تۇركىستان قالاسى ­­– وبلىس ورتالىعىنا اينالعالى كەلەلى وي مەن كەسىمدى پىكىرلەردى ورتاعا سالعان ءىرى حالىقارالىق شارالاردى جۇزەگە اسىرىپ كەلەدى. بۇل جولى تۇركولوگ-عالىمدار مەن زەردەلى زەرتتەۋشىلەر ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ قىرعىزستاندا وتكەن تۇركى كەڭەسىنىڭ VI سامميتىندە ۇسىنعان «تۇركى الەمىنىڭ كيەلى جەرلەرى» مەن «تۇركى الەمىنىڭ 100 تۇلعاسىن» انىقتاۋ ماقساتىندا العاش رەت باس قوستى. بۇل تۋرالى Abai.kz اقپاراتتىق پورتالى تۇركىستان گازەتىنە سىلتەمە جاساي وتىرىپ حابارلايدى.

«كيەلى تۇركىستان جانە تۇركى الەمىنىڭ رۋحاني جاڭعىرۋى» اتالعان عىلىمي-تەوريالىق كونفەرەنتسيانى حالىقارالىق تۇركى اكادەمياسى مەن تۇركىستان وبلىسى اكىمدىگىمەن بىرلەسە ۇيىمداستىردى. قولداۋ كورسەتكەن تۇركى كەڭەسى مەن قوجا احمەت ياساۋي اتىنداعى حالىقارالىق قازاق-تۇرىك ۋنيۆەرسيتەتى.
جيىن باستالماس بۇرىن كەلۋشىلەر نازارىنا تۇركى اكادەمياسى جارىققا شىعارعان كىتاپتار كورمەسى ۇسىنىلدى. وندا تۇركىتىلدەس حالىقتاردىڭ ءتىلى مەن تاريحىنا، مادەنيەتى مەن ادەبيەتىنە قاتىستى 100 قۇندى ەڭبەك قويىلعان. اكادەميا پرەزيدەنتى دارحان قىدىرالى پلەنارلىق ءماجىلىستىڭ كىرىسپە سوزىندە تۇركىستانعا ەرەكشە تارتۋمەن كەلگەنىن جەتكىزە وتىرىپ، بۇل جيناقتاردىڭ بارلىعى تۇركىستان كىتاپحاناسىنا تارتۋ ەتىلەتىنىن ايتىپ ءوتتى.

سونداي-اق ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلاماسى قازاق ەلىندە عانا ەمەس، تۇركى دۇنيەسىندە دە زور سەرپىن تۋدىرعانىن، سول سەبەپتەن بيىلعى سامميتتە پرەزيدەنت ماڭىزدى ماقالانى تۇركى الەمىندە ناسيحاتتاۋدى تۇركى اكادەمياسىنا تاپسىرعانىنا توقتالدى. وسىعان سايكەس، كونفەرەنتسيادا تۇركى الەمىنىڭ كيەلى جەرلەرى مەن تۇعىرلى تۇلعالارىن انىقتاۋ ءۇشىن ۇسىنىستار تىڭدالاتىنىنا، سونداي-اق تۇركى تىلدەرى مەن جازۋىنىڭ قازىرگى تاڭداعى ماسەلەلەرى قاراستىرىلاتىنىنا باسىمدىق بەردى. اعىمداعى جىلى اتقارىلعان شارالاردى قورىتىندىلاپ، الداعى جوسپارلاردىڭ بەكىتىلەتىنىن دە تىلگە تيەك ەتتى.

– بيىل جاۋھار جىرلارىنا كيەلى تۇركىستاندى ارقاۋ ەتكەن ماعجان جۇماباەۆتىڭ تۋعانىنا – 125 جىل، تۇركى الەمىنە ورتاق جازۋشى شىڭعىس ايتماتوۆقا – 90 جىل، تۇركى جازۋىنىڭ العاش رەت تابىلىپ، وقىلعانىنا 125 جىل تولىپ وتىر. وسى ايتۋلى شارانىڭ بارلىعىن جىل باسىندا يۋنەسكو-دا جانە پاريج قالاسىندا اتاپ وتكەن بولاتىنبىز. جىلدىڭ جابىلۋىنا وراي تۇركىستاندا جينالۋىمىزدىڭ دا سيمۆوليكالىق ءمانى زور، –  دەدى دارحان قۋاندىقۇلى.

تۇركىستان وبلىسىنىڭ اكىمى جانسەيىت تۇيمەباەۆ اقش، تۇركيا، ءۇندىستان، رەسەي، وزبەكستان، ازەربايجان، قازاقستان، قىرعىزستاننان، تاجىكستان جانە باسقا تمد ەلدەرىنەن كەلگەن دەلەگاتتارعا كونە شاھاردىڭ ەلباسى نازارىنداعى قالا ەكەنىن ايتا كەلە، وبلىس ورتالىعىنا مەملەكەت تاراپىنان ايرىقشا كوڭىل ءبولىنىپ وتىرعانىن اڭگىمەلەدى.

– تۇركىستاننىڭ حالىقارالىق ماڭىزىن ارتتىرۋ ءۇشىن بىرقاتار جۇمىستار اتقارىلادى. سونىڭ ىشىندە رۋحاني ورتالىقتار مەن مادەنيەت وشاقتارىن سالۋ كوزدەلگەن.

اتاپ ايتقاندا، تۇركى الەمى ورتالىعى، ۇلى دالا ەلى جانە قازاق حاندارى مەن بيلەرى ورتالىعى، ياساۋي مۇراجايى بوي كوتەرەدى. ەلباسىمىز تۇركىستاندى تۇركى دۇنيەسىنىڭ مادەني، رۋحاني ورتالىعىنا اينالدىرۋدى تاپسىردى. ەندىگى ۇلكەن سالماق سىزدەر مەن بىزدەردە، تۇركىستاندى سول دەڭگەيگە جەتكىزۋ بارشامىزدىڭ مىندەتىمىز.

سوندىقتان تۇركىلىك تانىمدى تۋ ەتىپ، تۇركىلىك رۋحتا قىزمەت اتقارىپ جۇرگەن عالىمدار مەن باق وكىلدەرىن ارنايى شاقىرىپ، پىكىرلەسۋ ءۇشىن ءبىر ورتاعا جيناپ وتىرمىز. ءوز ويلارىڭىزدى ءبىلدىرىپ، ۇسىنىستارىڭىزدى جازباشا تۇردە جەتكىزسەڭىزدەر، جاقىن ارادا تۇركى اكادەمياسىمەن بىرگە جۇزەگە اسىراتىن بولامىز.

پرەزيدەنت تاپسىرعان «تۇركى الەمىنىڭ كيەلى جەرلەرى»، «تۇركى الەمىنىڭ 100 ەسىمى» جوباسىن جۇزەگە اسىرۋعا تولىق مۇمكىندىك بار. تۇركى الەمىنىڭ ورتالىعى – تۇركىستان بارلىق يگى باستامالاردى قولداۋعا ارقاشان دايىن، – دەدى.

كەلەلى كەڭەسكە عالىمدارمەن بىرگە ديپلوماتتار، باۋىرلاس ەلدەردىڭ ەلشىلىكتەرىنىڭ جاۋاپتى قىزمەتكەرلەرى، حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ وكىلدەرى دە كەلدى.

تۇركى كەڭەسىنىڭ العاشقى باس حاتشىسى حاليل اكىنجى مىرزا تۇركى كەڭەسىنىڭ شەڭبەرىندە ءوتىپ وتىرعان جيىننىڭ ماڭىزدىلىعىنا ءمان بەردى. كيەلى جەرلەردىڭ ءوز اتموسفەراسى، ونى ساقتاۋ مەن تانىتۋدىڭ ەرەك مادەنيەتى بولاتىنىن ەسكە سالدى. سونداي-اق تۇركى الەمىنىڭ تاريحى ماقتان تۇتار تۇلعالارعا باي ەكەنىن ايتىپ، بىلگە قاعان، ماحمۇد قاشقاري، الىشەر ناۋاي، قوجا احمەت ءياساۋيدىڭ تۇركى حالىقتارى اراسىندا الاتىن ورنى مەن ەڭبەكتەرىنە توقتالدى.

بۇدان سوڭ تۇركى اكادەمياسى مەن تۇركىستان وبلىسى اكىمدىگى اراسىندا عىلىمي جانە ىسكەرلىك بايلانىستى نىعايتۋ باعىتىندا ءوزارا ىنتىماقتاستىق تۋرالى مەموراندۋمعا قول قويىلدى.

ورتاق كەلىسىمگە سايكەس تۇركىستاندا تۇركى اكادەمياسىنىڭ ەڭ العاشقى زەرتتەۋ ورتالىعى اشىلاتىن بولدى. وندا تۇركى دۇنيەسىنىڭ ويشىلدارى مەن اعارتۋشىلارىنىڭ، عالىمدارىنىڭ ەڭبەكتەرى قويىلىپ، عىلىمي جەتىستىكتەرى كورسەتىلەدى. اكادەميانىڭ تۇركىستانداعى جۇمىستارىن ۇيلەستىرىپ، تۇركى الەمىندەگى كيەلى جەرلەر مەن تۇعىرلى تۇلعالاردى انىقتاۋعا كۇش سالادى. اكادەميا مەن تۇركىستان وبلىسى بىرىگىپ تۇركولوگيا عىلىمى مەن تۇركى الەمىنە قاتىستى كىتاپتاردى دا جارىققا شىعارادى. سونىمەن قاتار، وزبەكستان رەسپۋبليكاسى اراسىندا دا كەلىسىم جاسالدى.

تۇركىستان وبلىسى اكىمدىگى دە ءوز كەزەگىندە ايتۋلى عالىمدار مەن زەرتتەۋشىلەرگە سىي-سياپات كورسەتتى.

Abai.kz