قىتايداعى قازاقتار ساياسي قىسىمعا ۇشىراپ جاتىر دەگەننەن بەرى قازاق بيلىگى قانداستاردى نازارىنان تىس قالدىرعان ەمەس. دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ 5 قۇرىلتايىندا ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ءوزى ۇكىمەتكە، قر سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنە، باسقا ءتيىستى ۆەدومستۆولارعا قىتايداعى قازاقتار ماسەلەسىن كوتەرىپ، جان-جاقتى زەرتتەپ، شەتەلدەگى قازاق دياسپوراسىنىڭ مۇددەسى مەن قۇقىتارىن قورعاۋدى تاپسىرعان بولاتىن.

قىتايداعى قازاقتار ماسەلەسى مەملەكەت ارالىق ديپلوماتيالىق جولدارمەن شەشىلەتىن كۇرمەۋى كۇردەلى ماسەلە ەكەنى داۋسىز. وسى بارىستا قر سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى ءبىر قاتار شارۋالاردى ءبىتىردى. اتاپ ايتار بولساق، قىتايعا بارىپ ەلگە كەلە الماي قالعان بىرنەشە قازاقستان ازاماتىن قىتايلىق ارىپتەستەرىمەن ديپلوماتيالىق قاتىناستار ورناتا وتىرىپ ەلگە اكەلدى. سونىمەن بىرگە، 2018 جىلى 22-24 ساۋىردە، 21-22 مامىردا، 7-8 ماۋسىمدا قر مەن قحر سىرتقى ىستەر مينيسترلىكتەرى مەن كونسۋلدىق قىزمەت ماسەلەلەرى جونىندەگى كەلىسسوزدەر مەن قر سىرتقى ىستەر ءمينيسترىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسار مۇحتار تىلەۋبەردىنىڭ ءۇرمشى قالاسىندا جاسالعان جۇمىس ساپارى بارىسىندا بۇل ماسەلەلەر جان جاقتى تالقىلانادى. سونىڭ ناتيجەسىندە قىتاي ازاماتتىعى بار ەتنيكالىق قازاقتاردىڭ كوشى-قونى، ولاردىڭ كىرۋ/شىعۋى، ازاماتتتىقان شىعۋى/قابىلداۋى تۋرالى ماسەلەلەر تالقىلانىپ، ەكى تاراپ قر-قحر دوستىعىن نازاراعا الا وتىرىپ، زاڭداردىڭ ورىندالۋىن قاداعالايتىن، تۋىنداعان سۇراقتاردى ءوزارا تىكەلەي ىقپالداستىق ورناتۋ جانە كونسۋلتاتسيالار وتكىزۋ ارقىلى شەشەتىن بولىپ كەلىسەدى. بۇل تۋرالى قر سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى 2018 جىلدىڭ 21 ماۋسىمىنداعى «جەبەۋ» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق بىرلەستىگىنە جازعان № 13-49323 حاتىندا بايان ەتەدى (http://www.jebeu.kz/A_news/2018-07-03/974.html).

قر سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ قىتاي تاراپىمەن بولعان كەلىسسوزدەرى مەن كەزدەسۋلەرى بارىسىندا «جەبەۋ» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق بىرلەستىگى ۇدايى ۇسىنىستارىن ءبىلدىرىپ، حاتتار جازىپ وتىردى. 17 ساۋىردە قر سىرتقى ىستەر ءمينيسترىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى مۇحتار تىلەۋبەردى ۇرىمشىگە كەلىسسوز وتكىزۋگە بارار الدىندا،  «جەبەۋ» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق بىرلەستىگى ساپار بارىسىندا مينيستر نازارىنا السا دەگەن 9 ۇسىنىسىن ايتىپ، قر سىرتقى ىستەر ءمينيسترى قايرات ابدىراحمانوقا، دەپۋتات مۇرات باقتيارۇلى مەن  بەكبولات تىلەۋحانعا حات جازعان بولاتىن (http://www.jebeu.kz/A_news/2018-04-17/804.html). بۇل حات تۋرالى بەكبولات تىلەۋحان حاتتىڭ مۇحتار تىلەۋبەردى مىرزاعا جەتكەنىن، كەلىسسوز بارىسىندا نازارعا الاتىندىعىن ايتىپ، جەبەۋگە حات جازىپتى(http://www.jebeu.kz/A_news/2018-06-10/932.html).

قر سىرتقى ىستەر ءمينيسترىنىڭ "ازاتتىق" راديوسىنىڭ تىلشىسىنە بەرگەن جاۋابىندا «قىتاي رەسمي وكىلدەرىمەن جۇرگىزىلگەن كەڭەسۋلەر ناتيجەسىندە قىتايدىڭ قازاقستانداعى ەلشىلىگى مەن كونسۋلدىعى ارقىلى بيىل ماۋسىمنىڭ باسىنان بەرى 1870 ەتنيكالىق قازاقتىڭ قىتاي ازاماتتىعىنىنان جەڭىلدەتىلگەن تارتىپپەن شىعۋ تۋرالى قۇجاتى راسىمدەلدى» دەگەن (https://www.azattyq.org/a/29355105.html). ەستەرىڭىزدە بولسا، «جەبەۋ» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق بىرلەستىگىنە 2017 جىلدىڭ سوڭى مەن 2018 جىلدىڭ باسىنان باستاپ قر ازاماتتىعىن العان ازاماتتاردىڭ قىتاي ازاماتتىعىنان شىعا الماي جۇرگەنىن ايتىپ، 77 قانداستىڭ قول قويىلعان حاتتى قر سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنە، قر ىشكى ىستەر مينيسترىلگى مەن نۇر وتان پارتياسىنا حات جولداعان ەدى (http://www.jebeu.kz/A_torteu/2018-04-13/799.html). سونىڭ ناتيجەسىندە ءبىر اي ۋاقىتتان كەيىن قىتاي كونسۋلدىعى قانداستارىمىزدى قحر ازاماتتىعىنان شىعارا باستاعان (http://www.jebeu.kz/A_news/2018-05-26/891.html).

 «جەبەۋ» قوعامدىق بىرلەستىگى قر سىرتقى ىستەر مينيسترىلگىنە قىتايداعى تۋىستارى ساياسي ۇيرەنۋگە كىرگەن، قىتايعا بارىپ ەلگە كەلە الماي جاتقان ازاماتتاردىڭ (قر جانە قحر ازاماتتارى) ارىز-شاعىمىن قر سىرتقى ىستەر مينيسترىنە جازىپ بەرىپ وتىردى. حات يەلەرىنىڭ كوبىنىڭ ءوتىنىشى بويىنشا بۇل حاتتار "جەبەۋدىڭ" سايتىندا جاريالانباعان. ال جاريالاۋعا رۇقسات بەرگەن حاتتار (http://www.jebeu.kz/A_torteu/2018-02-21/719.html) مەن سول حاتتارعا قر سىرتقى ىستەر ءمينيسترى بەرگەن جاۋاپتار (http://www.jebeu.kz/A_news/2018-04-03/779.html) Jebeu.kz-تە ۇزدىكسىز جاريالاندى.

ءبىز بۇگىن قىتايداعى قازاقتار ماسەلەسى بويىنشا قر سىرتقى ىستەر ميريسترلىگى مەن «جەبەۋ» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق بىرلەستىگى اراسىندا حاتتاردىڭ ءبىرازىنا شولۋ جاسادىق. ەكى تاراپتىڭ اراسىنداعى حاتتار وسىمەن عانا شەكتەلىپ قالماسا كەرەك. سايتتارىندا جاريالانباعان حاتتار دا بولۋى مۇمكىن. بۇل - قانداستار ماسەلەسىندە قر سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ ءبىر قوعامدىق ۇيىممەن حات-حابار الىسۋى عانا. الىستاعى اعايىننىڭ باسىنداعى جاعداي وڭىنان شەشىلۋ ءۇشىن قر سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى باسقا دا قوعامدىق ۇيىمدارمەن دە وسىلاي تىعىز قارىم قاتىناستا جۇمىس ىستەپ جاتىر. بۇدان قانداستارىمىز توڭىرەگىندەگى ماسەلە قر ۇكىمەتىنىڭ  باقىلاۋىندا ەكەنىن اڭعارۋعا بولادى. وسى باعىتتا تۇراقتى تۇردە اتقارىلىپ جاتقان شارالاردىڭ ناتيجەلى بولارىنا ءۇمىتتىمىز.

ءشارىپحان قايسار

Abai.kz