لي كۋان يۋ ءبىر سوزىندە «ەگەر بيلىك باسىنداعى جەمقورلىقتى قۇرتپاسا، ونىمەن كۇرەسۋ ەش ناتيجە بەرمەيدى» دەگەن ەكەن. الايدا بيلىك باسىنداعى جەمقورلىقتى قانشا جەردەن جويۋعا تىرىسقانمەن، ونىڭ قۇرىمايتىندىعى كورىنىپ-اق تۇر. اسىرەسە ءبىزدىڭ ەلدە سىبايلاس جەمقورلىقپەن كۇرەس ءىسى بارىنشا قاتاڭ ءارى ۇزدىكسىز جۇرگىزىلىپ كەلە جاتقانداي. بىراق تىيىلار ەمەس. سوندايدا نەلىكتەن دەگەن سۇراق تۋىندايدى. ءبارىمىز دە جەمقورلىق نەگە جوعالمايدى دەپ ويلايمىز عوي. ال ونىڭ قۇرىمايتىندىعىنىڭ سىرى تەرەڭدە جاتىر.

ارينە لي كۋان ءيۋدىڭ جەمقورلىقتى جويۋدى قولدانعان امالىنىڭ سول ەل ءۇشىن قارىمى زور بولعان شىعار. بىراق ءبىزدىڭ ەل ءۇشىن جەمقورلىقپەن كۇرەستە تاربيە، ءبىلىم، يماندىلىقتىڭ سالماعى باسىم با دەيمىز. اباي اتامىز: «ۇرپا­ققا ار­سىز­دىقتى اكەلەتىن ارام بايلىقتى ەمەس، اسىل مۇرا رەتىندە تاربيە، ءبىلىم، يماندىلىقتى قالدىر» دەگەن ەدى. بايقاساڭىز، جوعارىداعى سۇراقتىڭ جاۋابى اباي اتامىزدىڭ وسى ءبىر سوزىندە جاتقان سەكىلدى. ويتكەنى اتادان اسىل مۇرا رەتىندە وڭ تاربيە، وزىق ءبىلىم مەن يماندىلىقتى بويىنا توقىپ وسكەن بالا عانا جاماندىقتان ءوزىن اۋلاق ۇستايدى. جانە سول اسىل تەگىنە تارتىپ، ارسىزدىق اكەلەتىن ارام ىسكە ەش جۋىمايدى. ال و باستا ارام بايلىقپەن بىلعانعان قولعا تەكتىلىك قونبايدى ەكەن. راس ءسوز. وتكەن جولى ارىپتەسىمىز انار تىلەۋحانقىزىنىڭ الەۋمەتتىك جەلىدەگى فەيسبۋك پاراقشاسىندا قوعامدى ىشتەن كەۋلەگەن سىبايلاس جەمقورلىق تۋرالى وتكىر پىكىرى شىقتى.  «ءبىزدىڭ قوعامدا نەگە جەمقورلىق ازايمايدى؟ تەگىندە تويىپ اس جەمەگەننىڭ، مەيىرى قانىپ سۋ ىشپەگەندەردىڭ كەنەزەسى كەۋىپ،كەنەۋى تولمايدى، تويماي تۇرعان ىندىن قاناسىنان شىققانىن دا بىلمەي قىلعىتا بەرەدى، جۇتا بەرەدى. سەبەبى قازاق قۇنداعان تەكتە جاتىر بار پالە. قۇم جيىلىپ تاس بولماس دەگەندەي، ىلعي كەدەيلىك ءوتىپ كەتكەن قۋ سيراقتار  ىندىنى تولمايدى، ىنسابى جوق اشكوزدىك اكەتىپ بارادى»، دەيدى ول.

ءيا، قازاق حالقى وسىندايدا «ۋىزىنا جارىماعان» دەپ بەكەر ايتپايدى عوي. راس ەكەن. «قارعانىڭ ءبىر كوزى بوقتا، ەكىنشى كوزى وقتا» دەگەندەي، بيلىك باسىندا وتىرعانداردىڭ قوماعايلانا جەگەن قارەكەتىن بىلاي قويعاندا، وسى قالاي بايمىن دەپ شىرەنگەندەردىڭ دە قايسىبىر ءىس-ارەكەتىن ايتۋعا اۋىز ۇيالادى. انادا «ەۋرازيا» ساۋدا ورتالىعىنا بارا قالدىق. ەسىك الدىنداعى اق سىمدى قول-اربالاردى ساۋدا ورتالىعىنان زات الۋشىلارعا بەرىپ تۇراتىن قىزمەتشى ءارى-بەرى جۇگىرىپ الەك. تۋرا كىرەبەرىسكە جىمداستىرا جينالعان الگى جۇك سالاتىن شاعىن قولاربالاردىڭ ۇستىڭگى جاعىندا «قولاربانى پايدالانۋ باعاسى: 100 تەڭگە» دەپ جازىلىپ تۇر. ەگدە تارتقان قىزمەتشى سۇراعان جاندارعا قولاربانى بايلانعان قۇلپىنان بوساتىپ بەرىپ، 100 تەڭگەنى الىپ قالىپ جاتىر. ارا-تۇرا سول قول-اربالاردى ادامدار پايدالانىپ، كولىك تۇراعىنا قالدىرىپ كەتكەن جەرلەرىنەن بىرنەشەۋىن قوسىپ سۇيرەپ تە اكەلەدى. ءسويتىپ جۇرت ساۋدا ورتالىعىنان العان زاتتارىن قولارباعا قالاعانشا تولتىرا سالىپ، اقىلى تۇراققا قويعان قىمبات كولىكتەرىنە قينالماي جەتكىزۋدە. سوسىن زاتتارىن كولىكتەرىنە سالادى دا، قول-اربانى سول جەرگە قالدىرىپ كەتە بارادى. ونىڭ ءبارىن الگى قارتاڭ قىزمەتكەر جيناپ اكەلەدى.

- مىنە، وسى ەڭبەگىم ءۇشىن ءار قولاربانى پايدالانۋ 100 تەڭگە. بىراق، بىلەسىز بە، مەن انا شاشىلعان قولاربالاردى جيناپ اكەلۋگە كەتكەن كەزىمدە بىرەۋلەر مىنا قۇلىپتا تۇرعان قولاربالاردى اعىتىپ الىپ كەتەدى. قولاربانى جىپتەن اعىتۋ ءۇشىن قۇلپىنىڭ ۇياسىنا 50 تەڭگەلىك تيىن سالساڭىز، اشىلادى. بىرەۋلەر ماعان 100 تەڭگەنى بەرمەس ءۇشىن 50 تەڭگەلىك تيىنمەن اشادى دا، ساۋدا ورتالىعىن ارالاپ، جۇكتەرىن كولىكتەرىنە جەتكىزەدى دە، قولاربانى سول جەرگە قالدىرا سالادى. ول ەشتەڭە ەمەس، سول قۇلىپتىڭ ۇياسىنا سالعان 50 تەڭگەنى قايتادان سۋىرىپ الىپ كەتەدى عوي. ال نەگىزىندە ولار ماعان 100 تەڭگە بەرۋگە ءتيىس. جارايدى، مۇنى ساداقا دەيىك. بىراق بۇدان دا ورەسكەل جاعدايدى ايتايىن. سول قىمبات كولىك مىنگەن اعايىندار كولەمى تۋرا 50 تەڭگەلىك بولاتىن شايبانى قول-اربانى تەگىن پايدالانۋ ءۇشىن ۇياسىنا سالىپ اعىتىپ پايدالانادى دا، كەز كەلگەن تۇسقا تاستاپ كەتەدى. نە دەگەن جارىماعاندىق! وسىنداي ارسىز تىرلىككە بارعان سوڭ ولاردىڭ باي بولعانى، اناداي قىمبات كولىك ءمىنىپ شىرەنگەنى نەگە كەرەك؟ ءتىرى بولساڭىز، ءبارىن دە كورەدى ەكەنسىز، - دەپ نالىعان ول قىمبات كولىكتەر تۇراعىندا قالدىرىلعان قول اربالاردى جيناۋعا كەتتى.

راسىندا، كەيبىر اعايىندارىمىزدىڭ مۇنداي تىرلىگىنە نە ايتارىمىزدى بىلمەي قىسىلامىز. ىشتەي ۇيالىپ، جەرگە كىرەردەي بولاسىز. بىراق ونى انا قىمبات كولىك مىنگەن جاندار ۇيات دەپ  سانامايدى. سىبايلاس جەمقورلىققا سالىنىپ، تويماي جەپ جاتقاندار دا سولاي، ەش ارلانبايدى. قايتا ولار ارام اقشامەن بايىپ العان سوڭ، كەرەمەت ءىس جاسادىم دەپ ەسەپتەيدى. قىمبات ۇيلەرىن، قىمبات كولىكتەرىن كورسەتىپ تالتاڭداي باسادى. سول ارام بايلىقتارىن ۇرپاعىنا قالدىرادى. تەكسىزدىك جالعاسىپ، ولار دا سوسىن ەشۋاقىتتا تويمايدى. ءسويتىپ جەمقورلىق قۇرىمايدى. سوندا ونى جويۋدىڭ ءبىر عانا جولى – تەكتى ۇرپاقتى ءوسىرىپ شىعارۋ، تاربيەلەۋ ەكەن. ارينە، ازىرگە بۇعان ۋاقىت كەرەك. كەڭەس جىلدارىندا ءۇزىلىپ قالعان اسىل تاربيەنى، اباي اتامىزدىڭ عيبراتتى  كەڭەستەرى جاس ۇرپاقتىڭ ساناسىنا سىڭدىرىلە بەرۋى كەرەك. سوندا بولاشاق ۇرپاقتىڭ ءومىرى جەمقورلىقسىز جايلى بولارى ءسوزسىز.

الەكساندر تاسبولات

Abai.kz