تۇركىستان وبلىسى ورداباسى اۋدانىندا قىتايلىق كومپانيا قورعاسىن قالدىقتارىن وڭدەيتىن زاۋىتتىڭ قۇرىلىسىن باستادى. الايدا، جەرگىلىكتى تۇرعىندار زاۋىتتىڭ سالىنۋىنا قارسىلىق ءبىلدىرىپ، قۇرىلىستىڭ توقتاۋىن تالاپ ەتىپ وتىر. تۇرعىنداردىڭ ايتۋىنشا، زاۋىت ىسكە قوسىلسا، ەڭ الدىمەن اللەرگيالىق اۋرۋلار ءورشيتىن كورىنەدى. سونىمەن قاتار، بۇل زاۋىت كۇندەلىكتى مال شارۋاشىلىعىمەن اينالىسۋعا دا كەدەرگى بولادى دەپ دابىل قاعۋدا.

(زاۋىتتىڭ سالىنۋىنا قارسى ورداباسىلىق تۇرعىندار)

حالىقپەن كەزدەسكەن كومپانيا وكىلدەرى بۇل كاسىپورىندا شىمكەنتتەگى قورعاسىن زاۋىتىنان شىققان قالدىقتار وڭدەلەتىنىن ايتقان. ال، حالىقتىڭ سوزىنشە، قورعاسىن قالدىعىن پايدالانۋ ادام ومىرىنە وتە زيان. ءتىپتى، ونىڭ شايىندىسىن جەر استىنا دا، وزەن سۋلارعا دا تاستاۋعا بولمايدى دەيدى. سونداي-اق، زاۋىت جۇمىسى باستالسا، كۇندەلىكتى مال شارۋاشىلىعىنا دا ايتارلىقتاي زيان كەلەتىن كورىنەدى.

تۇرعىندار بۇل ماسەلە بويىنشا شەنەۋنىكتەر مەن قۇزىرلى ورگان وكىلدەرىنە بىرنەشە رەت شاعىمدانعان. ولاردان ءۇمىت بولماعان سوڭ،  حالىق قوعام بەلسەندىلەرى مەن زاڭگەرلەرگە جۇگىنىپتى.

سونىمەن، حالىقتىڭ قارسىلىعىنا قاراماي قارقىندى قۇرىلىس جۇرگىزىپ وتىرعان بۇل قانداي كومپانيا؟

2018 جىلدىڭ 3-مامىرىندا وقو سول كەزدەگى اكىمى (قازىر تۇركىستان وبلىسى) جانسەيىت تۇيمەباەۆ قازاقستانداعى قحر شەنسي پروۆينتسياسى ۇكىمەتى وكىلدىگىنىڭ باسشىسى چەن حە باستاپ كەلگەن ينۆەستورلارمەن كەزدەستى. كەزدەسۋدە قوس تاراپ وكىلدەرى قىتاي مەن قازاقستان اراسىنداعى ەكونوميكالىق بايلانىستى ارتتىرۋ، بىرلەسكەن جوبالار قۇرىپ، وبلىس اۋماعىندا كاسىپورىندار اشۋ جايىن تالقىلاعان.

(قحر شەنسي پروۆينتسياسى ۇكىمەتى وكىلدىگىنىڭ باسشىسى چەن حە باستاپ كەلگەن ينۆەستورلار)

سونداي-اق، جانسەيىت قانسەيىتۇلى شىعىستان كەلگەن قوناقتاردى وڭتۇستىك ءوڭىردىڭ ەكونوميكالىق الەۋەتىمەن تانىستىرىپ، ءوندىرىس ورىندارىن اشۋعا نيەتتى ينۆەستورلارعا بارىنشا جاعداي جاسالاتىنىن ايتقان. جانە، وڭىردە قىتايلىق كومپانيالاردىڭ 5 ءىرى جوباسى جۇزەگە اسىپ وتىرعانىن دا ماقتانىشپەن جەتكىزگەن.

«وزدەرىڭىز بىلەتىندەي، قازاقستان مەن قىتاي اراسىندا ستراتەگيالىق بايلانىس ورناعان. ناتيجەسىندە ەكى ەل اراسىنداعى تاۋار اينالىم 10,4 ملرد. اقش دوللارىن قۇرادى. ءبىر عانا ءبىزدىڭ وبلىستىڭ وزىندە قىتايلىق كومپانيالاردىڭ قاتىسۋىمەن 5 بىردەي جوبا جۇزەگە اسىپ وتىر. بولاشاقتا وزدەرىڭىزبەن ديپلوماتيالىق قارىم-قاتىناستى نىعايتا وتىرىپ، ينۆەستيتسيالىق جوبالاردى جۇزەگە اسىرامىز دەگەن ويدامىز»، – دەدى سول كەزدەسۋدە جانسەيىت قانسەيىتۇلى.

جانسەيىت مىرزانىڭ سوزىنە ريزا بولعان قىتايلىق قوناقتار دا وڭتۇستىك وڭىرگە جالپى قۇنى 4,8 ملرد.تەڭگەنى قۇرايتىن قورعاسىن جانە مىرىش قالدىقتارىن قايتا وڭدەيتىن زاۋىت سالۋعا نيەتتى ەكەنىن ايتقان. ول جوبا جىلىنا 300 مىڭ توننا قالدىقتى وڭدەۋگە قاۋقارلى. جانە، قىتايلىق قوناقتاردىڭ ايتۋىنشا، زاۋىت ىسكە قوسىلسا، 100-دەن استام جاڭا جۇمىس ورنى اشىلاتىن كورىنەدى.

سونىمەن قاتار، سول كەزدەسۋدە وڭىردە وندىرىلەتىن اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىن قىتايعا ەكسپورتتاۋ جايى دا تالقىلانعان. ودان بولەك، جانسەيىت مىرزانىڭ ۇسىنىسىمەن وڭتۇستىكتە ەلەكتر قۋاتىمەن جۇرەتىن كولىك شىعاراتىن زاۋىت سالۋ دا جوسپارلانعان كورىنەدى. قوناقتار بۇل ۇسىنىسقا ەرەكشە ريزا بولىپ، اتالعان جوبالاردى بىرگە جۇزەگە اسىرۋعا دايىن ەكەنىن ايتقان. كەزدەسۋدىڭ سوڭىندا قوس تاراپ ءبىر-بىرىنە سىي-سياپات جاساپ، ەستەلىككە سۋرەتكە تۇسكەن كورىنەدى.

ال، وسى كەزدەسۋ جەرگىلىكتى حالىققا كەسەل بوپ جابىساتىن ءتۇرى بار.تۇرعىندار بۇل زاۋىتتىڭ سالىنۋىنا قارسىلىق ءبىلدىرىپ، ەكولوگيا ماماندارىنا دا شاعىم تۇسىرگەن. ناتيجەسىندە، سوت زاۋىت قۇرىلىسىن ۋاقىتشا توقتاتۋ تۋرالى شەشىم شىعارعان. الايدا، مەنشىك يەلەرى كوپشىلىكپەن ساناسپاق تۇگىلى، نازار دا اۋدارماعان. ءسويتىپ، 10,5 گەكتار جەردى قورشاپ الىپ، قۇرىلىستى باستاپ كەتكەن كورىنەدى.

ءتۇيىن

كوپشىلىك قورشاعان ورتاعا زياندى بولاتىن مۇنداي كاسىپورىننىڭ جۇمىس ىستەۋىنە جول بەرمەيتىندەرىن ايتادى. ال، حالىقتىڭ وسى تالابىمەن كاسىپورىن باسشىلارى ساناسا ما؟ قالاي دەسەك تە “حالىق قالاسا حان تۇيەسىن سويادى” دەيتىن ءتامسىل بار ەمەس پە؟

نۇربيكە بەكسۇلتانقىزى

Abai.kz