بۇگىن الماتىدا «مادەني مۇرا» ۇلتتىق جوباسى اياسىندا «تاريحي مادەني مۇرانىڭ وركەنيەتتەر ديالوگىنداعى ءرولى» اتتى حالىقارالىق كونفەرەنتسيا ءوز جۇمىسىن باستاۋى ءتيىس. ايتۋلى شاراعا وراي كەشە ۇلتتىق ءباسپاسوز-كلۋبىندا جوبا ۇيىمداستىرۋشىلارى ارنايى ءماسليحات وتكىزدى. ولاردىڭ ايتۋىنشا، مادەني ديالوگ ەشقاشان دا ساياسي مۇددەنىڭ جەتەگىندە كەتپەۋى ءتيىس.

بۇگىن الماتىدا «مادەني مۇرا» ۇلتتىق جوباسى اياسىندا «تاريحي مادەني مۇرانىڭ وركەنيەتتەر ديالوگىنداعى ءرولى» اتتى حالىقارالىق كونفەرەنتسيا ءوز جۇمىسىن باستاۋى ءتيىس. ايتۋلى شاراعا وراي كەشە ۇلتتىق ءباسپاسوز-كلۋبىندا جوبا ۇيىمداستىرۋشىلارى ارنايى ءماسليحات وتكىزدى. ولاردىڭ ايتۋىنشا، مادەني ديالوگ ەشقاشان دا ساياسي مۇددەنىڭ جەتەگىندە كەتپەۋى ءتيىس.
جالپى، اتالعان حالىقارالىق عىلىمي-تەوريالىق كونفەرەنتسيا قازاقستان رەسپۋبليكاسى مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگى، مادەني ساياسات جانە ونەرتانۋ ينستيتۋتى جانە رەسەيدىڭ «وركەنيەتتەر ديالوگى» الەمدىك قوعامدىق فورۋمىنىڭ قولداۋىمەن جۇزەگە اسىپ وتىر. وسىعان وراي ءباسپاسوز ءماسليحاتىنا قوعام قايراتكەرى، بەلگىلى مادەنيەتتانۋشى مۇرات اۋەزوۆ، مادەني ساياسات جانە ونەرتانۋ ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى ەرلان سايروۆ، رەسەي مەملەكەتتىك دۋماسىنىڭ دەپۋتاتى سەرگەي سمەتانيۋك، «وركەنيەتتەر ديالوگى» قوعامدىق فورۋمىنىڭ اتقارۋشى ديرەكتورى ۆلاديمير كۋليكوۆ، ت.ب. قاتىستى. بەلگىلى قوعام قايراتكەرى مۇرات اۋەزوۆ وتكەن تاريحتىڭ تەرىس تۇستارى قايتالانباس ءۇشىن وسىنداي ديالوگ وتكىزۋدىڭ ماڭىزىنا ەرەكشە توقتالدى. رەسەي مەملەكەتتىك دۋماسىنىڭ دەپۋتاتى سەرگەي سمەتانيۋك تا قازاقستان تاراپىنان شىعىپ جاتقان وركەنيەتتەر مەن مادەنيەتتەردىڭ ديالوگىنا قاتىستى باستامالاردى وڭىنان باعالاي وتىرىپ: «مادەني ۇندەستىكتىڭ ءمانى زور. ءبىز 1991 جىلدى ەستە قاتتى ساقتاپ قالدىق، ءدال سول جىلدارى قازاقستان پرەزيدەنتى بۇرىنعى كەڭەستىك كەڭىستىكتەگى تولقۋلارعا تولى قيىن جاعدايدى رەتتەۋدىڭ العاشقى باستاماشىلارىنىڭ ءبىرى بولدى. ءبىز تمد ەلدەرىن قۇرۋ تۋرالى قۇجاتقا قول قويدىق. بۇل شىن مانىندە سول كەزدە جارق ەتىپ شىققان ۇلكەن باستاما ەدى. ءبىز بۇگىندە قازاقستان تەرريتورياسىندا جۇزەگە اسىپ جاتقان وڭتايلى باستامالارعا سۇيسىنە قارايمىز» – دەپ مالىمدەدى.
دەسە دە، جينالعان جۋرناليستەردى مادەنيەتتەر توعىسىنداعى جالاڭ ۇرانداردان گورى قازىرگى تاڭدا وركەنيەتتەر اراسىندا قوردالانعان ماسەلەلەر ەرەكشە تولعاندىردى. ءوز كەزەگىندە تاياۋدا رەسەي پرەزيدەنتى دميتري مەدۆەدەۆتىڭ باستاۋىمەن قۇرىلعان پوستكەڭەستىك كەڭىستىكتەگى تاريح بۇرمالاۋشىلارىمەن كۇرەس جونىندەگى كوميسسيانىڭ قازاقستانعا تيگىزەر اسەرى دە ءسوز بولدى. مەمدۋمانىڭ دەپۋتاتى بۇل كوميسسيانىڭ بىرقاتار ەلدەردە 9 مامىرعا قاتىستى باسقاشا كوزقاراستاردىڭ قالىپتاسىپ جاتقانىنا بايلانىستى قۇرىلعانىن مالىمدەدى. جانە بۇل كوميسسيا كەڭەستىك تاريحتى مىنەپ-سىنايتىن تاۋەلسىز ەلدەردەگى ۇلتتىق تاريحتىڭ قالىپتاسۋىنا قول سۇقپايتىن كورىنەدى. ال مۇرات اۋەزوۆ تاريح بۇرمالاۋشىلىقتارىنىڭ وزگە دە كورشىلەس ەلدەردەن ءتونىپ تۇرعانىن ايتا كەلە: «مۇنىڭ ءبارى دە ءسابيدىڭ جاڭا عانا ءتاي-ءتاي باسىپ كەلە جاتقانىمەن بىردەي پروتسەستەر. مىسالى، قازىر قىرعىزدار جازىپ جاتقان تاريحتا قازاققا دۇرىس ورىن جوق دەۋگە بولادى. سوندىقتان مەملەكەتتىڭ «سابيلىك» كەزىندە تاريحي بۇرمالاۋشىلىقتار ورىن الادى. ونداي بىزدە دە بار: قازاعىڭ دا ءبىراز دۇنيەنى جازىپ تاستادى. بىراق مۇنىڭ ءبارىن رەتكە كەلتىرۋىمىز كەرەك» – دەي كەلە: «ارينە، رەسەيدە دە تاريحي بۇرمالاۋشىلىق بار. سوندىقتان وسىنداي باسقوسۋلار وتكىزىلۋى كەرەك. ايتۋلى باسقوسۋدا ءبىز رەسەيگە اششى شىندىعىمىزدى ايتامىز» – دەدى. قوعام قايراتكەرىنىڭ ايتۋىنشا، رەسەيمەن بىرگە وتكەن تاريحتى ءسوز ەتكەندە، بۇرىنعى وتارشىل ساياساتتىڭ استارىن زەردەلەپ، جالپى وتكەندى ۇمىتۋعا بولمايدى.
مادەني ساياسات جانە ونەرتانۋ ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى ەرلان سايروۆ تا رەسەيدە ساقتالعان قازاق مادەنيەتىنىڭ قورىنا بايلانىستى ءسوز قوزعادى. ءوز كەزەگىندە ەرلان سايروۆ: «بۇگىندە قازاق مادەني جادىگەرلەرىنىڭ 60 پايىزى ءارتۇرلى سەبەپتەرمەن رەسەيدىڭ مۇراجايلارىندا شوعىرلانعان. ولاردى قازاقستانعا، جەرگىلىكتى ۇلتقا كورسەتۋ ءۇشىن جادىگەرلەردىڭ ءوزىن اكەلمەسەك تە، ولارعا عىلىمي تۇرعىدان تۇسىنىكتەمە بەرىپ، قازاق، ورىس، اعىلشىن تىلىندە ەڭبەكتەر شىعارۋدىڭ ماڭىزى زور. مۇنىڭ ءوزى قازاقتىڭ مادەنيەتىن حالىقارالىق دەڭگەيگە شىعارۋدىڭ جولى بولىپ تابىلادى. وسىنداي جوبالاردى ءبىز رەسەيدىڭ مۇراجايلارىمەن بىرلەسىپ قولعا الىپ وتىرمىز» – دەپ مالىمدەدى.
ايتۋلى حالىقارالىق جيىنعا اقش، اۆستريا، رەسەي، كانادا، فرانتسيا، قىتاي، بالتىق جاعالاۋى ەلدەرى، ورتالىق ازيا مەملەكەتتەرى، ت.ب. ونداعان ەلدەردىڭ قوعام قايراتكەرلەرى مەن عالىمدارى قاتىسۋى ءتيىس. بۇل ماڭىزدى باسقوسۋ ەكى كۇن وتكىزىلەدى.

كامشات تاسبولات
«ايقىن» گازەتى، 9 ماۋسىم 2009 جىل