قازىرگى تاڭدا قازاق بيلىگى ءۇشىن حالقتىڭ كوڭىلىن اۋلاۋدىڭ جالعىز جولى قالدى. بۇل جول – الەمدىك ارەنادا جاقسى ونەر كورسەتكەن ءانشى نە سپورتشىنىڭ جەكە جەتىستىگىن بۇكىل ەلدىڭ جەڭىسى رەتىندە كورسەتۋ. جۇرتشىلىقتىڭ جاعدايىن جاقسارتا الماعان بيلىك ەل نازارىن وسىعان اۋدارىپ، كوبىمىزدى شاتاستىرىپ وتىر. ءسويتىپ كوپ حالىق ەلدەگى ساياسي-الەۋمەتتىك ورەنىڭ وسكەنىنە ەمەس، انشىلەر مەن سپورتشىلاردىڭ جولىنا تەلمىرەتىن جاعدايعا جەتتى.

الايدا بيلىك اسپەتتەپ، حالىق كوتەرمەلەگەن كوپ ءانشى مەن سپورتشىنىڭ ەلىم دەپ ەڭىرەپ جۇرگەندەرى شامالى. «ەلىمىزدىڭ اتىن شىعارىپ، تۋىمىزدى جەلبىرەتتى» دەگەن سول سپورتشىلاردىڭ بىردە ءانۇراندى بىلمەي، بىردە مەملەكەتتىك ءتىلدى بىلمەي قالاتىنىنا ەتىمىز ۇيرەنىپ كەتتى. سوندا دا جەكە ادامنىڭ كىشىگىرىم جەڭىستەرىمەن ەلدىڭ اتاعى اسپانداپ كەتپەيتىنىن تۇسىنە الماي ءوزىمىزدى الداپ ءجۇرمىز.

وسىدان تۋرا ءبىر اي بۇرىن ۇلتتىق وليمپيادا كوميتەتى 2018 جىلعى «جىلدىڭ ۇلتتىق سپورتتىق جۇلدەسىنىڭ» جەڭىمپازدارىن ماراپاتتاعان بولاتىن. سول كەزدە «جىل جاڭالىعى» جۇلدەسىن جاس ۆەلوشاباندوزدار گلەب برۋسەنسكي مەن ەۆگەني فەدوروۆ الدى. بۇل سپورتشىلار اتالعان جۇلدەگە لايىق ەمەس دەۋدەن اۋلاقپىز. سەبەبى، گلەب پەن ەۆگەني 2018 جىلدىڭ قازان ايىندا ارگەنتينادا وتكەن جاسوسپىرىمدەر وليمپياداسىندا ۆەلوسپورتتىڭ كوماندالىق تۇرىنەن توپ جارعان. الايدا ۇلتتىق جۇلدەنى بەرىپ، ماقتاعان جاس سپورتشىمىز جاقىندا تامىرى بوس ەكەنىن بايقاتىپ الدى.

ءبىر سۇحباتىندا گلەب برۋسەنسكي ءوزىنىڭ جەكە قىزىعۋشىلىقتارى جايلى بىلاي دەپ جاۋاپ بەرىپتى: «ۆيدەو ءتۇسىرىپ، ونى وڭدەگەندى ۇناتامىن. كىتاپ وقيمىن. كوبىنەسە پسيحولوگيالىق، سونداي-اق، بەلگىلى ادامداردىڭ ءومىربايانى تۋرالى وقىعاندى ۇناتامىن. ومىردە ۆلاديمير پۋتين، الەكساندر ۆينوكۋروۆ، الەكسەي لۋتسەنكو جانە پەتر ساگاندى ءپىر تۇتاتىمىن».

بۇل جەردە سوڭعى ۇشەۋى ۆەلوشاباندوزدار. ال ءبىرىنشى اتى اتالعان ادامدى قالاي تۇسىنۋگە بولادى. بىزشە ايتقاندا «بۇكىل ەدىڭ اتىن شىعارىپ، تۋىن جەلبىرەتىپ جۇرگەن سپورتشى» وزگە ەلدىڭ پرەزيدەنتىن ۇلگى تۇتاتىنىن ايتىپ وتىر. سوندا ءوسىپ كەلە جاتقان جاستارىمىزعا ۇلگى بولاتىن ءوز ەلىمىزدە ادام قالماعانى ما؟! الدە ەلدەگى اعا بۋىن وكىلدەرىنە ۇقساپ تاۋەلسىزدىكتىڭ ۇرپاقتارى دا رەسەيدى الەمدەگى ەڭ مىقتى ەل دەپ ساناي ما؟! بۇعان شيرەك عاسىردا ۇلتتىق يدەولوگيانى قالىپتاستىرا الماعان قازاق بيلىگى جاۋاپ بەرە الا ما؟

بۇنى وڭ مەن سولىن بىلمەيتىن جاس بالانىڭ ءالى ءپىسىپ-جەتىلمەگەن شيكى پىكىرى دەپ اقتارمىز. وتكەن جىلى قىركۇيەكتە بار قازاقتىڭ ماحابباتىنا بولەنگەن گەننادي گولوۆكين دە سپورتشى ءۇشىن ەڭ باستىسى ءبىز ويلاعانداي ەلدىڭ اتىن شىعاۋ ەمەس ەكەنىن كورسەتىپ بەرگەن ەدى. كاسىپقوي بوكستا جەكپە-جەك باستالار الدىندا قارسىلاس قوس بوكسشىنىڭ جانە اقش ەلىنىڭ ءانۇرانى ورىندالادى. الايدا، 15 قىركۇيەك مەكسيكالىق  ساۋل الۆارەسپەن جۇدىرىقتاساتىن ءبىزدىڭ گەنا وسى راسىمنەن باس تارتتى. باسقاشا ايتقاندا، ءوزى «اسپانعا كوتەرىپ، الەمگە ايگىلەپ» جۇرگەن كوك تۋىمىزدى اسپانعا كوتەرگىسى كەلمەي قالعان.

ەندى فۋتبولشىلارىمىز جايلى ايتايىق. فۋتبول – وزگە ەلدەردە مەملەكەت قازىناسىنا ميلليونداعان قارجى قۇيىپ وتىرعان تابىس كوزى. ال بىزدە ەل بيۋجەتىنىڭ مايلى جىلىگىن مۇجىگەن ماسىل سپورت.  اتاقتى «Global Sports Salaries» كومپانياسىنىڭ جاقىندا عانا جاريالاعان مالىمەتىنشە، قازاقستان پرەمەر ليگاسى فۋتبولشىلارعا جالاقى تولەۋدەن الەم بويىنشا 25-شى ورىندا تۇر ەكەن. ەلىمىزدە دوپ تەبەتىن فۋتبولشىلار ورتا ەسەپپەن جىلىنا 148 513 دوللار (ايىنا 12 376 دوللار) تابىس تابادى ەكەن. شەتەلدە فۋتبولشىلارعا تولەنەتىن جالاقى قاراپايىم حالىقتىڭ قالتاسىنان شىقپايدى. ءار كوماندانىڭ جەكە يەسى، ءوز دەمەۋشىسى بار. ال ءبىزدىڭ ەلدە بىرنەشە ءجۇز فۋتبولشىعا جىلىنا 150 مىڭ دوللاردى حالىق تولەپ بەرىپ وتىر.

قاراپايىم حالىق اۋىزىنان جىرىپ بەرگەن اقشاعا سەمىرگەن فۋتبولشىلارىمىز اسپاندا قالقىپ ءجۇر. ەۋروپا تۇگىلى رەسەيدە دوپ تەبە المايتىن ءبىزدىڭ قيسىق اياقتار وزدەرىن قول جەتپەس «جۇلدىز» سانايدى. حالىقتىڭ ەسەبىنەن جۇرگەندەرىن ۇمىتىپ، حالىق الدىندا جاۋاپ بەرگىسى كەلمەيدى. ءبىزدىڭ ەلدىڭ فۋتبولشىلارىنان سۇحبات الۋ الەمدىك دەڭگەيدەگى اتاقتى ادامداردان سۇحبات العاننان قيىن. ماسەلەن ءدال وسى فۋتبولداعى باستى جۇلدە «التىن دوپ» سىيلىعىن بەس رەتتەن العان كريشتيانۋ رونالدۋ مەن ليونەل مەسسي تىلشىلەرگە سۇحبات بەرۋدەن باس تارتىپتى دەگەندى ءالى ەستىپ كورگەن جوقپىز. سۇحبات بەرۋ دەگەن ىستەپ جاتقان ىسىڭنەن ەل الدىندا ەسەپ بەرۋ ەكەنىن ءبىزدىڭ فۋتبولشىلار ەشقاشان تۇسىنبەس.

ەل الدىندا ەسەپ بەرۋ بىلاي تۇرسىن، قازاقستاندىق فۋتبولشىلار ءانۇران ايتۋدان دا نامىستانادى. ۇلتتىق قۇرامالار اراسىندا ماتچ باستالاردا قارسىلاس ەكى ەلدىڭ ءانۇرانى ورىندالاتىن ءداستۇر بار. قازاقستان قۇراماسى كىممەن كەزدەسسە دە قارسىلاس قۇرامانىڭ فۋتبولشىلارى ءوز ەلىنىڭ ءانۇرانىن جان-تانىمەن ايتىپ تۇرادى. قاراپ قىزىعاسىز. ال بىزدىكىلەر ەرنىن جىبىرلاتۋدان اسا المايدى. كەيبىرى ءتىپتى ەرنىن دە قوزعامايدى. ەگەر وسى سوزىمىزگە كۇمانمەن قاراساڭىز، عالامتوردان قازاقستان قۇراماسىنىڭ كەز-كەلگەن ماتچىن قايتالاپ كورىڭىز.

ۇلان قونىسباەۆ دەگەن فۋتبولشى بار. 2016 جىلى اۋىر جاراقات الىپ، جاسىل الاڭعا بىلتىر عانا ورالدى. نەگىزى ءتاپ-ءتاۋىر ويىنشى. جاقىندا سول فۋتبولشى ءوزىنىڭ Instagram stories-ىندا سۋرەت جاريالادى. «رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلاماسى اياسىندا وتكەن سالتاناتتى ءىس-شاراعا فۋتبولشىنى شاقىرعان ەكەن. ۇلاننىڭ وكىنىشىنە وراي ارنايى شاقىرۋ بيلەتىنە ونىڭ فاميلياسى قونىسباي بولىپ جازىلىپ كەتەن. ال ءوز تەگىنىڭ قونىسباەۆ بولىپ جازىلعانىن ماقتان كورەتىن ءبىزدىڭ جىگىت ۇيىمداستىرۋشىلارعا وسىنى ەسكەرتكەن.

شاقىرۋ بيلەتى رەسمي قۇجات ەمەس. ونىڭ ۇستىنە «رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلاماسى اياسىندا ءوتىپ جاتقان جينالىس. دەمەك ۇلان قونىسباەۆ دەگەندى ۇلان قونىسباي دەپ جازۋدىڭ ەش وعاشتىعى جوق. وعان بولا سىي-قۇرمەتىم ءتۇسىپ كەتتى دەپ ساناسا فۋتبولشىنىڭ وي-دەڭگەيىنىڭ دارەجەسى وسى دەگەن ءسوز. ايتپاقشى، نەگە بۇلاي جازعانىن فۋتبولشىنىڭ وزىنەن سۇرادىق. الايدا جوعارىدا ايتقانىمىزداي، وزدەرىن وتە مارتەبەلى سانايتىن قازاقستاندىق فۋتبولشىلار ەشقاشان سۇراققا جاۋاپ بەرگەن ەمەس.

ەسىمىن قازاقشالاۋدان ات-تونىن الا قاشقان فۋتبولشى جالعىز ۇلان ەمەس. «استانا» كومانداسىنىڭ جارتىلاي قورعاۋشىسى سەرىكجان مۋجيكوۆ دەگەن جىگىت بار. بايقاپ وتىرعاندارىڭىزداي تەگى مۋجيكوۆ دەپ جازىلىپ تۇر. ال بۇنى فۋتبولشىنىڭ ءوزى ارنايى تالاپ ەتكەن. "بارلىق باق وكىلدەرى تەگىمدى «مۇجىقوۆ» ەمەس «مۋجيكوۆ» دەپ جازساڭىزدار ەكەن" دەپ سۇحبات بەرگەن وسىدان ەكى-ءۇش جىل بۇرىن. ءسويتىپ سەرىكجان ورىستىڭ «مۋجيك» دەگەن ءسوزى ءۇشىن اتاسىنىڭ اتىن اۋىستىرا سالعان.

ءسوز سوڭىندا برازيليالىق اتاقتى فۋتبولشى رونالدونىڭ وتانشىلدىعى جايلى ايتا كەتەيىك. الەم فۋتبولىنىڭ اڭىزىنا اينالعان «قاسقا ءتىس» برازيليا قۇراماسىمەن بىرگە ەكى مارتە الەم چەمپيونى اتانعان. 2002 جىلعى الەم چەمپيوناتىندا توپ جارعان سوڭ رونالدو جۋرناليستتەرگە بەرگەن ءبىر سۇحباتىندا: «مەن ەندى برازيلياعا قارىز ەمەسپىن» دەگەن كورىنەدى. قاراپايىم فۋتبولشى بولسا دا وتان الدىندا وتەيتىن بورىشى بار ەكەنىن وسىلاي سەزىنۋ كەرەك. بىراق، ەسىمىن انا تىلىندە جازۋدان نامىستانىپ جۇرگەن ءبىزدىڭ فۋتبولشىلاردان بۇنداي ەرلىك كۇتۋدىڭ ءوزى كۇلكىلى.

قۋانىش قاپپاس

Abai.kz