1966 jyly әlem chempionatynyng kubogyn kim úrlaghan
1966 jylghy futboldan әlem chempionaty Angliya jerinde ótti. Finalda alang iyeleri Germaniya qúramasyn (GFR) 4:2 esebimen jenip, chempion atanghanyn jankýier qauym jaqsy biledi.
Ol chempionattyng bar qyzyghy búl ghana emes. Turnir bastalmay túryp mynaday oqigha oryn aldy.
Chempionat bastalardan ýsh jarym ay búryn, nauryz aiynda Londondaghy Vestminister sarayynda saqtauly túrghan әlem birinshiligining kubogy ayaq astynan úshty-kýili joghaldy. Býkil polisiya ayaghynan tik túryp izdeydi. Biraq kubokty olar emes, 26 jastaghy qala túrghyny Devid Korbetting «piklz» atty iyti qala shetindegi baqtan tauyp alady. Biraq, úrylar sol beti ústatpay ketti.
Búl kuboktyng salmaghy 3,8 keli, biyiktigi 35 santiymetr. Altyn qosylghan kýmisten jasalghan, lazuritten qúiylghan. Fransuz sheberi Abeli Leflerding qolynan shyqqan. Áuelde «Jenis» dep atalghanymen, 1946 jyly әlem chempionatynyng inisiatorynyng qúrmetine «Juli Riyme kubogy» dep ózgertilgen.
1930-1970 jyldar aralyghynda chempion bolghan qúramalar osy jýldege ie boldy. Búl kubokty da dәl qazirgidey jenip alghan qúrama ózinde 4 jyl saqtap, kelesi chempionat aldynda qaytaryp beretin bolghan. Býgingiden bir ózgesheligi, әlem chempionatyn ýsh mәrte jenip alghan qúramanyng mәngi saqtauyna beriletin.
Sonymen, 1966 jyly chempionat ótetin Angliyagha әkelingen kuboktyng belgisiz jaghdayda joghalyp, týsiniksiz jaghdayda tabylghanyn basta aittyq. Sol kezde kuboktyng qalay úrlanyp, qalay tabylghany jayly anyq aitylmaghan bolatyn.
2018 jyly angliyalyq «Daily Mirror» gazetinde osy oqighanyng artqy kórinisi qalay órbigeni jayly maqala shyqty. Maqalada jazyluynsha, kubokty úrlaghan aghayyndy búzaqylar bolsa kerek. Biraq, 1966 jyly úrlyq jasaghanda 40 jasta bolghan úry 2005 jyly qaytys bolyp ketken eken.
Sol kezdegi «Aylaly myrza» degen qylmystyq toptyng mýsheleri aghayyndy Sidny Kugulier (Sidney Cugullere) men Reger әlemdik turnirdi býldire jazdaghan kórinedi. Kubokty Sidny úrlap, keyin aghasyna bergen. Búl mәlimetti jaqynda Regerding úly Gery Kugulier jariya etti. Onyng aituynsha, әkesining inisi búl baghaly zatty aqsha ýshin emes, qyzyq ýshin úrlaghan. Ári úrlyq jasau oghan óte onaygha soqqan.
Sidny «Juli Riyme kubogy» salynghan qoraptyng (shkaf) qarapayym qúlyppen bekitilgenin bayqap, bar bolghany birneshe sekundta-aq qoldy qylghan. Ony ýiine әkelgen song әielining bayqap qalyp, laqtyryp tastauynan alandap, aghasy Regerge habarlasyp alyp ketuin súraghan.
Al aghasy kubokty kóligining aldynghy oryndyghynyng astyna jasyrghan. Jolda ony polisiya qyzmetkerleri toqtatyp, mashinasyn teksergen. Alayda, izdegenderi kóz aldylarynda túrsa da bayqay almaghan.
Sol kezde joghalghan zatty tauyp bergen adamgha 5500 funt sterling syiaqy taghayyndalghan bolatyn. Kugulier Angliya futbol qauymdastyghynyng jauaptysy Djo Mirske habarlasyp, 15 myng funt súraydy. Ári aqshany alugha 46 jastaghy dosy Ted Bentliydi jiberdi. Osy kezde Ted qolgha alynady. Sotta Bently 500 funt sterlingke jaldanghanyn jәne úrylar turaly eshtene bilmeytinin aitady. Sóitip, ol eki jylgha qamalady.
Osydan keyin aghayyndy Kugulierler kubokty satudan da, tauyp berip syiaqy aludan da kýder ýzedi. Sóitip, ony gazetke orap qala manyndaghy baqqa tastaydy. Bylayghy júrt jaqsy biletin, joghalghan kubokty itting tauyp aluy osydan keyin oryn alghan oqigha. IYtining arqasynda Korbet 6 myng funt syiaqygha ie bolady.
Biraq, joghalyp tabylghan «Juli Riyme kubogynyn» taghdyry bәri-bir úrylardyng qolynda sheshildi. Basta aitqanymyzday 1970 jyly ýshinshi mәrte әlem chempiony atanghan Braziliya qúramasy ony mәngilik ózderinde saqtau qúqyghyna qol jetkizgen edi. 1983 jyly kubok Rio-de-Janeyrodaghy Braziliya futbol federasiyasynyng shtabynan úrlandy da, sodan qaytyp tabylghan joq. Al braziliyalyqtar Eastman Kodak kompaniyasyna kuboktyng kóshirmesin jasatyp aldy.
Quanysh Qappas
Abai.kz