ابدۋلعايىم كەسىجى، ەۋروپاداعى قازاق قوعامدارى فەدەراتسياسىنىڭ توراعاسى.

وتكەن اپتادا ۇلىبريتانيا استاناسى لوندوندا ەۋروپاداعى قازاقتاردىڭ ءداستۇرلى كىشى قۇرىلتايى بولىپ ءوتتى. ەۋروپانىڭ 12 ەلىندە شامامەن 10 مىڭعا جۋىق قازاق تۇرادى. جىل سايىن ەۋروپانىڭ ءبىر قالاسىندا كىشى قۇرىلتاي وتكىزۋ داستۇرگە اينالعان.
وسى قۇرىلتايلار قازاقتارعا انا ءتىلى مەن سالت-ساناسىن جاڭعىرتۋدا قانداي رول اتقاراتىندىعى جايىندا ەۋروپاداعى قازاق قوعامدارى فەدەراتسياسىنىڭ توراعاسى ابدۋلعايىم كەسىجى جانە دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعىنىڭ توراعاسى تالعات ماماشەۆ مىرزالارمەن تىلدەسكەن ەدىك.

باستى ويىمىز – قازاق جاستارىنىڭ باسىن قوسۋ

ابدۋلعايىم كەسىجى، ەۋروپاداعى قازاق قوعامدارى فەدەراتسياسىنىڭ توراعاسى.

وتكەن اپتادا ۇلىبريتانيا استاناسى لوندوندا ەۋروپاداعى قازاقتاردىڭ ءداستۇرلى كىشى قۇرىلتايى بولىپ ءوتتى. ەۋروپانىڭ 12 ەلىندە شامامەن 10 مىڭعا جۋىق قازاق تۇرادى. جىل سايىن ەۋروپانىڭ ءبىر قالاسىندا كىشى قۇرىلتاي وتكىزۋ داستۇرگە اينالعان.
وسى قۇرىلتايلار قازاقتارعا انا ءتىلى مەن سالت-ساناسىن جاڭعىرتۋدا قانداي رول اتقاراتىندىعى جايىندا ەۋروپاداعى قازاق قوعامدارى فەدەراتسياسىنىڭ توراعاسى ابدۋلعايىم كەسىجى جانە دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعىنىڭ توراعاسى تالعات ماماشەۆ مىرزالارمەن تىلدەسكەن ەدىك.

باستى ويىمىز – قازاق جاستارىنىڭ باسىن قوسۋ

- ابدۋلعايىم مىرزا، ەۋروپادا وتكىزىلىپ جاتقان قۇرىلتايلار نەسىمەن ماڭىزدى؟
- قۇرىلتايعا الەمنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن قازاقتار كەلىپ، ءوزارا ديدارلاسىپ، ساعىنىشتارىن باسىپ، ءبىر جىرعاپ قالدى. اسىرەسە، ەۋروپانىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندە جۇرگەن قازاق جاستارىنىڭ باسىن قوسۋى – قۇرىلتايدىڭ ەڭ ۇلكەن ماڭىزى بولدى. سونداي-اق، مادەني باعدارلاما ءوز دەڭگەيىندە ءوتتى. قازاقتىڭ ءان-كۇيى شالقىپ، مىڭ بۇرالعان بيشىلەردىڭ ونەرىنىڭ اسەرى وتە ەرەكشە ەدى.
جاستار ءۇشىن ارنايى شەرۋ ۇيىمداستىرىلدى. 300-دەي قازاق جاسى لوندوننىڭ ەڭ كورىكتى كوشەلەرىندە شەرۋ جاساپ، قىدىرىپ، تاڭ اتقانشا سەيىل قۇردى.
- وتكەندە ازاتتىق راديوسىنا سۇحبات بەرگەن لوندون قازاق قوعامىنىڭ توراعاسى يسمايل كەسىجى قۇرىلتايعا سينگاپۋردەن دە قازاق كەلگەندىگى جايىندا ايتىپ ەدى. الايدا، فورۋمدا وعان كۇمان كەلتىرۋشىلەر تابىلىپ جاتىر. ءسىز وسى اقپاراتتى انىقتاي الاسىز با؟
- قۇرىلتايعا بۇعان دەيىن قازاعى بولماعان وزگە ەلدەردەن دە قازاقتار كەلىپ قاتىستى. ولار پاكىستاننان، يوردانيا مەن سينگاپۋردەن جانە بەلگيادان. بۇعان كۇماندانۋدىڭ قاجەتى جوق.

قۇرىلتايدا ناقتى شەشىمدەر قابىلدانبادى

- ابدۋلعايىم مىرزا، ەۋروپا قازاقتارىنىڭ وزەكتى پروبلەمالارى رەتىندە قازاق جاستارىنىڭ انا ءتىلىن ۇمىتىپ بارا جاتقاندىعى، اتامەكەنمەن قارىم-قاتىناس ماسەلەسى ءجيى ايتىلادى. وسى توڭىرەكتە قانداي ناقتى شەشىمدەر قابىلداندى؟
- بۇل ماسەلە ەۋروپا قازاق قوعامدارى فەدەراتسياسىنىڭ ارنايى جينالىسىندا اڭگىمە بولدى. بولاشاقتا قانداي شارالار مەن قىزمەتتەر ۇيىمداستىرىلۋ ماسەلەسى تالقىلاندى. بۇدان كەيىن وتكەن ارنايى دوڭگەلەك ۇستەلدە دە وسى اڭگىمە قوزعالدى.
نەگىزگى قوزعاعان ماسەلەلەرىمىز - ەۋروپاداعى قازاق قوعامدارىنىڭ قازاقستانداعى ءتيىستى جوعارى وقۋ ورىندارى مەن قۇزىرلى مينيسترلىكتەرمەن بايلانىس ورناتىپ، مۇمكىندىك بولسا، جاز ايلارىندا جاستاردى قازاقستانعا ءىس-تاجىريبەدەن وتكىزۋگە قول جەتكىزۋ، جاستاردىڭ ءتىلىن سىندىرۋ سەكىلدى تولعاقتى دۇنيەلەر.
بىراق، بۇل ماسەلەدە ءبىز قازاقستانداعى قۇزىرلى ورگاندارمەن ازىرگە ناقتى كەلىسىمگە كەلە العان جوقپىز. ءبىزدىڭ دوڭگەلەك ۇستەلدەگى اڭگىمەلەرىمىز تەك تىلەك، ۇسىنىس رەتىندە عانا ايتىلدى.
دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعى وزدەرىمەن الا كەلگەن سD ديسكىلەرى مەن شەتەلدەگى قازاقتارعا ارنالعان كىتاپتارىن تاراتىپ بەردى.
دەگەنمەن، اتالعان پروبلەمالار توڭىرەگىندە ناقتى شەشىمدەر قابىلدانعان جوق. تەك ءبىزدىڭ تاراپىمىزدان تىلەك-تالاپتار ورتاعا سالىنعانى بولماسا، ونى شەشۋدىڭ ناقتى قادامدارى جاسالىنعان جوق.

ءبىز ءوز پروبلەمامىزدى ءوزىمىز شەشەتىن بولامىز

- ال، ەۋروپاداعى قازاقتار پروبلەماسىن ەندى قالاي شەشپەك؟
- ءبىز ءوز پروبلەمامىزدى ءوزىمىز شەشۋدى قولعا الىپ جاتىرمىز. بيىل ءساۋىر ايىندا ميۋنحەندە ەۋروپا قازاق دياسپوراسى جاستارىنىڭ ءى كونفەرەنتسياسىن وتكىزدىك. بۇل جيىنعا قازاقستانداعى ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنەن، قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنان، بىرنەشە جوعارى وقۋ ورىندارى مەن عىلىمي ورتالىقتارىنان وكىلدەر كەلدى.
بۇل كونفەرەنتسيانى – «ءتىل، يدەنتيفيكاتسيا جانە ينتەگراتسيا» دەپ اتادىق. وندا جاستاردىڭ وسى پروبلەمالارعا بايلانىستى ءوز ويىن ايتقىزىپ، ونى شەشۋدىڭ جولدارىن بىرلەسە ىزدەۋدى ماقسات ەتتىك. ءدال وسىنداي كونفەرەنتسيانى شۆەتسيانىڭ ۆەستەروس قالاسىندا كۇزدە وتكىزۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز.

قۇرىلتاي ءوز دەڭگەيىندە ءوتتى

- تالعات اسىلۇلى، لوندونداعى قۇرىلتايدا شەتەلدەگى قازاقتار نەگىزىنەن قانداي ماسەلەلەرگە كوبىرەك ماڭىز بەردى؟

تالعات ماماشەۆ، دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعى تورالقا توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى.

- لوندوندا 45 قازاق وتباسى ءومىر سۇرەدى. بىراق، قۇرىلتايعا ەۋروپانىڭ 10 ەلىنەن 600-دەي ادام كەلدى. قۇرىلتاي، مەنىڭشە، ويداعىداي ءوتتى. ءبىزدىڭ دەلەگاتسيامىز شاعىن بولسا دا، دايىندىعىمىز مىعىم بولدى.
بىرىنشىدەن، پرەزيدەنتتىڭ جولداۋىن تۇركى تىلىنە اۋدارىپ اپارىپ تاراتىپ، ناسيحاتتادىق.
ەكىنشىدەن، قازاق ءتىلىن ۇيرەنۋدىڭ جەتىلدىرىلگەن كومپيۋتەرلىك جاڭا باعدارلاماسىن جاساعانبىز. ونىڭ 200 داناسىن الىپ بارىپ، ءاربىر قوعامعا 10-15-تەن تاراتىپ بەردىك. ەندى ۇيىڭدەگى كومپيۋتەرگە سالىپ قوي دا، قاجەت بولسا كوبەيتىپ تارات. بالاڭدى قازاقشا ۇيرەتۋدىڭ جولى وسى دەدىك.
ۇشىنشىدەن، قازاقستاندا شىققان جاڭا كىتاپتاردىڭ جاڭا كورمەسىن اپاردىق. ونىڭ ىشىندە، بالالارعا ارنالعان كىتاپتار كوبىرەك بولدى. كىتاپتاردى ەلشىلىك پەن قازاق قوعامدارىنىڭ كىتاپحاناسىنا تاپسىردىق. ەلشىلىكتەردىڭ جانىندا قازاق ءتىلىن ۇيرەتەتىن كۋرستار بار.
ەۋروپاداعى قازاقتاردىڭ باستى پروبلەماسى – ءتىل عوي. وسىعان بايلانىستى، كوپتەگەن ماسەلەنى تالقىلادىق. دەگەنمەن، قازاق قوعامدارى قولداعى مۇمكىندىكتى دۇرىس پايدالانا ءبىلۋى كەرەك. ماسەلەن، ءار ەلشىلىكتىڭ جانىنان قازاق ءتىلىن ۇيرەتۋ كۋرستارى اشىلىپ جاتىر، ءبىزدىڭ دايىنداپ بەرگەن ديسكىلەرىمىزدىڭ ءوزى نەگە تۇرادى!
- تالعات اسىلۇلى، وسى قۇرىلتاي جايىندا ازاتتىق راديوسىنىڭ ينتەرنەتتەگى فورۋمىندا قازاقستاندا بولسىن، باسقا ەلدە بولسىن وتەتىن قۇرىلتايعا دەلەگاتتار قالاي، قانداي جولمەن ىرىكتەلەدى، نەگە قازاقستاندا وتەتىن قۇرىلتايعا قالتالىلار بارادى، نەگە شەتتەگى قوعامدارمەن تاڭداپ جۇمىس جاسايدى دەگەن پىكىرلەر ايتىلدى. بۇعان ءسىز نە دەيسىز؟.
- بۇل ەۋروپاداعى قازاقتاردىڭ قۇرىلتايى. قۇرىلتايعا كىمدى شاقىرعىسى كەلەدى، بۇل ولاردىڭ ءوز ەركى. بيىل قۇرىلتايعا تۇڭعىش رەت موڭعوليادان 5 قازاق كەلىپ قاتىسىپتى. بۇل جولى توعىزقۇمالاق فەدەراتسياسىنان ادامدار شاقىرىپتى، «جاڭانۇر» دەگەن تۋريستىك فيرما قازاقتىڭ ۇلتتىق كيىمدەرىنىڭ ءسان ۇلگىلەرىن كورسەتتى.
كەيبىرەۋلەر وزدەرى ينتەرنەتتەن وقىپ-ءبىلىپ، ءوز بەتىنشە بارۋعا تالاپ قىلىپتى. ءبىز ەشكىمدى بولە-جارىپ وتىرعان جوقپىز.
- اڭگىمەڭىزگە راحمەت!

ەسەنگۇل كاپقىزى، 9 ماۋسىم 2009 جىل
«ازاتتىق» راديوسى