توقاەۆتى ءتارجىمالايتىن مەن ەمەس، بىراق، «قازاق الەمى» نەگە كولەڭكەدە قالدى؟

كەيدە ورىستىڭ سوزىمەن ايتساق، «ءوزىڭنىڭ تۇيە ەمەس» ەكەنىڭدى دالەلدەۋدىڭ ءوزى قيىن. سىرتتاعىلار ءبىزدى ءبارىبىر سولتۇستىك كورشىنىڭ ىقپالىندا، ءتىپتى، يلەۋىندە جۇرگەن ەل دەپ ويلايدى. ارينە، مۇلدەم ونداي ەمەسپىز دەپ انت-سۋ ىشە الماسپىز. بىراق، سوڭعى جىلدارداعى ءبىزدىڭ بيلىكتىڭ وتە سابىرلى جۇرگىزىپ وتىرعان ساياساتىنان، سارى ءتىستى ساق ساياساتكەرلەرىمىزدىڭ ايتىپ قالاتىن سوزدەرىنەن - ىرگەمىزدى بىرتىندەپ اجىراتىپ، وتاۋىمىزدىڭ تۋىرلىعىن ءبولىپ الۋ ارەكەتى جاسالىپ جاتقانىن انىق اڭعارۋعا بولادى. 

بيلىك قالاي بولعاندا دا ءبىز ويلاعانداي تارس ەتكىزىپ ايتىپ، شالت قيمىلداي المايدى. ونى ءبىز بيلىكتى قانشا سىناساق تا، ىشتەي سەزەمىز. سولاي ەمەس پە؟! بىردەن ايتايىن، بۇگىنگى بيلىكتى اقتاپ، ارشىپ الاتىن مەن ەمەس، ونداي ويىم دا جوق. ايتپاعىم باسقا...

جاقىندا سەنات توراعاسى ق.توقاەۆ اعامىزدىڭ بريتاندىق بي-بي-ءسيدىڭ ءتىلشىسى ستيۆەن ساكۋرگە بەرگەن سۇحباتى قوعام تاراپىنان ۇلكەن رەزونانس تۋدىردى. جۇرتتىڭ ءبارى ساياساتكەر بوپ كەتكەن عوي، بۇل كۇندە)) سونداعى ەلدىڭ ەلەڭ ەتكەنى «ن.نازارباەۆ 2020 جىلى سايلاۋعا تۇسە مە، تۇسپەي مە؟» ونىڭ جاۋابى بەرىلدى، ودان كەيىن ءبىزدىڭ بىرنەشە لاۋازىمدى قىزمەتكەر ءتۇسىندىرىپ تە جاتتى. بىراق، وسى شۋدىڭ كولەڭكەسىندە وتە ماڭىزدى، اسىرەسە، قازاق قوعامىنا ماڭىزدى ءبىر ماسەلە قالىپ قويدى. ول نە؟ سول سۇحباتتان سوزبە-ءسوز كەلتىرەيىكشى:

C.ساكۋر: سىزدەردىڭ ستراتەگيالىق ارىپتەستەرىڭىز جانە كورشىلەرىڭىز – رەسەي تۋرالى ايتاتىن بولساق، ۋكراينا داعدارىسى باستالعاننان كەيىن جانە قىرىمدى اننەكسيالاعان سوڭ، 2014 جىلى رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين، قازاقستان ۇلكەن رەسەي كەڭىستىگىنىڭ، «ورىس الەمىنىڭ» ءبىر بولشەگى ەكەنىن انىق اڭعارتتى. /سولاي ما، دەگەنگە كەلتىرىپ وتىر/

K.توكاەۆ: راسىندا، قازاقستاندا ورىستىلدىلەر بارشىلىق. ەلدە قازاق جانە ورىس ءتىلى قاتار قولدانىلادى. سوعان قاراماستان، ءبىز قازىر كيريلل قارىپىنەن لاتىن گرافيكاسىنا ءوتىپ جاتىرمىز. سونىمەن قاتار، اعىلشىن ءتىلىن وقۋعا ۇلكەن باسىمدىق بەرىلىپ وتىر. ءبىزدىڭ جاستارىمىز نەعۇرلىم كوپ ءتىل بىلسە، سوعۇرلىم وزدەرىنە جاقسى. ءبىز ارينە، قازاقستاندى «ورىس الەمىنە» قوسۋعا كەلىسپەيمىز، ويتكەنى، ءبىزدىڭ ءوزىمىزدىڭ «قازاق الەمىمىز» بار.

بۇنى ارى قاراي، ءتۇسىندىرىپ جاتۋدىڭ قاجەتى بار ما؟ ياعني، ءبىزدىڭ قازاق الەمى، قازاق ءتىلدى وقىرمان، تىڭدارمان، ءتىپتى كوزى قاراقتى ءبىزدىڭ ارىپتەستەرىمىز وسى ماسەلەگە كوبىرەك كوڭىل ءبولۋى كەرەك پە ەدى، دەپ ويلايمىن. ايتپەسە، سايلاۋ دەگەن ءسىز بەن ءبىزدىڭ كەلىسىمىمىزسىز اق ءوتىپ جاتقان ناۋقان عوي. ال قازاق الەمى ءسىز بەن ءبىزدىڭ تازا ءوزىمىز عوي...

جالپى، وسى سوڭعى كەزدەگى قاسىم-جومارت اعامىزدىڭ تۆيتتەردەگى قىسقا ءارى نۇسقا پىكىرلەرى مەنى ءسۇيسىندىرىپ ءجۇر. وسىدان ءبىراز بۇرىن ءتىل ماسەلەسىنە قاتىستى پىكىر ءبىلدىردى.

«1 قىركۇيەكتە جاڭا وقۋ جىلى باستالادى. بۇل وقۋ باعدارلامالارى تۋرالى ويلاناتىن قيسىندى سەبەپ. مىسالى، اعىلشىن ءتىلىن ءبىرىنشى سىنىپتان ۇيرەتۋدىڭ قانشالىقتى قاجەتى بار؟ وسى تىلدە تولىعىمەن دايىندالعان مۇعالىمدەر جەتكىلىكتى مە؟ ءتىل-ۇلكەن ساياسات. اۋەلى قازاق جانە ورىس تىلدەرىنە دەن قويۋ كەرەك» - دەپ جازدى ءوزىنىڭ تۋيتتەردەگى پاراقشاسىندا.

وسى ماسەلەنى وسىعان دەيىن ەلىمىزدە ايتپاعان اۋىز، ەستىمەگەن قۇلاق قالمادى اۋ، ءبىلىم مينيسترىنەن باسقا)) بىراق، وسى جولى ەڭ بيىك لاۋازىم يەلەرىنىڭ ءبىرىنىڭ اۋزىنان شىققانى ءجون بولدى دەپ ويلايمىن. «حاننىڭ ءسوزىن قارا دا ايتادى، بىراق، اۋىزىنىڭ دۋاسى جوق» دەۋشى مە ەدى... ەندى دۋالى اۋىزدان شىققان سوزدەن كەيىن، بالكي، بعم قوزعالار... ەسىمدە، بىلتىر ق.توقاەۆ مىرزا ورىس سىنىپتارىنىڭ وقۋلىعىنا قاتىستى ءبىر ەسكەرتۋ جاساپ، بعم شۇعىل شارا قولدانىپ، ەسەپ بەرىپ الەككە ءتۇسىپ قالعان. تەك بۇل جولى «قازاقتىڭ بىتپەيتىن ماسەلەسى عوي» دەپ جىلى جاۋىپ قويا سالماسا بولعانى.

قاساعام ايتتى دەگەن تاعى ءبىر ءسوز: «تۇركىستان - بار قازاقتىڭ عانا ەمەس، بۇكىل تۇركى جۇرتىنىڭ رۋحاني استاناسى. تۇركىستانعا وبلىس ورتالىعى مارتەبەسىن بەرۋ - پرەزيدەنتتىڭ ەلدىڭ ەڭسەسىن كوتەرگەن ستراتەگيالىق، تاريحي شەشىمى بولدى».

اڭگىمەمىزدىڭ باسىندا قازاق الەمى دەپ ەدىك قوي، ەندى ءبىزدىڭ ارتىمىزدا بۇكىل تۇركى الەمى تۇر، دەگەندى سەزدىرىپ تۇر عوي، اناۋ قىسقا عانا سويلەمدەردىڭ استارى. 

جالپى، ايتايىن دەگەنىم، ارىپتەستەر، كەيدە وسىنداي ۇلكەن لاۋازىمدى ادامداردىڭ ۇلتقا قاتىستى، تىلگە قاتىستى ايتقان سوزدەرىن، اسىرەسە، ءوزىمىزدىڭ قازاق الەمىن توبەمىزگە كوتەرىپ اكەتىپ، جان جاقتى قولداۋ جاساعانىمىز ءجون عوي. ويتكەنى، بۇل سەنىڭ، مەنىڭ، ونىڭ، ءبارىمىزدىڭ ورتاق الەمىمىز! سوڭعى قازاق ولگەنشە سولقىلداپ تۇرسىن قازاق الەمى دەگەن قان تامىر!

داۋلەتحان جيەنقۇلوۆ ءوزىنىڭ فەيسبۋك پاراقشاسىندا جازدى

Abai.kz