Qazaqstan Respublikasy Últtyq muzeyi 2019 jylghy 11 qarasha kýni jergilikti uaqyt boyynsha saghat 17.00-de Grekiya Memleketining Afina qalasyndaghy Epigrafiyalyq muzeyinde «Úly dala: tarih jәne mәdeniyet» kórmesin ashady. Kórme «Altyn adamnyng әlem muzeylerine sherui» halyqaralyq kórme jobasy ayasynda 2019 jylghy 11 qarashadan 11 jeltoqsangha deyin jalghasady. 

Kórmening maqsaty – Qazaqstannyng tarihiy-mәdeny bay múrasymen sheteldik kórermendi tanystyru. Kórmege Qazaqstan Respublikasynyng simvoly sanalatyn «Altyn adam» qoyylady.    

1960-jyldardyng sony men 1970-jyldardyng basynda Almatynyng manayynda tanymal arheolog Kemal Aqyshev zerttep jýrgen Esik qorghanynan, keyin Qazaqstannyng simvolyna ainalghan, saq patshasy – «Altyn adamnyn» sýiegi tabylghan arheologiyalyq sensasiya oryn aldy. Bagha jetpes oljagha «Qazaq Tutanhamony» degen at berilip, «ghasyr janalyghy» dep tanyldy.  Ejelgi dala biyleushisining tәjindegi qanatty altyn pyraq әshekeyleri Qazaqstan Respublikasy Eltanbasynyng bólshegine ainaldy, al Altyn adamnyng mýsini Almatydaghy Tәuelsizdik alanyna ornatyldy.  

Jarty ghasyrgha juyq uaqyt ótkennen keyin Qazaqstan Respublikasy Últtyq muzeyi halyqaralyq «Altyn adamnyng әlem muzeylerine sherui» jobasyn jariyalady. Auqymdy shara shenberinde Belarusi, Resey, Ázerbayjan, Qytay, Polisha jәne Ontýstik Koreya, Ózbekstan muzeylerinde kórmeler ýlken jetistikpen ótti. Kórme 2019 jyldyng sonyna deyin jer sharynyng taghy da bes eline baratyn bolady.  

Afina epigrafiyalyq muzeyindegi kórmeden kiyimi altyn japsyrmaly jәne jebe, qar barysy, arqar, jylqy jәne qús týrindegi altyn tilimsheler әshekeylep túrghan  konus pishindi erekshe bas kiyimdi Altyn adamnyng rekonstruksiyasyn jәne osy jas aq sýiek saq jauyngerimen (arheologtardyng pikirleri boyynsha 17-18 jastar shamasynda) birge jerlengen erte temir ghasyrynyng (b.d.d V-IV ghgh.) arheologiyalyq oljalarynyng kolleksiyasyn tamashalaugha bolady.

Saqtar (parsy tilinen audarghanda  – «alyp erler») – qazaqtardyng ertedegi babalary. Grek avtorlarynyng shygharmalarynda olardy aziyalyq skifter (saka sózi skifterding «búghy» sózinen tuyndaydy), basqa ejelgi derekkózderinde «úshqyr atty turlar» dep kórkem sipattaghan. Osy taypalardyng ýlken ýsh tobynyng qatarynda «Altyn adam» jerlengen Esik qorghany tabylghan aimaqta túrghan saq-tigrahaudtar («shoshaq bóriktiler») bar bolatyn.  

Qorghannan arasynda kiyimderdi bezendiretin detaldar, sol siyaqty әshekeyler men túrmystyq zattar bar tórt mynnan astam altyn búiymdar tabyldy. Zertteushilerding qorymdaghy zattardyng topografiyasyn ter tógip zertteuleri nәtiyjesinde, kórmege úsynylyp otyrghan saq jauyngerining kelbetin janadan jasap shyghu mýmkin boldy. 

Esik qorghanynan tabylghan zattar arasynda ejelgi jazba eskertkishterining biri runa jazumen jazylghan jazbasy bar kýmis tostaghannyng ekspozisiyadan alar orny erekshe.

Ejelgi dala ónerining manyzdy ereksheligi sanalatyn zoomorftyq beynelerding basymdyghy da mifologiyalyq oilau ólshemderimen belgilenedi. Múnyng sujetining dramatizmi jaqsylyq pen jamandyqtyng kýresi, jaryq pen qaranghynyng bastauy, jana ómirding jasaluy, qarama-qayshylyqtardyng mәngilik qozghalysynyng jәne mәngilik kýresining simvoly retinde týsindiriledi. Osynday qarama-qayshylyqtyng aiqyn ýlgisi retinde kórmege úsynylghan altynnan qalyptau jәne bederleu tehnikasymen jasalghan V-IV ghasyrlargha tәn japsyrmasy birin biri dәl qaytalaytyn qos barys týrindegi aiylbasty aitugha bolady.

Hristiandyq pen músylmandyqtyng ornyghuyna qaray «ang stiyli» birtindep pútqa tabynushylyq pen týsinikten shyghatyn bastapqy mәnin joghalta bastady.

Alayda bastapqy siqyrly mәninen airylghan januarlardyng sәndik beyneleri zergerlik búiymdarda, miniatura kitaptarda, aghash, tas jәne sýiek naqyshtarynda, sәulet syndy ortaghasyrlyq ónerde әldeqayda jinaqtalynqyraghan týrde, stildengen oi, zer elementterining pishinin qabyldap qoldanysta qala berdi. Búl ýrdister ekspozisiyagha qoyylghan XV ghasyrgha tәn dep datalanghan Sayram kómbesinen tabylghan zergerlik óner búiymdarynan aiqyn bayqalady. Kórmede sol siyaqty Taqsay (Batys Qazaqstan oblysy), Taldy-2 (Qaraghandy oblysy) jәne Berel (Shyghys Qazaqstan oblysy) syndy saq qorghandarynan tabylghan arheologiyalyq biregey oljalar da kórsetiletin bolady. 

Kórmege Qazaqstan Respublikasy Últtyq muzeyining qorlarynan barlyghy 144 zat úsynylady. Kórmege úsynylatyn Qazaqstannyng ejelgi jәne ortaghasyrlyq ónerining jauharlary – búl Euraziya dala mәdeniyeti múrasynyng ózindik ereksheligin kórsetetin búrynghynyng atausyz sheberleri tuyndylarynyng az ghana bóligi.

QR Últtyq muzeyi Baspasóz bólimi

Abai.kz