دارىنسىز بالا بولمايدى! الايدا، بالانىڭ  بويىنداعى سول دارىندى، قابىلەتتى تەك ۇستاز كورە الادى.  ۇستاز بولعاندا دا كەشەگىنىڭ وسپانوۆ اعايىنداي پەداگوگتارعا بالا پسيحولوگياسى مەن بويىنداعى مۇمكىندىگى الاقانعا سالعانداي كورىنەدى. قوجا - تالانتتى، دەموكرات بالا. بىراق ونداي وقۋشى «ستاندارتتى» مەكتەپ ۇلگىسىنە سىيمايدى. ويتكەنى ءوز ويىن بۇكپەسسىز ايتادى، ساباق قىزىقسىز بولسا، بەتىن دە اشپايدى. ال مەكتەپ مۇعالىمى ءۇشىن ونداي بالا «ۇلگەرىمى تومەن، ءتارتىبى ناشار» دەپ باعالانادى. مۇعالىم سول «بۇزاقى» وبرازدىڭ  ىشىندە تىعىلىپ جاتقان تالانتتى تانىعىسى كەلمەيتىن سياقتى.

نەگە؟

اتا-انالار اراسىنداعى اڭگىمەگە قۇلاق تۇرسەك، بۇل كۇنگى مۇعالىم شاكىرتىنىڭ تالانتىن ۇشتاۋعا مۇددەلى ەمەس پە دەپ قالاسىڭ. «اتا-اناسى اينالىسسىن، قوسىمشا ساباق السىن. بىزگە بالاعا جۇمسالعان  ارتىق ساعات ءۇشىن اقى تولەنبەيدى، ءارى وقۋشىمەن جەكە اينالىسپاق تۇگىلى، وڭاشا وتىرىپ سويلەسۋگە  ۋاقىتىمىز جوق. تولتىراتىن قاعازىمىز، تاپسىراتىن ەسەبىمىز كوپ» دەگەن ءۋاجدى مۇعالىمدەردىڭ اۋزىنان ءجيى ەستيمىز. مۇعالىمدەر قاعازباستى!

ال، اتا-انا شە؟

مەكتەپ باعدارلاماسى بالا ءۇشىن كۇردەلى. ول «حيت» تاقىرىپتاردىڭ بىرىنە اينالعان بۇگىندە. بالادا وقۋعا قۇلىق جوق. سەبەبى قىزىق ەمەس. اتا-انا جۇمىسباستى. بالاعا قارايتىن شاما جوق. تاڭەرتەڭ جۇمىسقا كەتەدى، كەش قارايا كەلەدى. قازىر بالا تاربيەسى ەمەس، ونى اسىراپ، باعۋ پروبلەما. بالام قاتارىنان قالماسىن دەپ كيىندىرەدى، تەك وقۋ جىلىنىڭ باسىندا ءبىر بالاعا كەتەتىن شىعىننىڭ ورتا ەسەبى 50-60 مىڭ تەڭگەنى قۇراسا...بۇل ءبىر بالاعا (جانە تەك وقۋ جىلىنىڭ باسىنداعى شىعىن عانا، جىل بويى جينالاتىن قاراجات پەن قازىرگى بالالاردىڭ «سۇرانىسىن» ەسەپكە الىڭىز!), وسىدان كەيىن ءۇش، ءتورت بالاسى مەكتەپكە باراتىن وتباسىنىڭ جاعدايىن ەلەستەتە بەرىڭىز.ودان بولەك قازىرگى بالا «جايفون» ۇستاعىسى كەلمەيدى! وعان سوڭعى ۇلگىدە شىققان ايفون كەرەك! قاتارىنان كەم قالماسىن دەيتىن اتا-اناسى قارىزدانىپ قاۋعالانسا دا، كرەديت السا دا بۇل جولى دا بالاسىنىڭ تىلەگىن قاناعاتتاندىرادى. الايدا، جوعارىدا ايتىپ كەتكەن مۇعالىمنىڭ قوسىمشا وقىتۋ تۋرالى ۇسىنىسى ولاردىڭ كوڭىلىن كونشىتپەيدى. سەبەبى، ول مۇعالىمنىڭ مىندەتى - دەيدى اتا-انالار...

قازىرگى كوپ بالا ساباققا سۇلەسوق قارايدى. قاداعالاپ وتىراتىن اتا-انا جۇمىسباستى. تەك توقسان قورتىندىسىندا ۇشتىكتەر شىقسا، مۇعالىممەن ۇرسىسادى، باعا سۇراۋ «ناۋقانى» باستالادى، سۇراعانىن قويماسا، مۇعالىمنىڭ باسى داۋعا قالادى، تاعىسىن تاعى..كەي جاعدايدا ءتىپتى ايتقانىنا كونبەگەن مۇعالىمدى جۇمىستان شىعارتۋدىڭ جولىن ىزدەيدى. مۇعالىمدى قورلاۋعا دەيىن بارادى. بۇل ەندى ءبىزدىڭ قوعامدا ەڭ وڭاي شارۋا. الەۋمەتتىك جەلىدەگى بەينەماتەريالدار مەن فورۋمدارداعى جازبالار سونىڭ دالەلى.

اتا-انا، وقۋشىمەن قارىم – قاتىناستا تۋىندايتىن تۇيتكىلدەردى بىلاي قويىپ، ۇلكەن زالدارداعى جينالىستاردىڭ ەرىكسىز تىڭدارمانى مەن كورەرمەنىنە اينالۋ، سايلاۋ نەمەسە تاعى دا سونداي ساياسي ناۋقانداردىڭ ناسيحاتتاۋشىسى سياقتى قوعامدىق جۇمىستار، سەنبىلىكتەر مەن اۋىل-ايماقتاعى مۇعالىمدەردىڭ قار تازالاۋى ساباق  وتكىزۋ، تاربيە جۇمىستارىن جۇرگىزۋ سياقتى قىزمەتىن تالاپقا ساي وتكىزۋىنە كەدەرگى. ال، مويىنعا ارتىلعان مىندەتتەن باس تارتىپ، نارازىلىق بىلدىرگەن مۇعالىمدەردىڭ ادىلدىك ىزدەپ، سوت زالىنا دەيىن بارعان جاعدايلار بار (الماتى وبلىسى قاراساي اۋدانى جاڭاتۇرمىس اۋىلىنىڭ مۇعالىمى ايمان ساعيدوللاەۆانىڭ مەكتەپ ديرەكتورىمەن سوتتاسقانى سايتىمىزدا جاريالانعان).

سونىمەن، اڭگىمەمىزدىڭ القيسساسىنداعى بالانىڭ بويىنداعى تالانتتى تانيتىن، ونى تاربيەلەپ، دامىتاتىن دارىندى ۇستازدار بىزدە جوق ەمەس. قازاقستان دارىندى بالالارى كوپ ەلدەردىڭ قاتارىندا 12 ورىنعا يە بولسا، ول دا سول دارىندى كورە، شىڭداي بىلگەن ۇستازداردىڭ ەڭبەگى.  ماسەلە، مەكتەپتەگى ءبىلىم ساپاسى كورسەتكىشتەرىنىڭ تەجەۋشى فاكتورىندا. ول - مۇعالىم كاسىبى مارتەبەسىنىڭ تومەندىگى. مۇعالىمىنىڭ قوعامداعى بەدەلىن كوتەرۋدىڭ، ماتەريالدىق، رۋحاني ىنتالاندىرۋدىڭ، پەداگوگتىك قىزمەتكە قابىلەتتى شىعارماشىل جاستاردى تارتۋ جولدارىنىڭ، تەتىكتەرىنىڭ بىرىزدىلەنبەۋى.

الەمدىك تەندەنتسيادا مۇعالىمدىك   قاتارداعى ماماندىق ەمەس، مانساپ رەتىندە باعالانۋدا. ماسەلەن، جاپونيادا وقۋشىلاردىڭ ۇلگەرىمىن جاقسارتۋ، مۇعالىم جۇمىسىن جەڭىلدەتۋ ءۇشىن ستۋدەنتتەردىڭ ۆولونتەرلىك قىزمەتىن پايدالانادى ەكەن. قىتايدا ارداگەر ۇستازدارمەن جاس مۇعالىمدەر اراسىندا تۇراقتى بايلانىس بولىپ تۇراتىن كورىنەدى. ال، گەرمانيادا قىزمەتكە جاڭا قابىلدانعان مۇعالىمدى سالتاناتتى تۇردە قابىلداپ، زەينەت جاسىنا شىققان ۇستازدى سالتاناتتى تۇردە شىعارىپ سالۋ ءراسىمى بار. وسىنىڭ ءوزى-اق، دامىعان ەلدەردە مۇعالىمدى ەرەكشە سىيلاپ-قۇرمەتتەيتىن ءداستۇردىڭ قالىپتاسقانىن كورسەتسە كەرەك. بۇل، ارينە، باسقا ەلدىڭ سالتى. ءبىزدىڭ سالت مۇعالىمدى قوعامدىق ىستەرگە قۇلشا جۇمساۋ بولىپ تۇر.  قاعازباستىلىقتان ارىلتۋ ءۇشىن ەلەكتروندى جۋرنال، كۇندەلىك، ەسەپتى دە ەلەكتروندى تۇردە ەنگىزەتىن بولدى دەپ (ينتەرنەت پەن دەربەس كومپيۋتەرلەرىنىڭ جوعىن بىلدىرتپەي!) «بورىكتەرىن  اسپانعا اتىپ» قۋانعان ەدى مۇعالىمدەر...الايدا، قۋانىش كوپكە سوزىلماي، كەرىسىنشە مۇعالىمدەردىڭ سورى ەسەلەنە ءتۇستى. قاعازىن ءبىر تولتىرىپ، ەلەكتروندى نۇسقاسىن ءبىر تولتىرىپ قاجىعاندارىن ايتىپ قىنجىلادى.

بالكىم، ءبىلىم بەرۋ سالاسىنداعى گەندەرلىك سايكەسسىزدىك، كاسىپ فەمينيزاتسياسىنىڭ  (81,3 % ايەل مۇعالىمدەر) دا سالدارى وسى شىعار (ول تۋرالى كەلەسى ماتەريالدا).

«وسەر ەل ونەگەلى ۇلدارىن اكە تۇتادى»،- دەيدى كەمەڭگەر كەكىلباەۆ. ۇستاز دا ۇلتتىڭ ۇرپاعىنا ءتالىم بەرەر ۇلىق تۇلعا. ونىڭ مارتەبەسى مەن مانسابى مينيستردەن كەم تۇسپەۋى كەرەك ەدى...

زارينا ادىلبەك

Abai.kz