«زاكون ادام پايداسىنا جازىلادى، ادام زاكون ءۇشىن تۋمايدى عوي».

                                                                                          ءاليحان بوكەيحانوۆ

«رەسپۋبليكامىزدا بولعان بارلىق سايلاۋلار ءادىل جانە تازا وتكەن جوق!» - دەپ جاھانعا جار سالىپ ايتىپ كەلە جاتقانىمىزعا ون جىلدار ءوتتى. ايتا-ايتا التايدا، جامال اپام قارتايدى» دەمەكشى، ەلىمىزدە سايلاۋلاردى وتكىزۋ تاسىلدەرى وسى كۇنگە دەيىن وزگەرگەن جوق. قازىر دە، الداعى سايلاۋدىڭ دا ءادىل جانە تازا وتپەيتىنىڭ بارلىعىمىز جاقسى بىلەمىز. سۇيتە تۇرا، كەلەسى سايلاۋدى بارلىعىمىز اسىعا كۇتەمىز. سەبەبى، جاڭا سايلاۋدان كەيىن جاڭا ادامدار كەلىپ تۇرمىس-تىرشىلىگىمىز جاقسارادى دەپ ۇمىتتەنەمىز.

بارلىعى وزىمەن-ءوزى تۇزەلىپ كەتەتىندەي، بۇگىن دە قول قۋسىرىپ عاجايىپتى كۇتىپ وتىرعان جايىمىز بار. وسى كۇنگە دەيىن ەلىمىزدە بولعان بارلىق سايلاۋلاردى باسقا ەلدەن ادامدار كەلىپ ۇيىمداستىرىپ بەرگەن جوق. سايلاۋ كۇنى سايلاۋ ۋچاسكەلەرىنە بارىپ ءوزىمىز داۋىس بەردىك. مۇنىمەن مەن، كەزەكتى سايلاۋدى ءبىز ءۇشىن بىرەۋلەر كەلىپ وتكىزىپ بەرمەيدى دەپ ايتقىم كەلەدى. قۇقىقتىق مەملەكەتتە ءومىر سۇرەمىز دەسەك قازىردەن باستاپ، ەڭ بولماسا باستاپقىدا «قر سايلاۋ تۋرالى» زاڭعا وزەرتۋلەر مەن تولىقتىرۋلاردى ەنگىزۋدى وكىمەتىمىزدەن ءوزىمىز تالاپ ەتۋىمىز كەرەك. ويتكەنى ەلىمىزگە بارلىق بالەلەر سايلاۋلارمەن كەلەدى. ادىلەتسىز وتكەن سايلاۋلار ناتيجەسىندە كەزدەيسوق ادامدار ءماجىلىس جانە ءماسليحاتتار دەپۋتاتتارى بولىپ جاتادى. قىزىعى، سول دەپۋتاتتارىمىزدىڭ «مەنى حالىق سايلادى» دەپ سەنۋىندە.

سايلاۋ بولار الدىندا، جەرگىلىكتى اكىمشىلىكتەر داۋىس بەرۋشىلەردىن تىزىمدەرىن جاساۋ ءۇشىن سايلاۋشىلاردى ساناپ وتىرىپ اتى-جوندەرىن انىقتايدى. جاياۋ ءجۇرىپ سايلاۋشىلاردىڭ ۇيلەرىن ارالاپ، ەل-جۇرتتى تىزىممەن تۇگەندەۋ مەكتەپ مۇعالىمدەرىنە جۇكتەلەتىن بىلەمىز. اكىمشىلىكتەگىلەر ەلىمىزدىڭ سايلاۋشىلارىن قانشا جەردەن ساناپ-تۇگەندەسە دە، داۋىس بەرۋ كۇنى، قوسىمشا تىزىممەن داۋىس بەرەتىن ازاماتتارىمىز جىلدان-جىلعا كوبەيمەسە، ازايماي وتىر. داۋىس بەرۋگە، سايلاۋ ۋچاسكەسىنە كەلگەن ازاماتتارىمىز وزدەرىن تىزىمنەن كوپ جاعدايدا تاپپاي جاتادى. 2017 جىلدان بەرى ەلىمىزدە ىسكە قوسىلعان «تسيفرلىق قازاقستان» مەملەكەتتىك باعدارلاماسىمەن تسيفرلى تەحنولوگيالاردى كەنىنەن پايدالانا وتىرىپ ۇكىمەتىمىز بولاشاقتا سايلاۋشىلارىمىزدىڭ ءتىزىمىن عاپىلسىز جاسايدى دەپ سەنەمىن. وسىعان وراي،  الداعى سايلاۋلاردا قوسىمشا تىزىممەن داۋىس بەرۋدى مۇمكىنىنشە زاڭمەن تيىم سالۋىمىز كەرەك دەگىم كەلەدى.

وكىنىشكە وراي، ەلىمىزدە سايلاۋلارعا نەمقۇرايدىلىقپەن قارايتىن ازاماتتار دا از ەمەس. ول كىسىلەرگە دە، زاڭمەن شارا قولدانعانىمىز ارتىق بولمايدى. ماسەلەن، ەلىمىزدەگى سايلاۋلارعا ەكى رەت كەلىپ داۋىس بەرمەگەن ازاماتتارىمىزعا ايىپپۇل سالۋىمىز كەرەك. وسى كەزدە عانا، ولار سايلاۋ بولار الدىندا وزدەرىن تىزىمنەن الدىن-الا تەكسەرىپ الادى جانە تىركەلگەن جەرىنەن كەتەتىندەي بولسا، ەسەپتەن شىعۋ تالونىڭ الۋدى ۇمىتپايتىن بولادى.

ەلىمىزدىڭ بارلىق سايلاۋ ۋچاسكەلەرىندە جەرگىلىكتى اكىمشىلىكتەگىلەرمەن تاعايىندالعان سايلاۋ توراعالارى مەن كوميسسيا مۇشەلەرى بولادى. وكىنىشكە وراي، ۋچاسكەلىك سايلاۋ كوميسسيالاردىڭ قۇرامىنا بيلىك پارتياسىنان باسقا ساياسي پارتيالاردىڭ ۇسىنعان وكىلدەرىن ءتۇرلى سىلتاۋلارمەن كىرگىزبەي جاتادى. وسىدان بارىپ، كوميسسيا مۇشەلەرىن «مىنا پارتيادان» دەپ وتىرىك جازا سالۋلار بولىپ جاتادى. بارلىق باقىلاۋشىلارعا داۋىس بەرۋ بارىسىندا جانە ونىڭ قورتىندىلارىن شىعارۋعا كەدەرگى جاساماي، فوتو، دىبىس جانە بەينەجازبالار جاساۋعا بولادى دەپ، زاڭمەن بەلگىلەنسە دە، ۋچاسكەلىك سايلاۋ كوميسسياسىنىڭ مۇشەلەرى تاراپىنان باقىلاۋشىلارعا ورەسكەل تۇردە كەدەرگىلەر كورسەتىلەتىنىڭ ءار كەزدەرى بولعان سايلاۋلاردا باقىلاۋشى بولعان كىسىلەر راستايدى.

سايلاۋلاردا ازاماتتارىمىزدىڭ بەرگەن داۋىستارىن ادالدىقپەن ساناپ، ادىلدىكپەن سايلاۋ ناتيجەلەرىن كورسەتۋ، كوميسسياداعى كىسىلەردىڭ ار-ۇجدانىڭدا بولادى. قازىردەن باستاپ «سايلاۋ» دەگەن تاقىرىپقا ۇلكەن زەرتتەۋدى قاجەت ەتەتىن وبەكت رەتىندە قاراعانىمىز دۇرىس بولادى. جوعارىدا ايتقانداي، بارلىق سايلاۋلاردى ءوزىمىز وتكىزدىك جانە وتكىزەمىز. ءار كەزدەرى سايلاۋ وتۋىنە جاۋاپتى بولعان بارلىق كوميسسيا مۇشەلەرى ارامىزدا ءجۇر. ولاردىڭ بارلىعى ەلىمىزدىڭ جاڭا تاريحىن جازۋعا قاجەتتى دەرەك كوزدەرى بولىپ تابىلادى. «تاريحتان ساباق الامىز» دەگەندەي، مۇنداي عىلىمي ەڭبەكتەردىڭ مەملەكەتىمىزدىڭ ساياسي تاجىريبەسىنە بەرەر پايداسى زور بولادى.

جانات اسانقالي

Abai.kz