ساۋلە اپاي، ارۋ استانانىڭ 20 جىلدىق مەرەيتويىنا وراي وتكىزىلگەن رەسپۋبلكالىق جىر ءمۇشايراسىنان ءى ورىن العان ەكەنسىز، قۇتتى بولسىن! بايگەنىڭ الدىن بەرمەي، باسقا باق سىناۋشىلاردان وق بويى وزىپ كەلگەن جۇلدەلى شىعارماڭىز تۋرالى ايتىپ بەرسەڭىز. جالپى، جۇلدەلى بولعانىڭىزدى ەستىگەن كەزدەگى اسەرىڭىز قانداي بولدى؟

مەن استانادان ءوز باقىتىن تاپقان اداممىن

- 2000 جىلى عاسىر الماسىپ جاتقاندا جالعىز ءوزىم پويىزعا وتىرىپ اقمولاعا كەلدىم. وتباسىم الماتىدا قالدى. نەگە جالعىز كەلگەنىم جاتقان سىر....

سودان باستاپ مەنىڭ تاعدىرىم  مەن شىعارماشىلىعىم جاڭا قالامەن بىرگە ءوسىپ جاتتى. استانانىڭ 10 جىلدىق مەرەيتويىنا ارنالعان ءمۇشايرادا ءۇشىنشى ورىندى يەلەندىم،  15 جىلدىعىندا «استانا سۋرەتتەرى» دەگەن جىر توپتاماممەن ەكىنشى ورىنعا شىقتىم. سول جىلى «ارمان قالا» اتتى جىر جيناعىم «قازىعۇرت» باسپاسىنان جارىق كوردى.

استانا ءوسىپ كەلەدى بالاقانداي،

ماپەلەيدى وتانى الاقاندا.

عيماراتتار جارىسىپ زەڭگىر كوككە،

بايتەرەكتىڭ سىمباتى دارا قانداي.

قازاعىمنىڭ باسىنا باق ورنادى،

سارىارقاعا قايتا حان تاعى ورنادى.

جاعاسىنا ەل قونىپ، ەسى كەتىپ،

ەسىل وراپ اعادى اق وردانى.

كوكشىل اينەك ۇيلەرىن كوركەمدەيدى،

اسەم قالا اي سايىن وركەندەيدى.

پاريجدى ەمەس، بۇل كۇنى ەۋروپالىق

«استانانى ءبىر كورىپ ولسەم!» - دەيدى، - دەپ جۇرەك ءسوزىمدى ارنادىم.

ەندى، بيىل «استانانىڭ 20 جىلدىعىنا ارنالعان ءمۇشايرادا  ءبىرىنشى ورىندى يەمدەندى» دەپ جازىپ جاتقانىن باق كوزدەرىنەن ەستىپ-ءبىلىپ جاتىرمىز. بۇل ايتۋلى مەرەكەگە سىيىم بولسىن دەپ، «سالەم ساعان، استانا!» دەگەن تولعاۋ ۇسىنعانمىن. ەڭبەگىمدى، استاناعا دەگەن ماحابباتىمدى باعالاعان ادىلقازىلارعا راحمەت!  ايتا كەتۋ كەرەك، ايجان، ىشىندە ءوزىڭ دە بارسىڭ, قازىرگى جاس اقىندار وتە مىقتى! ەكپىندەرى قاتتى. «ەندى مۇشايراعا قاتىسپايمىن» دەپ جۇرگەم. اقىننىڭ ايتىس دەگەندە قوزىپ كەتەتىن دەلەبەسى بولادى عوي، سول استانانى جىرلاۋ دەگەندە مەنى وتىرعىزبادى عوي. تولعاۋ كەلدى، توگىپ-توگىپ جىبەردىم. سۇيىكتى قالاما دەگەن ىستىق ماحابباتىم جۇرەكتەن شىققان سوڭ، جۇرەككە جەتكەن شىعار...

- قازاقتىڭ قابىرعالى اقىنى تۇمانباي مولداعاليەۆ كەزىندە جاڭا وركەن جايعان بالاۋسا جىرلارىڭىزدى قۇمنان شىعا كەلگەن ويماقتاي وازيسكە بالاپ، «تىنىستى كەڭەيتەتىن، ءومىر ءدامىن سەزدىرتىن جىرلار» دەپ باعا بەرسە، فاريزاداي پوەزيا پاديشاسى «اق جەلكەن» جۋرنالىنىڭ باس رەداكتورى بولىپ تۇرعان ۋاقىتىندا، كابينەتىنىڭ ەسىگىن «اسا ۇياڭدىقپەن اشىپ، ىشكە كۇلىمسىرەي كىرگەن بيداي ءوڭدى، تالدىرماش كەلگەن، ادەمىشە قىز بالا» تۋرالى اسا اسەرلى جازادى. سول جولى رەداكتسيا ەسىگىن يمەنە اشقان بالعىن قىز – ءوزىڭىز ەكەنسىز، ساۋلە اپاي. سول ءبىر سۇيكىمدى بەينەڭىز فاريزا اپامىزدىڭ جادىندا ساقتالىپ قالعان ەكەن، ولەڭدەرىڭىزدى كەيىننەن گازەت-جۋرنال بەتتەرىنەن كەزدەستىرمەي كەتكەن سوڭ، «قىز بالانىڭ تاعدىرى وڭاي ەمەس، بالالى-شاعالى بولىپ، تىرلىكتىڭ تاۋقىمەتىمەن ولەڭدى ءبىرجولاتا قويعان شىعار، ونىڭ ۇستىنە، ايەل زاتىنىڭ ونەرىن، وي-پاراساتىن مەنسىنگىسى كەلمەيتىن دوكەيلەۋ كۇيەۋ تاپ بولدى ما – كىم ءبىلسىن»، - دەپ ويلاپ جۇرەدى ەكەن. ورىمدەي ولەڭدەرىڭىز قوس بىردەي اسقار تاۋداي اقىندى كەزىندە نەسىمەن سونشالىقتى ءتانتى ەتكەنى مىنا ءبىزدى، ارتىڭىزدان ەرگەن ءىنى-سىڭىلىلەرىڭىزدى وتە قىزىقتىراتىنى راس.

- سوناۋ ءحانتاڭىرىنىڭ باۋىرىنداعى اقتام دەگەن اۋىلدان جۋرناليست بولامىن دەپ قازمۋ-گە كەلىپ، وقۋعا ءتۇستىم. ولەڭ، اڭگىمە جازۋدى ون ءتورت جاسىمنان باستاعانمىن. اۋىلداعى ۇيدە مىڭنان استام كىتابىم، تەك قازاق ادەبيەتىنەن تۇراتىن كىتاپحانام بولدى. ونى وزىمشە «تۇمانباي مولداعاليەۆ اتىنداعى كىتاپحانا» دەپ، ۇلكەن پورترەتىن تورىمە ءىلىپ قويعانمىن. ءىزتاي مامبەتوۆ، قاسىم امانجولوۆ، جۇبان مولداعاليەۆ، سىرباي اقىن، مۇقاعالي مەن قادىر،  مۇحتار مەن تۇمانباي اعالارىمنىڭ، كۇلاش پەن فاريزا، قانيپا بۇعىباەۆا، رزا قۋناقوۆا اپايلاردىڭ جىرلارىن جاتقا وقيتىنمىن. كوركەمسوزدىڭ سول زامانداعى كەرەمەتتەرىنىڭ ءبارىن وقىدىم، پوشتا ارقىلى سەريالارمەن جازدىرىپ الاتىنمىن.

سودان مەكتەپ ءبىتىرىپ الماتىعا كەلگەندە، الدىمەن، فاريزا اپام مەن تۇمانباي اعامدى ىزدەپ كەلدىم. تانىستىم. جىرلارىمدى جۋرنالدارىنا باستى. سول دوستىق ولار ومىردەن وتكەنشە ۇزىلمەدى.

ايجانتاي، اينالايىن! سىزدەرمەن سالىستىرعاندا ءبىزدىڭ تولقىننىڭ ءبىر باقىتى – الدىمىزداعى قالام ۇستاعان اعا-اپالارىمىز بىزگە ۇلكەن قامقورلىقپەن قارايتىن. جىلت ەتكەن نارسەمىز بولسا پىكىرلەرىن ايتا جۇرەتىن. ول ءبىزدى قاناتتاندىراتىن.  سول كەزدە «جىگەر» دەگەن جاس اقىن-جازۋشىلاردىڭ فەستيۆالى بولاتىن. سوندا باعىمىزدى سىنايتىنبىز. سول «جىگەر»  قاناتتاندىرعان عالىم جايلىباي، باۋىرجان جاقىپ، قاسىمحان بەگىمانوۆ، ءشامشيا جۇباتوۆا دەگەن مىقتى اقىندار بۇگىندە قازاق پوەزياسىندا ءوز بيىكتەرىنەن كورىنىپ كەلەدى.

- «مەنىڭ جالعىز سەرىگىم» ولەڭىڭىزدە:

اي سياقتى سۋىق، كوركەم جان ەدىم،

اشقىزبايتىن جۇمباعى مول الەمىن، - دەپسىز.

قاراپايىم ادەمىلىك، قوڭىر كەشتەگى تابيعاتتىڭ تۇڭعيىق ۇنسىزدىگىندەي جان سۋىراتىن مۇڭ بار. بۇل ەرەكشەلىكتى تەك سىزگە ءتان اقىندىق بولمىستىڭ كورىنىسى-اۋ دەپ قابىلدادىق. سول سياقتى، ءدال وسى ولەڭدە:

جەر سياقتى مەنىڭ جالعىز سەرىگىم،

ماعان باستاپ الىپ كەلدى سەنى كىم؟ - دەگەن جولدار بار ەكەن. 

ايەل – اي. جەر – ليريكالىق كەيىپكەردىڭ سەرتتەسكەن جارى بولار؟! نە دەگەنمەن، ارادا مىقتى تارتىلىس كۇشى بارىن اسەرلى جەتكىزگەنسىز. ولار ماڭگىلىك ءبىر-بىرىنە تەلىنگەن. الدە، ودان دا بيىگىرەك الايىق، بۇل – مارتەبەلى پوەزيانىڭ ءدال ءوزى مە ەكەن؟

- مەنىڭ قىز كەزىمدەگى تەگىم – قوجاحمەتوۆا بولاتىن. العاشقى كىتابىم دا كەش شىقتى، تالانتىمدى ۋاقىتىندا كورسەتە الماسام –  ول ءوزىمنىڭ كىنام. مەنىڭ تاعدىرىم ويلى-قىرلى، اۋىرلاۋ بولدى.

«اي سياقتى سۋىق، كوركەم جان ەدىم،

اشقىزبايتىن جۇمباعى مول الەمىن، - دەگەنىم سوندىقتان.

«مەنىڭ جالعىز سەرىگىم»،- دەگەن ءۇشىنشى جىر جيناعىم، «ءداستۇر» باسپاسىنان 2015 جىلى شىققان بولاتىن.

ءسىز كەلتىرگەن شۋماقتار «قىرىق كۇندە قىرىق ولەڭ ارنادىم»، - دەگەن جوقتاۋ جىرلاردان الىنىپ وتىر. بۇل جىرلار توپتاماسى –قازاق ايەلىنىڭ ءوز وتباسىنىڭ يەسىن، بالالارىنىڭ اكەسىن بۇگىنگى زاماندا قالاي جوقتاۋى مۇمكىن دەگەننەن تۋىلعان جىرلار. اۋىز ادەبيەتىندە جوقتاۋدىڭ نەبىر اتالارى قالعان. تالاي سۋ اقتى، زامان اۋىستى، زاڭ جاڭاردى دەگەندەي. جيىرما ءبىرىنشى عاسىردىڭ ايەلى قالاي جوقتار ەدى؟ مەن اقىن بولعاننان كەيىن ماڭايىمدا بولىپ جاتقان جاعدايلاردى جىرمەن توگەمىن. ءوزىمدى جارىنان ايرىلعان، بالالاردى اكەسىنەن ايىرىلعان جەتىم دەپ قابىلداعان كەزدە تۋعان جىرلار. بۇل جىرلاردى تەك قانا مەنىڭ جان-دۇنيەمدەگى قۇلازۋ، جالعىزدىق، جوقتاۋ دەپ قابىلداۋدىڭ قاجەتى جوق. ءسىز دۇرىس ايتاسىز بۇل – مارتەبەلى پوەزيا.

- ءسىز جاستىق شاقتا ولەڭگە عاشىق پا ەدىڭىز؟ ولەڭنىڭ سىزگە دەگەن ىقىلاسى قانداي ەدى؟

- مەن پروزا مەن پوەزيانى ءوزىمنىڭ ەگىز بالالارىم سياقتى كورەمىن. ولەڭدى ءتورت جولدى تولتىرىپ، شۋماق قۋىپ، جانىمدى قيناپ جازىپ وتىرمايمىن.

ناعىز اقىن سىرقىراتسا سۇيەكتى،

ناعىز ولەڭ جارىپ شىعار جۇرەكتى.

شىن اقىننىڭ جۇرەگى اتشا تۋلايدى،

شىن ولەڭدە شىن سەزىمدەر شۋلايدى.

ناعىز اقىن ناشار ۇيقاس قۋمايدى،

ناعىز ولەڭ جايشىلىقتا تۋمايدى.

مەن ولەڭدى تۋامىن! ولەڭ جارىقتىق وتە قاسيەتتى. ول تۋىلادى. تەڭىزدىڭ تولقىنىنداي، كەيدە داۋىلداي، جاۋىنداي، ءتىپتى تولعاقتاي بولىپ كەلەدى. سوندا توگىپ-توگىپ تاستايمىن. ءبىر پوەمانى ەكى كۇن ۇيىقتاماي شىعارعان كەزىم دە بولعان. ولەڭ ماعان ءوزى كەلەدى، كۇي تاڭدامايمىن. كەلىپ قالعاندا كۇللى شارۋامدى توقتاتىپ قويىپ قاعازعا تۇسىرە قويامىن. ولەڭ – مەنىڭ العاشقى ماحابباتىم! بالا كەزىمنەن عاشىقپىن. ونى ىزدەگەندەي، ونى سۇيگەندەي مەن ەشكىمدى ىزدەپ، سۇيگەن ەمەسپىن. سوڭعى اقشاما جىر كىتابىن ساتىپ الامىن.

- ساۋلە دوسجانداي قالامگەر سوڭعى كەزدە پروزا جانرىندا ءوندىرتىپ جازىپ جۇرگەنىن بىلەمىز. وسى جانردا ايرىقشا ەڭبەكقورلىعىڭىز بايقالادى. بۇل ءسىزدىڭ پوەزيادان الىستاعانىڭىزدى بىلدىرە مە؟ پروزاعا ىقىلاسىڭىز قاشان، قالاي وياندى؟

- «مەن پروزا مەن پوەزيانى ءوزىمنىڭ ەگىز بالالارىم سياقتى كورەمىن»، - دەدىم. ءيا، سوڭعى كەزدە پروزا جازامىن. كوپ ىزدەنىپ، كوپ وقيمىن، كوپ كورەمىن، كوپ تىڭدايمىن. سونىڭ ءبارىن جۇرەگىمە ءسىڭىرىپ، ميىما قۇيىپ الامىن. قۇدايعا شۇكىر، جازۋىما كەلگەندە ەستە ساقتاۋ قابىلەتىم جاقسى. كورگەنىم كينوداعىداي ەلەستەپ، ەسكە تۇسە قويادى. ويىمدى بۇزىپ الماۋ ءۇشىن ولەڭدى ءمولت ەتكىزىپ، قاعازعا قالامساپپەن تۇسىرەمىن. ال پروزا قالامساپپەن دە، كومپيۋتەر، نوۋتبۋكپەن دە جازىلا بەرەدى.

فاريزا اپام: «قىز بالانىڭ تاعدىرى وڭاي ەمەس، بالالى-شاعالى بولىپ، تىرلىكتىڭ تاۋقىمەتىمەن ولەڭدى ءبىرجولاتا قويعان شىعار، ونىڭ ۇستىنە، ايەل زاتىنىڭ ونەرىن، وي-پاراساتىن مەنسىنگىسى كەلمەيتىن دوكەيلەۋ كۇيەۋ تاپ بولدى ما – كىم ءبىلسىن»، - دەپ ويلاپ جۇرەدى ەكەن دەپ ءسىز دۇرىس ايتاسىز. مەنى ول كىسى بەكەر ىزدەگەن جوق، ءبىر كەزدەرى ادەبيەت الەمىندە كورىنبەي كەتكەنىم راس. ءبىر كۇنى ويدا جوقتا كەزدەسىپ قالدىق. «سەن ولەڭدى قويىپ كەتكەنبىسىڭ؟» - دەدى فاريزا اپام. مەن جازىپ جۇرگەنىمدى، بىراق ەش جەردە جارىق كورمەيتىنىن، وتباسىلىق جاعدايىمدى ءتۇسىندىردىم. «جازعاندارىڭدى جيناپ ماعان اكەل»، - دەدى. سول كەزدە جازىپ بەرگەن پىكىرى عوي. قولجازباسى مەندە ءالى ساقتاۋلى. سونىڭ ناتيجەسىندە «جىر ءتاج» دەگەن تۇڭعىش جيناعىم 2011 جىلى، «اتامۇرا» باسپاسىنان قىرىقتان اسقان شاعىمدا جارىق كوردى.

ايجان اينالايىن، وسى سۇحباتىڭ ارقىلى سەن مەنىڭ شەرىمدى قوزعادىڭ... «جامان سىرىن ايتام دەپ شىنىن ايتىپتى» دەگەندەي بولىپ تۇر. ايتپايىن دەسەم، وقىرمانىم مەن تۋرالى شىندىقتان حاباردار بولسا دەپ ويلايمىن. سەبەبى، پروزا جازۋىما قاتاڭ شەك قويىلعان كەزدەردى دە باستان وتكىزگەنىم راس. سوندىقتان بولار، مەن قازىر پروزانى اشقاراقتانا جازىپ ءجۇرمىن، ءومىر بويى وقىپ، كورىپ، تىڭداپ، ەستىپ، سىر ساندىعىمدا ساقتاپ جيعان بايلىعىمدى ەندى شىعارىپ جاتىرمىن دەسەم بولادى. مەن پروزانى ون ءتورت جاسىمنان جازىپ كەلەمىن، بىراق شىعارمالارىمنىڭ ۋاقىتىندا جارىق كورۋگە قۇقى بولمادى. ولار مەنىڭ ارحيۆىمدە شاڭ باسىپ جاتتى. ولارعا جارىق دۇنيەنى كورسەتۋ ءۇشىن سيرات كوپىرىنەن وتكەندەي، مىقتى سىناقتان وتۋگە تۋرا كەلدى... «ول قانداي سىناقتار ەدى؟»، - دەپ تاڭ قالىپ وتىرعان شىعارسىڭ؟ بۇل سىناقتار ءبىزدىڭ وتباسىمىزعا قاتىستى ەدى....

مەن شيرەك عاسىردان استام ۋاقىت قازاقتىڭ كلاسسيك جازۋشىسى، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ يەگەرى دۇكەنباي دوسجاننىڭ، مارقۇم، ول كىسى ومىردەن وتكەنشە زاڭدى نەكەلى جارى بولدىم. مەنەن جۋرناليستەر سۇرايتىن: «ەكى بىردەي قالامگەرگە ءبىر وتباسىندا تۇرعان قيىن با؟»، - دەپ. مەن بارلىق قازاق ايەلى سياقتى شىندىقتى ايتپاي، «بىزدە ءبارى كەرەمەت، ول – جازادى، مەن –  كوررەكتورىمىن، رەداكتورىمىن. مەن جازسام، ول ويىن قوسادى»، - دەپ جاۋىردى جابا توقىپ، ادەمىلەپ جاۋاپ بەرەتىنمىن. شىعىس ايەلىنە ءتان قاسيەتپەن وتباسىلىق قۇپيا سىرتقا شىقپايتىن. ول كىسى دە مەن تۋرالى: «جازا المادىم دەپ ارماندا، مەن نەگە جارىققا شىقپايمىن دەپ مەنىمەن رەنجىسەدى» دەپ، مەنى جامانداعان ەمەس. بىراق ۇيىمىزدە شىعارماشىلىق مايدانى بولىپ قالاتىن.

نەگىزى، مەنىڭ مىنەزىم قيىن. ەشتەڭەدەن قايتپايمىن. ءبىر نارسەنى ماقسات ەتىپ قويسام، اياعىنا جەتپەي تىنبايمىن. ايتپەسە، دۇكەنباي دوسجانداي ادامعا ءوز تالابىمدى ورىنداتۋ وڭاي ما! ول كىسىنىڭ جاراتىلىسىن ءبارى دە بىلەدى.

الدىمەن،  «ولەڭىڭدى جازىپ تىنىش ءجۇر، پروزا قاتىننىڭ قولى ەمەس»، - دەدى. مەن قويماي، جازعانىمدى «قازاق ادەبيەتى» گازەتىنە بەرىپ، وندا مىڭ بولعىر، باس رەداكتورى جۇماباي شاشتايۇلى اعامىز گازەتكە باسىپ تۇردى. جۇرت وقىپ، جاقسى پىكىرلەر ايتا باستادى. دۇكەڭ بىردە:  «جازعىش بولىپ بارا جاتساڭ ءبىزدىڭ وتباسى تۋرالى جاز، كورەيىن. مەنىڭ ساعان جازعان حاتتارىمدى، ەنەڭمەن قالاي تۇرعانىڭدى، مەنىڭ شىعارماشىلىق ازاپتارىمدى جاز، مەنىڭ كوزىمنىڭ تىرىسىندە. كورەيىن سەنىڭ شەبەرلىگىڭدى. اقشاسىن تولەپ، كىتاپ ەتىپ شىعارىپ بەرەم. سونى جۇرت قابىلداسا عانا ساعان پروزا جازۋعا باتامدى بەرەم»، - دەدى.

سونىمەن، دۇكەڭ تالاپ ەتكەن كىتاپ جازىلىپ، «قازاقپارات» باسپاسىنان «ءۇشىنشى ەسىكتىڭ قۇپياسى»، - دەگەن اتپەن شىقتى. جۇرت تالاسىپ وقىدى، ءتىپتى ول كىسىنىڭ تۋعان جاڭاقورعان اۋدانىنىڭ كىتاپحاناسىندا وقىرماندار تولقۇجاتتارىن كەپىلگە قويىپ وقىپتى. ءارى ول كىتاپتا جازۋشى دۇكەنباي دوسجاننىڭ شىعارماشىلىق جولىنداعى شىتىرمان وقيعالارى بولعان سوڭ دا شىعار، حالىق قىزىعا وقىپ، ول كىسىنىڭ ادامي جانە جازۋشىلىق تاعدىرىنىڭ ءتۇپ-توركىنىن ءتۇسىندى.

دۇكەڭ ريزا بولدى.  بىراق «بۇل – ەپيستوليارلىق جانر، كوركەم شىعارما دەگەن قۇدىرەت، ول ايەل كوتەرەتىن جۇك ەمەس. ولەڭىڭدى جازىپ تىنىش ءجۇر. مەن سەنى وزىممەن جاعالاسىپ جازۋشى بولادى دەپ العام جوق»، - دەپ جىرىن قايتا باستادى. وسى ارادا اينۇر دەگەن قىزىمىزدان كەيىن دۇنيەگە كەلگەن ءىلياس دەگەن ۇلىمىز تۋا سالىپ، كوپ تۇرماي شەتىنەپ كەتتى. سوعان بايلانىستى دا ارادا تۇسىنىسپەۋشىلىكتەر بولدى. مەن جازۋدان ارماندا بولعانمەن، وتباسىندا جاقسى جار بولدىم. بالالار دا جاقسى وقىپ، ەلىمىزدىڭ بەلگىلى ازاماتتارى قاتارىنا قوسىلدى. بارلىق جاعىنان دۇكەڭنىڭ ءبىر جاعىنا شىعىپ، «ساۋلە ماعان – اۋلەت، داۋلەت، ساۋلەت

جاسادى»، - دەپ، ءوزى ايتقانداي ءومىر سۇردىك. تەك وسى جازۋدىڭ دەرتى مەنى ىشتەي جەدى. ورىندالماس ارمانعا اينالدى. جازبايىن دەسەم، ۇيىقتاتپايدى. جاقسى قىزمەتتەردە دە بولدىم، ولار دا مەنى الداندىرمادى. اۋرۋعا اينالدىم...

ماعان شىعۋعا رۇقسات بولماعان سوڭ، دۇكەڭە كومەكتەسىپ، جاڭا شىعارمالارىنا ماتەريالدار جيناپ بەرىپ، يدەيا قوسىپ، كوررەكتۋراسىن قاراسىپ، «بارىپ كەل، الىپ كەلىمەن» ءجۇرىپ،  ونىڭ جازۋ لوباروتورياسىنان  جازۋشىلىقتىڭ قىر-سىرىن ۇيرەنە بەردىم. بۇگىندە جازۋدان، ىزدەنۋدەن ءوز ەڭبەگىمدى كورسەتىپ كەلە جاتسام –  سول دۇكەڭنەن ۇيرەنگەنىم. الدى جارىق بولسىن، وتە ريزاشىلىقپەن ايتىپ وتىرامىن.

- دۇكەنباي اعامىز ۇلكەن جازۋشى، اڭىز ادام ەكەنى راس. ول كىسىدەن قالعان جازۋشىلىق مۇرا – ورتايماس قازىنا، ورنى بولەك اڭگىمە. الايدا، ءسىزدىڭ «ەكى كۇيەۋلى كەلىنشەك»، «قىزمەت قاماقتاعى ايەل»، «ۇلكەن ۇيدەگى ۇرەي» حيكاياتتارىڭىز، «شاشتاراز ايەلدىڭ ماحابباتى»، ت.ب. اڭگىمەلەرىڭىزدەن قالىپتاسقان ستيل، ناقتى يدەيا ايقىن كورىنەدى. ءسىز ءوز شىعارمالارىڭىزدا قازاق ايەلىنىڭ مىنەز-بولمىسىن، قوعام مەن وتباسىنداعى ورنىن ناقتى كورسەتىپ بەرەسىز. ءتىپتى بەلىلى ءبىر يدەالدى العا تارتاتىن سياقتى كورىندىڭىز. ءسىز قازىردىڭ وزىندە بىرنەشە  پروزالىق كىتاپتاردىڭ اۆتورىسىز. ايتىڭىزشى، شىنىندا، پروزا تىلىمەن نەنى ايتقىڭىز كەلەدى؟

- جازۋعا كەلگەندە اشقاراق ەكەنىمدى جوعارىدا ايتتىم. ۇزاق جىلعى مەملەكەتتىك قىزمەتتەن كەيىن بىلتىر زەينەتكە شىقتىم. قازىر بارلىق ۋاقىتىمدى ەل-جەر كورۋمەن، كىتاپ وقۋمەن، سولاردان جيناعانىمدى، ومىردەن توقىعانىمدى جازۋمەن وتكىزىپ جاتىرمىن. اللا قانداي وي سالادى – سونى ايتامىن! جازعانىم وقىرماندارىما جەتسە دەگەن ماقساتىم بار. ونىمەن ادەبي اگەنتتەرىم اينالىسادى. شەت ەلدە جازۋشىلار كىتابىن بىزدەگىدەي وزدەرى شىعارىپ، وزدەرى ناسيحاتتاپ، وزدەرى ساتپايدى ەكەن. ونداي شارۋامەن ادەبي اگەنتتەرى اينالىسادى. قازاقستاندا دا  تۇڭعىش رەت ادەبي اگەنتتىك قۇرىلدى. جەتەكشىسى – باقتىگۇل ماحانبەتوۆا حانىم. بۇگىندە ول اگەنتتىك ءبىزدىڭ بىرقاتار اقىن-جازۋشىلارىمىزدى ەۋروپا ەلدەرىنە تانىتىپ، ەلىمىزدىڭ ىشىندەگى باسپالارمەن جۇمىس جاساپ ءجۇر. مەن سول اگەنتتىكتىڭ قىزمەتىن پايدالانامىن. سوڭعى كەزدەرى انار كابدۋللينا دەگەن جاس قىز ادەبي اگەنت رەتىندە قىزمەتىن ۇسىندى، ول تمد ەلدەرىمەن جاقسى جۇمىس جاساۋدا. قازىر انار حانىممەن وسىنداي بايلانىستامىن. اگەنتتىكتەردىڭ جۇمىس ناتيجەسى سول، بۇگىندە مەنىڭ ەڭبەگىمدى ەۋروپا مەن تمد كولەمىندەگى وقىرماندار وقىپ، پىكىرلەرىن بىلدىرۋدە. كىتاپتارىم الىس ەلدەردە باسىلىپ جاتىر. سول اگەنتتىكتەردىڭ قىزمەتىن جازۋشىلار جاقسى قابىلداپ، ىستەرى ىلگەرى بولىپ ءتول ادەبيەتىمىزدى الەم تانىسا ەكەن دەگەن ارمانىم بار.

- ايتىپ وتىرعانىڭىز راس، «قىزمەت قاماقتاعى ايەل» حيكاياتىڭىز رەسەيدىڭ تانىمال «يۋنوست» جۋرنالىنا شىقتى. الەۋمەتتىك جەلى دەگەن جىلدام ءارى اسا ءتيىمدى اقپارات الاڭى پايدا بولعالى كوپ نارسەدەن لەزدە حاباردار بولىپ وتىرامىز عوي. ءدال وسى حيكاياتىڭىزدى رەسەي سىنشىلارى جىلى قابىلداپ، پىكىر بىلدىرگەندەرىن دە سول جەردەن وقىپ، ءبىلىپ وتىرمىز. ماسكەۋلىك ادەبيەتتانۋشى مارياننا دۋدارەۆا بۇل حيكايات تۋرالى «قىزمەتتەگى ايەل ءومىرى بۇرىندارى كوپ قوزعالماعان تىڭ تاقىرىپ» دەپ اتاپ ءوتتى. ساۋلە اپاي، وسى ءبىر ەرەكشە تۋىندىڭىز تۋرالى ايتىپ وتسەڭىز.

- بۇل – مەملەكەتتىك قىزمەتتە جۇرگەن ايەلدەردىڭ كۇندەلىكتى ءومىرىن بەينەلەيتىن حيكايات. مەنىڭ ءبىر ارىپتەسىم ءوز جۇمىسىنىڭ مەن بىلمەيتىن قىرلارىن، تاعدىرىنا اسەرىن اڭگىمەلەپ بەردى. ءوزىم دە جيىرما جىلدان ارتىق مەملەكەتتىك قىزمەت اتقاردىم. كۇندەردىڭ ءبىر كۇنىندە اسەم مەن دايىر كامەنۇلى سىندى كەيىپكەرلەرىم دۇنيەگە كەلدى دە، جازباسىما قويمادى...

- ساۋلە اپاي، وقىرمان قاۋىم جوعارى باعالاعان، سىنشىلار جاقسى پىكىر بىلدىرگەن تاعى ءبىر شىعارماڭىز –  «كوردەمشەنىڭ قاسىرەتى» دەپ اتالادى ەكەن. تاقىرىبى ەرەكشە بۇل تۋىندىڭىز ۇمىت قالىپ بارا جاتقان ۇلتتىق سالت-ساناعا سىلكىنىس اكەلدى دەسەك ارتىق ايتپايمىز، سونىمەن قاتار، بۇل شىعارما قازاقى سالت-ءداستۇرىمىز تەرەڭ جاراستىق تاپقان وتباسى قۇندىلىقتارىن دا ناسيحاتتايدى. قالاي ويلايسىز، جاھاندانۋ يدەياسىن ۇزدىكسىز بويىنا ءسىڭىرىپ جاتقان بۇگىنگى قازاق قوعامى وسى شىعارمادا ءوزىڭىز اسا دارىپتەيتىن ۇلتتىق سالت-داستۇرىمىزبەن اجىراماستاي، قايتارا  تەرەڭ قاۋىشۋى مۇمكىن نارسە مە؟ بۇل ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟

- ءبىز جاھاندانۋ ءدۇمپۋىن قالاساق تا، قالاماساق تا، ول كۇندەلىكتى ءومىر سالتىمىزعا، بويىمىزعا ءسىڭىسىپ، ەرتەڭگى كەلەر ۇرپاعىمىزبەن بىرگە جاساساتىن بولادى. ءبىز ودان ەشقايدا قاشىپ قۇتىلا المايمىز. ونى «قابىلدامايمىز» دەۋ اقىلعا سىيماس ەدى. بۇل ءبىزدىڭ كەلەشەك تاعدىرىمىز. ارقايسىمىز قوعامدا، وتباسىمىزدا، ءوز بويىمىزدا ۇلتىمىزدىڭ سالت-ءداستۇرىن، ادەت-عۇرپىن ساقتاي وتىرىپ، عىلىم مەن تەحنيكا جەتىستىگىن مەڭگەرىپ، تەحنولوگيالىق دامۋلاردى يگەرۋگە ۇمتىلعانىمىز دۇرىس. جاھاندانۋدىڭ ورتاسىندا ءومىر سۇرە وتىرىپ، ءتۇپ-تامىرىمىزدان قول ۇزبەي، قازىنالى قاسيەتتەرىن ودان ارمەن دارىپتەي، ۇرپاق بويىنا قانمەن سىڭىرە ءبىلۋىمىز كەرەك. جاس ۇرپاق مۇمكىندىگىنشە الدىڭعى تولقىننىڭ جىبەرگەن قاتەلىكتەرىن قايتالاماۋعا تىرىسىپ، ۇلتتىق اسىل قاسيەتتەرىمىزدى وركەندەتۋگە كۇش سالسا، ءبىز ەشقاشان ۇلت رەتىندە جويىلىپ كەتپەيمىز. قازاق بۇگىندە باقىتتى ۇلت بولسا، ونىڭ باستى تىرەگى –تاۋەلسىزدىكتە! قازاقتىڭ ءوز وتانى، كوك تۋى، ەلورداسى بار! بىزدەن سانى ون ەسە كوپ ۇلتتار وتانسىز ءجۇر. ەڭ قاۋىپتى نارسە – تۋدىڭ جىعىلىپ، ءتىلدىڭ جوعالىپ، تاۋەلسىزدىكتەن ايىرىلىپ قالۋ. قۇداي سودان ساقتاسىن! ارقايسىمىز سول ءۇشىن ىشتەي كۇرەسۋىمىز كەرەك. سونىڭ ءبىر بولىگى –وتباسى قۇندىلىعىن ناسيحاتتاۋ. اكەنىڭ ابىرويىن اسقاقتاتا وتىرىپ، انانى ارداقتاۋ. ۇرپاقتى وسىرە وتىرىپ، ۇلتتى ساقتاۋ. قازاق ەندى اشتىقتان قىرىلمايدى، بىراق ۇرپاعىنىڭ قارنى توق، ساناسى جوق بولسا – جاھاندانۋ جۇتىپ قويادى. مەن «كوردەمشەنىڭ قاسىرەتىندە» وتباسىلىق قۇندىلىقتارىمىزدى ەسكە سالىپ، جاستارىمىزدىڭ بويىندا كەزدەسەتىن جات مىنەزدى اشىپ كورسەتە وتىرىپ،  سول قاتەنى تۇزەتىپ، سان عاسىر قان تازالىعىن ساقتاپ كەلگەن بابالار ءداستۇرىنىڭ ءوز جالعاستىعى ۇزىلمەۋىن ارماندادىم. ال، ارماندار مىندەتتى تۇردە ورىندالادى!

- ساۋلە اپاي، ادەبي كەڭىستىكتە ەڭبەگىڭىز ەلەنىپ، جۇلدە العان كەزدەرىڭىز از ەمەس، ءمۇشايرالاردىڭ الدىن بەرمەدىڭىز دەسە دە بولادى. كىتاپتارىڭىز شىعىپ جاتىر، ءوز وقىرماندارىڭىز بار. ەندى سىزگە سوڭعى سۇراق: ەڭبەگىڭىز مەملەكەتتىك دارەجەدە باعالانىپ ءجۇر مە؟

- كىتابىمدى تالاسا وقىپ جاتقان ەلىمە، وقىرماندارىما العىسىم شەكسىز. ەڭبەگىم مەملەكەتتىك دارەجەدە دە باعالانباي جاتقان جوق. ونى عالامتورداعى مەنىڭ ومىرباياندىق پاراقشامنان دا كورۋگە بولادى.

ەڭ جوعارعى باعالانعانى، قازاقستان مەديتسيناسىنىڭ زامانۋي جەتىستىكتەرى تۋرالى  جازىلعان «وگەي جۇرەك» كىتابىم ءۇشىن 2015 جىلى،  ەلباسى جارلىعىمەن «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى» اتاعى بەرىلدى. بۇل باياعىداعى «حالىق جازۋشىسى» اتاعىنىڭ ەكىنشى اتاۋى دەسە دە بولادى. ەڭبەگىمنىڭ وسىنداي دارەجەدە باعالانعانى ماعان شابىت سىيلاپ، سودان كەيىن دە بولار، قازىر ءوندىرىپ، كوپ  جازىپ ءجۇرمىن. قۇدايعا شۇكىر، باسپاگەرلەر وزدەرى تاپسىرىس بەرىپ، ەڭبەكتەرىمدى شىعارىپ جاتىر.

- ماعىنالى سۇحباتىڭىز ءۇشىن كوپ راحمەت، ساۋلە اپاي! سىزگە شىعارماشىلىقتابىس، سارقىلماس شابىت تىلەيمىن!

سۇحباتتاسقان ايجان تاباراكقىزى

Abai.kz