءىس-شارا ۇيىمداستىرىلدى. اتالعان ءىس-شارا بارىسىندا 2017 جىلى قوعامدا سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى مادەنيەتتى قالىپتاستىرۋعا قوسقان ۇلەسى ءۇشىن قوعامدىق ۇيىمداردىڭ، ەتنومادەني، ءدىني بىرلەستىكتەردىڭ، مادەنيەت، ءبىلىم بەرۋ سالاسىنىڭ، مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ، باق وكىلدەرى وبلىس اكىمى جانە اۋماقتىق دەپارتامەنت  باسشىسىنىڭ اتىنان ماراپاتتالىپ، ونەر ۇجىمدارىنىڭ كونتسەرتى جانە سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى مادەنيەتتى قالىپتاستىرۋعا ۇندەيتىن جاڭاوزەن قالاسى شىعارماشىلىق جاستار ۇجىمىنىڭ تەاترلاندىرىلعان قويىلىمى جۇرتشىلىقتىڭ نازارىنا ۇسىنىلدى.

- كوشەلەردە تانىمال تۇلعالار بەينەلەنگەن فلايەرلەر مەن بيلبوردتار كوبەيگەن سياقتى. ناتيجە بولارىنا سەنىمدىسىز بە؟

- ارينە ناتيجە بولارىنا سەنىمدىمىز. وسى ارقىلى اۋقىمدى شارالاردان تىس قالماي، زاڭسىز ارەكەتتەرگە قارسى تۇرۋعا شاقىرامىز. بۇل كەز-كەلگەن ادامعا وي سالادى دەگەن ويدامىز. سوندىقتان دا، مۇنداي باستامالار ءالى دە جالعاسا بەرەتىنى ءسوزسىز. نەگىزىنەن بۇل شارالار وتكەن جىلى دەپارتامەنت تاراپىنان باستاۋ العان بولاتىن. سونىڭ ءبىرى «ەسىكتەن ەسىككە» دەپ اتالاتىن جوبا. اتاپ ايتقاندا، سىبايلاس جەمقورلىق ءۇشىن اكىمشىلىك جانە قىلمىستىق  جاۋاپكەرشىلىك قاراستىرىلعانىن ەسكە سالۋ، 1424 Call-ورتالىعى تۋرالى اقپارات ەلىمىزگە بەلگىلى تۇلعالار سەرىك ساپيەۆ، ارۋجان ساين، ءاسانالى ءاشىموۆ، ەسكەندىر حاسانعاليەۆ، روزا رىمباەۆا سياقتى بەدەلدى جوعارى وقۋ ورىندارى باسشىلارى مەن بەلگىلى قوعام قايراتكەرلەرىنىڭ بەينەلەرى بەينەلەنگەن فلايەرلەر مەن بۋكلەتتەر، وبلىستاعى كوممۋنالدىق قىزمەتتەردىڭ تولەم تۇبىرتەكتەرى ارقىلى ابونەنتتەرگە جۇيەلى تۇردە تاراتىلۋدا. تۇرعىندارعا تولەم تۇبىرتەكتەرى ارقىلى 1 650 348 فلايەر جانە بۋكلەت تاراتىلىپ، قوعامدىق ورىنداردا، مەكەمەلەردە  53 500-دەي پلاكات ورنالاستىرىلدى. سونىمەن بىرگە، جوعارىدا ايتىلعان تۇلعالار جانە 1424 Call-ورتالىعى بەينەلەنگەن 65 باننەر وبلىستاعى قالا جانە اۋدانداردىڭ ەلدى-مەكەندەردەگى جۇرتشىلىققا قولجەتىمدى ورىنداردا ورنالاستىرىلدى. بۇعان قوسا، وبلىستىڭ ورتا وقۋ ورىندارىندا قر ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ باعدارلاماسىمەن بەكىتىلگەن 146 مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ ەرىكتى «ادال ۇرپاق» كلۋبتارى (كلۋب مۇشەلەرىنىڭ سانى – 50 033) جانە 436 «پاراساتتى ازامات» بۇرىشتارى اشىلىپ، مەكتەپ وقۋشىلارىنا رۋحاني-پاتريوتتىق جانە سىبايلاس جەمقورلىققا مۇلدەم توزبەۋشىلىك باعىتىنداعى  تاربيە جۇمىستارى جۇيەلى تۇردە جۇرگىزىلۋدە.

- «ازاماتتىق باقىلاۋ» جانە «وڭىرلىك جوبا» اتتى شارالار اياسىندا قانداي جۇمىستار وتكىزىلدى؟ 

- وتە ورىندى سۇراق. 2017 جىلدان باستاپ، اۋماقتىق  دەپارتامەنتتىڭ  مەملەكەتتىك  الەۋمەتتىك تاپسىرىسىمەن قوعامدا سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى مادەنيەتتى قالىپتاستىرۋ ماقساتىنداعى «ازاماتتىق باقىلاۋ» جانە «وڭىرلىك جوبا» جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن قوماقتى قاراجات ءبولىنىپ، يگەرىلدى. ونىڭ اياسىندا سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل باعىتىنداعى بەينەروليكتەر «اقبوتا» پاركىندەگى جانە 14 ش/ا اينالمالى جول بويىنداعى لەد-ەكرانداردا، حالىققا قىزمەت كورسەتۋ ورتالىعى، «يۋنوست-3D» كينوتەاترى، وبلىستىق «ماڭعىستاۋ» تەلەارناسىنىڭ ەفيرىندە جۇيەلى تۇردە كورسەتىلدى. اتالعان جوبالار شەڭبەرىندە قۇقىق قورعاۋ، كەدەن، سالىق، سوت ورگاندارىمەن سىبايلاس جەمقورلىقتىڭ الدىن الۋ باعىتىندا ءىس-شارالار ۇيىمداستىرىلىپ، پارا جانە زاڭسىز سىياقى ءۇشىن قىلمىستىق جانە اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىك تۋرالى اقپارات كورنەكى قۇرالدار جانە بەينەروليكتەر ارقىلى جەتكىزىلدى. «ازاماتتىق باقىلاۋ» جوباسى شەڭبەرىندە ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمنىڭ كەڭسەسىندە جانە ارنايى مامانداندىرىلعان حالىققا قىزمەت كورسەتۋ ورتالىعىنىڭ عيماراتىندا ازاماتتاردىڭ ارىز-شاعىمدارىن جەدەل تۇردە قابىلداۋ ماقساتىنداعى «قوعامدىق قابىلداۋ» جانە «قوعامدىق ومبۋدسمەن» ءوز جۇمىسىن باستادى. وسىعان ۇقساس قوعامدىق قابىلداۋلار تەڭىز جاعالاۋىندا، اقتاۋ قالالىق، مۇنايلى اۋداندىق جانە ارنايى مامانداندىرىلعان حالىققا قىزمەت كورسەتۋ ورتالىعى، ورتالىق «ماعاش» ساۋدا بازارىندا ۇيىمداستىرىلدى. قوعامدا سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى مادەنيەتتى قالىپتاستىرۋ ماقساتىنداعى اشىق كەلىسىمنىڭ تالاپتارىن ورىنداۋ شەڭبەرىندە جاستار، ايەلدەر، كاسىپوداقتار، كاسىپكەرلەر، باق، ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار، ەتنومادەني جانە ءدىني بىرلەستىكتەر، مادەنيەت سالاسى قىزمەتكەرلەرىمەن بىرگە سىبايلاس جەمقورلىقتىڭ الدىن الۋ باعىتىنداعى ءىس-شارالار جۇيەلى تۇردە وتكىزىلىپ، ءتۇرلى ماقساتتى توپتار قامتىلۋدا.  بۇل ماقساتتا، سونىمەن بىرگە، وبلىستىق، قالالىق، اۋداندىق كىتاپحانالار مەن ولكەتانۋ مۇراجايىندا  سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل تاقىرىبىنداعى تۇراقتى كورمەلەر اشىلدى.

- اۆتوجولداردا سىبايلاس جەمقورلىق كورىنىستەرىن ازايتۋ جونىندە «10 قادام  جوسپارى» تۋرالى ايتارىڭىز بار ما؟

- ارنايى حالىققا قىزمەت كورسەتۋ ورتالىعىندا «ازاماتتىق باقىلاۋ» جوباسى اياسىندا قوعامدىق ومبۋدسمەن قابىلداۋ جۇرگىزۋدە. وسى ۋاقىتقا دەيىن قوعامدىق ومبۋدسمەنگە بارلىعى 425 تۇلعا جۇگىنىپ، ولاردىڭ بارلىعىنا قوعامدىق ومبۋدسمەنمەن ءتيىستى تۇسىنىكتەر بەرىلىپ، قۇقىقتىق كومەكتەر كورسەتىلدى. جوسپار اياسىندا كولىكتىك باقىلاۋ ينسپەكتسياسىنىڭ لاۋازىمدى تۇلعالارىمەن بىرگە رەسپۋبليكالىق جانە وبلىستىق ماڭىزداعى اۆتو جولدارىندا رەيدتىك شارالار ۇيىمداستىرىلىپ، اۋىر جۇك كولىكتەرىنىڭ مەنشىك يەلەرىنە پارا بەرۋ جانە پارا الۋ، بوپسالاۋ فاكتىلەرى بويىنشا تۇسىنىك جۇمىستارى جۇرگىزىلدى. سونىمەن قاتار، ارنايى مونيتورينگ توبى مۇشەلەرىنىڭ جانە جول پاترۋلدىك پوليتسيا قىزمەتكەرلەرىنىڭ قاتىسۋىمەن، جول جۇرگىنشىلەرى مەن اۆتوكولىك جۇرگىزۋشىلەرىنە سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى سيپاتتاعى بۋكلەتتەر تاراتىلىپ، ولارعا پارا بەرۋشىلىك جانە سىبايلاس جەمقورلىق سالاسىنداعى /اكىمشىلىك، قىلمىستىق/ جاۋاپكەرشىلىكتەر جونىندە قۇقىقتىق ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلگەن بولاتىن. جەرگىلىكتى پوليتسيا قىزمەتىمەن بىرلەسكەن رەيد بارىسىندا 6 قۇقىقبۇزۋشىلىق انىقتالدى. ورىن العان قۇقىق بۇزۋشىلىقتارعا جول بەرگەن تۇلعالارعا ءتيىستى اكىمشىلىك جازالار قولدانىلدى جانە مەملەكەتتىك ورگاندارعا كىنالى تۇلعالاردىڭ تارتىپتىك جاۋاپكەرشىلىگىن قاراۋ جونىندەگى ۇسىنىمدار جولداندى. جالپى ءبىزدىڭ ماقساتىمىز پروفيلاكتيكالىق جۇمىستاردى كوبىرەك جۇرگىزۋ.

- اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلعاندار بولدى ما؟ اسىرەسە قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى تاراپىنان، مىسال كەلتىرىپ وزسەڭىز؟     

- ارينە. جالپى بىرنەشە مىسال كەلتىرۋگە بولادى. سونىڭ كەيبىرىنە توقتالىپ وتكەندى ءجون ساناپ وتىرمىن. دەپارتامەنتپەن سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل سالاسى بويىنشا اعىمداعى جىلدىڭ وسى ۋاقىتى ارالىعىندا قر اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى كودەكسىنىڭ  676 بابىمەن ياعني، جەكە تۇلعالاردىڭ زاڭسىز ماتەريالدىق سىياقى بەرۋى فاكتىسىمەن س.كۋتىباەۆقا جانە س.كىدىرباەۆقا قاتىستى 2 – اكىمشىلىك حاتتاما جانە 677 بابىمەن ياعني، مەملەكەتتىك فۋنكتسيالاردى ورىنداۋعا ۋاكىلەتتىك بەرىلگەن تۇلعانىڭ نە وعان تەڭەستىرىلگەن تۇلعانىڭ زاڭسىز ماتەريالدىق سىياقى الۋ دەرەگى بويىنشا ت.باقىتوۆقا قاتىستى 1 – اكىمشىلىك حاتتاما تولتىرىلىپ، سوت قاۋلىلارىنىڭ نەگىزىندە اتالعان تۇلعالار ءتيىستى جازالارىن الدى. ناقتىراق توقتالساق، وتكەن جىلى 16 ماۋسىم كۇنى ساعات 22:10 شاماسىندا وبلىستىق ءىىد جەرگىلىكتى پوليتسيا قىزمەتىنىڭ جول-پاترۋلدىك پوليتسيا قىزمەتكەرى م.سەنگەروۆ بەينەۋ اۋدانى، بەينەۋ اۋىلى، د.تاجيەۆ كوشەسىنىڭ بويىندا جۇك اۆتوكولىگىن توقتاتقان. كامازدىڭ جۇرگىزۋشىسى س.كۋتىباەۆ پوليتسيا قىزمەتكەرى م. سەنگەروۆكە 1000 تەڭگە كولەمىندە زاڭسىز سىياقى ۇسىنعان. دەپارتامەنتپەن س.كۋتىباەۆقا قاتىستى اقبتك-ءنىڭ 676 بابىمەن تولتىرىلعان اكىمشىلىك حاتتاما نەگىزىندە، بەينەۋ اۋداندىق سوتىنىڭ 2017 جىلعى 17 شىلدەدەگى قاۋلىسىمەن س.كۋتىباەۆ 200 ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىش مولشەرىندە، ياعني 453.800 تەڭگە ايىپپۇل سالۋعا جازالاندى. تاعى ءبىر دەرەكتى كەلتىرە كەتەيىن. ماڭعىستاۋ ءوىىد-ءنىڭ وزىندىك قاۋىپسىزدىك باسقارماسىمەن ءدال سونداي فاكتى انىقتالدى. ياعني، 2017 جىلدىڭ 1 تامىزى كۇنى ساعات 16:40 شاماسىندا اقتاۋ-قالامقاس تاس جولىنىڭ 97 شاقىرىمىندا ماڭعىستاۋ وبلىستىق ءىىد جپق جول-پاترۋلدىك پوليتسيا قىزمەتكەرى ت.باقىتوۆ، ازامات س.قىدىرباەۆتىڭ باسقارۋىنداعى «شاحمان» ماركىلى جۇك كولىگىن توقتاتىپ، ءتيىستى قۇجاتتارىن تەكسەرۋ بارىسىندا، اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىكتەن جالتارۋ ماقساتىندا س.كىدىرباەۆ پوليتسيا قىزمەتكەرىنە 1000 تەڭگە زاڭسىز سىياقى بەرگەن. وسى دەرەك بويىنشا س.كىدىرباەۆقا قاتىستى 676 باپپەن اكىمشىلىك حاتتاما تولتىرىلىپ، ءىس سوتتا قارادى. تۇپقاراعان اۋداندىق سوتىنىڭ 2017 جىلعى 21 قاراشاداعى قاۋلىسىمەن س.كىدىرباەۆقا 200 ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىش مولشەرىندە، ياعني 453.800 تەڭگە ايىپپۇل سالۋ جازاسى تاعايىندالدى. ال جول ساقشىسى ت.باقىتوۆ قر اقبتك-ءنىڭ 677-بابىمەن كىنالى دەپ تانىلىپ، وعان وسى باپ بويىنشا 600 (التى ءجۇز) ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىش مولشەرىندە 1 361 400 ء(بىر ميلليون ءۇش ءجۇز الپىس ءبىر مىڭ ءتورت ءجۇز) تەڭگە ايىپپۇل سالۋ جازاسى تاعايىندالدى. ايتا كەتۋ كەرەك، مۇنداي جاعداي، ياعني زاڭسىز سىياقى بەرۋشى مەن الۋشى ەكى تۇلعانىڭ بىردەي اكىمشىلىك جازاعا تارتىلۋى وبلىسىمىزدا ءبىرىنشى رەت ورىن الدى.

- سايت وقىرماندارىنا ايتارىڭىز بار ما؟

- ەلباسىنىڭ بيىلعى جولداۋىندا جۇزەگە اسىرىلۋى ءتيىس نەگىزگى 10 باعىتتى ايقىنداپ بەرگەنىن ايتقان بولاتىنمىن. سونىڭ ىشىندە سەگىزىنشىدەن بولەك توعىزىنشى باعىت تا وزەكتى. مەملەكەت باسشىسى سىبايلاس جەمقورلىقپەن كۇرەس جالعاساتىنىن جانە ازاماتتاردىڭ كونستيتۋتسيالىق قۇقىقتارىن قورعاۋ، زاڭنىڭ ۇستەمدىك قۇرۋىن قامتاماسىز ەتۋ، قۇقىق قورعاۋ قىزمەتىن ىزگىلەندىرۋ جۇمىستارىن جالعاستىرۋ قاجەتتىگىن ايتتى. ياعني، سىبايلاس جەمقورلىقپەن كۇرەس باعىتىندا كوپتەگەن جاڭا مىندەتتەر ايقىندالعان. بۇل دەگەنىمىز سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەس جۇرگىزۋ مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ اسا ماڭىزدى ستراتەگيالىق باسىمدىعى بولىپ قالا بەرمەك. ال بۇل پروبلەمامەن كۇرەسۋ ءبىر نەمەسە بىرنەشە ورگاننىڭ مىندەتى دەپ قابىلداساق، وندا قاتەلەسەمىز. مەملەكەت پەن قوعامنىڭ كۇش-جىگەرىن بىرىكتىرگەندە عانا وسى قۇبىلىسقا قارسى كۇرەسە الامىز جانە ونىڭ ناتيجەسىن كورەمىز. ال ەگەر دە، سىبايلاس جەمقورلىق – مەملەكەتتىڭ بەدەلىنە نۇقسان كەلتىرەتىن دەرت ەكەندىگىن جاقسى تۇسىنسەك، ول ءۇشىن بارلىعىمىز ءبىر كىسىدەي اتسالىسۋىمىز قاجەت. ياعني، سىبلايلاس جەمقورلىقتىڭ الدىن الۋ ماقساتىندا ۇيىمداستىرىلعان بارلىق شارالارعا بەلسەندى قاتىسىپ، ءوزىڭىزدىڭ ازدا بولسا ۇلەسىڭىزدى قوسساڭىز، تۇبىندە ناتيجە بولاتىنىنا ەش كۇمان كەلتىرمەۋىڭىز كەرەك.

- نۇرگۇل الماسقىزى، ساليقالى سۇحباتىڭىزعا راحمەت! جۇمىسىڭىزعا ساتتىلىك تىلەيمىز.  

 سۇقباتتاسقان نۇربول وقۋوۆ، قر جۋرناليستەر وداعىنىڭ مۇشەسى

ماڭعىستاۋ وبلىسى، اقتاۋ قالاسى

Abai.kz