قىتاي ۇكىمەتىنىڭ ونداعى از ۇلتتارعا اشىق جاساپ جاتقان ساياسي قۋدالاۋلارى جايلى باسپاسوزدە ءجيى ايتىلا باستادى. اسىرەسە، شىڭجاڭ ولكەسىندەگى قازاقتاردىڭ جەرگىلىكتى بيلىك تاراپىنان ءتۇرلى قىسىم كورىپ، قاماۋعا الىنىپ جاتقانى دالەلدەندى، بۇگىندە.

قازاقستانعا كەلىپ-كەتىپ جۇرگەندەردىڭ پاسپورتتارى جينالىپ، زەينەتكە شىققاندار قازاقستانعا كەلىپ ازاماتتىق الاتىن بولسا زەينەتاقىلارى بەرىلمەيتىن بولعان. سونداي-اق، قازاقستاننان ىقتيارحات الىپ، ءارتۇرلى سالادا ەڭبەك ەتىپ جۇرگەندەر شىنجاڭداعى جەرگىلىكتى بيلىكتىڭ  ارنايى شاقىرۋىمەن قىتايعا كەتكەنى، وندا «ساياسي-تاربيە» لاگەرلەرى مەن تۇرمەلەرگە قامالعانى، قىتايعا بارعانداردىڭ ىشىندە قازاقستانعا قايتا الماي قالعانداردىڭ كوپ ەكەنى جايلى دەرەكتەر انىقتالدى.

قىتايداعى قازاقتاردىڭ جاعدايى تىم اۋىرلاپ كەتتى، راسىندا. قىتاي ۇكىمەتى قازاقتى تەرروريست، ەكسترەميستەردىڭ ساپىنا قوستى. قۇجاتتارىن تارتىپ الىپ، قازاقستانعا كەلىپ-كەتكەن ءار قازاقتى تۇرمەگە جاپتى. ۇيىندە قۇران ۇستاعان، ءدىني وقۋلىقتى ۇستاعان، ەسكى كىتاپتاردى ساقتاعاندار ساقشىلاردىڭ جەتەگىنە ءتۇستى. ءجابىرىن كوردى. قازاق جازۋشىلارىنىڭ كىتاپتارىن وقىعاندار وقۋ-تاربيەلەۋ لاگەرلەرىنە ايدالدى. سەبەپسىز تەرگەلىپ، ناقاق تاياق جەدى. ءتىپتى، مولدا-قوجالاردىڭ كەيبىرى تۇرمەدە قايتىس بولدى دەگەن اقپار دا تارادى. قولىڭنان كەلسە شاۋىپ ال دەگەن بۇل ارانداتۋشىلىقتى، اپەرباقاندىقتى، الىمجەتتىكتى شي تۇتقاسىن ۇستاپ وتىرعان قىتاي بيلىگى كۇنى بۇگىنگە دەيىن جاساپ كەلەدى.

شي شىرعالاڭى. الەم جۇرتى قازاقتىڭ جايىنا الاڭداۋلى

شىڭجاڭ بيلىگى مەن شي توراعا سالعان شىرعالاڭ قازىر حالىقارالىق اقپاراتتى شارلاپ كەتكەن. ءسوزىمىز سۇيىق شىقپاس ءۇشىن سولاردىڭ ءبىرسىپىراسىن مىسالعا كەلتىرەيىك، الدىمەن.

وتكەن اپتادا ءومىرحان التىننان حابار جەتتى. المانياداعى قانداسىمىز وتكەن جىلى دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ 5-قۇرىلتايىندا كەزەكتەن تىس ءسوز الىپ، قىتايداعى قازاقتاردىڭ قيىن جاعدايىن ەلباسىنا تىكەلەي جەتكىزگەن ەدى.

ەۋروپارلامەنت

ەۋروپا پارلامەنتى قىتاي قازاقتارىنىڭ جاي-كۇيىن تالقىلايتىن بولدى. 15-مامىر كۇنى. باربارا لوچۆيحلەر (Barbara lochbihler), بۇل كىسى - ەۋروپالرامەنتتىڭ ادام قۇقىقتارى جونىندەگى كوميتەت باسشىسىنىڭ ورىنباسارى. ءومىرحان التىنىڭ ارىزىنا قۇلاق تۇرگەن وسى ادام. جاۋاپ جازعان دا وسى باربارا حانىم. تولىعىراق مىنا سىلتەمەدەن وقي الاسىزدار: http://abai.kz/post/69361

المانيا ۇكىمەتى

المانيا ۇكىمەتى دە بۇل ماسەلەنى جۋىق ارادا كۇن تارتىبىندە قارالماق. ءومىرحان التىن المانيا بۋندەستاگىنىڭ دەپۋتاتى، ادام قۇقىتارى كوميتەتىنىڭ مۇشەسى مارگارەت باۋس باۋسە (Margerete Bause) حانىممەن كەزدەسىپ، قىتايدىڭ قاسقانا جاساپ جاتقان قىسىمى جايلى، ونداعى قانداستاردىڭ قىتاي بيلىگىنىڭ اسسيميلياتسيالاۋ ساياساتىنا ءتۇسىپ جاتقانى جايلى ايتىپ بەرگەن ەكەن. http://abai.kz/post/69361

اقش مەملەكەتتىك دەپارتامەنتى

اقش مەملەكەتتىك دەپارتامەنتى قىتايدىڭ شىنجاڭ جەرىندەگى ادام قۇقىعى ماسەلەسىنىڭ ناشارلاۋىنا بايلانىستى، اقش ۇكىمەتى «2016 جىلعى الەمدىك ماگريتزي اكتىسىن» پايدالانىپ، قىتايدىڭ لاۋازىمدى تۇلعالارىنان جاۋاپ سۇراۋى مۇمكىن ەكەنىن مالىمدەدى. بۇل تۋرالى «ازيا ازاتتىق راديوسى» (RFA) حابارلادى. مىنە سىلتەمەسى: https://www.rfa.org/english/

لاۋرا ستوۋن

اقش مەملەكەتتىك دەپارتامەنتىنىڭ وكىلى، مەملەكەتتىك حاتشىنىڭ شىعىس ازيا جانە تىنىق مۇحيتى ايماعى ىستەرى بويىنشا كومەكشىسىنىڭ ورىنباسارى. ستوۋننىڭ سوزىنشە، ادامداردى «ساياسي ۇيرەتۋ ورتالىقتارىنا» جاپپاي توعىتۋ ۇرەي تۋعىزادى. ديپلومات قىتاي بيلىگىن بارىنشا اشىق جانە ءوز ىسىنە ەسەپ بەرەتىن جۇيە قۇرۋعا شاقىردى.

«ءبىز قىتايدىڭ شىڭجاڭداعى ۇيعىرلار مەن باسقا دا مۇسىلمانداردىڭ زاڭدى قۇقىقتارىن شەكتەۋگە كۇش سالىپ جاتقانىنا الاڭدايمىز. ءبىز بۇل ماسەلەنى قىتاي ۇكىمەتى الدىندا كوتەرىپ، ولاردى ءوز ازاماتتارىن ۇستاۋدا زاڭدى پروتسەستەر جۇرگىزۋگە شاقىرا بەرەمىز»، دەدى ستوۋن. بۇل جايلى «Associated press» جازدى. مىنە سىلتەمەسى:  https://www.apnews.com/13ee0b95c05249a8be7c0467bf413b6e

«Abai.kz» اقپاراتتىق پورتالى قىتاي قىسىمىنا ۇشىراپ، قاماۋ كورگەن قازاقتاردىڭ جاعدايى جايلى ۇزبەي جازىپ كەلەدى. اكە-شەشە، باۋىر-تۋىستارى شەكارانىڭ ارعى بەتىندە قالعان اعايىن اراشا سۇراپ حابارلاسىپ تا جاتىر. اسىرەسە، سوڭعى ۋاقىتتا ولاردىڭ قاتارى كوبەيىپ كەلەدى. سونىڭ ىشىندە ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىك:

م.ح.دۋلاتي اتىنداعى تاراز مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىن 10 ستۋدەنتى قىسقى دەمالىس كەزىندە قىتايعا بارىپ، سودان قايتپاي قالعان. ول 10 قازاق بالاسىنىڭ ەسىم-سويى مىنا تىزىمدە:  http://abai.kz/post/69023

ونان سوڭ، الماتى، استانا، قاراعاندى، قىزىلوردا، اتىراۋ، وسكەمەن، تۇركىستان، جامبىل وبلىسى، سولتۇستىك قازاقستان وبلىسى، شىعىس قازاقستان وبلىسى، پاۆلودار وبلىسى، وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنداعى 20 جوو ستۋدەنتتەرى مەن 1 مەكتەپ وقۋشىسىنىڭ ءتىزىمى ءتۇزىلدى. ۇزىن-ىرعاسى 79 ادام. ولاردىڭ ەسىم-سويى مىنەكەي: http://abai.kz/post/69361

«Abai.kz» اقپاراتتىق پورتالىنا ۇلكەن ءۇمىت ارتىپ، دۇعاي-دۇعاي سالەمىن جولداپ جاتقان اعايىن ازايماي تۇر. سولاردىڭ ءبىرسىپىراسىن بۇگىن جاريالاعاندى ءجون كوردىك.

جەڭىسنۇر اياتحانۇلى. ايەلى گوزالنۇر جەڭىسقازى 2016 جىلى قىتايعا كەتكەن. قايتىپ ورالماعان. قازاقستانعا كەلمەگەنىنە 1 جىل 8 اي بولعان. 2 اي بۇرىن جەتكەن حابار: «ساياسي-ۇيرەنۋ» لاگەرىندە ەكەنىن ايتادى. قازاقستاندا 2 بالاسى قالدى.

ءيمانالى باتىل. 1990 جىلى قاراشانىڭ 8-كۇنى قحر، شۇار، قۇلجا اۋدانى، قاراتوبەل قىستاعىندا تۋعان.

قازاقستانعا  2011 جىلى مامىر ايىندا كەلگەن. سودان بەرى قازاقستاندا تۇرىپ جاتىر. قىتايدا ەشبىر تۋىسى جوق. 2011 جىلى ءوزى جانە 3 اعاسى كوشىپ كەلگەن. 3 اعاسى قر ازاماتتىعىن العان. اكە-شەشەسى قىتايدا قايتىس بولىپتى.

2015 جىلى تۇراقتى تىركەۋگە تۇرىپ، ىقتيارحات العان. ىقتيارحات – 2011 جىلدىڭ 2-تامىزىندا بەرىلگەن. جارامدىلىق مەرزىمى – 2019 جىلدىڭ 16-ماۋسىمى اياقتالادى.

2016 جىلدىڭ 7-كوكەگىندە ورالمان كۋالىگىن الىپتى. ونىڭ جارامدىلىق مەرزىمى 2017 جىلدىڭ 7 كوكەگىندە اياقتالعان.

تۇراقتى تىركەۋى استانا قالاسىندا. جالدامالى پاتەردە تۇرادى. وتباسىن قۇرعان. 1 قىزى بار. قىزى 2 جاسقا تولماعان. ايەلى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتشاسى. http://abai.kz/post/69239

ساياگۇل نۇربولاتقىزى. 2000 جىلى ناۋرىزدىڭ 2-كۇنى قحر، شۇار، قۇلجا قالاسىنىڭ ءنايمۇڭشاڭ اۋىلىندا تۋعان. 2017 جىلى قازاقستان ازاماتتىعىن العان. اكەسى قىتايدا قاماۋعا الىنعان.

ماكەن ءجاميلا. 2013 جىلى قازاقستان ازاماتتىعىن العان. 2 ۇلى بار. كۇيەۋى وسپانعالي توقتار 2016 جىلى قىتايدان شاقىرتۋ كەلىپ، سول جاققا كەتكەن. سول كەتكەننەن ءالى كۇنگە ورالماعان. 2017 جىلدىڭ 3-ماۋسىمىندا پوليتسيا تۇتقىنداعان.

ايكامال راشيبەكقىزى. الماتى وبلىسى سارقان اۋدانىندا تۇرادى. كۇيەۋى باقىتالى كەرىمبەكۇلى قىتاي ۇكىمەتىنىڭ شاقىرتۋىمەن كەتكەلى 1 جىل 3 اي بولعان. العاشقى 2-3 ايدا حات-حابار الىسىپ تۇرعان. كەيىن بايلانىس مۇلدە ۇزىلگەن. 2 بالاسى بار.

مارفۋعا ادىلبەكقىزى. قازاقستان ازاماتى. الماتى وبلىسى، پانفيلوۆ اۋدانى، شولاقاي اۋىلىندا تۇرادى. 3 بالاسى بار. ولار دا قر ازاماتى. كۇيەۋى مۇقامەدجاپپار قىتايدا. ول جاقتا تۇراتىن جەرى جوق.

نۇريپا سەرىكقانقىزى. 2014 جىلدان بەرى قازاقستاندا وقىپ جاتىر. 3-كۋرس ستۋدەنتى. قحر ازاماتى. اتا-اناسى 2015 جىلى قر شقو، ءۇرجار اۋدانى، بەستەرەك اۋىلىنا كوشىپ كەلگەن. 6 اعايىندى. 1 اپكەسى قىتايدا قالعان. اتا-اناسى مەن قالعان باۋىرلارى قر ازاماتى. اكەسى شارىپقانۇلى سەردىكقان 2017 جىلدىڭ 1-قاراشاسىندا قىتايداعى قىزىنا بارادى. شەكارادان وتىسىمەن قىتاي پوليتسياسى پاسپورتىن الىپ قويعان. 10 كۇننەن سوڭ تەرگەۋ باستالادى.

ءتۇيىن. بۇل اراشا سۇراعان اعايىننىڭ از بولىگى. الداعى ۋاقىتتا دا «Abai.kz» اقپاراتتىق پورتالى قىتاي ساياساتىنىڭ ءتۇرلى قىسىمىنا ۇشىراعان قازاقتاردىڭ جاعدايىن جىپكە تىزگەندەي جاريالاپ وتىراتىن بولادى.

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz