قىستىڭ اياقتالار تۇسى ەدى. الدا كوگىلدىر كوكتەم. اۋدان ورتالىعىنان شىققان اۆتوبۋس شىعا بەرىس جاقىن ماڭداعى ءبىر اۋىلدىڭ تۇسىنا جەتە بەرە توقتادى. كولىككە جاسى الپىستاردان اسقان جاسامىس كىسى ءمىندى. جانىنا جايعاسقان موسقالداۋ جولاۋشى دا مۇنىمەن بىردەن شۇيىركەلسە كەتتى:

- قىدىرىس پا، زامانداس؟ جول ۇزاق، اڭگىمە ايتا وتىرىڭىز! - دەدى كولىك ورنىنان قوزعالا باستاعاندا جانىنان بۇعان ورىن ۇسىنا بەرىپ.

مۇنىڭ جانارىنان قۋ تىرشىلىكتىڭ مۇڭى ءسال سەيىلگەندەي بولدى. وسىنداي ساپارلاستى جولىقتىرعان قۇدايىنا شۇكىرشىلىك ايتىپ ىشىنەن قۋانعانىمەن، سىرتقا بىلدىرتكىسى كەلمەي سابىرمەن عانا:

- نەسىن سۇرايسىڭ، بىزدىكى بالا-شاعانىڭ قامى دا، - دەدى كوپ جايدى اڭعارتىپ.

- جاقىندا بالالار قىزمەتكە تۇرىپ، قولقابىس ەتۋگە بارام. بىلتىر نەمەرەمدى بالاباقشانىڭ قازاق توبىنا بەرىپتى دەيمىن. قوسا ما دەسەك، قازاقشاسىن ازايتىپتى. بىلدىرلاپ جۇرگەن بالامىز، قايدان ۇيرەنگەنىن قۇداي ءبىلسىن، ورىسشا بىردەڭەلەرىن شۇلدىرلەپ كەلەتىندى شىعاردى... اۋىلعا الىپ كەلۋدى ۇيعاردىم.

- ونىڭ نەسىن ايتاسىز، اقساقال! مىنە، جان-جاعىڭىزعا قاراڭىز، ەلدى مەكەندەردىڭ اتاۋى تۇگەل دەرلىك ءالى كۇنگە كەڭەس كەزدەگىدەن ارىلا الماي وتىر...

- سەن ونى ايتاسىڭ... اۋدانىمىزدىڭ اتىن الىپ وتىرعان فەدوروۆتى كەرەمەت ءبىر كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى ما دەپ كەلدىك-اۋ وسىعان دەيىن. ەلىمىزگە ەڭبەگى ءسىڭىپ جاتسا وقاسى جوق قوي. سويتسەم، انادا اۋداننىڭ مەرەيتويىنا قاتىستى جيىن بولعان. سوندا ءسوز العان اتقامىنەرىڭىز بايانداماسىندا ءپالساپاسىن سوعىپ وتىر. اڭگىمەسىنىڭ توركىنىنە قاراعاندا، باعزى زاماندا وسى ماڭ قۋ دالا ەكەن دەيدى. ەلسىز جەردى گۇلدەندىرەمىز دەپ كاسىبي ماماندار كەلەدى عوي. ولار باسىندا قازىرگى جاركولدىڭ تۇسىنا ايالداپتى. كول جاعاسىندا بالىق اۋلاپ وتىرعان ورىستىڭ شالىن كوزدەرى شالىپ، ءجون سۇرايدى. كوكەلەرىن كورگەندەي قۋانعان شال، كەلگەن قوناقتارىن قۇدايىنداي كۇتەدى. الگىنىڭ اتى فەدور ەكەن. مىنە، كوردىڭ بە ايدالادا كەزدەسكەن بەيباققا جاڭا ەلدى مەكەننىڭ اتىن ءسويتىپ بەرە سالعان...

جاقىندا الەۋمەتىك جەلىدەن ءبىر قۋانىشتى حاباردى وقىپ وتىرىپ،  الگى جايدى ەرىكسىز ەسكە ءتۇسىردىم. سوندا ەڭبەگى سىڭگەن ارداقتى كىسىلەر جەرگىلىكتى تۇرعىنداردىڭ  ريزاشىلىعىن الا الماي، ەلدى مەكەننىڭ اتىن يەلەنۋدەن تىس قالادى ەكەن دە ايدالادعى بالىقشىلارعا، حالىقتىڭ ءوزىن تەرىس جولعا يتەرمەلەپ، جولىندا مەرت قىلعان قاھارماندارىنا قۇربان بولىپ كەتەدى ەكەن.

ءۇشبۋ حاتتى وقىپ ءبىر جاعى قۋاندىم، ءبىر جاعى وسىنداي ويدا قالدىم. وندا بۇرىنعى تاران سەلوسىنىڭ اتى «ايەت» دەپ وزگەرەتىلەتىنى تۋرالى ايتىلعان. ورىن الار جايتقا جەرگىلىكتى حالىق قارسى پىكىر  بىلدىرىپتى. وكىنىشكە وراي، ولاردىڭ اراسىندا ورىس ءتىلدى قازاق باۋىرلارىمىز دا بار بولىپ شىقتى. وسىدان ۇققانىمىز، ەل ەگەمەن العان تۇستان تالقىعا سالىنىپ، كۇزدە عانا جار سالىپ ايتقان تاران اۋدانىنىڭ اتى قازاقتىڭ ۇلى تۇلعاسى بەيىمبەت مايلينگە رەسمي تۇردە ءالى بەرىلمەگەنى مە؟ سول كەزدە قولداۋ تاپتى دەگەن ايەت اتاۋى تاران سەلوسىنا بەرىلدى دەگەن ءسوز جالعان بولعانى ما؟

فەدوروۆ اۋدانىنا تاريحي «جاركول» اتاۋىن قايتارۋعا نە كەدەرگى بولىپ وتىر؟

ايبەك ءجۇزباي

Abai.kz