ەل ەگەمەندىگى ءۇشىن كۇرەسكەن الاشتىڭ ارداقتىسى – ساكەن سەيفۋلليننىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىنا زەر سالساق، ونىڭ سان قيلى، قاتپارلى تاعدىرىنا كۋا بولامىز. ارينە تۇتاس ۇلتتىڭ تاعدىرى سىن ساعاتتا تۇرعان كەزەڭدە ءومىر ءسۇرىپ، شىعارماشىلىقپەن اينالىسۋ، جۇرەكتىڭ باتىلدىعىن قاجەت ەتسە كەرەك. قاي قىرىنان الىپ قاراساق تا، الپاۋىت يمپەريانىڭ ىقپالى بولماۋى مۇمكىن ەمەس ەدى. ول زاڭدىلىق...

جالپى سول كەزەڭدە ءومىر سۇرگەن قايراتكەر تۇلعالاردىڭ اتىنا ءسوز ايتپاس بۇرىن، ابدەن تارازىلاپ العان ءجون سياقتى. سەبەبى بۇل وتە نازىك دۇنيە. ەلگە ىقپالدى تۇلعالاردىڭ ساياسي تۇرعىدان دا اۋىزىنا ءسوز سالىپ، «ايتپاعانىن ايتتى، ىستەمەگەنىن ىستەدى» دەگىزگەن ساتتەر دە بولعانىنا كۇمانىم جوق.

قازاقتىڭ ءبىرتۋارى – ساكەن سەيفۋللين تىرىسىندە-اق حالىق اراسىندا «ساكەن سەرى» اتاندى. وعان دالەل سىرباي اقىننىڭ مىنا ءبىر ولەڭى:

«ولىمگە جان ەكەنسىڭ قيا المايتىن،

ولەڭنىڭ قۇشاعىنا سىيا المايتىن.

قازاقتى كورگىڭ كەلسە، مىنە، وسى دەپ

كورسەتسە جەر جۇزىنە ۇيالمايتىن».

اللا بويىنا سەزىم مەن سۇلۋلىقتى قوسىپ بەرگەن اقىن شىعارماشىلىعى دا، تۇنىپ تۇرعان ماحاببات پەن كوركەمدىك. اقىننىڭ سۇلۋ جانىنان ءورىلىپ عاجايىپ تۋىندىلار ومىرگە كەلدى. ازاماتتىق سوعىستىڭ دا اششى ءدامىن تاتىپ، بالا وقىتۋدى دا مەڭگەرگەن ءىرى ۇستاز، ءومىرىنىڭ سوڭعى كەزىنە دەيىن قۇدىرەتتى اقىندىق ونەردىڭ جۇرەكتە جاتقان شىراعىن سوندىرگەن جوق.

ساكەن ومىردە دە، ادەبيەتتە دە بەلسەندى كۇرەسكەر. ونىڭ «كوكشەتاۋ»، «قىزىل ات» داستاندارىندا زامانالىق ماسەلەلەر كورسەتىلگەن. «قىزىل اتتا»  30-جىلداردىڭ باس كەزىندە قازاقستاننىڭ اۋىل شارۋاشىلىعىندا ورىن العان اسىرا سىلتەۋ وقيعالارى سىنالادى. «اقساق كيىك»، «اققۋدىڭ ايىرىلۋى»، شىعارمالارىندا تۋعان دالانىڭ تابيعاتىن، ادامنىڭ ىشكى سەزىم كۇيلەرىن سۋرەتتەيدى.

ونىڭ ەسىمى حالىق اراسىندا رەۆاليۋتسيا جىلدارى جانە ودان كەيىنگى كەزەڭدە كەڭىنەن تارادى. ول قازاق اقىندارىنىڭ ىشىندە ءبىرىنشى بوپ رەۆاليۋتسيانى جىرلاپ، سوۆەت  وكىمەتى ءۇشىن كۇرەسكە بەلسەنە قاتىستى. قىزىلداردىڭ جىرشىسى بولىپ ءجۇرىپ-اق، قازاق ۇكىمەتىن باسقارعان تۇستا «قىرعىز» اتاۋىن «قازاق» دەپ تۇزەۋدى يمەنبەي كوتەرىپ، «قازاقتى قازاق دەيىك» دەپ ماقالا جازىپ، اتىمىزدى قايتارىپ بەرگەنىنىڭ ءوزى – ۇلى ءىس. مىنە، وسىنىڭ وزىنەن-اق ونىڭ ورتالىق بيلىكتەن جاسقانباي ۇلتى ءۇشىن باسىن بايگەگە تىككەنىن كورەمىز.

ساكەن – قازاق كەڭەس ادەبيەتىنىڭ قارىشتاپ دامۋىندا ۇلكەن ءرول اتقارعان جاڭاشىل اقىن. ءوزىنىڭ بار ونەرىن حالىق ماقساتىنا، تۋعان ەلىنىڭ جارقىن بولاشاعىنا ارناپ، جاڭا زاماننىڭ داۋىلپازى بولىپ، تەڭدىكتى اڭسادى. باي مەن كەدەي اراسىنداعى تارتىستى، ادىلەتسىزدىكتى جىرلادى.

ساكەن ليريكاسىنىڭ وزىندىك سىر-سيپاتى الۋان ءتۇرلى. تۋعان جەرگە  سۇيىسپەنشىلىك، تابيعات كورىنىستەرى مەن قۇبىلىستارى، ماحاببات سىرلارى، ساعىنىش سازى، مەزگىل سۋرەتتەرى، اڭ-قۇستى ايالاۋ، انا-بالا سۇيىسپەنشىلىگى – اقىن ليريكاسىنىڭ باستى تاقىرىپتارى. ول، اسىرەسە تابيعاتتى جان-جۇرەگىمەن نازىك سەزىنىپ، سۇيسىنە جىرلادى.

ساكەننىڭ اسەم اندەرى دە وزىنشە ءبىر الەم. كەيىنگى زەرتتەۋلەر بويىنشا 15-ءاننىڭ اۆتورى ەكەنى ءمالىم بولدى. بۇل تۋرالى ونەرتانۋشى عالىم سەرىك كارىبايۇلىنىڭ «ساكەننىڭ مۋزىكالىق مۇراسى» دەگەن اتپەن عىلىمي-زەرتتەۋ جيناعى جارىق  كوردى.

ابايدان كەيىن قازاق پوەزياسىنا جاڭالىق اكەلگەن، ايشىقتى تۇلعانى:

«اتىڭنان اينالايىن قايران ساكەن،

ۇمىتپان دەمىم باردا تۇلعاڭدى اسەم.

تۋ ۇستاپ، تۇلپار ءمىنىپ، قول باستاعان،

«تار جولدا تايعاق كەشىپ بولدىڭ كوسەم» - ءسابيت مۇقانۇلى جىرعا قوستى.

1937-1938 جىلداردا قارا داۋىلداي سوعىپ تۇرعان ستاليندىك رەپرەسسيا قازاق حالقىنىڭ ەڭ ءبىلىمدى، ەڭ سانالى زيالىلارىن باۋداي ءتۇسىردى: ءدال وسى كەزدە دە ءوز باسىنا قاۋىپ-قاتەر ءتونىپ تۇرعانىنا قاراماستان، ازاماتتىق كەلبەتىن جوعالتپاي، ادال باعىتىنان تايماعانداردىڭ ءبىرى – ساكەن. ورىنسىز ايىپ تاعىلىپ، ءولىم جازاسىنا كەسىلىپ، جالعان جالانىڭ قۇربانى بولىپ كەتە باردى.

بويىنا بار ونەردى توعىستىرعان ساكەننىڭ ءومىرى بۇگىنگە ۇلگى، ونىڭ سۇلۋ بولمىسىنداي اسقاق تا، نازىك جىرلارى ۇرپاقتان-ۇرپاققا امانات بولىپ قالا بەرمەك.

ارمان ماناربەكۇلى، س.سەيفۋللين مۇراجايىنىڭ عىلىمي-اعارتۋ ءبولىمىنىڭ قىزمەتكەرى