16 مامىر كۇنى قىتايدىڭ شىڭجاڭ ۇيعىر اۆتونوميالى رايونىنىڭ (شۇار) پارتيا كوميتەتى بيۋروسىنىڭ شۇعىل جيىنى ءوتىپ، كورشى ەلدەرمەن ديپلوماتيالىق بايلانىستى كۇشەيتۋ تۋرالى ءسوز قوزعاعان. بۇعان قىتاي كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ باس xاتشىسى سي ءتسزينپيننىڭ ءوزى تىكەلەي جەتەكشىلىك ەتەتىن ورتالىقتىڭ سىرتقى بايلانىس كوميتەتى دەپ اتالاتىن قۇرلىمنىڭ 15 مامىردا وتكەن كەڭەيتىلگەن ءماجىلىسى سەبەپ بولعانى باسپاسوزدە تام-تۇمداپ ايتىلا باستادى. سول جيىندا قىتايداعى قازاققا ازۋ ءتىسىن باتىرىپ، ساياسي قۋعىن-سۇرگىن جاساپ وتىرعان شۇار-داعى ايماق باسشىسى شىن چۋانگو ورتالىقتىڭ قاتاڭ سىنىنا قالسا كەرەك. 

شىڭجاڭ ولكەسىنىڭ وكتەمسىنگەن باسشىسى شىن چۋانگو 16 مامىردان باستاپ، "كورشى ەلدەرمەن دوستىق قارىم-قاتىناستا بولۋىمىز كەرەك" دەگەن ىڭعايدا سويلەي باستاعان. وسىنى جاقسىعا جورىعان دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعىنىڭ باس حاتشىسى راحىم ايىپۇلى مىرزا الەۋمەتتىك جەلىدە  ەلباسى وسى جولعى قىتاي ساپارىندا ول جاقتاعى قازاقتارعا قاتىستى ءوز تالابىن ايتسا، قىتاي توراعاسى قارسى بولمايتىنىن جاريالادى.

ءبىز ماسەلەنى انىقتاي ءتۇسۋ ءۇشىن راحىم ايىپۇلى مىرزامەن تىلدەستىك.

 - شىڭجاڭدى قازىر بيلەپ وتىرعان شىن چۋانگونىڭ ساياساتى سىن كوتەرمەيتىن جاعدايدا ەكەنى وسىعان دەيىن ءسوز بولىپ كەلدى. قازاقى تىلمەن ايتقاندا، ونىڭ "وتە ناشار ساياساتكەر" ەكەنى بەلگىلى. سول ناشار ساياساتكەردىڭ 180 گرادۋسقا وزگەرىپ، كورشى ەلدەرمەن دوستىق قارىم-قاتىناس ورناتۋ جايلى سويلەي باستاۋى، وعان ورتالىقتان جاقسىلاپ ساباق بەرىلگەنىن، قاتاڭ سىنعا ۇشىراعانىن بايقاتادى، - دەيدى  راحىم ايىپۇلى.

- بۇل جاي عانا ءسوز شىعار. سونشالىق ۇمىتتەنۋگە تۇرمايتىن دۇنيە بولار؟ 

 - رامازان ايىندا تەك جاقسىلىقتان ءۇمىت كۇتۋ كەرەك سياقتى. قازىرگى قىتايدىڭ سىرتقى ساياساتى تۇيىققا كەلىپ تىرەلدى. اقش پەن قىتاي تەكەتىرەسى ۋشىعىپ بارادى. مالايزيامەن، ۆەتناممەن دە قىرعي-قاباق. ۆەتنامداعى كەن ورنىنا قاتىستى رەسەيمەن دە ءجۇز شايىسىپ قالدى. ەندى قازاقستاندى تەرىس اينالدىرسا، قۇرلىق ارقىلى ەۋروپاعا جاساعان قادامى ۇزىلەرى حاق. مۇنىڭ سىرتىندا حالىقارالىق ادام قۇقىقتارى جونىندەگى ۇيىمدار دا قاراپ جاتقان جوق. شامالارى كەلگەنشە، قىتاي ساياساتىنا ىقپال ەتۋدە. سوندىقتان دا، جاقسىلىقتان ءۇمىت كۇتكەننىڭ ايىبى جوق. 

- سوندا ول جيىندا نە ايتىلىپتى؟ قىتاي ءباسپاسوزى نە دەيدى؟

- رەسمي ءبىر-ەكى اۋىز حاباردان باسقا ەشتەڭە جازىلعان جوق. جالپى، قىتايداعى كوپ ماسەلە قۇپيا شەشىلەدى. ماجىلىس مۇلدە جابىق جاعدايدا وتكەندىكتەن، وندا نەندەي ماڭىزدى ماسەلەردىڭ قارالعاندىعى قۇپيا كۇيدە قالىپ وتىر. دەسە دە، ماجىلىستەن كەيىن كەيبىر جايتتاردىڭ بەتى اشىلىپ قالدى.

ايماق باسشى شىن چۋانگو ءوز سوزىندە: " توراعا سي ءتسزينپيننىڭ سىرتقى قاتىناستاعى ءبىتۇتاس باسشىلىعىنا قاتاڭ باعىنۋ، ونىڭ ساياساتىن، ءامىر-پارمەندەرىن بۇلجىتپاي اتقارۋ، جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى جوباسىنىڭ كۇرە تامىرىندا ورنالاسقان ەلدەرمەن (قازاقستاندى ايتادى. - ر.ا.) بەلسەندى تۇردە سەلبەستىك ورناتۋ، سىرتقا ەسىك اشۋدى جەدەلدەتۋ، ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول قۇرلىسىنا تىڭ سەرپىن بەرۋ، بۇل ءۇشىن كورشى ەلدەرمەن (قازاقستانمەن دەمەكشى. - ر.ا.) قارىم-قاتىناستى وڭتايلى رەتتەۋ، بەلسەندى بارىس- كەلىستەر ارقىلى كورشىلەرمەن دوستىق قارىم-قاتىناستى ىلگەرلەتۋ جانە بەكەمدەۋ، سول ارقىلى شۇار ايماعىنىڭ سىرتقى بايلانىس قىزمەتىن جاڭا بەلەسكە كوتەرۋ كەرەكتىگىن" – ايتتى.

- "تەمىردى قىزعان كەزىندە سوق" دەمەي مە؟ وسىنداي وڭتايلى كەزدە ءبىزدىڭ تاراپتان نە ىستەلۋى كەرەك؟

- قىتاي ءۇشىن ەۋروپا مەن پارسى شىعاناعىنا شىعۋدىڭ ەڭ سەنىمدى دە ءتيىمدى ءدالىزى تەك قانا قازاق جەرى. وسىنى تەرەڭ ءتۇسىنىپ، ەلباسى وسى جولعى قىتاي ساپارىندا ول جاقتاعى قازاقتارعا قاتىستى ءوز تالابىن قويسا ەكەن دەگەن ارمانىم بار. قازىر ەلباسى قىتاي توراعاسىنان ماي سۇراسا، مىنە قۇيرىق دەيىن دەپ تۇرعانعا ۇقسايدى. سول سەبەپتى دە بارلىق ءۇمىتتى ەلباسىعا ارتقىم كەلەدى. 

ەلباسىنىڭ ساپارىنىڭ الدىندا قىتاي تاراپى كورشىلەرمەن دوستىق قاتىناستى بەكەمدەۋ تۋرالى ءسوز ەتكەنى تەكتەن تەك ەمەس. سوندىقتان، بۇل جيىن مەن الداعى ەلباسىمىزدىڭ ساپارى قىتايداعى قازاقتارعا وڭ وزگەرىستەر اكەلەدى دەگەنگە سەنەيىك. ويتكەنى، بىزدەگى كوپتەگەن ساراپشىلار دا قر پرەزيدەنتى ارالاسسا، قىتايداعى قانداستاردىڭ كوشى جالعاسىن تابادى دەگەن ويلارىن ايتىپ جاتىر. 

اڭگىمەڭىزگە راحمەت!

قانات بىرلىكۇلى

Abai.kz