فەدوروۆ اۋدانىندا تۇراتىن جەكە شارۋا ميحايل بويكاعا بيىلعى جىل قىرىن ءتيدى. اعىمداعى ماۋسىمدا ول استىقتى قورقا-قورقا ەكتى. سەبەبى پايدالانۋ مەرزىمى ءالى بىتپەگەن جالعا العان جەرىنىڭ 48 گەكتارى الدەكىمنىڭ قولىنا ءوتىپ كەتىپتى. بۇل –200 گەكتار جەرى بار شاعىن شارۋا ءۇشىن ۇلكەن شىعىن. باستاپقىدا «الىپ-قاشپا اڭگىمە بولار» دەگەن ول كۇن وزعان سايىن اڭىزدىڭ اقيقاتقا اينالا باستاعانىن سەزىپ، اق-قاراسىن ايىرۋ ءۇشىن جانۇشىرا جۇگىرىسكە تۇسكەن.
– جاقىن تانىسىمنان 48 گەكتارعا ەشبىر بايلانىسىم جوق، مۇلدە بىلمەيتىن الدەكىمنىڭ اكتىسى بارلىعىن ەستىدىم. مەنىڭ قولىمدا دا ول جەردىڭ ماعان پايدالانۋعا جالعا بەرىلگەنىن ايعاقتايتىن اكتى بار، ول تەك ءبىر جىلدان كەيىن بىتەدى. ونىڭ سىرتىندا جەر كودەكسى بويىنشا مەنىڭ جالعا الۋ مەرزىمىن ۇزارتۋىما تولىق قۇقىم بار. قىزىق، جەر – بىرەۋ، اكتى – ەكەۋ. اقيقات ىزدەپ اۋداندىق اكىمشىلىكتىڭ تابالدىرىعىن توزدىرعانىممەن، زاڭعا لايىق جاۋاپ تابا المادىم. اقىرى وبلىس پروكۋرورى مەن «نۇر وتان» پارتياسى فيليالىنىڭ باسشىلارى قاتىسقان قارجى پوليتسياسىنىڭ قابىلداۋىندا بولىپ، بارلىق جاعدايدى جايىپ سالدىم. قازىر ءىس قارالىپ جاتىر، بىراق مەنىڭ قورقىنىشىم ءالى باسىلعان جوق. راس، «مىناۋ مەنىڭ جەرىم ەدى» دەپ ەشكىم كەلگەن ەمەس، بىراق استىق پىسكەن كەزدە «كەشىرىڭىز، ءونىم مەنىكى...» دەپ الدەكىمنىڭ جەتىپ كەلمەسىنە كىم كەپىل، – دەيدى شارۋا مۇڭىن شاعىپ.

فەدوروۆ اۋدانىندا تۇراتىن جەكە شارۋا ميحايل بويكاعا بيىلعى جىل قىرىن ءتيدى. اعىمداعى ماۋسىمدا ول استىقتى قورقا-قورقا ەكتى. سەبەبى پايدالانۋ مەرزىمى ءالى بىتپەگەن جالعا العان جەرىنىڭ 48 گەكتارى الدەكىمنىڭ قولىنا ءوتىپ كەتىپتى. بۇل –200 گەكتار جەرى بار شاعىن شارۋا ءۇشىن ۇلكەن شىعىن. باستاپقىدا «الىپ-قاشپا اڭگىمە بولار» دەگەن ول كۇن وزعان سايىن اڭىزدىڭ اقيقاتقا اينالا باستاعانىن سەزىپ، اق-قاراسىن ايىرۋ ءۇشىن جانۇشىرا جۇگىرىسكە تۇسكەن.
– جاقىن تانىسىمنان 48 گەكتارعا ەشبىر بايلانىسىم جوق، مۇلدە بىلمەيتىن الدەكىمنىڭ اكتىسى بارلىعىن ەستىدىم. مەنىڭ قولىمدا دا ول جەردىڭ ماعان پايدالانۋعا جالعا بەرىلگەنىن ايعاقتايتىن اكتى بار، ول تەك ءبىر جىلدان كەيىن بىتەدى. ونىڭ سىرتىندا جەر كودەكسى بويىنشا مەنىڭ جالعا الۋ مەرزىمىن ۇزارتۋىما تولىق قۇقىم بار. قىزىق، جەر – بىرەۋ، اكتى – ەكەۋ. اقيقات ىزدەپ اۋداندىق اكىمشىلىكتىڭ تابالدىرىعىن توزدىرعانىممەن، زاڭعا لايىق جاۋاپ تابا المادىم. اقىرى وبلىس پروكۋرورى مەن «نۇر وتان» پارتياسى فيليالىنىڭ باسشىلارى قاتىسقان قارجى پوليتسياسىنىڭ قابىلداۋىندا بولىپ، بارلىق جاعدايدى جايىپ سالدىم. قازىر ءىس قارالىپ جاتىر، بىراق مەنىڭ قورقىنىشىم ءالى باسىلعان جوق. راس، «مىناۋ مەنىڭ جەرىم ەدى» دەپ ەشكىم كەلگەن ەمەس، بىراق استىق پىسكەن كەزدە «كەشىرىڭىز، ءونىم مەنىكى...» دەپ الدەكىمنىڭ جەتىپ كەلمەسىنە كىم كەپىل، – دەيدى شارۋا مۇڭىن شاعىپ.
وبلىستىق ەكونوميكالىق جانە سىبايلاس جەمقورلىق قىلمىسپەن كۇرەس دەپارتامەنتىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى بەرگەن دەرەككە جۇگىنسەك، قارجى پوليتسياسى جۇرگىزگەن شۇعىل تەكسەرىس ناتيجەسىندە بەس اي ىشىندە عانا جەردى زاڭسىز ساۋداعا سالعان جەتى قىلمىستىق ءىس قوزعالعان. سولاردىڭ ءبىرى – ميحايل بويكانىڭ جەرىنە قاتىستى. قازىرگى تاڭدا ەكونوميكالىق جانە جەمقورلىق قىلمىسپەن كۇرەس دەپارتامەنتى فەدوروۆ اۋداندىق اكىمدىگى جەر قاتىناستارى ءبولىمىنىڭ باستىعى قانات ابىشەۆتىڭ ۇستىنەن قك-ءتىڭ 307-ءشى، ياعني، «قىزمەت بابىن اسىرا پايدالانعانى ءۇشىن» بابى بويىنشا قىلمىستىق ءىس قوزعادى. جەر قاتىناستارى ءبولىمىنىڭ باستىعى ءارى جەر كوميسسياسىنىڭ مۇشەسى رەتىندە سەگىز اۋىلعا قاراستى جالپى كولەمى ەكى مىڭ گەكتاردان استام جەردى قوستاناي قالاسىنىڭ تۇرعىنى شوروحوۆ دەگەن ازاماتقا 48 جىلعا جالعا بەرۋ تۋرالى زاڭسىز شەشىم شىعارعان. ق.ابىشەۆ سەگىز اۋىلعا قاراستى جەردىڭ اۋىلداعى اعايىننىڭ مالىن جايۋعا ارنالعان اۋماقتار ەكەنىن جاقسى بىلگەن. سويتە تۇرا ەلباسىنىڭ وتكەن جىلعى جەمقورلىققا قارسى فورۋمدا ايتقان «مەملەكەتتىك قىزمەتكەر وزىنە بەرىلگەن بيلىك پەن قۇزىرەتتى پايدالانا ءبىلۋى كەرەك جانە ەڭ باستىسى – ادال بولۋى ءتيىس» دەگەن ءسوزىن اياق استى ەتىپ وتىر. ەڭ قىزىعى، شوروحوۆ بۇرىن-سوڭدى ديقانشىلىقپەن اينالىسپاعان جانە بىردە-ءبىر اۋىلشارۋاشىلىق تەحنيكاسى جوق ادام بولىپ شىقتى. نەگىزىندە، زاڭعا سايكەس، جەردى جالعا الۋشىنىڭ اۋىلشارۋاشىلىق تەحنيكاسىنىڭ بارى جانە ونىڭ جەرمەن جۇمىس ىستەگەن تاجىريبەسى ەسكەرىلۋى ءتيىس. سوندا، قالانىڭ اق ساۋساق تۇرعىنىنا اۋىلداعى قانات ابىشەۆ پەن جوعارىداعى كوميسسيا مۇشەسى، اۋدان اكىمىنىڭ ورىنباسارى ساپابەك دوسجانوۆقا اعايىننىڭ اۋزىنان جىرىپ جەر بەرۋ نە ءۇشىن قاجەت بولۋى مۇمكىن؟
بۇل جەردە ەكى ءتۇرلى بايلام جاساۋعا بولادى. الدىمەن شوروحوۆقا جەر الۋ ونى كەلەشەكتە قىمباتىراق ساتۋ ءۇشىن قاجەت بولۋى مۇمكىن. سەبەبى 22 ميلليون تەڭگەگە باعالانعان جەر قاي ۋاقىتتا جىلجىمايتىن مۇلىك رەتىندە ءوز قۇنىن جوعالتپايدى. Ђيتكەنى ءدال وسى جەر فەدوروۆ اۋدانىنداعى جەر بونيتەتى جاعىنان وتە قۇنارلى بولىپ سانالادى. مەملەكەت گەكتارىنا 52 مىڭ تەڭگەدەن بەكىتكەن الگى ەكى مىڭ گەكتاردى اۋكتسيونعا سالىپ كەلىپ جىبەرسە، قىرۋار قارجىنىڭ استىندا قالارى انىق. دەمەك، شوروحوۆتىڭ ونى كەز كەلگەن ۋاقىتتا بانككە كەپىلدىككە قويىپ، كوپ مولشەردە نەسيە نەمەسە بىرەۋدەن قارىز الۋعا پايدالانۋىنا دا تولىق مۇمكىندىگى بار.
ەكىنشىدەن، قارا جەردىڭ قادىرىن بىلمەيتىن قالالىق ازاماتتىڭ اۋىلدان جەر الۋىنا ءۇشىنشى تۇلعالاردىڭ مۇددەلى بولۋى. بۇعان كەلتىرەتىن دەرەك، تەحنيكانى ءبىر جەردەن ەكىنشى جەرگە كوشىرۋگە قانشا ۋاقىت پەن جانار-جاعارماي كەتەتىنىن جەر ەمگەن جۇرت جاقسى بىلەدى. سوندا، اراسى ات شاپتىرىم ەمەس، ونداعان شاقىرىمداردى قۇرايتىن شالعاي اۋىلداردى ارالاپ ءجۇرىپ، جەر الىپ، ەگىن ەگىپ، ءدان الامىن دەۋ ديقانعا ءتيىمدى بولماسى انىق. ياعني بۇل جەردە تاسادان تابىس كورگىسى كەلگەن، الدەكىمدەردىڭ قىزىعۋشىلىعىن اڭعاراسىز. رەسمي ەمەس دەرەكتەر بۇل جەرگە اۋداندىق دەڭگەيدەگى تاعى ءبىر مىقتىنىڭ كوزى ءتۇسۋى مۇمكىندىگىن ايتادى.
– مەملەكەت مەنشىگىندەگى جەردىڭ بىرەۋدەن كۇشتەپ تارتىپ الىنىپ، ەكىنشى بىرەۋگە تەگىن بەرىلگەندىگى ءبىزدى دە قايران قالدىرىپ وتىر، – دەيدى قارجى پوليتسياسىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتكەرلەرى.
جالپى، جەردى زاڭسىز بەرۋدەن ءبىر عانا اگرارلار زارداپ شەگىپ وتىر دەۋ از. مۇنىڭ ءبىر ۇشى «مالىم – جانىمنىڭ ساداعاسى» دەگەن اۋىلداعى اعايىننىڭ باسىنا دا بۇلت ۇيىرۋدە. اتالمىش اۋدانعا قاراستى لەنينسك وكرۋگىنىڭ اكىمى سابىرجان تۇرلىبەكوۆتىڭ سوزىنە سۇيەنسەك، بۇگىندە جايىلىمدىق جەرلەر جاپپاي جەكەنىڭ قولىنا ءوتىپ جاتىر. وسى جاقىن ۋاقىتتىڭ ىشىندە عانا وسى اۋىلدىڭ 394 گەكتار جايىلىمدىعى جەكەنىڭ مەنشىگى بولىپ شىعا كەلىپتى. قازىردىڭ وزىندە بۇل اۋىلداعى جايىلىمدىق جەرگە دەگەن تاپشىلىق 1,8 مىڭ گەكتارعا جەتكەن.
ءبىز تىلدەسكەن اۋىل اكىمدەرىنىڭ باسىم كوپشىلىگى، جاقىن ۋاقىت ىشىندە قولدا بار مالىنان ايىرىلىپ قالامىز با دەگەن قورقىنىشتارىن ءبىلدىردى. سەبەبى قارنى تويماي، ازعانتاي ءسۇت بەرەتىن اشا تۇياقتىنى اسىراۋ اقشا كورمەيتىن اۋىل حالقى ءۇشىن مۇڭعا اينالىپ بارادى. جايىلىمدىق جەر كۇن ساناپ تارىلۋدا، جەمشوپتىڭ باعاسى شارىقتاپ، توقتار ەمەس. سوندىقتان دا، اۋىلداعى اعايىن ەتتىسىن بازارعا اپارىپ، اقشاعا پۇلداپ، قۇتىلۋدا. ال بۇل ءوز كەزەگىندە قازىرگىدەي داعدارىس پەن اگروونەركاسىپتى دامىتۋ سەكىلدى ماڭىزدى ماسەلە كۇن تارتىبىنە قويىلعان تۇستا – «جىعىلعانعا جۇدىرىق» بولارى انىق.

اسحات ايدىن، قوستاناي وبلىسى