پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆ تسيفرلىق تەحنولوگيالار دامىعان داۋىردە قازاقستان ءوزىنىڭ ۇلتتىق قۇندىلىقتارىن، مادەنيەتى مەن سالت -ءداستۇرىن ساقتاۋعا ءتيىس ەكەنىن ۇنەمى ايتىپ كەلەدى.

سونداي-اق، قازاقستان پرەزيدەنتى دەسترۋكتيۆتى ءدىني اعىمدارعا قارسى كۇرەس جۇرگىزۋ قاجەتتىگىنە دە ەرەكشە نازار اۋدارادى. وعان دالەل، قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسى وكىلدەرىمەن وتكەن جيىندا:

– قازاقستاننىڭ اۋماعى ۇلان-بايتاق جانە تابيعي قازبا بايلىق پەن رەسۋرستارعا باي ەكەنى بارشاعا بەلگىلى. وسىنىڭ بارىنە قىزعانىشپەن قارايتىندار دا بار. ولار – بىزگە قاستىق ويلاپ، قوعامىمىزدىڭ ىنتىماعىن بۇزۋعا تىرىسۋشىلار. حالقىمىزدىڭ اراسىنا تەرىس ءدىني اعىمداردى ەنگىزۋ بىزگە سىرتتان ىقپال ەتۋدىڭ ءبىر ءتاسىلى بولىپ سانالادى. سوڭعى ۋاقىتتا وسىنداي ءۇردىس بايقالىپ وتىر. ءبىز مەملەكەتتىگىمىزگە قاۋىپ توندىرەتىن كەز كەلگەن قۇبىلىسپەن كۇرەسۋگە ءتيىسپىز. سوندىقتان سىزدەردىڭ الدارىڭىزدا زور مىندەتتەر تۇر، –دەگەن بولاتىن.

مەملەكەت باسشىسى قازاقستان مۇسىلماندارى ءداستۇرلى تۇردە حانافي مازحابىن ۇستاناتىنىن، يسلامنىڭ وسى باعىتىنىڭ نەگىزىن تۇسىندىرۋگە ماشىقتانعان ماماندار دايارلاۋ قاجەتتىگىن دە اتاپ وتكەن ەدى.

ايتا كەتەيىك، بۇگىندە قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىندا 3800 يمام جۇمىس ىستەيدى. ولاردىڭ جارتىسى ءدىني ساۋاتتىلىقتى ارتتىرۋ كۋرستارىنان وتكەن. الايدا، بۇگىنگى ءدىني احۋالدىڭ كۇردەلەنىپ بارا جاتقان تۇسىندا مۇنىڭ جەتكىلىكسىز ەكەنىن ۋاقىت كورسەتىپ وتىر.

• بىزگە وسى سالادا جۇمىس ىستەيتىن يمامدار مەن مامانداردىڭ ءبىلىم دەڭگەيىن ارتتىرۋ جايىن ويلاستىرۋ قاجەت. وقىعان يمام عانا دۇرىس ءبىلىم بەرە الادى. ول ءوز ءدىنىن تەرەڭ تانىپ، وزگە دىندەردىڭ ەرەكشەلىكتەرىن زەرتتەپ، باسقا دا بىلىمدەردى يگەرگەن ادام بولۋعا ءتيىس. يمامدار شەشەندىك ونەردى، ادام پسيحولوگياسىن مەڭگەرگەن يدەولوگتارعا اينالۋى كەرەك، – دەدى نۇرسۇلتان نازارباەۆ.

سونداي-اق، سول جيىندا قارا جامىلعان ءدىن وكىلدەرى تۋرالى دا ايتىپ كەتكەن.

– ءدىني ساۋاتسىزدىعىنىڭ ناتيجەسىندە جاستارىمىز ساقال قويىپ، شالبارىنىڭ بالاقتارىن قىسقارتىپ تاستايدى. قارا كويلەك كيىپ، بەتى-اۋزىن تۇمشالاعان قىزدارىمىزدىڭ قاتارى كوبەيدى. بۇل ءبىزدىڭ داستۇرىمىزگە دە، حالقىمىزعا دا جات. بۇعان زاڭنامالىق دەڭگەيدە تىيىم سالۋ ماسەلەسىن پىسىقتاۋ كەرەك. قازاق قارا كيىمدى قارالى كەزدە عانا كيەدى، – دەگەن ەدى مەملەكەت باسشىسى.

نۇرسۇلتان نازارباەۆ قازاق مادەنيەتىنىڭ تاريحىنا، قازاق ايەلدەرىنىڭ ءداستۇرلى كيىمىنە توقتالىپ، قارا كيىم مەن ءدىن اراسىندا ەشقانداي بايلانىس جوق ەكەنىن ءتۇسىندىرىپ بەرگەن ەدى.

پرەزيدەنتتىڭ وسى تاپسىرمالارىنان كەيىن وڭىرلەردە تەرىس اعىمداعى ءدىن وكىلدەرىمەن كۇرەس كۇشەيە ءتۇستى. ماسەلەن، ءدىني احۋال كۇردەلى دەپ سانالاتىن اقتوبە وڭىرىندە بىرقاتار جۇمىستار اتقارىلىپ جاتىر.

مىسالى، 2016 جىلدىڭ كۇزىنەن باستاپ، قر باس پروكۋراتۋراسىنىڭ باستاماسىمەن، وبلىستا «حالىق قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ» اتتى كەڭ كولەمدى جوبا جۇزەگە اسىرىلىپ جاتىر. جوبا اياسىندا ۇيىمداستىرىلعان 10 مىڭ شاماسىنداعى ءىس-شاراعا 530 مىڭ ادام قاتىسقان. بۇل ءىس-شارالار كەزىندە جوعارى بىلىكتى دارىگەرلەر، الەۋمەتتىك قىزمەتكەرلەر، پسيحولوگتار، كاسىپكەرلەر، تەولوگتار مەن يمامدار، زاڭگەرلەر مەن قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ قىزمەتكەرلەرى تۇرعىنداردى تولعاندىرعان ماسەلەلەر بويىنشا كەڭەستەر بەرىپ، ولاردىڭ وي-پىكىرلەرى مەن شاعىمدارىن تىڭداپ، ءتۇرلى جاعدايلارعا بايلانىستى كومەك بەرىپ، قىزمەت كورسەتەدى.

نەگىزىنەن، اۋدانداردا، اۋىلدىق جەرلەردە حالىقتى جۇمىسپەن قامتۋ، ءوز ءىسىن باستاۋعا ءجون سىلتەۋ، الەۋمەتتىك ماسەلەلەردى شەشۋ سىندى باعىتتارعا باسىمدىق بەرىلگەن. جاڭا ءىس باستاعان اۋىل تۇرعىندارىنا تاجىريبەلى كاسىپكەرلەر اقىل-كەڭەستەر بەرۋ ارقىلى قولداۋ كورسەتتى.

— بۇل جوبانىڭ ماقساتى — تۇرعىنداردىڭ قاي تۇستا قانداي قيىندىقتارمەن بەتپە-بەت كەلىپ وتىرعانىن انىقتاۋ، سول ماسەلەلەردى شەشۋگە كومەكتەسۋ جانە، ەڭ باستىسى، مەملەكەتتىڭ ساياساتىن ءتۇسىندىرىپ-ناسيحاتتاۋ. تۇرعىنداردىڭ ءوز ءىسىن اشۋىنا جاردەم كورسەتۋ، دەنساۋلىق ساقتاۋ، الەۋمەتتىك قولداۋ سالالارى بويىنشا وڭدى ىستەر اتقارىلدى. بىزدىڭشە، بۇل ءىس-شارالار ناتيجەسىز قالعان جوق. مىسالى، وتكەن جىلى تىركەلگەن قىلمىستار سانى، 2016 جىلمەن سالىستىرعاندا، 27 پايىزعا ازايدى. العاشقى ناتيجەلەردىڭ ءبىرى — ايماقتاعى  تەرىس اعىمدار جەتەگىندە كەتكەن جانداردىڭ سانىنىڭ ۇشتەن بىرگە ازايۋى، نەگىزىندە، ولاردىڭ ارقايسىسىمەن جەكە-جەكە كەزدەسۋلەر ۇيىمداستىرۋ ارقىلى جۇمىس جاسالدى، — دەپ اتاپ وتكەن ەدى ءوڭىر باسشىسى  بەردىبەك ساپارباەۆ.

بۇدان بولەك، وبلىس باسشىسى پروكۋراتۋرا جانە قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى قىزمەتكەرلەرىمەن بىرلەسىپ، ءار اۋداندا كەمىندە ءۇش ەلدى مەكەندە حالىقپەن كەزدەسۋلەر وتكىزىپ كەلەدى.

دەگەنمەن، وبلىس اكىمىنىڭ ايتۋىنشا، ءبىزدىڭ وبلىستا تەولوگتار، اسىرەسە، ايەل ادامدارمەن جۇمىس ىستەيتىن ماماندار تاپشى. سوندىقتان، بۇل ىسكە استانا مەن الماتىدان ماماندار شاقىرىلىپ وتىر.

قىز-كەلىنشەكتەر اراسىنداعى جۇمىستاردى جۇرگىزۋگە قازاقستان ىسكەر ايەلدەرى اسسوتسياتسياسى وبلىستىق فيليالى سىندى قوعامدىق ۇيىمدار دا اتسالىسىپ كەلەدى.

اتالعان ۇيىم مۇشەلەرى قىز-كەلىنشەكتەردى كاسىپكە باۋلۋعا، اتاپ ايتقاندا، بەلگىلى ءبىر ماماندىققا وقىتىپ، جۇمىسقا ورنالاستىرۋعا جاردەم بەرىپ ءجۇر. ولاردىڭ كومەگىمەن ونداعان ادام تىگىن جانە كونديتەر تسەحتارىنا جۇمىسقا ورنالاسقان.

يمامدار بىلىكتىلىگىن كوتەرۋ مەن ولاردى قولداۋ ماقساتىندا دا وبلىستا بىرقاتار باستامالار قولعا الىندى. بۇل باعىتتا ارنايى كۋرستار مەن سەمينارلار ۇيىمداستىرۋ ءىسى جۇيەلى جولعا قويىلعان. سونداي-اق، بۇگىنگى كۇنى 48 ادام «نۇر مۇباراك» ۋنيۆەرسيتەتىندە، 22 ادام قازان قالاسىنداعى رەسەي يسلام ۋنيۆەرسيتەتىندە وقىپ جاتىر.

وبلىس اكىمى بەردىبەك ساپارباەۆ سوزىندە:

— ءبىزدىڭ باستى مىندەتىمىز — تۇرعىندار قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ. بۇل ورايدا مەملەكەتتىك ورگاندار مەن قوعامدىق ۇيىمدار بىرلەسە جۇمىس ىستەۋى كەرەك، — دەگەن بولاتىن.

وبلىستىق ءدىن ىستەرى باسقارماسىنىڭ دەرەگى بويىنشا، بۇگىندە اقتوبە وبلىسى تۇرعىندارىنىڭ 86 پايىزى — دىنگە سەنەتىن ازاماتتار. دەگەنمەن ولاردىڭ 2 پايىزى عانا بارلىق ءدىني جورالعىلاردى تۇراقتى ورىندايدى. سونداي-اق، ءدىن سالاسىنداعى تۇراقتىلىقتى قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىنداعى ىستەردى جۇزەگە اسىرۋ بارىسىندا قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسى جانە ونىڭ جەرگىلىكتى وكىلدىگىمەن تىعىز بايلانىس ورناتىلعان ەكەن.

ينديرا جايماعامبەتوۆا

Abai.kz