«The New York Times» باسىلىمىنىڭ جازۋىنشا، يراك بيلىگى جۋىردا «يسلام مەملەكەتى» تەرروريستىك ۇيىمىنىڭ رەسمي وكىلىن قولعا ءتۇسىرىپ، ونىڭ كىناسىن مويىنداعان بەينەجازباسىن جاريالادى. ايتا كەتەلىك، 2015 جىلى سودىرلار يوردانيالىق تۇتقىن ۇشقىشتى تورعا قاماپ، تىرىلەي ورتەپ جىبەرگەن بولاتىن. ارادا ەكى اي وتكەن سوڭ، لاڭكەستەر تۇتقىنعا تۇسكەن كۇرد ساربازدارىن دا توردا ۇستاپ، ءتىپتى يراكتىڭ سولتۇستىگىندەگى قالانىڭ ىشىمەن شەرۋ جاساپ، الىپ جۇرگەن ەدى. بىراق كۇردتەردىڭ قالاي ولتىرىلگەنى تۋرالى دەرەك جوق. يراك اسكەريلەرى ۇستاعان جامال ءال-ءماشادانيدىڭ وسى قىلمىستارعا تىكەلەي قاتىسى بار.

ءابۋ حامزا ءال-كۇردي دەگەن لاقاپ اتپەن بەلگىلى جامال ءال-ماشاداني پرەزيدەنت ساددام حۋسەيننىڭ قاۋىپسىزدىك قىزمەتىندە وفيتسەر بولعان. س.حۋسەين تاقتان قۇلاعان سوڭ، اۋەلى «ءال-كايدا»، كەيىن «يسلام مەملەكەتى» تەرروريستىك ۇيىمدارىنىڭ قاتارىنا قوسىلدى.

جامال ءال-ماشاداني – يراك، اقش نەمەسە يراك پەن اقش اسكەريلەرى بىرىگىپ قولعا تۇسىرگەن، از عانا رەسمي وكىلدىڭ ءبىرى. «يسلام مەملەكەتىنىڭ» وزگە بەس رەسمي وكىلى مامىر ايىندا ۇستالعان ەدى. يراك جوعارى شەنى جوق بىرنەشە مىڭ لاڭكەستى دە تۇتقىندا ۇستاپ وتىر. اتالعان تەرروريستىك ۇيىمنىڭ باسقا رەسمي وكىلدەرى مەن سودىرلارى شايقاستاردا وققا ۇشتى.

يراك بيلىگى 30 قاراشادا جاريالاعان 17 مينۋتتىق مويىنداۋ بەينەجازباسىندا ماشاداني مىرزا 1973 جىلى باعداتتىڭ سولتۇستىگىندەگى تارميا قالاسىندا تۋعانىن، سونداي-اق، ەلدىڭ بارلاۋ قىزمەتىنە ەنبەستەن بۇرىن 1992 جىلى يراكتىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوللەدجىن بىتىرگەنىن ايتادى.

يراك پەن سيريا جەرىنە شەتەلدەن كەلگەن وزگە سودىرلاردان باستى ايىرماشىلىعى – ماشاداني مىرزا اسكەري سالادا كاسىبي مامان ەدى. كاسىبي بىلىكتىلىگى بار مۇشەلەر تەرروريستىك ۇيىمعا يەلىگىندەگى اۋماقتى كەڭەيتۋ ءۇشىن اۋاداي قاجەت بولاتىن. يشيم-ءنىڭ قۇرىلۋىن زەرتتەگەن كىتاپتىڭ اۆتورى حاسسان حاسساننىڭ ايتۋىنشا، ماشاداني مىرزا «يسلام مەملەكەتىنىڭ» كۇشەيتكەن جانە باسقارعان ادامداردىڭ ءبىرى بولسا دا، كوپ كوزگە تۇسە قويماعان. حاسسان مىرزانىڭ سوزىنە جۇگىنسەك، تەرروريستىك ۇيىمنىڭ حيميالىق قارۋ باعدارلاماسىنا ماشاداني مىرزانىڭ دا قاتىسى بار. سونىمەن قاتار، ول جەر اۋماعى بريتانيانىكىمەن بىردەي بولعان «حاليفاتتىڭ» ەكى اكىمشىلىك ايماعى – كيركۋك پەن سولتۇستىك باعداتتى باسقارعان. ماشاداني مىرزا جونىندە حابارى بار امەريكالىق رەسمي وكىلدەر دە ونىڭ تەرروريستىك ۇيىمنىڭ بەلدى مۇشەسى ەكەنىن جانە قولعا تۇسكەنىن راستادى.

ايتا كەتەيىك، جامال ءال-ءماشادانيدى بۇدان بۇرىن 2006 جىلى امەريكالىقتار تۇتقىنداپ، اقش-تىڭ باستى ەكى اباقتىسىنىڭ ءبىرى «Camp Cropper» -گە قاماعان. جوعارىدا اتالعان مويىنداۋ بەينەجازباسىندا ءوزى 2011 جىلى تۇرمەدەن بوساتىلىپ، 2 جىل وتكەن سوڭ، «يسلام مەملەكەتىنە» قوسىلعانىن ايتادى. تاعى ءبىر ەسكەرتە كەتەتىن ءجايت – «يسلام مەملەكەتىنىڭ» باسشىسى ءابۋ باكىر ءال-باعدادي يراكتىڭ بۋككا قالاسىنداعى اقش اباقتىسىندا نەبارى ءبىر جىلدان ءسال عانا اساتىن ۋاقىت وتىرسا، ال ماشاداني مىرزا ودان الدەقايدا ۇزاق مەرزىمگە قامالعان. بەينەجازبادا ول «يسلام مەملەكەتىنە» قوسىلۋىن ەگجەي-تەگجەيلى ءتۇسىندىرىپ، سونىمەن بىرگە، 2014 جىلى باعدادي مىرزا يراكتىڭ ءار ايماعىنىڭ بيلەۋشىلەرىن موسۋل قالاسىنا جيناعانىن ايتادى. وندا «حاليفات» باسشىسى ءارتۇرلى ماسەلە بويىنشا تاپسىرما بەرىپ، قاراپايىم حالىقتان تارتىپ الىنعان «ولجانى» قايدا جۇمساۋ كەرەكتىگىن جەتكىزگەن. ءبىراز ۋاقىت وتكەن سوڭ، ماشاداني مىرزا كيركۋكقا بارىپ، بىرقاتار اسكەري وپەراتسيالاردى جۇزەگە اسىرۋعا اتسالىسادى. بۇلاردىڭ ىشىندە شاعىن شاھار تازانى بومبالاۋ دا بار ەدى. ايتىلعان كەي زىمىرانداردىڭ قۇرامىندا حيميالىق ەلەمەنتتەر بولدى. سودان كەيىن تۇتقىنعا تۇسكەن 18 كۇرد ساربازىنا قىزىلسارى ءتۇستى كيىم كيگىزىپ، تورعا قاماپ، حاۋيجا قالاسىمەن الىپ جۇرگەن شەرۋدى ۇيىمداستىرۋعا قاتىسادى. بۇل «يسلام مەملەكەتى» قولداۋشىلارىنىڭ «رۋحىن كوتەرۋ» ءۇشىن قاجەت بولىپتى. كوپ ۇزاماي، سول 2015 جىلى ەجەلگى ريم يمپەرياسىنىڭ قالدىقتارى قالعان، سيريانىڭ پالميرا ولكەسىندە ءبىر جىل بويى تەرروريستىك ۇيىمنىڭ اسكەري ءىس-قيمىلدارىن ۇيىمداستىرادى. سودان سوڭ، «يسلام مەملەكەتى» كۇرت السىرەپ، يەلەگىندەگى ءبىراز جەردەن ايرىلىپ قالادى. بىراق ءال-ماشاداني ءالى دە بولسا، جاۋاپتى قىزمەتىن اتقارا بەرەدى. 2017 جىلى سيريادان جانە «يسلام مەملەكەتىنەن» كەتۋگە شەشىم قابىلدايدى. كەتۋ سەبەبىن حالىقارالىق كواليتسيا كۇشتەرىنىڭ ءوزى سەكىلدى كومانديرلەردى كوزدەپ بومبالاي باستاۋىمەن جانە ۇيىمنىڭ باسقارۋ جۇيەسىندەگى الاۋىزدىقپەن ءتۇسىندىردى.

ءال-ماشاداني باعداتتاعى ۇلىنىڭ ۇيىندە ۇستالدى. مۇنى يراك بيلىگى دە راستاپ وتىر. ءوزىنىڭ تۋعان قالاسى تارمياعا جاقىن جەردە تۇتقىندالۋى ءتىرى قالعان وزگە سودىرلار دا ءوز ۇيىنە ورالىپ، حالىقتىڭ اراسىنا ءسىڭىسىپ كەتۋگە تىرىسۋى مۇمكىن ەكەنىن كورسەتتى.

اعىلشىنشادان اۋدارعان الپامىس فايزوللا

Abai.kz