قر پرەزيدەنتى ن.نازارباەۆقا

قر پارلامەنتى سەناتىنىڭ توراعاسى ق.توقاەۆقا

سەنات دەپۋتاتتارىنا

                                          اشىق حات

ءبىز، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارى، ءوز كونستيتۋتسيالىق قۇقىعىمىزدى پايدالانا وتىرىپ، قر پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ ەكىنشى وقىلىمىندا ماقۇلدانعان، حالىقتىڭ تالابى ەنگىزىلمەگەن "جەر زاڭى" جوباسىن قابىلداماي، ماجىلىسكە كەرى قايتارۋىڭىزدى تالاپ ەتەمىز. جانە دە حالىقتىڭ تومەندەگىدەي ۇسىنىستارىن جەر زاڭى جوباسىنا ەنگىزۋدى سۇرايمىز.

قر پرەزيدەنتى ن.نازارباەۆ  2016 جىلى داۋ تۋعىزعان «جەر تۋرالى» كودەكستىڭ كەيبىر باپتارىنا موراتوري جاريالعاندا: «حالىقتىڭ الاڭداۋى دۇرىس. حالىققا ۇنامايتىن زاڭنىڭ بىزگە قاجەتى جوق»، – دەپ اشىق ايتقان بولاتىن. ەندەشە، ۇلت مۇددەسى كوزدەلمەگەن، حالىقتىڭ تالابى ەنگىزىلمەگەن زاڭ حالىققا ەش قاجەت ەمەس. ۇسىنىس-تالاپتارى ناقتى ەنگىزىلمەگەسىن ەل-جۇرت تاعى قاتتى الاڭداۋدا.

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2003 جىلى قابىلدانعان  «جەر كودەكسىنىڭ» 24-بابىندا: «اۋىل شارۋاشىلىعى ماقساتىنداعى جەرگە مەنشiك قۇقىعى شەتەلدىكتەر، ازاماتتىعى جوق ادامدار، شەتەلدىك زاڭدى تۇلعالار، سونداي-اق جارعىلىق كاپيتالىنداعى شەتەلدىكتەردىڭ، ازاماتتىعى جوق ادامداردىڭ، شەتەلدىك زاڭدى تۇلعالاردىڭ ۇلەسى ەلۋ پايىزدان اساتىن زاڭدى تۇلعالار اۋىل شارۋاشىلىعى ماقساتىنداعى جەر ۋچاسكەلەرىن جيىرما بەس جىلعا دەيىنگى مەرزىمگە جالداۋ شارتتارىمەن ۋاقىتشا جەر پايدالانۋ قۇقىعىمەن عانا يەلەنە الادى» دەپ انىق جازىلعان. الايدا، قر پرەزيدەنتىنىڭ 2016 جىلعى 6 مامىرداعى № 248 «جەر زاڭناماسىنىڭ كەيبىر نورمالارىن قولدانۋعا موراتوري ەنگىزۋ تۋرالى» جارلىعى بويىنشا 24-باپقا ۋاقىتشا 5 جىلعا موراتوري جاريالانعانىن بىلەمىز. ياعني، 24-باپتىڭ زاڭدىق كۇشى مۇلدە جويىلمادى، تەك 2021 جىلدىڭ 31 جەلتوقسانىنا دەيىن ۋاقىتشا عانا توقتاتىلدى. قوعامدا  ۇلكەن رەزونانس تۋعىزىپ وتىرعان 24-باپقا، موراتوري كەزىندە «جەر كودەكسىنە» وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى زاڭ جوباسىنا: «جەر كودەكسىنىڭ» 24-بابىنىڭ 1- تارماعىنىڭ ءۇشىنشى بولىگى توقتاتىلا تۇرعان كەزەڭدە:

1. «اۋىل شارۋاشىلىعى ماقساتىنداعى جەر ۋچاسكەلەرى شەتەلدىكتەرگە، ازاماتتىعى جوق ادامدارعا جانە شەتەلدىكتەر جانە جارعىلىق قورىندا شەتەلدىكتەر ۇلەسى 1 پايىز ۇلەسى بولسا دا جەر ساتىلمايدى جانە جالعا بەرىلمەيدى» دەپ وزگەرىس ەنگىزۋدى تالاپ ەتەمىز.

2. اۋىل شارۋاشىلىعى ماقساتىنداعى جەر ۋچاسكەلەرى شەتەلدىكتەرمەن جانە ازاماتتىعى جوق ادامدارمەن ارالاس نەكەدە (ەرلى-زايىپتىلىقتا) تۇرعان قازاقستان ازاماتتارىنا (ازاماتشالارىنا) جەر ساتىلمايدى جانە جالعا بەرىلمەيدى» دەپ وزگەرىس ەنگىزۋدى سۇرايمىز.

قولدانىستاعى  جەر كودەسىنىنىڭ  6-بابىنىڭ 6 تارماعىندا: «ەگەر وسى كودەكستە نەمەسە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ باسقا دا زاڭ اكتiلەرiندە وزگەشە كوزدەلمەسە، شەتەلدiكتەر، ازاماتتىعى جوق ادامدار، سونداي-اق شەتەلدiك زاڭدى تۇلعالار جەر قۇقىعى قاتىناستارىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارىمەن جانە زاڭدى تۇلعالارىمەن  تەڭ قۇقىقتاردى پايدالانادى جانە سونداي مiندەتتەر اتقارادى» دەلىنگەن. اتاپ ءوتۋ كەرەك، بۇل باپقا موراتوري جاريالانبادى جانە جاڭا زاڭ جوباسىندا ەشقانداي وزگەرىستەر ەنگىزىلمەدى.  ياعني، بۇل باپ  بويىنشا شەتەلدىكتەر جەر قاتىناسىندا قازاقستان ازاماتتارىمەن تەڭ قۇقىلى ەكەنىن ناقتى  كورسەتىپ تۇر.  اكىمدەر جانە  قولىندا بيلىگى بار لاۋازىمدى تۇلعالار زاڭنىڭ وسى ءالسىز تۇسىن (وسى باپتى) پايدالانىپ، قۋلىعىن اسىرىپ، شەتەلدىكتەردىڭ بىزبەن تەڭ قۇقىقتىعىن پايدالانىپ،  جەردى  شەتەلدىكتەرگە ساتۋعا جانە جالعا بەرۋگە  مۇمكىندىك بەرۋى مۇمكىن.

سول سەبەپتى، بۇل باپقا: «شەتەلدiكتەر، ازاماتتىعى جوق ادامدار، سونداي-اق شەتەلدiك زاڭدى تۇلعالار اۋىل شارۋاشىلىعى ماقساتىنداعى جەر قۇقىعى قاتىناستارىندا  ەش قۇقىقتار پايدالانا المايدى» دەپ وزگەرىس ەنگىزۋدى تالاپ ەتەمىز.  

جاڭا زاڭ جوباسىنىڭ 23-بابى 4-تارماعىندا: «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ شەكارالىق ايماعىندا جانە شەكارالىق بەلدەۋىندە ورنالاسقان جەر ۋچاسكەلەرى شەتەلدىكتەردىڭ، ازاماتتىعى جوق ادامداردىڭ، قر شەتەلدىكتەرمەن نەمەسە ازاماتتىعى جوق ادامدارمەن نەكەدە تۇرعان (ەرلى-زايىپتى بولعان) ازاماتتارىنىڭ، سونداي-اق شەتەلدىك زاڭدى تۇلعالاردىڭ جانە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ شەتەلدىك قاتىسۋشىسى بار زاڭدى تۇلعالارىنىڭ جەكە مەنشىگىنە جانە جەر پايدالانۋىنا بەرىلمەيدى» دەلىنگەن.

بۇل باپتا تەك مەملەكەتتىك شەكارا اينالاسىنداعى جانە شەكارا ماڭىنداعى  جەرلەر  عانا بەرىلمەيدى دەلىنگەن. ال، جەرىنىڭ كولەمى جونىنەن دۇنيە جۇزىندە 9-ورىن الاتىن قازاقستان ۇلان-بايتاق جەردى قامتىپ وتىر (جەرىنىڭ اۋدانى — 2724,9 مىڭ كم²).  ياعني مەملەكەتتىك شەكارادان تىسقارى الىس  جاتقان  جانە ورتالىق ايماقتار جەرلەرى شەتەلدىكتەرگە بەرىلۋى مۇمكىن دەگەن ءسوز. بۇل زاڭنىڭ وتە ءالسىز تۇسى.  زاڭنىڭ ءالسىز تۇسىن پايدالانعان اكىمدەر مەن لاۋازىمدى تۇلعالار، شەكارا ايماعى مەن بەلدەۋىندەگى جەرلەرگە تيىسپەي، مەملەكەتتىك شەكارادان الىس جاتقان جەرلەردى شەتەلدىكتەرگە جالعا بەرۋى مۇمكىن دەگەن قاۋىپ تۋادى.

سول سەبەپتى،  بۇل بابتى «قازاقستاننىڭ  تۇتاس تەرريتورياسىندا ورنالاسقان اۋىل شارۋاشىلىعى ماقساتىنداعى جەر ۋچاسكەلەرى» دەگەن سوزبەن تولىقتىرىپ،   مىناداي تولىقتىرۋلار ەنگىزۋگە ءتيىستىمىز.  «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ شەكارالىق ايماعىندا جانە شەكارالىق بەلدەۋىندە ورنالاسقان  جەر ۋچاسكەلەرى، سونداي-اق، قازاقستاننىڭ  تۇتاس تەرريتورياسىندا ورنالاسقان اۋىل شارۋاشىلىعى ماقساتىنداعى جەر ۋچاسكەلەرى شەتەلدىكتەردىڭ، ازاماتتىعى جوق ادامداردىڭ، قر شەتەلدىكتەرمەن نەمەسە ازاماتتىعى جوق ادامدارمەن نەكەدە تۇرعان (ەرلى-زايىپتى بولعان) ازاماتتارىنىڭ، سونداي-اق شەتەلدىك زاڭدى تۇلعالاردىڭ جانە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ شەتەلدىك قاتىسۋشىسى بار زاڭدى تۇلعالارىنىڭ جەكە مەنشىگىنە جانە جەر پايدالانۋىنا بەرىلمەيدى
«جەر كودەكسىنىڭ»  قوعامدىق رەزونانس تۋدىرعان باپتارىن مۇقيات ساراپتاپ، حالىقتىڭ جوعارىداعى ۇسىنىس-تالابىن  جەر زاڭى جوباسىنا  ەنگىزۋ ءۇشىن قر پارلامەنتى ماجىلىسىنە كەرى قايتارۋدى تالاپ ەتەمىز!

تالعات قاتاۋوۆ، قوعام بەلسەندىسى

حالىقتان  وسى ماسەلە بويىنشا  الەۋمەتتىك جەلى ارقىلى قول جينالۋدا

 Abai.kz