«قىران بۇركىت كوتەرەر ەردىڭ نارقىن، قىران جىگىت اسىرار ەلدىڭ داڭقىن» دەپ تەكتەن-تەككە ايتىلماسا كەرەك. بۇل ءسوزدى بايراقتى باسەكەلەردە قازاق ەلىنىڭ ابىرويىن اسىرىپ، تالاي جاسقا ۇلگى بولعان سپورت ساڭلاعى، وليمپيادا ويىندارىنىڭ ەكى دۇركىن كۇمىس جۇلدەگەرى ادىلبەك نيازىمبەتوۆكە قاراتىپ ايتساق بولاتىنداي. جاقىندا عانا «قازاقستاننىڭ قۇرمەتتى ازاماتى» اتانعان ادىلبەكپەن جولىعىپ، از-كەم سۇحبات قۇرعان ەدىك. نازارلارىڭىزعا ۇسىنامىز!

- ادىلبەك، جاقىندا «قازاقستاننىڭ قۇرمەتتى ازاماتى» اتاندىڭىز. قۇتتىقتايمىز! «قۇرمەتتى تۇلعالاردىڭ» قاتارىنا قوسىلاۋدىڭ جاۋاپكەرشىلىگى دە جەڭىل بولماس...

- ۇلكەن راقمەت! ءيا، ارينە بۇل جايدان-جاي بەرىلگەن دۇنيە ەمەس. بۇنىڭ جاۋاپكەرشىلىگى وتە ۇلكەن. قاي جەردە، قاي ەلدە بولماسىن، وزىڭە ارتىلعان جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنىپ تۇراسىڭ. ءوزىڭدى دۇرىس ۇستاپ، دۇرىس جۇرسەڭ، ارتىڭنان ەشقانداي ءسوز ەرمەيدى، ەشقانداي جامان ءىس بولمايدى. الداعى ۋاقىتتا وسى ارتىلعان سەنىمنىڭ ۇدەسىنەن شىعىپ، ەل ءۇشىن قىزمەت جاسايتىن بولامىز.

- «وتىزىندا وردا بۇزباعان، قىرقىندا قامال المايدى» دەيدى. وسى جاسقا دەيىن ءبىراز جەتىستىكتەرگە قول جەتكىزدىڭىز. ەندىگى ماقسات قانداي؟

- بۇگىنگى تاڭدا نۇر-سۇلتان قالاسىنا كوشىپ كەلدىم. جاڭا جۇمىسقا ورنالاستىم. جۇمىس بابىمەن بيىل شەتەلدە وقۋ جوسپارلانىپ وتىر. ناقتىراق ايتقاندا، لوندون قالاسىنا وقۋعا بارۋىم كەرەك ەدى. بىراق قازىر تاڭداعان ماماندىعىم سوچي قالاسىندا دا بار ەكەن. ەندى قىركۇيەك ايىندا ەكى قالانىڭ بىرىنە بارىپ، «سپورت مەنەدجەرى» ماماندىعى بويىنشا ءبىلىم الماقپىن. قازىرگى ماقسات – ءبىلىم جەتىلدىرۋ، جاڭا دۇنيەلەر ۇيرەنۋ، تاجىريبە جيناقتاۋ.

- جاڭا قالا، جاڭا جۇمىس، جاڭا ورتا. قازىرگى جۇمىسىڭىز جايىندا از-كەم ايتىپ وتسەڭىز.

- ارينە، بۇل – باسقا ءومىر. قازىر كوبىسى بىردەن باستىق بولعىسى كەلەدى. بۇرىن سوڭدى قاعازبەن جۇمىس جاساپ كورمەگەنبىز. بىلاي الىپ قاراعاندا جۇمىستاعى جەتىستىگىڭ دە، سپورتتا جەتكەن جەتىستىگىڭ سياقتى بولۋ كەرەك. مىسالى،  قازاقستان چەمپيوناتىن ۇتاسىڭ، ودان ءارى ازيا چەمپيوناتى، الەم چەمپيوناتى بار دەگەن سياقتى. بۇل دا وسىلاي ءوز ساتىسىمەن كەلۋ كەرەك. ادام ءوز ماقساتىنا بىرتىندەپ قول جەتكىزەدى. سوندىقتان، قازىر ەشقانداي اسىعىستىق جوق. كومپيۋتەر الدىندا قۇجاتتارمەن جۇمىس جاسايمىن. اعالارىمىز جول سىلتەپ، باعىت-باعدار بەرىپ كەلەدى. تاجىريبە جيناپ، كورگەن-بىلگەنىمىزدى ويعا ءتۇيىپ جاتىرمىز.

- 2018 جىلى رەسمي تۇردە بوكسپەن قوشتاستىڭىز. سول ۋاقىتقا دەيىن بوكستان كەتەمىن دەگەن وي  بولدى ما؟ بوكستان كەتكەننەن كەيىنگى سەزىم قالاي بولدى؟ 

- ەكى وليمپيادالىق ويىنداردان كەيىن، ءۇشىنشى وليمپياداعا قاتىسىپ كورەمىن دەگەن وي دا بولدى. بىراق دەنساۋلىعىم سىر بەردى. جاتتىعۋدى قيىنداتىپ جىبەرسەم، بەلىمە زاقىم كەلىپ جاتتى. سونان سوڭ ناقتى ءبىر ويعا كەلىپ، شەشىم قابىلدادىم. ارينە، بىرەۋگە جاقسى، بىرەۋگە جامان، بىراق ىشتەي ءبىر وكىنىش بولدى. ءۇشىنشى وليمپياداعا قاتىسۋ تۋرالى دا ءتۇرلى ويلار بولدى.

ارينە، ەشقانداي وكىنىش جوق. بۇل – ءومىر. ءومىر بولعان سوڭ بارلىعى دا بولدى. سوندىقتان بارىنە شىداپ، توزە ءبىلۋ كەرەك. وسى جىلعا دەيىنگى سپورتتاعى جەتىستىگىمە شۇكىرشىلىك ايتامىن. وسىنداي جاقسى كوڭىلدە نۇكتەسىن قويعاندى ءجون دەپ سانادىم.

- بوكستان كەتۋىڭىزگە دەنساۋلىعىڭىز باستى سەبەپ بولعان ەكەن. قازىر جاعدايىڭىز قالىپتى ما؟

- اللاعا شۇكىر، جاقسى! قاتتى قيناپ جاتقان ەشكىم جوق. تەك جۇمىس جاسايمىز، بۇرىڭعىداي اۋىر جاتتىعۋلار دا جوق. بەلگە كۇش سالىپ جاتقان جوقپىن. بارلىعى ءبىر قالىپتى.

- اۋەسقويدان كاسىپقوي بوكسقا اۋىسسام دەگەن وي بولدى ما؟

- مەندە مۇلدەم ونداي وي بولعان جوق. بوكستى قويسام تەك وسى اۋەسقوي بوكستا اياقتايمىن دەپ شەشتىم. كاسىپقوي بوكسقا اۋىسامىن دەگەندى ويلاعان ەمەسپىن.

- تۇلعا بولىپ قالىپتاسۋىڭىزعا بىردەن-ءبىر سەبەپكەر اكەڭىز بولعانىن ايتىپ ءجۇرسىز. اكەڭىز  قولداۋ بىلدىرمەگەندە، ادىلبەك قانداي ادام، قانداي مامان بولار ەدى؟

- ءيا، اكەمنىڭ قولداۋى وتە زور. ول كىسى ءوزى سپورتتى قاتتى جاقسى كوردى. ءۇيىنىڭ ۇلكەنى بولعان سوڭ ءوزى سپورتقا بارۋعا مۇمكىندىگى بولمادى. سوندىقتان ءبىزدىڭ سپورتپەن اينالىسىپ، جەتىستىككە جەتۋىمىزدى قالاعان بىردەن-ءبىر جان – اكەمىز.

سپورتتان بولەك جول تاڭدار بولسام، بالكىم عالىم بولار ما ەدىم. سەبەبى، مەكتەپتە ساباقتى جاقسى وقىدىم. قىزدار بەس السا، مەندە بەس الىپ، جارىسىپ وقيتىنمىن. مەكتەپ كەزىندە وقۋ-بىلىمگە ىنتىق بولدىم. ەگەر ودان وزگە جول بولسا، فۋتبولشى بولار ما ەدىم. ويتكەنى تەڭبىل دوپقا ىقىلاسىم بولەك. قازىردىڭ وزىندە بۇل مەنىڭ سۇيىكتى ءبىر ىسىمە اينالعان.

- ءيا، جاقىندا جاستاردان قۇرالعان فۋتبول كومانداسىن اشتى دەپ ەستىدىك. جۇمىس قالاي ءجۇرىپ جاتىر؟

- نەگىزى بۇل ەرجان اۋعاليەۆ دەگەن جاقىن دوسىمنىڭ باستاماسىمەن قۇرىلعان كوماندا. ءوزى ماعان ۇسىنىس ايتىپ، وسى كوماندادا ويناعانىمدى قالادى.

قازىرگى تاڭدا كوماندامىزبەن جارىستارعا قاتىسۋدى باستاپ كەتتىك. ەرجان باۋىرىمىنىڭ تۋعان جەرى قورعالجىڭ اۋدانى، اباي اۋىلى بولعاندىقتان، كوماندا اتاۋىن «اباي» دەپ قويدىق. كوماندانىڭ اتىن وزگەرتۋگە دە ۇسىنىس ايتىلدى. بىراق مەن ونى قالامادىم. قالاي ءىس باستالدى، سولاي ەشقانداي وزگەرىسسىز قالعانىن قالادىم. ەندى سول ايماقاتاعى اۋىل جاستارىن وزىمىزگە تارتىپ، دەمۋشىلەر قاراستىرىپ جاتىرمىز.

بۇگىندە قۇراما ساپىندا 25 جاس سپورتشى بار. قازىر ءار جەكسەنبى سايىن استانا فۋتبول ليگاسىنا قاتىسىپ، باق سىناپ كەلەمىز. جاستاردىڭ جىگەرى مىقتى، بارلىعىنان جاقسى ءۇمىت كۇتۋگە بولادى.

- العاش رەت 2007 جىلدىڭ جازىندا الماتى قالاسىندا وتكەن جاستار اراسىنداعى ازيا چەمپيوناتىندا جەڭىسكە جەتتىڭىز. العاشقى جەڭىستىڭ اسەرى قالاي بولدى، قانداي سەزىمدە بولدىڭىز؟ ەسىڭىزدە مە؟

- ءيا، ارينە. الماتى قالاسىندا وتكەن العاشقى جارىستان العان اسەرىم ءالى كۇنگە دەيىن ەسىمدە. ول كەزدەگى قۋانىشتى سوزبەن جەتكىزۋ مۇمكىن ەمەس ەدى. العاشقى التىندى الۋ مەن ءۇشىن ۇلكەن ماقساتتىڭ العاشقى ساتىسى بولدى. ەرەكشە سەزىم، تولقىنىس بولدى. مەنىڭ سپورتقا دەگەن جىگەرىم، تالپىنسىم ارتتى. ول جەردە اتا-انامنىڭ دا قولداۋى بار. جارىسقا شىعىپ جاتقان كەزدە سەن ءۇشىن ەرەكشە قۋاناتىندار دا سول جاندار. قاسىڭدا باپكەرىڭ بار. تاڭ ەرتەڭنەن كەشكە دەيىن قاسىڭدا جۇرگەننەن كەيىن ولاردىڭ ءۇمىتىن اقتاۋ دەگەن كەرەمەت سەزىم. سوزبەن ايتىپ جەتكىزۋ مۇمكىن ەمەس.

- «سىن – ەردى شىڭدايدى، قورقاقتى قينايدى» دەيدى. 2009 جىلى ءسىز ءۇشىن ەڭ اۋىر جىلدىڭ ءبىرى بولدى دەپ ويلايمىن. سەبەبى، ميلاندا وتكەن الەم چەمپيوناتىنا جول تۇسپەدى. وسى ساتتەن باستاپ سىزدە سپورت الەمىندەگى توقىرۋ جىلدارى باستالدى. سول كەزدەگى بوزبالا ادىلبەك ءوزىن قالاي شىڭدادى، قالاي تىعىرىقتان شىعا ءبىلدى؟

- راسىمەن مەن ءۇشىن اۋىر جىلدار بولدى. قاتارىنان بىرنەشە جارىستا ۇتىلعان ساتتەرىم بولدى. «سەن نەگە ولاي جاسايسىڭ، ءبىر باستاعاننان كەيىن سوڭىنان دەيىن جەتكىزۋ كەرەك» دەپ باپكەرىم شىڭداي ءتۇستى. سودان كەيىن ىشتە ءبىر وي تۋدى. شىنىمەن ادام دەگەن ءبىر ءىستى باستاعاننان كەيىن شىڭىنا جەتكىزبەي قويىپ كەتپەۋ كەرەك. ونىڭ ۇستىنە، ءبىز ەر ادام بولعانان كەيىن جارتى جولدان كەتىپ قالۋ اۋىر بولار ەدى. ادام ءبىر ءىستى باستاعانان كەيىن، الدىنا ماقسات قويعانان كەيىن سوڭىنا دەيىن جەتۋ كەرەك. سونىڭ شىڭىنا جەتكەنشە ەڭبەك ەتۋ كەرەك. بوكسقا قاتىسىپ، بىردەن الەم چەمپيونى بولىپ كەتۋ مۇمكىن ەمەس. بارلىعى قيىنشىلىقپەن كەلەدى. سوندىقتان وسى قيىنشىلىقتاردىڭ بارىنە توزە بىلدىك، كۇرەستىك. شۇكىر، ءبىرشاما جەتىستىكتەرگە جەتتىك.

ءيا، ازيا چەمپيوناتىندا قاتەلىك جاسادىم. سول قاتەلىگىمدى كورىپ، باپكەرلەر مەنى جۇدىرىقتاسا المايدى دەپ تە ويلادى. ول كەزدەگى جەڭىلىسىمە وكىنبەيمىن. مەن ءۇشىن ۇلكەن ساباق بولدى. نەگە دەسەڭىز، 2009 جىلى چەمپيون بولىپ كەتۋىم دە ىقتيمال ەدى. ەڭ جاس ادىلبەك چەمپيون بولىپ، ەرتەڭگى كۇنى بوكستى قويىپ كەتۋى دە ءمۇمىن بە ەدى؟.. سوندىقتان سول جەڭىلىس، مەنىڭ ءارى قاراي شىڭدالۋىما، بيىكتەردەن كورىنۋىمە سەبەپ بولدى دەپ ويلايمىن.

- قازاق بوكسشىلارىنىڭ سوڭعى كەزدەگى ساتسىزدىگى ءجيى ءسوز بولادى. مۇنى نەمەن بايلانىستىرۋعا بولادى؟ راسىندا، قازىر بوكس ساياساتقا اينالىپ كەتتى مە، الدە قازاق بوكسى جاڭارۋ كەزەڭىندە مە؟

- ءسال شەگىنىس جاساساق، 2011 جىلدان باستاپ 2018 جىلعا دەيىن ەكى وليمپيادا ءوتتى. قازىر سول كەزدەگى مىقتى قۇراما اۋىسىپ جاتىر. بارلىعى جاڭارىپ، قۇراما ساپىنا جاس سپورتشىلار كەلدى. العاشقى وليپيادادان جەڭىلىس تابۋ قورقاتىنداي دۇنيە ەمەس. بارلىعى تاجىريبەمەن كەلەدى، ءالى تالاي شىڭنان كورىنەدى. مۇنداي جاعدايلار ءار ەلدە بولادى. مىسالى، 2006-2008 جىلدار ارالىعىنداعى كۋبالىق بوكسشىلار قانداي مىقتى بولدى. ولارعا قاراپ قىزىعاتىنبىز. قازىر تەك قانا كۋبا نە وزبەك بوكسشىلارى مىقتى دەپ ايتا المايسىڭ. بارلىق ەلدە بوكس جاقسى دامىپ، باسەكە ارتىپ كەلەدى.

جالپى ايتقاندا، قازاق بوكسى وتپەلى كەزەڭدى باستان كەشىرىپ جاتىر. قۇرامادا بۋىن الماسقان كەزدە ۋاقىتشا قۇلدىراۋ بولادى. بۇل ءار سالاعا ءتان قۇبىلىس. بىراق ودان قورقۋدىڭ ەشقانداي دا قاجەتى جوق. ءبىزدىڭ ەندىگى جاس بۋىننىڭ تالاي جارىستاردا توپ جاراتىنىنا سەنىمىم مول.

- وليمپيادا ويىندارىنىڭ دا اۋىلى الىس ەمەس. توكيودا كىمدەر توپ جارادى دەپ ويلايسىز؟

- قۇرامادا قايرات ەراليەۆ، ۆاسيلي لەۆيت، قامشىبەك قوڭقاباەۆ سەكىلدى جىگىتتەردەن ۇلكەن ءۇمىت كۇتۋگە بولادى. بۇل جىگىتتەردىڭ تاجىريبەسى مول. جاستاردىڭ دا قالىسىپ تۇرعان ەشتەڭەسى جوق. كۇشتەرى دە، وزدەرىنە دەگەن سەنىمدەرى دە زور. «باق شابا ما، باپ شابا ما» دەيدى. بابى مەن باعى كەلىسىپ، جاستار اراسىنان دا جەڭىمپازدار شىعۋى مۇمكىن. بۇل جەردە قازىر ناقتى ايتۋعا ءالى ەرتە. سەبەبى، وليمپياداعا ءبىر جىلداي ۋاقىت بار. ۋاقىت جاقىنداعان كەزدە تۇجىرىم جاساۋعا بولادى.

- سۇحباتىڭىزعا كوپ راقمەت! الداعى ۋاقىتتا جۇمىسىڭىزعا ساتتىلىك تىلەيمىز!

 سۇحباتتاسقان: مارفۋعا قارامان 

Abai.kz