بۇگىندە الەمدىك دارەجەدەگى العاشقى قازاق ءانشىسى اتانىپ جۇرگەن ديماش قۇدايبەرگەننىڭ حالىقارالىق دەڭگەيگە كوتەرىلگەنىنە ەكى جىلدان ارتىق ۋاقىت وتسە دە، ول تۋرالى اقىن وڭايگۇل تۇرجانوۆانىڭ كىتاپشاسىنان باسقا تەرەڭنەن قۋزاعان تياناقتى دۇنيە، ءتىپتى قازاقستان كولەمىندە مۋزىكاتانۋشىلىق ماقالا جازىلا قويعان جوق. ەسسەيست جازۋشى ماقسات ءتاج-مۇرات وسى ولقىلىقتىڭ ورنىن تولتىرۋ ماقساتىندا «ديماش. كوگدا جاجدۋت كريكا» اتتى كىتاپ جازىپ ءبىتىردى. ءبىز وقىرمان نازارىنا سول كىتاپتىڭ قازاق تىلىنە اۋدارىلعان «جەر الەمدى شارلاعان قازاق ءانى» دەيتىن تاراۋىن ۇسىنۋدى جالعاستىرامىز. 

(باسى مىنا سىلتەمەدە)

قازاق «تۇلكى تۇگىنەن جازادى» دەگەن. سول ايتقانداي ديماشقا بۇرىن-سوڭدى تاعىلىپ كەلە جاتقان ايىپتىڭ ۇلكەنى – ءاندى ايەلدەرشە «شىڭعىرىپ» (رينات زايىتوۆ), «شيقىلداپ» (ەربولات قۇدايبەرگەنوۆ) ايتاتىندىعى. ءتىپتى سوڭعى ءانشى قىزدى-قىزدىمەن «ديماشتىڭ داۋىسى ءداستۇرلى ەمەس، ەركەك ءانشىنىڭ داۋىسى ليريكالىق تەنور بولۋى كەرەك، ال ونىكى – سوپرانو» دەپ سالعانى بار.

وسى سوزدەر قانشالىقتى دۇرىس؟

بۇگىنگە دەيىن ءمالىم بولىپ وتىرعان فاكتىلەر ديماشتىڭ انشىلىك داۋىسى ءدال ليريكالىق تەنورعا جاتاتىندىعىن انىقتايدى. مۇنى Singer ءوتىپ جاتقاندا ءانشىنىڭ العاشقى ۆوكال ۇستازى، ونىڭ تابيعي داۋىسىن ودان ءارى تاربيەلەگەن مارات ءايتىموۆ بىردەن ەسكەرتكەن بولاتىن. كەيىنىرەك «مەنىڭ داۋىسىم – ليريكالىق تەنور» دەپ ديماشتىڭ ءوزى دە ايتقان. سونداي-اق م. ءايتىموۆ «ديماش كونتەرتەنور ەمەس، سەبەبى ول تومەن نوتالاردى دا ەركىن الا بەرەدى» دەپ، جانە ءبىر كاسىبي ەسكەرتۋ جاساعان-دى. ءانشىنى بوزبالا شاعىنان بىلەتىن، جىلدار بويى اپتاسىنا ءتورت رەت باۋلىعان ماماننىڭ بۇل سوزىنە قۇلاق اسۋ كەرەك. بۇگىندە وسى پىكىردى شەتەلدىك ۆوكال پەداگوگتار دا قۋاتتاپ وتىر. سولاردىڭ ءبىرى Elena Limon-نىڭ جازۋىنشا، «ديماش – فالتسەتتىك داۋىستى شەبەرلىكپەن مەڭگەرگەن تەنور». سونىمەن بىرگە ماماندار ءانشىنىڭ قاجەت جەردە باريتونالدىق تەنورمەن دە، درامالىق تەنورمەن دە ايتا بەرەتىنىنە نازار اۋدارادى. مىسالى، كەيىنگى «گرەشنايا ستراست»، «ليۋبوۆ ۋستاۆشيح لەبەدەي» كومپوزيتسيالارىندا بۇل داۋىس تۇرلەرى ءان دراماتۋرگياسىندا ءىشىنارا قولدانىلسا، ءانشى 2013 جىلعى «7 ءان» تەلەكونكۋرسىندا «كىنالاما ءانىن باستان-اياق باريتونالدىق روك ستيلىندە، 2017 جىلعى Singer بايقاۋىندا Konfesso-نى تۇگەلدەي درامالىق تەنور رەتىندە ورىنداپ شىقتى.

دەمەك، ديماشتىڭ انشىلىك داۋىسى ەش الايداسىز، بوكستاعى سالماق (69 كگ) سياقتى قازاقتىڭ ەر انشىلەرىنىڭ «مەنشىكتى» داۋىس ءتۇرى – تەنورعا، سونىڭ ىشىندە الەمدەگى ەڭ باسەكە قابىلەتتى جوعارى تەنورعا جاتادى.

سول سياقتى ونىڭ داۋىسىن بىرىڭعاي سوپرانوعا اپارىپ تەلۋ دە ەش سىن كوتەرمەيتىن پىكىر. سوپرانو – نەگىزىندە داۋىس اۋقىمى (دياپازونى) – دو 1 وكتاۆادان باستالىپ، - دو 3 وكتاۆاعا دەيىن جەتەتىن وپەرالىق ايەل انشىلەر ۆوكالى. ورتاعاسىردا، يتالياداعى باروككو داۋىرىندە ەرلەردىڭ جوعارى، بيىك داۋىسىنا ەستەتيكالىق دىلگەرلىك تۋىپ، وسىنداي باروككولىق رەپەرتۋارعا ارناپ روسسي، كاريسسيمي، فرانچەسكو دي ميلانو، زاننەتتي، گەندەل سياقتى بەلگىلى كومپوزيتورلار سوپرانولىق كانتاتالار جازا باستاعاندا ولاردى ورىنداۋعا ەر ادامداردى، دالىرەگىن ايتقاندا، ارنايى اقتا ەتىلگەن ەر بالالاردى تارتقان. بىراق دۇنيەدە سيرەك تە بولسا ازبان (كاسترات) ەمەس ەركەك سوپرانولار دا كەزدەسەدى، ولاردى «تازا سوپرانيستەر» دەپ اتايدى. ەربولات ءوز سۇحباتىنىڭ ءبىر جەرىندە سوپرانو داۋىستى ەر بالالار «ءجۇز جىلدا ءبىر تۋىپ تۇرادى» دەگەنىندە وسى جاعدايدى مەڭزەپ، ديماش سونداي قۇبىلىس دەگەندى ايتقىسى كەلگەن بولۋى كەرەك. راس، وندايلار بۇرىن بولعان، بىراق ءبىزدىڭ زامانىمىزدا تازا سوپرانشى جالعىز ءانشى بار، ول – مولداۆان وپەرالىق ءسوليسى رادۋ ماريان. داۋىسىنىڭ بيىكتىگى س4 – س6 دياپازونىنداعى تازا سوپرانوعا دەيىن جەتەتىن رادۋ تابيعي كاسترات («ەندوكريندىك كاسترات»), ياعني داۋىس بيىكتىگى اعزاداعى ەندوكريندىك ەرەكشەلىكتەرمەن بايلانىستى ءانشى رەتىندە باعالانىپ وتىر. باسقاشا ايتقاندا، ول ەر بالا سوپرانوسىن («پەرىشتە داۋىس») ەسكە سالاتىن تابيعي داۋىستىڭ يەسى. وسى بىرەگەي داۋىستىڭ ساقتالىپ قالۋىنا نەگىز بولعان نارسە، دەيدى ماماندار، رادۋدىڭ داۋىسىنىڭ بوزبالا شاقتا مۋتاتسياعا ۇشىراۋى ادەتتەگىدەن ۇزاققا سوزىلعان جانە ءدال وسى سىن كەزەڭدە وعان يتاليان كومپوزيتورى فلاۆيو كولۋززو كەزدەسىپ، سونىڭ جەتەكشىلىگىمەن ۆوكال ونەرىنەن ساباق العاندىقتان داۋىسىنىڭ بىرەگەيلىگى جوعالماي ساقتالادى. ديماشتىڭ انشىلىك تاريحى ءبىر ەسەپتەن مارياننىڭ باسىندا بولعان وسى جاعدايعا كەلىڭكىرەيدى. قازاق ءانشىسى اكەسىنەن ليريكالىق ماقپال تەنور داۋىستى ەنشىلەگەن، سونىمەن بىرگە ونىڭ داۋىسىنان دا، بويىنان دا اناسىنان بىتكەن اسىل قاسيەتتەر كورىنىپ تۇر، اسىرەسە بۇلاقتىڭ ۇنىندەي، حرۋستالداي تازا، بيىك سوپرانو داۋىسى. سودان بولۋى كەرەك، ديماشتىڭ بالا كەزدەگى نەگىزگى داۋىسى سوپرانو تۇرىندە بەلگى بەرەدى (باتىستا ونداي بالالاردى «بوي-سوپرانو» دەيدى) جانە ول ءوزى وقىعان مۋزىكالىق ستۋدياداعى حوردا قىز بالالار جەتىسپەگەندىكتەن مۇعالىمدەردىڭ تالابىمەن بالا سوپرانوسىمەن ايتۋعا ماجبۇرلەنەدى. «قىزدارمەن بىرگە ايتپايمىن» دەپ قانشا جىلاسا دا، مۋتاتسيا كەزەڭىن ول وسى داۋىس تۇرىمەن وتكىزگەن. ادەتتە تەنور تەسسيتۋرالى انشىلەردىڭ بوي-سوپرانو داۋىسى 10 — 12 جاستا جوعالىپ كەتەدى، ال داۋىستىڭ سىنۋىنىڭ جالپى راندومدىق مەرزىمى 12—20 جاس ارالىعىن قامتيدى، ياعني وسى كەزەڭدە نەگىزگى، تابيعي داۋىس قالىپتاسىپ بولۋى كەرەك. سوعان سايكەس ديماش شامامەن ون بەس – ون التىعا كەلگەندە وندا تەنور، باريتون، ءتىپتى باس سياقتى ەركەككە ءتان تابيعي داۋىس تۇرلەرى نىشان تاستايدى، بىراق عاجابى سول، باسقالاردا بۇل كەزەڭدە ايەلدىك سوپرانو داۋىس جوعالىپ كەتىپ جاتسا، ديماشتا ول جوعالماي، ءدال ماريانداعىداي تازا قالپىن بۇزباي قالا بەرەدى. رادۋ كولۋززونى كەزىكتىرگەنى سياقتى، ديماشقا تاعدىر ءايتىموۆتى جولىقتىرعان. مۇنداعى گاپ ءوزى دە ءان ايتاتىن سوڭعىسىنىڭ پەداگوگتىك دارىنىندا عانا ەمەس، ونى ۇستاز رەتىندە تاربيەلەپ شىعارعان كەڭەستىك مۋزىكالىق ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ ەرەكشەلىگىندە، ياعني كلاسسيكالىق باعىتىنىڭ كۇشتىلىگىندە. Valentina copper دەگەن ءبىر الەۋمەتتىك جەلى پايدالانۋشى: «ۆ مۋزكوللەدجە، گدە ۋچيلسيا ديماش، ريادوۆىە ستۋدەنتى-تەنورا پويۋت «وپەرۋ» كاك راسپەۆكۋ»، – دەپ قولمەن قويعانداي ەتىپ جازعانى بار ەدى. وسى ورايدا مارات ولجابايۇلى دا ديماشتىڭ كوللەدجدە وقىپ جۇرگەندە چايكوۆسكيدىڭ، ريمسكي-كورساكوۆتىڭ، گرينكانىڭ رومانتيكالىق نوتالارعا تولى وپەرالارىن ناقىشىنا كەلتىرىپ تۇرىپ ورىنداعانىن اڭگىمەلەيدى. بەلگىلى رەسەيلىك ۆوكال پەداگوگ ولگا دونسكايا بولسا ءوزىنىڭ ديماشقا ارناعان ۆوكالدىق تالداۋلارىنىڭ بىرىندە ول ايتقان S.O.S. كومپوزيتسياسىن «تراگەديالىق اريا»، ياعني وپەرالىق تۋىندى دەپ باعالادى. A la opera مانەرى ەمەس، تازا وپەرا دەپ وتىر. تاعى ءبىر رەسەيلىك ءان جاتتىقتىرۋشىسى ولگا پەسلۋاكتىڭ انىقتاۋىنشا، سوليست بۇل كومپوزيتسيادا داۋىستىق باسپەن ورلەي وتىرىپ، 2-ءشى سوپرانوعا جەتەدى. جانە ءبىر سراپتامالىق باعالاۋدا ەڭ تومەنگى باريتوندىق رەگيسترمەن بارىپ-بارىپ، سوپرانولىق ەڭ شىرقاۋ نوتالار ارقىلى ىسقىراۋىق رەگيسترگە شىعىپ كەتەتىندىگى ايتىلادى. يسپان ءانشىسى، ءارى مۋزىكا مامانى پابلو ۆارگاس «گرەشنايا ستراست» ءانىنىڭ ورىندالۋ مانەرىنە تالداۋ جاساي كەلىپ، ونداعى اۋەنمەن كەلەتىن ۆوكاليز بولىكتىڭ سوپرانومەن جانە داۋىستى دىردەكتەتە وتىرىپ (ۆيبراتو) ورىندالعانىنا نازار اۋدارادى. ال اۆستراليالىق مۋزىكا مامانى، ءارى گيتاراشى-مۋزىكانت رەيچەد حايەكتىڭ (Rached Hayek) پايىمداۋىنشا ديماش Fusion جانرى ستيلىندە، ياعني وپەرالىق ستيلدە، ءبىر مەزگىلدە ەر ادامنىڭ جانە ايەل ادامنىڭ داۋىسىمەن شىرقايدى جانە بۇل رەتتە ءانشىنىڭ داۋىس اۋقىمى ايەل داۋىسىنىڭ اۋقىمىنان دا جوعارى.

دەمەك، ديماشتىڭ داۋىسى – بۇگىندە الەمدە تەڭدەسى جوق جانە ءبىر تۇجىرىممەن سيپاتتاپ ايتۋعا كەلمەيتىن بىرەگەي دە سيرەك داۋىس. ءتاڭىرى ءوزى سىيلاعان تابيعي داۋىس، سونىڭ ىشىندە ءبىز «سوپرانو» دەپ وتىرعان جاراتىلىسىندا بار جانە سوڭىرا اكادەميالىق ۆوكالعا تاربيەلەۋ جولىمەن كۇشەيتىلگەن داۋىس بولىگى دە سول اللا بەرگەن سىيدىڭ قۇرامىنا كىرەدى. قايتالاپ ايتايىق، سوپرانو – ديماشتىڭ اسا باي داۋىس پاليتراسىنىڭ ءبىر عانا كەسەگى. بۇل سىيدىڭ ولشەۋلى ۋاقىتى بار ما، جوق پا، ول جاعى اجالدى پەندەگە ءمالىم بولماۋى دا كادىك. ەر ءانشىنىڭ وتپەلى كەزەڭدەگى داۋىسى كەيدە 25 جاسقا دەيىن سوزىلۋى مۇمكىن. وسى ورايدا Meiram Shotai ەسىمدى يۋتۋبەردىڭ: «ديماش سياقتى شىرقاۋ بيىك اۋەزبەن كوككە شىعىنۋ – ءانشىنىڭ سيرەك داۋىسىن سىنعا سالاتىن ءسات... ديماشتان ىلعي دا شىرقاۋ، شىعان دىبىستاردى كۇتۋگە داعدىلانا باستاعان جۇرت وسى تۇستا قۇماردان شىققانداي قارىق بولادى. مۇنداي سۇرانىستى بىرەر جول قاناعاتتاندىرۋعا بولعانىمەن، ونەر قاعيداسىنا سىيا بەرمەيدى»، – دەگەن ءسوزى ءبىر جاعىنان وي سالارلىق ءسوز.

ءجا، ونى ەندى ۋاقىت كورسەتەر، ءبىزدىڭ بۇل جەردە ايتپاعىمىز، سوپرانونىڭ ديماشتىڭ نەگىزگى داۋىس ءتۇرى ەمەس ەكەندىگى. جوعارىدا دالەلدەگەنىمىزدەي، ديماش تەنور داۋىستى، بىراق ءوزىنىڭ ورىنداۋ ستيلىندە باس، باريتون، ليريكالىق، باريتونالدى جانە درامالىق تەنور داۋىس تۇرلەرىمەن قاتار سوپرانونى دا بىردەي قولدانا بەرەتىن ءانشى. ەڭ ۇلكەن ەرەكشەلىگى، ول سولاردىڭ ارقايسىسىن ءبىر ءاننىڭ مولشەرىندە تولىق ۆوكالدىق دياپازوندارىمەن ورىنداي وتىرىپ، شىعارما كومپوزيتسياسىنا الابوتەن ءبىتىم-قۇرىلىممەن ادەمى جىمداستىرىپ جىبەرەدى. بۇل جەردەگى ماسەلە ديماشتىڭ تەنور داۋىسى جاي تەنور ەمەس، ونىڭ «دي-گراداتسيا» نە «بيازى تەنور» دەلىنەتىن تۇرىنە جاتاتىندىعىندا بولسا كەرەك. دي-گراداتسيا ەر ادامنىڭ داۋىسىنا ايەل ۆوكالىنا ءتان كەڭىنەن سامعاۋ بىتىرەدى، وسىدان كەلىپ داۋىس نازىك جىنىستىلارعا ءتان شىڭىلتىر سەزىمتالدىق بوياۋىمەن بويالادى. ديماش ءوز داۋىسىنداعى وسى ەرەكشەلىكتى تۇيسىكپەن سەزىنۋ ارقىلى سوپرانو تابيعاتتى دياپازونىن ۆوكالدىق شىعانداۋ كەزىندە كۋلميناتسيالاردا پايدالاناتىنى اڭعارىلادى: قىتاي مۋزىكا مامانى فۋ ءليننىڭ دالەلدەۋىنشە، ديماش العاشقى جوعارى نوتالاردى – س5 – ۆ5 تۇرىندەگى ەكى لينيالى وكتاۆالاردان تۇراتىن سۋپەرجوعارى نوتالاردى ورىندايدى، بىراق سونىڭ وزىندە دە ونىڭ كومەيلىك دىبىستارى ءوڭىن بۇزبايدى، رەزونانستىق دەڭگەيى بۇرىنعىسىنشا كۇشتى، تازا كۇيىندە قالا بەرەدى، مىنە، ءدال وسى ساتتە دي-گراداتسيا ازداپ كولوراتۋرامەن اشەكەيلەنەدى. وسىلايشا، دەيدى قىتاي مامانى، ديماش بەلكانتو تەحنيكاسى مەن كولوراتۋرالىق سوپرانو تۇرىندەگى انشىلىك داۋىس ارقىلى وزىندىك دەربەس ورىنداۋ ءستيلىن تۇزەيدى. سوڭعى اكادەميالىق ۆوكال ءتۇرى ديماشتىڭ بىرقاتار اندەرىندە باسىم باعىتقا يە بوپ كەتەتىن ءتارىزدى، بەلگىلى وپەرا ءانشىسى ليزا قيسىقوۆانىڭ ديماش ەڭ جوعارى شەكتى سوپراكۋتيكو نوتالارعا بارماسا دا، وپەراعا اۋىسقان جاعدايدا ودان موتسارتتىڭ «سيقىرلى سىبىزعىسىنداعى» ءتۇن پاتشايىمىنىڭ پارتياسىن ياكي فارينەللي رەپەرتۋارىنداعى اريالاردى ەمىن-ەركىن شىرقاپ كەتە بەرەتىن سوپرانيست ءانشى شىعاتىنىنا بەك سەنىمدى ەكەندىگى تۋرالى پىكىرىن وسى تۇرعىدان قابىلداۋعا بولادى. الايدا ديماشتىڭ ورىنداۋشىلىق داۋىستارى ىشىندەگى سوپرانو ايقىن ۆيبراتولى، جوعارى نوتالارعا قابىلەتتى وزگەرمەلى كولوراتۋرالىق سوپرانو ما، الدە ليريكالىق-كولوراتۋرالىق سوپرانو سياقتى ارالىق ءتۇر مە، بولماسا ول لارا فابيان سياقتى مامانداردىڭ قۇلاعىنا پەرىشتە داۋىس (لي-سوپرانو) كۇيىندە شالىناتىن ەسترادالىق رەگيستردەگى جوعارى نوتالاردى اسقان شەبەرلىكپەن قولدانۋ ما، بۇل سۇراقتاردىڭ باسى ءالى كۇنگە اشىق قالىپ تۇر. ايەلدەردىڭ سوپرانو رەگيسترى تۇراقتى، ال ەر انشىلەردىڭ سوپرانوسى (كونترالتو) ولشەمگە سىيمايدى، ول وتە ۆاريابەلدى، وزگەرمەلى. سودان دا ديماشتىڭ ءدال قاي داۋىس تۇرىمەن ءان سالىپ تۇرعانىن ايىرا الماي داعداراسىڭ. دەگەنمەن، سىنشىلار، بايقاستاپ قاراساڭىزدار، ديماش قالاي بولعاندا دا ومىردە ەر ادامعا ءتان كادىمگى قوڭىر داۋىسپەن سويلەيدى عوي، ياعني ءوز داۋىسى — سىنشىلار «شىڭعىرما»، «شىڭكىلدەك»، «شيقىلداق» دەپ الىپتەپ جۇرگەن ايەل داۋىسىنا ءۇش قايناسا سورپاسى قوسىلمايتىن داۋىس. جوعارىداعى ماريان دا سويتەدى، ءتىپتى بىرەۋلەردىڭ سۇراۋى بويىنشا جۋان باس داۋىسپەن گۇر ەتە قالاتىن كەزى بار ەكەن، سويتە تۇرا رادۋ سوپرانومەن عانا شىرقايدى، ال ديماش بولسا داۋىستىڭ ءتورت تۇرىنە بىردەي ەركىن بارا بەرەدى. مامانداردىڭ ورتاق پىكىرىنشە، ۆوكال تاريحىندا بۇرىن-سوڭدى مۇنداي جاعداي بولماعان. بەرى قويعاندا، كوپشىلىك الدىندا، ساحناعا شىعىپ ءان ايتۋدىڭ تاريحى ونداي وقيعانى بىلمەيدى، بىراق، قۇدايشىلىعىن ايتايىق، وڭاشادا، از ايادا نەشە ءتۇرلى داۋىسقا سالىپ قۇيقىلجىتقان ساڭلاق ەركەك انشىلەردىڭ بولعانى جايىندا از-كەم دەرەك ۇشىراسىپ قالادى. اتاقتى شالياپين كەيدە ءۇي-ءىشى، دوس-جاراندارىمەن وتىرعاندا ءار داۋىستاعى پارتيالاردى ءبىر ءوزى ورىنداپ شىعادى ەكەن، الايدا ونىسىن كوپ كوزىنەن تاسا ۇستاعان، ايتپەسە باس داۋىستى ءشالياپيننىڭ پەتەربۋرگتىڭ وپەرا تەاترىندا سوپرانومەن ءان شىرقاپ تۇرعانىن جۇرت كورسە نە بولاتىنىن كوز الدىڭىزعا تەك ەلەستەتە بەرىڭىز. سول سياقتى ءمۇسىلىم ماگوماەۆ تا وڭاشا وتىرىستاردا ءوز ارىپتەستەرىنىڭ ءتۇرلى داۋىستارىن ناقىشىنا كەلتىرىپ پاروديالاعان جانە ءانشىنىڭ «برەمەندىك مۋزىكانتتار» مۋلتفيلمىندە ءارتۇرلى داۋىستاعى ءۇش پەرسوناجدىڭ ءان نومىرلەرىن كەلىستىرىپ سالعانىن بىلەمىز. ءارتۇرلى داۋىستا، سونىڭ ىشىندە ايەلدىك جوعارى نوتالاردا ءان سالعان ونەرپازدار قازاقتىڭ انشىلىك داستۇرىندە دە كەزدەسەدى. مىسالى، اقتوبە-ورىنبور جاعىندا ءماشھۇر بولعان اكىمگەرەي قوستانۇلىنىڭ «ەدىل بويى» دەيتىن ءانىن سوپرانو داۋىستى كۇلاش بايسەيىتوۆا، بيبىگۇل تولەگەنوۆا جانە زەينەپ قويشىباەۆالاردىڭ عانا ورىنداۋى تەگىن بولماسا كەرەك. مۇحيتتىڭ نەمەرەسى شايحى وتە جوعارى تەسسيتۋرادا شىرقاعان، ونىڭ وسى ونەرىن ەنشىلەگەن شاكىرتى عاريفوللا قۇرمانعاليەۆ 30-شى جىلدارى ساحنا سىرتىندا تۇرىپ ياكي از ايادا (شەتەلدىك مامانداردىڭ ءوتىنىشى بويىنشا) شىرقاپ سالعاندا داۋىسى ءۇشىنشى وكتاۆانىڭ –مي نوتالى دياپازونىندا تازا سوپرانوعا كىرىپ كەتەتىن ەدى دەيدى ەستىگەندەر. اكادەميك احمەت جۇبانوۆتىڭ جازۋىنشا، مۇحيت داستۇرىندەگى جانە ءبىر ءانشى، رەسپۋبليكانىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ءارتيسى ءجۇسىپ سەيىلوۆ ءتىپتى قىزىپ كەتكەندە ءوزىنىڭ اسا جوعارى ليريكالىق تەنورىمەن عاريفوللادان دا اسىپ بارىپ، ايەلدەردىڭ «داۋىس باقشاسىنا» ەنىپ كەتەدى ەكەن. وسى انشىلەردى جاندى داۋىستا تىڭداعان مۋزىكا بىلگىرى ا. جۇبانوۆ بۇل ورەدە ولاردىڭ داۋىسىنا فالتسەتتىك ورىنداۋ ارالاسقان ەدى دەپ ەشقاشان ايتپاعان، ول اڭگىمەنى تازا سوپرانو توڭىرەگىندە وربىتەدى. سەبەبى، تازا سوپرانشىلار فالتسەتتىك رەگيستر ارالاستىرمايدى، ءاندى تۇتاستاي، نە ءبىر كەسەگىن تولىق دياپازوندى داۋىس تۇرىمەن ورىنداپ شىعادى. فالتسەتكە ادەتتە رەگيسترلىك بيىكتىگى ايەل انشىلەردىڭ مەتستسو-سوپرانو جانە سوپرانو داۋىستارى سايكەس كەلەتىن كونتەرتەنور انشىلەر بارادى. مۋتاتسيا كەزىندە كونتەرتەنوردىڭ داۋىسى سىنىپ، بالا كەزدەگى سوپرانوسى مەن التى تەنورعا، باريتونعا، باس داۋىسقا وزگەرەدى، بىراق فالتسەتپەن الت جانە سوپرانو تەسسيتۋرادا ايتۋ قابىلەتى ساقتالىپ قالادى. مارقۇم ەرىك قۇرمانعاليەۆ بۇكىل كەڭەس وداعى بويىنشا ءبىرىنشى شىققان وسىنداي كونتەرتەنور، ياعني كونتەرالت ءانشى ەدى. ول كەزدە بۇل اسا شەتىن جاعداي بولىپ سانالاتىن، سودان دا تالانتتى ءانشىنىڭ عۇمىرى تراگەديامەن اياقتالدى. قازىردە كوزقاراس وزگەردى عوي، سوندىقتان كونتەرتەنورلار دا قاپتاپ شىعىپ جاتىر. وسى قاتاردان پولياك ياتسەك لاچكوۆسكيدى، امەريكان ادام لامبەرتتى، مايرا مۇحامەدقىزىنىڭ ۇستازى فرانتسۋز كونترالتوسى فيليپپ ياركوۆسكيدى، ورىس روك-ۆوكالىنىڭ وكىلى تەنور-التينو ۆالەري كيپەلوۆتى، سەرگەي پەنكيندى، پاۆەل پۋشكيندى، وزبەك ساردور ميللانونى، ازەربايجان يلحام نازاروۆتى اتاۋعا بولادى. بىراق بۇلاردىڭ بارلىعى دا جوعارىدا ايتىلعان «فالتسەتشى» كونتەرتەنورلار. فالتسەت قوسپاي التتا نە سوپرانودا شىرقايتىن ەركەك ءانشى تابيعاتتا وتە سيرەك. جىنىستىق جەتىلۋ كەزىندە وندايلاردىڭ داۋىسى اسا وزگەرىسكە ۇشىراماي، جوعارى تابيعي بيىكتىگىن ساقتاپ قالادى. ماسەلەن، سول ازدىڭ كورنەكتى وكىلى، ياعني «ەندوكريندىك كاسترات» راسسەل وبەرلين تەنور داۋىسىمەن قاتار ەش فالتسەتسىز الت تەسسيتۋراسىندا ايتا بەرەدى. ونداي مىسالداردى كورە وتىرىپ كەيبىر شەتەلدىك مامانداردىڭ ديماشتىڭ جوعارى رەگيسترلى داۋىسىنا «فالتسەتتو» قوساقتايتىنى، ءتىپتى سول ارقىلى وكتاۆانى جوعارىلايتىنى دەيتىنى تۇسىنىكسىز. ءسىرا، قۇلاقتارى ءوز باتىسىنداعى فالتسەتتىك كونتەرتەنورلارعا ابدەن ۇيرەنگەندىكتەن بولار. ديماشتىڭ اتاعى قىتايدا دۇركىرەپ شىعا باستاعاندا-اق ونىڭ فالتسەتتىك رەگيستردى پايدالانبايتىنىن، تومەنگى جانە جوعارى رەگيسترلەردى پەرنەسىڭىرلەردى ادەتتەگىدەي جىمداستىرا وتىرىپ، دىبىستارعا بىردەي دارەجەدە تولىقتاي تولتىراتىنىن مارات ءايتىموۆ، پروفەسسورلار لاكي كەسوگلۋ مەن ايمان مۇساحودجاەۆا، ديريجيور-مۋزىكانت ابزال مۋحيتدەنوۆ سياقتى ءوزىمىزدىڭ ماماندار انىقتاپ تۇرىپ ايتقان-دى. وسى تۇرعىدان كەلگەندە ديماشتىڭ جوعارىداعى الت، سوپرانومەن ايتاتىن «فالتسەتشى» كونتەرتەنورلار، ءتىپتى فالتسەتسىز «ناعىز كونتەرتەنور» وبەرلين سياقتىلاردان باستى ايىرماشىلىعى – ونىڭ انشىلىك داۋىسىن ءدال العاندا وتە جوعارى جانە جەڭىل تەنور، نەمەسە دياپازونى ە (f)-عا دەيىن جەتەتىن تومەنگى الت داۋىس دەپ سيپاتتاۋعا بولاتىندىعى. بۇل تاڭىردەن وتە سيرەك بەرىلەتىن سىي، ونى اللا تاعالا ءبىزدىڭ قازاقتان شىققان سيرەك تالانتتىڭ عانا تاڭدايىنا نوتا قىلىپ دارىتىپ وتىر، ەندەشە وسى عاجايىپ قۇبىلىستى باعالاماي، كەرىسىنشە «ءداستۇرلى ەمەس»، «ەركەك داۋىسى ەمەس» دەپ، الدەنەنى مەڭزەي كۇستانالاۋ، جۇمسارتىپ ايتقاندا، بىلمەستىك، ساۋاتسىزدىق، سونىڭ سالدارىنان قولدا بارىمىزدى كوپە-كورىنەۋ باعالاماۋ. ءبىز ءححى عاسىردا ءومىر ءسۇرىپ وتىرمىز، ال باتىس سوناۋ XVII عاسىردا-اق وسىناۋ بيىك، جوعارى داۋىسى بار انشىلەردىڭ قادىرىنە جەتىپ بولعانى سونشالىق، سول ءۇشىن دە قۇرباندىققا بارعان جانە مۇنى ءداستۇرلى ورىنداۋشىلىقتان اۋىتقۋ دەپ ەسەپتەمەگەن. راس، ءداستۇرلى قوعامداردا تىلسىم ساز دۇنيەسى ادامنىڭ ەركىن الىپ، ىرقىن بيلەپ كەتپەۋى ءۇشىن جوعارى، شىعان داۋىستاردى ادەيى تەجەيتىن تىيىم (تابۋ) جۇيەسى جۇمىس ىستەگەن، مىسالى، سىر بويىنىڭ عاجايىپ بيىك داۋىستى جىرشى-ءانشىسى تاسبەرگەن ءبىر كۇنى داۋىسىن ءۇيىرىپ-ءۇيىرىپ اكەپ، ءتورتىنشى شىرقاۋىندا شىعانعا بەت العاندا وتىرعان قارتتار «بولدى، تاسبەرگەن! نە، تۇقىمىڭا كەتسىن دەپ دەپ وتىرسىڭ با؟!» دەپ زەكىپ توقتاتىپ تاستاعانىن مۋزىكاعا زەرتتەۋشى الما قۇنانباەۆا جىرداي عىپ جازادى. اداي قاراساي جىر تولعاعاندا كەنەت داۋىل تۇرىپ، كيىز ءۇيدى توڭكەرىپ، شەلەكتەپ جاڭبىر جاۋىپ، قارا اسپاندى سۋعا الدىراتىنى دا بولعان وقيعا. سوعان قاراماستان، قۇدايا توبا، باسقادا ەمەس، ءبىزدىڭ قازاقتا فەنومەن انشىلەردىڭ شىعۋى تولاستار ەمەس. سالىستىرۋ ءۇشىن ايتا كەتەيىك، ءوزىنىڭ مۇعامدارىمەن، اشۋگ ونەرىمەن داڭقتى ازەربايجانداردان بۇرىن-سوڭدى ءبىر كونتەرتەنور (وندا دا كەيىنگى كەزدە) — يلحام نازاروۆ قانا شىعىپ وتىر، ال قازاق سوڭعى ءبىر عاسىردا عانا الەمگە ءداستۇرلىسى بار، زاماناۋي ءانشىسى بار بىرنەشە عاجايىپ داۋىس يەسىن سىيلادى. جانە سولاردىڭ بىرەۋى دە ءبىزدىڭ سىنشىلار كۇدىكتەنەتىندەي «ءداستۇرلى ەمەس باعداردى» ۇستانباعان، — تۋراسىن ايتقاندا، قىزتەكە ەمەس. وسى ورايدا مۋزىكالىق ساۋاتتى الەۋمەتتىك جەلى پايدالانۋشى عاني حاسەنوۆ بىلاي دەپ جازادى: «ديماش نە كاك نەكوتورىە «كونتر-تەنورى»، پوسلۋشاۆ ۆيزگ كوتورىح كاجەتسيا چتو سلۋشاەش ترانسۆەستيتا. بىلو گدە-تو ۆ پروستوراح يۋتۋبا سراۆنەنيە ۆ ۆىسوكيح نوتاح مۋجسكيح يسپولنيتەلەي، تام داجە پولوۆينا پەۆتسوۆ ۆىگلياديت كاك جەنوپودوبنو. ديماش جە درۋگوە دەلو; ۋ نەگو باريتون شيكارنىي، نەداۆنو سلۋشال ەگو ۆىستۋپلەنيە ۆ كيتاە، كاجەتسيا پەسنيۋ ديۆى پلاۆالاگۋنى — ۆ كونتسە بىل مومەنت س سوچنىم باسوم، ۆوت ەتو يا پونيمايۋ، دياپازون». بىرقاتار انشىلەر، مىسالى، الەكس پەرمياكوۆ وسى ورايدا ديماشتىڭ ۆوكال بويىنشا سانا توڭكەرىسىن جاساعانىن ايتا كەپ: «ون نەپوستيجيم!!! ەتوت پارەنيوك پەرەۆەرنۋل موي پونياتيا و ۆوكالە. يا ۆسەگدا سچيتال سۆويۋ «جەنسكۋيۋ» چاست دياپازونا براكوم. ا ەتو دوستوينستۆو»، — دەپ ايتادى.

وسى ءسوز — ءسوز. ەندەشە جالپى جۇرت وسىلاي دەپ وتىرعاندا ايتىسمەن اقىننىڭ ديماش جايىنداعى اڭگىمەگە كريشتيانۋدىڭ گوموسەكسۋاليستىگىن اكەلىپ قوساقتاۋى قاي ساسقانى؟! ەگەر سىنشى وسى جەردە بەلگىلى پورتۋگال ءفۋتبوليسىنىڭ ءداستۇرلى ەمەس سەكسۋالدىق باعدارىن ديماشتىڭ ءوزى ايتقان ەرەكشە ەمەس ءان ايتۋىنا جانە ەرەكشە ەمەس ءتۇر-الپەتىنە اكەپ شەندەستىرىپ وتىرسا (ال مانماتىندە ونداي ەمەۋرىن، ەكەۋىن تەلۋ ىڭعايى ايقىن سەزىلەدى), مۇنىڭ ءوزى ءىستىڭ زاڭدىق جاعىنان دارمەنسىز (دالەلسىز) جانە مورالدىق-ەتيكالىق تۇرعىدان كىسىنىڭ ار-نامىسىنا تيۋ بولۋى سەبەپتى سوتتىق تالاپ-شاعىم بەرۋگە تارتار ەدى. سول سياقتى رونالدۋدى ينتەرنەتتەگى قاۋەسەتتەردى مالدانىپ گوموسەكسۋاليست اتاۋ دا دالەلى كەم، ۇشقارى پىكىر ء(فۋتبوليستىڭ گەتەروسەكسۋالدىلىعى جايلى اڭگىمەلەر بار، بىراق دالەلدەنبەگەن). اگاراكي وسى ءسوز قۇلاعىنا تيسە، ءتورت بالانىڭ اكەسى كريشتيانۋ عايباتشىنى بىلاي شىعارىپ الىپ، ەركەكشە سويلەسەر ەدى. پورتۋگال ءفۋتبوليسىنىڭ قازاقشا قاقپايتىنىنا جانە ديماش پەن ونىڭ ءۇي-ءىشى سياقتى قۇدايىنا قاراعان جاندارعا تاپ كەلگەنىنە شۇكىرشىلىك ايتسىن رينات، دەگىڭ كەلەدى ەكەن مۇندايدا.

وسى رەتتە، ديماشتىڭ ءتۇر-الپەتى ەركەكشە ەمەس ياكي ونى قىتايلار ادەيى قىزشا بوياندىرىپ-جاساندىرادى دەگەن پىكىردىڭ دە اياعى جەرگە تيمەي تۇرعانىن ايتۋ ءجون. ول ءارتيستىڭ ساحنالىق وبرازى ەكەندىگى تالايدان بەرى ايتىلىپ-جازىلىپ كەلە جاتقانىمەن، رينات جانە ونىڭ كومپانياسى ءدال وسىنى ماسەلەنىڭ ماسەلەسى ەتىپ، تىستەي قاتىپ قايتا-قايتا كوتەرۋدەن جالىعار ەمەس. ءيا، ول وبرازدى ويلاپ تاپقان قىتايلار. ديماش «نە بەل كەتەر، نە بەلبەۋ كەتەر» دەپ العاش چانشاعا اياق باسقاندا، قىتاي پروديۋسەرلەرى مەن مۋزىكا ماماندارى ودان سۋپەر-ستار ءانشى شىعاتىنىن كاستينگ كەزىندە-اق اڭعارىپ، سونىڭ ناتيجەسىندە Singer ستيليستەرى مەن مايكاپەرلەرى ونى كونكۋرسقا ءدال وسى تۇرعىدان دايارلاعان. ديماشتىڭ ءوزى دە ءسان جۋرنالىنىڭ بەتىنەن تۇسە قالعانداي كورىكتى دە سىمباتتى جىگىت قوي، - ءيا، جىگىت، ياعني ول ەڭ الدىمەن ەر ادامنىڭ ءوڭدى فيزيكالىق ءتيپى بولىپ تابىلادى، ايتپەسە وعان دۇنيە ءجۇزىنىڭ مىڭداعان قىز-كەلىنشەگى ەركەك رەتىندە عاشىق بولىپ قالماس ەدى عوي. 2018 جىلى جازدا بلوگەر ماقپال نۇرپەيىسوۆا ءوز بەينەارناسىندا «ەڭ ءوڭدى 30 توپ-قازاق جىگىتتەرى» دەيتىن ۆيدەو ورنالاستىردى، وندا ءبىرىنشى بولىپ ديماشتىڭ سۇگىرەتى بەرىلگەن. بەينەسيۋجەت قىسقا ۋاقىتتا جۇزگە جۋىق كوممەنت جينادى، سونىڭ جارتىسى قازاقتىڭ ەڭ ءوڭدى ەركەگى رەتىندە ديماشتى اتاعان. قىتاي ستيليستەرى زاماناۋي تەحنولوگيالار كومەگىمەن ءانشىنىڭ وسى تابيعي كەلبەتىنە كەلبەت قوسىپ، ءارى تىنىمسىز ىزدەنىستەر ناتيجەسىندە سول كەلبەتىنىڭ كەم-كەتىگىن جاسىرىپ، ودان ءارى اجارلاعان. بۇل رەتتە ولار كورەي ستيليستەرى سياقتى ايەلتاقىلەتتەس جىگىتتەر بەينەسىن جاساۋدى ادەيى ويعا العان دەي الماس ەدىك (وڭتۇستىك كورەيادا ايەلدەن ەركەك كوپ), سەبەبى، مۇنىڭ ءوزى كوپتەگەن ەلدەردەگىدەي سىرتتىڭ ىقپالىنا، الدىمەن كورەي مادەنيەتىنىڭ ىقپالىنا ۇشىراپ بارا جاتقان قىتاي جاستارىن جات اسەرلەردەن قورعاۋ جونىندەگى قىتايدىڭ مەملەكەتتىك مادەنيەت ساياساتىنا شالىس تۇسەر ەدى.بىزدىڭشە، حانزۋ ستيليستەرىنىڭ ارتيستىك ستيلگە بەيىمدىلىگى ىلگەرگى ورتاعاسىرداعى حالىقتىق سيتسيۋي تەاترىنان باستاپ گريم سالۋدى ماسكا سالۋعا دەيىن جەتتىكتىرگەن ۇلتتىق داستۇرمەن كوبىرەك بايلانىستى. سونداي-اق قىتاي بۇرىنعى كوممۋنيستىك ەلدەر اراسىنان كاپيتاليستىك جۇيەنىڭ ءدامىن العاش تاتقان ەل ەكەندىگىن دە ەسكەرۋ ءجون — 80-ءشى جىلداردىڭ ورتا شەنىندە، بۇل ەل نارىقتىق سوتسياليزمگە كوشە باستاعاندا-اق قىتاي جاستارىنىڭ بويلارى سورايىپ ءوسىپ، ازياداعى وزدەرى قۇرالىپتاستاردى تەز ارادا باسىپ وزعانى ەسىمىزدە. سودان وتىز جىل وتكەندە بەيجىڭ كوشەلەرىنەن ماسكەراني مەن جوزە فونتە (قىتاي فۋتبول كلۋبتارىندا وينايتىن ارگەنتين جانە پورتۋگال لەگيونەرلەرى) سياقتى وتە بويشاڭ جىگىتتەردى كەزىكتىرۋ كادۋىلگى نارسەگە اينالدى. حانزۋ ەلىندە تۇرمىس جاعدايىنىڭ كۇرت جاقسارعانىن ولاردىڭ بەتتەرىنە قاراپ تا بىلۋگە بولادى: ءبىر قاراعاندا، تۇسىرۋشىلەر تەلەستۋديالارعا ىلعي-ىڭعاي جۇزدەرى اپپاق ۇنداي كارلەن قۋىرشاقتاردى عانا جينايتىنداي اسەر قالدىرادى، ال شىندىعىندا مۇنى ادەتتەگى كوسمەتيكالىق كۇتىم دەگەننەن گورى ماكياجدىڭ قىتايلىق ەرەكشەلىگى دەسە لايىق: سوڭعى جىلدارى بۇل ەلدە تابيعي ەفير مايلارى مەن التىن كريستالدار نەگىزىندە ازىرلەنگەن كوللاگەندى كوسمەتيكانى كۇنىگە قولدانۋ ءتۇسىرىلىم الدىندا گريم سالۋ سەكىلدى ادەتتەگى جاعداي بولىپ وتىر. ونىڭ ۇستىنە ديماش ءبىر جىلدا سۋپەر-ستاردان مەگا-ستارعا اينالعاننان كەيىن ونىڭ ساحنالىق بەينەسىن جاساۋ ىسىنە امەريكادا مەرايا كەري، بەيونسە سياقتى ەسترادا «جۇلدىزدارىن» ساندەپ جۇرگەن زيلدي سەكىلدى بەلگىلى ماماندار دا تارتىلىپ وتىر. ياعني مەگا-ستار دارەجەسىندەگى قازاق ءانشىسىنىڭ ساحنالىق كەلبەتى قىتايدىڭ جىمىسقى ساياساتىمەن ەمەس، ەڭ الدىمەن الەمدە ورتاق قابىلدانعان شوۋ بيزنەس زاڭدىلىعىمەن قالىپتاستىرىلۋدا. «كورمەس تۇيەنى دە كورمەس» — ودان دا ايتىسمەن جانە سول سياقتى ۇياتمەندەر قولدارىنا تابا ۇستاپ الىپ، «سماك» فورماتتى تەلەحابارلارعا قالماي قاتىساتىن قازاق جىگىتتەرىن نەگە كورمەيدى، «وۋ، جىگىتتەر، قازاقتىڭ ەركەگى ەشقاشان قاتىنباسشالاپ، ىدىس-اياققا ارالاسپاعان، عايىپ-عادەتىمىزدە جوق ادەتتى باستاماڭىزدار»،— دەپ، نەگە سولاردى سىن تەزىنە سالمايدى؟! رەتى كەلدى، ايتا كەتەيىك، ومىردە ديماش اسۇيگە ءجونسىز جاقىندامايدى، ۇيدە ايەل ادام بولماي قالعاندا عانا تاماق ازىرلەيدى ەكەن، ونىڭ ءوزى دە ءبىر عانا تاعام ءتۇرى — يتالياندىق رودزوتتي. بۇكىل شىعىس اكتريسالارىنىڭ اراسىنان ءبىرىنشى بولىپ كانن كينوفەستيۆالىنىڭ ارناۋلى جۇلدەسىنە يە بولعان ءبىزدىڭ سامال ەسلياموۆا الەمگە اقىلىنا كوركى ساي قازاق قىزىنىڭ ومىرلىك سەرىگىنە ادالدىعىن، ەلىنە، ءۇي-ىشىنە، ايەلدىك داعاسىنا اققۋ-ادالدىعىن، تابيعي سۇلۋلىعىن قالاي تانىتا السا، ديماش تا الدىمەن ءبىر ءسوزدى، ەر مىنەزدى، تاربيەلى دە بەكزات، سونىمەن بىرگە ءوزىن قاراپايىم ۇستاي الاتىن قازاق ەركەگىنىڭ ساپا قاسيەتتەرىن دۇنيە جۇزىنە پاش ەتۋدە جانە ءدال وسى قاسيەتتەرىنىڭ ارقاسىندا ونىڭ دا، سامالدىڭ دا الدىنان ۇلكەن ءومىردىڭ ەسىگى ايقارا اشىلىپ وتىر. ءسويتىپ بۇل ەكى جاس قاراپايىمدىلىق — ادام بويىنداعى ەڭ تاپتىرماس قاسيەت ەكەندىگىن دالەلدەدى. ايتىسكەر اقىن ءبىر جىلدان كەيىن نە بولعانىن كوردى، بىراق ءسوز لامىنە قاراعاندا ەندى بىرەر جىلدان كەيىن نە بولارىن دا كوك بازاردىڭ جانىندا قۇمالاق سالىپ، بال اشىپ جورمالداپ وتىرعان سياقتى عوي، ەندەشە ونىڭ ءۇمىتىن ءۇزىپ، توتەسىنەن ءبىر-اق ايتايىق: اللا قالاسا، ارادا ەندى بىرقىدىرۋ ۋاقىت وتكەندە ديماش الەمدىك دەڭگەيدەگى تۇلعا بولىپ قالىپتاسىپ قانا قويماي، 191ح85 پروپورتسيالى گرەنادەرگە، كەيىنگى بۋىندارعا ۇلگى بولاتىن ناعىز ەركەكتىك ەتالونىنا اينالادى. شوجەلەردى كۇزدە ساناۋدىڭ كوكەسى سوندا بولادى.

جالپى بىزدە ءانشى توڭىرەگىندەگى ءبىر باسىلىپ، ءبىر ءورشىپ تۇرعان گەندەر ماسەلەسىندە وزىنە ەرىكسىز نازار تىكتەتەتىن ءبىر جاعداي بار. ەركەك سىنشىلارعا ونىڭ ايەلتاقىلەتتەس ءتۇرى ۇنامايدى، ايەل سىنشىلار بولسا دەنە ءبىتىمى قاعىلەزدەۋ، ءارى تىم جاس دەپ تابادى. ەكى جاقتىڭ دا اڭگىمەسى، باسقا گاپ قۇرىپ قالعانداي، سىرت پوشىمنان اسا الماي جاتىر. ونەر جايىندا ءبىر اۋىز ءسوز جوق. وركەنيەتتى الەمدە ونەرپاز توڭىرەگىندەگى اڭگىمە ەڭ الدىمەن شىعارماشىلىق جايىنان باستاۋ الار ەدى، ال ىشىنە ءارتيستىڭ جەكە ءومىرى، گاردەروبى، ءاميانى، ت.ب. كىرەتىن وڭگە ماسەلە ونەر يەسىنىڭ نامىسى مەن سەزىمىن قورلاۋ بولىپ سانالادى. بىزگە ديماشتىڭ اندەرى ەڭ الدىمەن ادامدارعا دەمالىس، جوعارى ەستەتيكالىق سەزىم، راحات سىيلاۋىمەن، تىڭداۋشىعا قۋانىش، سەنىم، ءومىر سۇرۋگە دەگەن ەرىك-جىگەر بەرۋىمەن قۇندى دا قىمبات ەكەندىگىن تۇسىنەتىن كەز جەتتى. بۇل اندەردى تىڭداپ، ولارداعى تابيعي ۇيلەسىمدىلىكتى ءجىتى سەزىنگەن سايىن بۇل دۇنيە تىرشىلىگىنە كەلگەنىڭە، احيرەتكە جارقىن جۇزبەن ورالاتىنىڭا باقتيار بولاسىڭ. يگور كرۋتويدىڭ «ديماش ءوز تىڭداۋشىسىمەن عارىش ارقىلى تىلدەسەدى» دەگەن ءسوزىن ءدال وسى تۇرعىدا تۇرىپ قابىلداۋ كەرەك. الەمدىك مۋزىكانىڭ ۋولتەر افاناسەف، لارا فابيان، الەسساندرو سافينو، ال بانو ءتارىزدى ساڭلاقتارى دا قازاق ءانشىسىن تىلمەن جەتكىزگىسىز وسى فەنومەندىگى ءۇشىن باعالاپ وتىر. «ءوز ەلىندە اۋليە بولمايدى» دەگەن شىلعي راس ەكەن، الەمدىك تۇلعالار وسى ونەرگە تامسانىپ، قاباعات قايران قالىپ جاتقاندا بىزدەگى كەيبىر كەراۋىز كەكىرلەردىڭ بەتالدى «شىڭعىرۋ» دەيتىنى كىسىنىڭ كۇلكىسىن كەلتىرەدى-اق.

ءادىلىن ايتۋ كەرەك، ديماشتىڭ ايىرىم ۆوكال ونەرىن قابىلدامايتىندار ءبىزدىڭ ەلدە عانا ەمەس، تمد ايماعى ەلدەرىنەن دە تابىلادى. مىسالى، اۆتورلىعىن «يلا ي» دەيتىن بۇركەنشىك ەسىممەن بۇركەمەلەگەن ءبىر يۋتۋبەردىڭ «ديماش پويوت حوروشو، سلوۆ نەت، نو پو-موەمۋ سليشكوم منوگو ستال كريچات» دەپ جازعانى بار. وسىندا اڭگىمە بولىپ وتىرعان Konfessa ءانىن «ءانشى» بايقاۋى ءوتىپ جاتقان كەزدە جارتى ساعاتتىڭ ىشىندە 5, 6 مىڭ ادام تىڭداعانى بار، ال وزگە كونكۋرسقا قاتىسۋشىلار بۇل ۋاقىت مولشەرىندە 200-400-دەي عانا قارالىم جيناعان-دى. «جەڭىلگەننىڭ ءسوزى قۇرىسىن» دەيتىن-اق جەر، بىراق وسى تۇستا ورىس تىلىندەگى وسى تەكتەس سىن ايتىلعان، سونىمەن بىرگە ديماشتىڭ داۋىسىنىڭ ساقتالۋىنا الاڭداۋشىلىق بىلدىرگەن جانە پىكىرلەردى اتتاپ كەتسەك ادىلەتسىزدىك بولار ەدى. ءۇش پىكىردىڭ ۇشەۋى دە Adagio كومپوزيتسياسى حاقىندا. وسى ءاندى العاش ورىنداۋشى لارا فابياننىڭ ءوزى بيىك باعالاعان جانە كونكۋرس ەتاپىندا ءبىرىنشى ورىندى داۋسىز يەلەنگەن كاۆەر-ۆەرسيانىڭ قاتارداعى، بىراق مۋزىكالىق ساۋاتى بارى انىق كەيبىر تىڭداۋشىلار تاراپىنان ءدال بيىك رەگيسترلى نوتالارى ءۇشىن سىنعا ۇشىراۋى قالاي؟!

(جالعاسى بار)

Abai.kz