ورتالىق كوممۋنيكاتسيالار قىزمەتىندە 2019 جىلى قازاقستاننىڭ سولتۇستىك ايماقتارىنداعى كوكتەمگى دالا جۇمىستارىنىڭ باستالۋىنا ارنالعان ءباسپاسوز كونفەرەنتسياسى ءوتتى.

وعان اشعوو باس ديرەكتورى كەنجە ابدۋللاەۆ قاتىستى. جۋرناليستەرمەن كەزدەسۋ بارىسىندا ورتالىق باسشىسى اقمولا وبلىسىنداعى كوكتەمگى-دالا جۇمىستارىنىڭ باستالۋى، اشعوو جاڭا اۋىل شارۋاشىلىعى تەحنيكاسىن ساتىپ الۋ، مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا اۋىل شارۋاشىلىعىن تسيفرلاندىرۋ باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرۋ، عالىمدارعا رويالتي تولەۋدى قالپىنا كەلتىرۋ تۋرالى ايتىپ، باق وكىلدەرىنىڭ سۇراقتارىنا جاۋاپ بەردى.

«ا. ي. باراەۆ اتىنداعى اشعوو» جشس جارعىلىق كاپيتالىن ۇلعايتىپ، باعدارلامالىق-نىسانالى قارجىلاندىرۋ ارقاسىندا 2018 جىلى جالپى سوماسى 823 ملن تەڭگەگە 19 دانا اۋىل شارۋاشىلىعى تەحنيكسى مەن 21 دانا ارنايى جابدىق ساتىپ الىندى. ونىڭ ىشىندە 63 ملن تەڭگەگە 6 اۆتوكولىك جانە 432 ملن تەڭگەگە 11 تراكتور، 184 ملن تەڭگەگە 2 كومباين جانە 144 ملن تەڭگەگە اۋىل شارۋاشىلىعى جابدىقتارى بار.

ەلىمىزدىڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسى اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگى اوك-ءتىڭ نەگىزگى باعىتتارى بويىنشا 10 جانە ودان دا كوپ جىل جۇزەگە اساتىن ۇزاق مەرزىمدى سالالىق باعدارلامالار ازىرلەدى. وسىعان وراي سۋارمالى جەرلەردى دامىتۋ جونىندەگى ءىس-شارالار جوسپارى بەكىتىلدى. باعدارلامانىڭ نەگىزگى ماقساتى - 3,5 ملن گا سۋارمالى جەرلەردى سۋمەن قامتاماسىز ەتۋ. بۇگىنگى كۇنى قازاقستان بويىنشا سۋارمالى جەرلەردىڭ كولەمى - 1,4 ملن. گەكتار. جوسپاردى ىسكە اسىرۋ اينالىمنان شىعىپ قالعان، الايدا ىسكە جارامدى 600 مىڭ گا سۋارمالى جەردى قالپىنا كەلتىرۋدى جانە جاڭا 1,5 ملن گا جەردى ىسكە ەنگىزۋدى كوزدەيدى.

وسىلايشا 2028 جىلعا قاراي قالپىنا كەلتىرىلەتىن جانە جاڭادان ىسكە قوسىلاتىن سۋارمالى جەرلەرگە بايلانىستى باعدارلامالاردى ىسكە اسىرۋ ناتيجەسىندە سۋارمالى جەرلەردەن تۇسەتىن جالپى تابىس 3 727 ملرد. تەڭگەگە دەيىن، 1 قىزمەتكەرگە ءوندىرىس 5,8 ملن. تەڭگەگە دەيىن ءوسۋى كوزدەلىپ وتىر.

ا. ي. باراەۆ اتىنداعى اشعوو-دا زاماناۋي سۋارۋ تاسىلدەرىن، سۋارۋ رەجيمدەرىن جانە اۋىل شارۋاشىلىعى داقىلدارىن ءوسىرۋدىڭ يننوۆاتسيالىق اگروتەحنولوگيالارىن ەنگىزىپ، الىنعان تاجىريبەنى ارى قاراي اۋىل شارۋاشىلىعى كاسىپورىندارىنىڭ قىزمەتكەرلەرىنە ۇيرەتۋ جانە وقىتۋ ماقساتىندا 189 گا اۋماقتا سۋارمالى پوليگون قۇرىلىپ جاتىر.                   ناقتى ەگىنشىلىكتى ەنگىزۋ اياسىندا قر اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگى فەرمالاردىڭ 3 دەڭگەيىن انىقتاپ بەردى: تسيفرلى فەرما، وزىق جانە بازالىق. ولار ءۇشىن قاجەتتى ەلەمەنتتەر جيىنتىعى دا انىقتالدى. ەندىگى جۇمىس مەملەكەتتىك قولداۋ ارقىلى فەرمەردىڭ ءوز دەڭگەيىن ارتتىرۋعا باعىتتالاتىن بولادى.

ناقتى ەگىنشىلىكتى ەنگىزۋدىڭ اعىمداعى جاي-كۇيى كەلەسىدەي: وبلىستىق اكىمدىكتەردىڭ دەرەكتەرى بويىنشا 114 «وزىق» شارۋاشىلىق پەن 10 «تسيفرلىق» فەرما بار. باسى جامان ەمەس، الايدا اكىمدىكتەر مەملەكەتتىك قولداۋ شارالارى ارقىلى شارۋاشىلىقتارعا تسيفرلىق دامىتۋدى ودان ءارى جەتىلدىرۋ قاجەت.

بازالىق دەڭگەي بارلىق ەگىس القاپتارىن تسيفرلاندىرۋ، سونداي-اق توپىراقتىڭ اگروحيميالىق جاي-كۇيى تۋرالى كارتالاردى ىسكە قوسۋ ارقاسىندا ە-اوك باعدارلاماسى ارقىلى قامتاماسىز ەتىلەدى. ەندى بازالىق دەڭگەيدەن وزىق جانە ارى قاراي تسيفرلىق فەرماعا كوشۋ قاجەت. «تسفيرلىق ەۆوليۋتسيا» دەپ اتالعان تىزبەك ازىرلەندى جانە ەنگىزىلىپ جاتىر.

ەگىس القاپتارىنىڭ قۇرىلىمىن ءارتاراپتاندىرۋ اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋ ءۇشىن ستراتەگيالىق ماڭىزى بار. ەگىستىكتى پايدالانۋ قۇرىلىمىندا قالىپتاسقان جاعدايعا جۇرگىزىلگەن تالداۋ ونى وبلىستىڭ توپىراق-كليماتتىق ايماقتارى بويىنشا جەتىلدىرۋ مۇمكىندىگىن كورسەتەدى.

الايدا اقمولا وبلىسىندا ەگىس قۇرىلىمىندا ءداندى داقىلدار جازدىق ەگىستىكتىڭ 84 پايىزىن الادى. ونىڭ ىشىندە جازدىق بيدايدىڭ ۇلەسى 77% قۇرايدى. ەگىستىكتى پايدالانۋ قۇرىلىمىندا جارما جانە كۇزدىك داقىلدار بار-جوعى 0,2%.

سونداي-اق ەگىستىك قۇرىلىمىنداعى ءداندى-بۇرشاقتى داقىلدار ەگىستىگىن كەڭەيتۋدىڭ وڭ ءمانى بار. ءداندى-بۇرشاقتى داقىلدارىڭ ەڭ ءونىمدىسى – بۇرشاق. ورتاشا ەسەپپەن 20 جىلدا تازا پار بويىنشا بۇرشاق تۇقىمىنىڭ ونىمدىلىگى 15,1 تس/گا، ال ورىلعان جەر بويىنشا-14,6 تس/گا.

اۋا رايى قولايلى سولتۇستىك اۋدانداردا بۇرشاق ءوسىرۋ ءتيىمدى. ءداندى-بۇرشاقتى داقىلداردان جاقسى ناتيجەلەردى، اسىرەسە قۋاڭ اۋدانداردا، نوقات بەرەدى. نوقات-قۇرعاقشىلىققا ءتوزىمدى جانە جوعارى تەحنولوگيالىق داقىل. ول وراق كەزىندە جاتىپ نەمەسە شاشىلىپ قالمايدى. پار بويىنشا نوقاتتىڭ ونىمدىلىگى 12,3 تس/گا، ال ورىلعان جەر بويىنشا - 11,2 تس/گا قۇرادى.              سوڭعى جىلدارى ءوندىرىس جاعدايىندا جاسىمىق ەگۋ كەڭ تارالعان. بۇرىن قازاقستاندا جاسىمىق ەگىلمەگەن جانە از زەرتتەلگەن داقىل بولىپ قالا بەردى. ورتا ەسەپپەن 12 جىل ىشىندە ءداندى داقىلدار بويىنشا جاسىمىقتىڭ ونىمدىلىگى 9,6 تس/گا قۇرادى.

«سەلەكتسيالىق جەتىستىكتەردى قورعاۋ تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 1999 جىلعى 13 شىلدەدەگى № 422-ءى زاڭىنا سايكەس پاتەنت يەسى ءوزىنىڭ سەلەكتسيالىق جەتىستىگىن پايدالانۋعا، ونىڭ ىشىندە وندىرۋگە نەمەسە ۇدايى وندىرۋگە، تۇقىمداردى كوبەيتۋ ماقساتىندا ەگىس كونديتسياسىنا دەيىن جەتكىزۋگە، ساتۋعا ۇسىنۋعا ايرىقشا قۇقىعى بار. وسىنىڭ نەگىزىندە پاتەنت يەلەنۋشى بولىپ تابىلمايتىن كەز كەلگەن تۇلعا سەلەكتسيالىق جەتىستىكتى پاتەنت يەلەنۋشىنىڭ رۇقساتىمەن عانا ليتسەنزيالىق شارت نەگىزىندە پايدالانۋعا قۇقىلى (زاڭنىڭ 18-بابى).

وسىعان وراي «ا.ي.باراەۆ اتىنداعى اشعوو» جشس زاڭنامالىق دەڭگەيدە رويالتي (ليتسەنزيالىق سىياقى) جيناۋمەن اينالىساتىن بىرنەشە عىلىمي كاسىپورىنداردىڭ ءبىرى. سوڭعى ءۇش جىلدا كاسىپورىن 32 ليتسەنزيالىق شارت جاساستى. ناتيجەسىندە 2016 جىلى-23 ملن تەڭگە، 2017 جىلى - 47 ملن تەڭگە، 2018 جىلى-27 ملن تەڭگە ءتۇستى. قولدانىستاعى زاڭناماعا سايكەس سورتتى جاساۋعا قاتىسقان اۆتورلارعا تۇسكەن رويالتي سوماسىنىڭ 30 پايىزى تولەنەدى. وسىلايشا 2016 جىلى - 7 ملن تەڭگە، 2017 جىلى – 14 ملن تەڭگە، 2018 جىلى-8 ملن تەڭگە اۆتورلىق سىياقى تولەندى.

Abai.kz