Júma, 29 Nauryz 2024
Biylik 5370 16 pikir 9 Nauryz, 2020 saghat 12:52

Qazaqstan syrtqy sayasatynyng 2020 – 2030 jyldargha arnalghan tújyrymdamasy

Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev «Qazaqstan Respublikasy syrtqy sayasatynyng 2020 – 2030 jyldargha arnalghan tújyrymdamasy turaly» Jarlyqqa qol qoydy. Búl turaly Aqordanyng resmy sayty habarlady.

QAULY ETEMIN:

1. Qosa berilip otyrghan Qazaqstan Respublikasy syrtqy sayasatynyn 2020 – 2030 jyldargha arnalghan tújyrymdamasy (búdan әri – Tújyrymdama) bekitilsin.

2. Qazaqstan Respublikasynyng Ýkimeti ýsh ay merzimde Tújyrymdamany iske asyru jóninde sharalar qabyldasyn.

3. Osy Jarlyqtyng oryndaluyn baqylau Qazaqstan Respublikasy Preziydentining Ákimshiligine jýktelsin.

4. «Qazaqstan Respublikasy syrtqy sayasatynyng 2014 – 2020 jyldargha arnalghan tújyrymdamasy turaly» Qazaqstan Respublikasy Preziydentinin 2014 jylghy 21 qantardaghy № 741 Jarlyghynyng kýshi joyyldy dep tanylsyn.

5. Osy Jarlyq qol qoyylghan kýninen bastap qoldanysqa engiziledi.

Qazaqstan Respublikasynyng Preziydenti Q.Toqaev

Qazaqstan Respublikasy syrtqy sayasatynyn 2020-2030 jyldargha arnalghan tújyrymdamasy

1-tarau. Aghymdaghy jaghdaydy taldau

Qazirgi halyqaralyq qatynastar jýiesi kýrdeli ózgeriske úshyrauda, onyng basty belgileri:

senim daghdarysy jәne qaqtyghystylyqtyng artuy, onyng ishinde qauipsizdik pen dialog boyynsha kópjaqty instituttar funksionaldyghynyng tómendeui, aldyn alu diplomatiyasy jәne daulardy retteu tetikteri tiyimdiligining tómendigi saldarynan boluy;

halyqaralyq qúqyqtyng negiz qalaushy qaghidattardyng búzyluy, әlemdik dengeyde eki negizgi ýrdisting – jahandanu men últshyldyqtyng betpe-bet kelui, búl shaghyn jәne orta memleketterge eleuli qauip tóndiredi;

qauipsizdikke tónetin terrorizm, ekstremizm, jappay qarulanu, onyng ishinde zymyrandyq, yadrolyq jәne gharyshtyq qaru, klimattyng ózgerui jәne t.b. siyaqty dәstýrli syn-tegeurinder men qaterlerding órshui;

geosayasat pen geoekonomikagha әser etushi, onyng ishinde aqparattyq-kommunikasiyalyq tehnologiyalardyng damuymen, gibridtik jәne kiybersoghystar qúbylysymen baylanysty jana faktorlardyng payda boluy;

jahandanudyng jәne halyqaralyq sauda jýiesining zamanauy ýlgisining eroziyasy, elder men ónirler arasyndaghy ekonomikalyq jәne tehnologiyalyq damudaghy alshaqtyqtyng úlghangy, jahandyq qarjy jýiesining osaldyghy, sauda jәne valutalyq soghystardyng kýshengi, sanksiyalyq teketires bolyp tabylady.

Osyghan baylanysty әlemdik qoghamdastyq halyqaralyq qatynastardyng barynsha ornyqty jýiesin qúru qajettigin týsinude, oghan mynaday faktorlar dәlel boluda:

elder men ónirlerding ózara tәueldiligining ósui;

jahandyq jәne ónirlik mәselelerdi sheshudin, zamanauy syn-tegeurinderdi birlesip enseru joldaryn izdeuding jinaqtalghan tәjiriybesi;

jetekshi memleketter men әskeriy-sayasy bloktardyng arasynda ashyq iydeologiyalyq teketiresting bolmauy;

naryq ekonomikasyna balama joq ekendigin týsinu.

Atalghan faktorlar Qazaqstannyng syrtqy sayasat salasyndaghy tújyrymdamalyq jәne praktikalyq tәsilderge eleuli әserin tiygizude.

Bizding elimiz tәuelsizdik jyldary halyqaralyq arenada ústanymyn nyghaytyp, beybitshil jәne ashyq memleket, jahandyq jәne ónirlik isterde senimdi әriptes retinde ornyqty. Qazaqstan kópvektorly, syndarly jәne belsendi syrtqy sayasatty jýzege asyruda, qauipsizdik, yntymaqtastyq jәne damu salalarynda jahandyq jәne ónirlik kýn tәrtibin qalyptastyru men iske asyruda eleuli ýles qosuda. Búl rette últtyq mýddelerdi barynsha jәne myzghymastyqpen qorghaugha, syrtqy sayasy jәne syrtqy ekonomikalyq basymdyqtardy syndarly týrde ilgeriletuge basty nazar audarylady.

Sonymen qatar Qazaqstannyng memlekettik damudyng jana kezenine shyghuy jәne jana ekonomikalyq baghyttyng qalyptasuy Qazaqstannyng syrtqy sayasatyn jana bolmys pen syn-qaterlerge alyp keledi.

Birinshiden, sayasy jәne ekonomikalyq yqpal, halyqaralyq naryqtar men investisiyalyq aghyndar ýshin memleketaralyq bәsekelestikting kýshengi ayasynda Qazaqstan ózine әlemdik qoghamdastyqtyng jauapty mýshesi, Euraziya qúrlyghynyng geosayasy jәne geoekonomikalyq ornalasu jýiesining negizgi elementi, Ortalyq Aziya ónirindegi kóshbasshy memleket mәrtebesin bekitui tiyis.

Ekinshiden, jahandyq jәne ónirlik ahualdyng qarqyndy ózgerui jaghdayynda el men әlem ýshin naqty nәtiyjelerge qol jetkizu maqsatynda pragmatizm, jýieli taldau negizinde Qazaqstannyng halyqaralyq bastamalaryn barynsha tiyimdi jәne jýieli ilgeriletudi qamtamasyz etu manyzdy.

Ýshinshiden, «halyq ýnine qúlaq asatyn memleket» tújyrymdamasyna sәikes jәne әlemdegi damyghan otyz memleket qataryna kiru boyynsha strategiyalyq mindetti eskere otyryp, syrtqy periymetrde memlekettin, biznestin, әrbir azamattyng mýddelerin ilgeriletu men qorghaugha nazar audarudy kýsheytu qajet. Búl quatty, halyqaralyq qarym-qatynastardyng qazirgi jýiesimen tyghyz baylanysqan ýilesimdi jәne әleumettik jauapty memleket qúrudyng negizgi sharty bolyp tabylady.

Syrtqy sayasy oi-pikirler men diplomatiyalyq qúraldar jýiesin úzaq merzimdi talaptargha sәikes keltiru qajettigi osy qújatty qabyldaudyng oryndylyghyn aiqyndaydy.

Qazaqstan Respublikasy syrtqy sayasatynyng 2020-2030 jyldargha arnalghan tújyrymdamasy 2050 jylgha deyingi úzaq merzimdi jәne ornyqty damu strategiyasynda, «Bes institusionaldyq reformany jýzege asyru jónindegi 100 naqty qadam» Últ josparynda jәne Preziydentting Qazaqstan halqyna jyl sayynghy joldaularynda kórsetilgen maqsattar men mindetterdi eskere otyryp әzirlendi.

2-tarau. Halyqaralyq tәjiriybe

Syrtqy sayasat tújyrymdamalaryn (búdan әri – SST) әzirleu halyqaralyq tәjiriybede keninen qoldanylady.

Shet elderding SST-na sholu kelesi negizgi jaghdaylardy aighaqtaydy.

1, Álem memleketteri últtyq mýddelerdi sәtti iske asyru, tiyimdi halyqaralyq strategiya jýrgizu maqsatynda saraptalghan jәne shyndyqqa negizdelgen SST boluynyng manyzdylyghyn úghynady.

2, SST memleketterde halyqaralyq qatynastar jýiesindegi obektivti mýmkindikteri, orny men rólinen tuyndaytyn, olardyng úzaq merzimdi jәne qazirgi mýddelerining kórinisi bolyp tabylady.

3, SST-ny әzirleude memleketterding halyqaralyq qyzmetining jinaqtalghan tәjiriybesin shoghyrlandyrugha jәne paydalanugha úmtylysy, belgili sabaqtastyqty saqtau ýrdisi bayqalady.

4,Shet elderding SST kópshiligi syrtqy, ishki jәne ekonomikalyq sayasattyng ózara baylanysyna negizdeledi.

Qazaqstannyng ortasha ónirlik memleket retindegi mәrtebesin eskere otyryp, salystyrmaly halyqaralyq sanattaghy shet elderding SST taldaugha erekshe qyzyghushylyq tanytyldy. Búl rette mynaday zandylyq bayqaldy: ortasha memleketterding syrtqy sayasy baghyttaryn qalyptastyrugha erekshe yqpaldy jýieli faktorlar tiygizedi (syrtqy sayasattyng kýn tәrtibine tikeley yqpal etetin jahandyq jәne ónirlik dengeydegi oqighalar men ýrdister).

Jalpy alghanda, osy Tújyrymdama syrtqy sayasy qújattardy әzirleuding әlemdik praktikasynyng ong tәjiriybesin jinaqtaydy jәne ony Qazaqstannyng damuynyng qazirgi jaghdayyna beyimdeydi.

3-tarau. Syrtqy sayasattyng negizgi qaghidattary

Qazaqstan Respublikasy ózining syrtqy sayasatyn kelesi negizgi qaghidattar negizinde jýzege asyrady:

1)  Túnghysh Preziydent – Elbasy N.Á.Nazarbaevtyng el damuynyng jana kezenindegi syrtqy sayasy ústanymynyng sabaqtastyghy;

2) túraqty, әdil jәne demokratiyalyq әlemdik tәrtip qúrugha jәrdemdesu; әlemdik sayasi, ekonomikalyq jәne gumanitarlyq kenistikke teng qúqyly integrasiyalanu; qazaqstandyqtardyng jәne shetelde túratyn qandastardyng qúqyqtaryn, erkindikteri men zandy mýddelerin tiyimdi qorghau;

3) memleketting syrtqa ashyqtyghyn ilgeriletu, qazaqstandyqtardyn
әl-auqatynyng dengeyin kóteru, elding sayasi, ekonomikalyq jәne ruhany әleuetin damytu ýshin qolayly syrtqy jaghdaylar jasau;

4) Qazaqstandy praktikalyq túrghyda qyzyqtyratyn barlyq memlekettermen, memleketaralyq birlestiktermen jәne halyqaralyq úiymdarmen dostyq, teng qúqyqtyq jәne ózara tiyimdi qarym-qatynastardy damytudy bildiretin kópvektorlyq, pragmatizm jәne belsendilik;

5) kópjaqty konsulitasiyalar men kelisimder negizinde jahandyq jәne ónirlik mәselelerding keng auqymyn sheshudegi halyqaralyq qoghamdastyqtyng tiyimdi tәsilderi men újymdyq kózqarasyn qalyptastyrugha baghyttalghan mulitilateralizm;

6) transshekaralyq sipattaghy syn-tegeurinder men qaterlerge den qoida, janjaldardy retteude, qaqtyghystan keyingi elderde beybitshilikti nyghaytuda halyqaralyq qoghamdastyqtyng integrasiyalanghan tәsilderin әzirleudi bildiretin últtyq, ónirlik jәne jahandyq dengeylerdegi qauipsizdik pen damudyng ajyramas baylanysy.

4-tarau. Syrtqy sayasattyng maqsattary men mindetteri

Qazaqstannyng syrtqy sayasy strategiyasy kelesi strategiyalyq maqsattargha qol jetkizuge baghyttalghan:

1) elding tәuelsizdigin, memlekettik egemendigin jәne aumaqtyq tútastyghyn nyghaytu, syrtqy sayasy baghyttyng derbestigin saqtau;

2)  Ortalyq Aziya ónirinde Qazaqstannyng kóshbasshylyq ornyn nyghaytu jәne úzaq merzimdi mýddelerin ilgeriletu;

3) Qazaqstandy halyqaralyq jәne ónirlik túraqtylyq pen qauipsizdikti qamtamasyz etude eleuli ýles qosatyn halyqaralyq qoghamdastyqtyng belsendi jәne jauapty mýshesi retinde kórsetu;

4) shet memlekettermen ekijaqty jәne kópjaqty formatta dostyq, boljamdy jәne ózara tiyimdi qarym-qatynastardy saqtau, memleketaralyq birlestikter jәne halyqaralyq úiymdarmen keshendi ózara is-qimyldy damytu;

5) últtyq ekonomikanyng bәsekelestikke qabilettiligin, qazaqstandyqtar túrmysynyng dengeyi men sapasyn kóteru maqsatynda syrtqy sayasattyng әleuetin tolyqqandy paydalanu;

6) syrtqy sayasy әdister arqyly kópúltty Qazaqstan halqynyng birligin saqtau jәne nyghaytugha jәrdemdesu;

7) Qazaqstan azamattarynyng jәne últtyq biznesting is jýzindegi mýddelerin memleketting syrtqy sayasatynyng negizgi baghytyna ainaldyru;

Maqsattargha qol jetkizu mynaday mindetterdi qoydy jәne iske asyrudy aiqyndaydy:

1) Qazaqstannyng tónireginde sayasy túraqty, ekonomikalyq ornyqty jәne qauipsiz kenistik qúru boyynsha kýsh-jigerdi nyghaytu;

2) halyqaralyq beybitshilik pen yntymaqtastyqty nyghaytu, jahandyq jәne ónirlik qauipsizdik pen ózara is-qimyl jýiesining tiyimdiligin arttyru baghytyn jalghastyru;

3) memleketting úzaq merzimdi strategiyalyq mýddelerin ilgeriletu men qorghaudy eskere otyryp, ekijaqty jәne kópjaqty dengeyde syrtqy sayasattyng basty mәselelerine qatysty jana tәsilder tújyrymdap, iske asyru;

4) syrtqy sayasatty «ekonomikalandyrudyn» jana dengeyin qamtamasyz etu, әlemdik sharuashylyq baylanystar jýiesinde Qazaqstannyng ústanymdaryn odan әri kýsheytu;

5) «gumanitarlyq diplomatiyany» jandandyru, halyqaralyq qoghamdastyqta elding jaghymdy beynesin tanymal etu;

6) syrtqy sayasy mәseleler boyynsha qazaqstandyq qoghamdastyqpen tiyimdi baylanystar jýiesin ornatu;

7) shetelde Qazaqstan Respublikasy azamattarynyng jeke jәne otbasylyq qúqyqtaryn, jeke jәne zandy túlghalarynyng zandy mýddelerin qorghaudy qamtamasyz etu boyynsha júmysty jetildiru.

5-tarau. Syrtqy sayasattyng damu ýrdisteri men payymy

Jogharyda bayandalghan maqsattar men mindetter elding halyqaralyq arenadaghy mynaday manyzdy basymdyqtaryn belgileydi.

1. Halyqaralyq beybitshilik pen qauipsizdikti saqtau salasyndaghy basymdyqtar

1.1. Birikken Últtar Úiymy (BÚÚ) Jarghysynyng maqsattary men qaghidattary negizinde halyqaralyq qatynastardaghy senim ahualyn qalpyna keltiru jәne nyghaytugha jәrdemdesu, teng qúqyqtyq pen ymyra negizinde kópjaqty ózara is-qimyldy ilgeriletu;

1.2. aldyn alu diplomatiyasy men mediasiyasynyng mýmkindikterine kónil audara otyryp, memleketaralyq qaqtyghystar men daghdarystardy, irgeles ónirlerdegi azamattyq janjaldardy sheshude keshendi tәsildi qoldanu;

1.3. strategiyalyq túraqtylyqty kýsheytuge jәrdemdesu, yadrolyq qarudy kez kelgen maqsatta qoldanugha jәne ony qoldanu boyynsha ses kórsetuge qarsy әreket jasau; yadrolyq qaru jәne jappay qyryp-joy qaruynyng (JQQ) basqa da týrlerinen azat әlemge qol jetkizuge kýsh saludy jalghastyru; yadrolyq qarudan taza aimaqtar qúrudy qoldau;

1.4. qaru-jaraqtyng kәdimgi jәne jana týrlerining jarysyna jol bermeu boyynsha halyqaralyq kýsh-jigerge atsalysu, qaru-jaraqtyng kәdimgi jәne jana týrlerine baqylau jasaudyng halyqaralyq rejimderin saqtau men ilgeriletu boyynsha sharalardy qoldau;

1.5. Aziyalyq  qauipsizdikting týiindi mәselelerin sheshudin, onyng ishinde Aziyadaghy ózara is-qimyl jәne senim sharalary jónindegi kenesti (AÓSShK) qauipsizdik pen damu boyynsha ónirlik úiymgha ainaldyru arqyly, keshendi tәsilderin izdeudi jandandyru;

1.6. halyqaralyq terrorizmge jәne ekstremizmge qarsy is-qimylda jahandyq jәne ónirlik kýsh-jigerdi biriktiruge, onyng ishinde halyqaralyq terrorizmge qarsy auqymdy koalisiya qúru arqyly jәrdemdesu; úiymdasqan qylmys, esirtki biznesi jәne qylmystyq әreketting basqa da týrlerimen kýres salasynda syrtqy әriptestermen ózara is-qimyl jasasu;

1.7. halyqaralyq aqparattyq qauipsizdikti qamtamasyz etuge, kiyberterrorizmge jәne aqparattyq-kommunikasiyalyq tehnologiyalardy qúqyqqa qayshy maqsatta qoldanugha, onyng ishinde halyqaralyq beybitshilik, qauipsizdik pen túraqtylyqqa qater tóndiretin әreketterge qarsy kýreske jәrdemdesu.

2. Ekonomikalyq diplomatiya salasyndaghy basymdyqtar

2.1. últtyq ekonomikanyng qúrylymdyq transformasiyasy ýderisine, onyng ishinde industriyalandyru baghdarlamalaryn jýzege asyru jәne «qarapayym zattar ekonomikasyn» damytugha halyqaralyq resurstar men әleuetti tartu;

2.2. ekonomikanyng bazalyq salalaryna sapaly sheteldik investisiyalardy tartu ýshin halyqaralyq yntymaqtastyqty keneytu: mashina jәne qúral jasau, agroónerkәsiptik keshen, jenil ónerkәsip, qúrylys materialdaryn óndiru, tau-ken óndiru ónerkәsibi, kólik jәne logistika, densaulyq saqtau, bilim beru, turizm, múnay-gaz himiyasy jәne múnay óndeu, múnay serviysi salasy, agrohimiya ónerkәsibi, týsti metallurgiya;

2.3. innovasiyalyq jәne industriyalyq ýderisting manyzdy bóligi retinde Qazaqstangha ozyq sheteldik tehnologiyalardy transferleuge jәrdemdesu. Jana joghary tehnologiyalyq salalarda halyqaralyq әriptestikti, onyng ishinde «Sifrlyq Qazaqstan» memlekettik baghdarlamasy ayasynda, «jasandy intellekt», «ýlken derekter» sektorlaryn jәne basqa irgeles baghyttardy damytu túrghysynan ashyq yurisdiksiya retinde Qazaqstan brendin ilgeriletu;

2.4. su, jer, biologiyalyq jәne basqa da resurstardy paydalanudyng tiyimdiligin arttyru maqsatynda «Qazaqstan Respublikasynyng «jasyl ekonomikagha» kóshui boyynsha tújyrymdamany» iske asyru ýshin qolayly syrtqy jaghdaylardy qamtamasyz etu;

2.5. Qazaqstan ekonomikasynyng bәsekege qabiletti salalarynyng halyqaralyq jәne ónirlik óndiris tizbelerine integrasiyalanuyna jәrdemdesu;

2.6. qazaqstandyq investorlar men tauar óndirushilerge sheteldik naryqtarda jobalardy iske asyruda qoldau kórsetu, basqa elderding memlekettik organdary tarapynan olardy kemsitushilikke jol bermeu;

2.7. últtyq, eng aldymen, shiykizattyq emes eksporttyng tizimdemesin, kólemin jәne geografiyasyn, onyng ishinde әzirlenip jatqan «2025 jylgha deyingi sauda sayasatynyng memlekettik baghdarlamasynyn» jәne onyng keyingi redaksiyalarynyng basymdyqtaryn eskere otyryp, keneytuge jәrdemdesu. Sapanyng halyqaralyq standarttaryn әzirleu men engizuge qatysu, qazaqstandyq tauarlar men qyzmetterding eksportyna bóget jasaytyn tariftik, tariftik emes jәne qorghau sharalaryn alyp tastaugha jәrdemdesu;

2.8. «Núrly jol» memlekettik baghdarlamasynyng әleuetine, «ashyq aspan» rejiymin engizuge jәne sheteldik әriptesterding infraqúrylymdyq bastamalaryna sýiene otyryp,  Qazaqstandy  Shyghys – Batys jәne Soltýstik – Ontýstik magistraldyq joldaryndaghy transkontiynentaldyq tranzittik-logistikalyq habqa ainaldyru;

2.9. ónirlik jәne jergilikti dengeyde, onyng ishinde Qazaqstan jәne Resey óniraralyq yntymaqtastyq forumynyn, «Qorghas» shekara many yntymaqtastyghy halyqaralyq ortalyghynyn, «Ortalyq Aziya» sauda-ekonomikalyq yntymaqtastyq ortalyghynyng negizinde sauda-ekonomikalyq jәne investisiyalyq yntymaqtastyqty damytu;

2.10. ónirlik jәne jahandyq energetikalyq qauipsizdikti nyghaytugha, energiya resurstaryn óndirushi, tranzit jәne tútynushy elder mýddelerining tengerimine qol jetkizuge, olardy eksporttaudyng әrtaraptandyrylghan, túraqty jәne qauipsiz baghyttaryn qúrugha jәrdemdesu;

2.11. jahandyq qarjylyq ekojýiege odan әri integrasiyalanuy maqsatynda «Astana» halyqaralyq qarjy ortalyghynyng alanyn ilgeriletu. Qazaqstannyng tauar birjalaryn basqarugha iri sheteldik kompaniyalardy tartu;

2.12. Dýniyejýzilik sauda úiymynyng qaghidattary negizinde halyqaralyq sauda jýiesining tiyimdi júmys isteuine jәrdemdesu;

2.13. ónirlik azyq-týlik qauipsizdigin qamtamasyz etu boyynsha halyqaralyq kýsh-jigerge, onyng ishinde Azyq-týlik qauipsizdigi jónindegi Islam Úiymynyng әleuetin paydalanu arqyly qatysu;

2.14. damugha resmy kómek kórsetu jónindegi әlemdik qoghamdastyqtyng kýsh-jigerine jәrdemdesu.

3. Adam qúqyqtary, gumanitarlyq diplomatiya jәne qorshaghan ortany qorghau salasyndaghy basymdyqtar

3.1. әlem memleketterining tarihy damuynyng jәne mәdeny qúndylyqtarynyng erekshelikterin eskere otyryp, adam qúqyqtary men erkindikterin qorghau, azamattyq qoghamnyng damuy salasynda syndarly jәne teng qúqyqtyq yntymaqtastyqty nyghaytu;

3.2. mәdeniyetaralyq jәne dinaralyq dialogty, onyng ishinde Álemdik jәne dәstýrli dinder kóshbasshylary sezi, «Mәdeniyetter jaqyndasuynyng halyqaralyq onjyldyghy» ayasyndaghy bastamalar, BÚÚ Órkeniyetter aliyansyna jәne basqa da halyqaralyq bastamalargha qatysu arqyly damytugha jәrdemdesu;

3.3. óshpendilik, nәsildik kemsitushilik, diny qayshylyqtar, ekstremizm men últshyldyq negizindegi qylmystyq aktilerge qarsy túru boyynsha әlemdik qoghamdastyqtyng kýsh-jigerine atsalysu;

3.4. zansyz kóshi-qongha jәne adam saudasyna qarsy kýres salasynda halyqaralyq yntymaqtastyqty nyghaytugha qatysu;

3.5. vizalyq rәsimder men rejimderdi yryqtandyru boyynsha kópjaqty konvensiyalargha qosylu jәne ekijaqty sharttar jasasu;

3.6. qylmystyq jәne azamattyq ister boyynsha ózara qúqyqtyq kómek kórsetu, adamdardy ústap beru men sottalghan adamdardy beru turaly ekijaqty sharttar jasasu;

3.7. bilim beru, ghylym, mәdeniyet, sport jәne jastar sayasaty salalarynda ekijaqty jәne kópjaqty dengeydegi halyqaralyq yntymaqtastyqty keneytu;

3.8. qazaq halqynyng bay tarihiy-mәdeny múrasyn, onyng ishinde «Ruhany janghyru» baghdarlamasy ayasynda tanymal etu;

3.9. syrtqy sayasy maqsattargha qol jetkizu, halyqaralyq bastamalardy ilgeriletu, shet eldermen yntymaqtastyqty damytu ýshin «sifrlyq diplomatiyanyn» qúraldaryn qoldanudy keneytu;

3.10. ónirlik jәne jahandyq sayasat pen ekonomika mәseleleri boyynsha Qazaqstannyng tәsildemeleri men bastamalary turaly, onyng ishinde Astana ekonomikalyq forumy, Euraziyalyq Media Forum jәne «Astana Club» әleuetin paydalanu arqyly әlemdik qoghamdastyqty habardar etu;

3.11. elding syrtqy sayasatynyng mindetteri men basymdyqtary, qoghamnyng syrtqy sayasy biliktiligin arttyru jәne negativti syrtqy yqpalgha tózimdiligin kýsheytu maqsatynda qazaqstandyqtar ýshin naqty nәtiyjeler men paydalar turaly qazaqstandyq qoghamda jýieli týrde týsindiru júmysyn jýrgizu;

3.12. shet elderde qazaq qauymdary shoghyrlanyp túratyn jerlerde qazaq tili men mәdeniyetin damytugha, olardyng tarihy Otanymen baylanysyn saqtauyna, onyng ishinde Dýniyejýzi qazaqtarynyng qauymdastyghy jәne «Otandastar» qory arqyly qoldau kórsetu;

3.13. shet elderdegi Qazaqstan azamattarynyn, sonday-aq sheteldikter asyrap alghan, shet elderde túratyn qazaqstandyq balalardyng qúqyqtary men zandy mýddelerin qorghau;

3.14. sayasi, ekonomikalyq jәne gumanitarlyq baylanystargha jәrdemdesu ýshin «parlamenttik diplomatiyanyn» әleuetin paydalanu;

3.15. syrtqy sayasat salasynda «halyqtyq diplomatiya» qúraldaryn qoldanu, qazaqstandyq ýkimettik emes sektormen ózara is-qimyl jasasu;

3.16. qorshaghan ortany qorghau, tabighy jәne tehnogendik sipattaghy tótenshe jaghdaylar saldarynyng aldyn alu salasynda halyqaralyq yntymaqtastyqty keneytu;

3.17. kórshiles eldermen birlesip, transshekaralyq su resurstaryn әdil jәne útymdy paydalanu, túraqty basqaru jәne qorghau salasyndaghy sharttyq qúqyqtyq bazany, qúraldar men tetikterdi jetildiru boyynsha júmysty jalghastyru;

3.18. búrynghy Semey yadrolyq poligony men Aral tenizining aumaqtaryn onaltu, sonday-aq shóleyttenuge qarsy kýres boyynsha sheteldik donorlarmen yntymaqtastyq jasau;

3.19. Kaspiy many elderimen birlesip, «Kaspiy tenizining teniz ortasyn qorghau jónindegi negizdemelik konvensiyanyn» jәne oghan qatysty hattamalardyng baptaryn praktikalyq túrghyda jýzege asyru;

3.20. densaulyq saqtau salasynda, onyng ishinde epiydemiyalar men pandemiyalargha qarsy is-qimyl maqsatynda halyqaralyq yntymaqtastyqqa atsalysu;

4. Ónirlik jәne kópjaqty diplomatiya salasyndaghy basymdyqtar

4.1. Almaty qalasyndaghy BÚÚ habyna Túraqty damu maqsattary boyynsha BÚÚ-nyng Qazaqstandaghy óniraralyq ortalyghy mәrtebesin beru jәne onyng Ortalyq Aziya memleketteri men Aughanstandaghy qyzmetine jәrdemdesu;

4.2. Resey Federasiyasymen odaqtastyq qatynastardy, Qytay Halyq Respublikasymen jan-jaqty strategiyalyq әriptestikti, Amerika Qúrama Shtattarymen keneytilgen strategiyalyq әriptestikti, Ortalyq Aziya memleketterimen strategiyalyq qarym-qatynastardy, Europalyq Odaqpen (EO) jәne EO-gha mýshe memlekettermen keneytilgen әriptestik pen yntymaqtastyqty odan әri damytu;

4.3. Euraziyalyq ekonomikalyq odaqqa (EAEO) qatysushy memlekettermen EAEO turaly shartta belgilengen salalarda tyghyz ózara is-qimyldy jalghastyru. Qazaqstannyng úzaq merzimdi últtyq mýddelerin tolyqqandy eskeru maqsatynda EAEO ayasyndaghy kelissózder ýderisin jýrgizuding tәsildemelerin ontaylandyru;

4.4. sayasi, sauda-ekonomikalyq jәne gumanitarlyq, sonday-aq qauipsizdik jәne jana syn-tegeurinder men qaterlerge qarsy is-qimyl salalarynda kópjaqty dialogty nyghaytu maqsatynda Tәuelsiz Memleketter Dostastyghyna qatysushy memlekettermen ekijaqty jәne kópjaqty ózara is-qimyldy damytu;

4.5. Euraziyalyq jәne jahandyq ýderisterde manyzy toqtausyz ósip kele jatqan Ortalyq Aziya ónirinde kópjaqty dialog pen yntymaqtastyqty keneytu. Ortalyq Aziya memleketterining syrtqy әriptesterimen ózara is-qimylynyng qazirgi formattaryn nyghaytu;

4.6. Kaspiy tenizining qúqyqtyq mәrtebesi turaly konvensiyanyng negizinde, sonday-aq Qazaqstannyng energetika, kólik, qorshaghan ortany qorghau jәne qauipsizdik salalaryndaghy úzaq merzimdi mýddelerin eskere otyryp, Kaspiy ónirinde túraqtylyqty saqtau jәne yntymaqtastyqty keneytu;

4.7.  EO qúramyna kirmeytin Europanyng jetekshi memleketterimen ózara tiyimdi baylanystardy jandandyru. Europa jәne Euraziyadaghy sayasat pen qauipsizdik salalaryndaghy kópjaqty úiymdarmen – Újymdyq qauipsizdik shart úiymy, Europadaghy qauipsizdik jәne yntymaqtastyq úiymy, Europa Kenesi, Soltýstik Atlantikalyq shart úiymy jәne basqa instituttarmen yntymaqtastyqty keneytu boyynsha baghytty jalghastyru;

4.8. Shyghys, Ontýstik-Shyghys jәne Ontýstik Aziya, Orta jәne Tayau Shyghys, Soltýstik Afrika elderimen qatynastardy nyghaytu. Aziya ónirindegi halyqaralyq úiymdardyn, onyng ishinde Shanhay yntymaqtastyq úiymy, AÓSShK, Islam yntymaqtastyq úiymy, Týrki tildes memleketterding yntymaqtastyq kenesi, Ekonomikalyq yntymaqtastyq úiymy, «Aziya – Europa forumy» óniraralyq dialogtyq ýderisting júmysyna belsendi týrde qatysu. Qazaqstan qatyspaytyn ónirlik úiymdarmen – Ontýstik-Shyghys Aziya elderining qauymdastyghy, Arab memleketterining ligasy, Parsy shyghanaghy memleketterining yntymaqtastyq kenesi jәne basqa da qúrylymdarmen baylanystardy keneytu;

4.9. sayasy jәne sauda-ekonomikalyq yntymaqtastyq әleuetin barynsha tolyqqandy iske qosu maqsatynda Soltýstik jәne Latyn Amerikasy, Karib basseyni jәne Afrika elderimen, sonday-aq olar qatysatyn ónirlik úiymdarmen yntymaqtastyqty damytu;

4.10. halyqaralyq jәne ónirlik ekonomikalyq jәne qarjy úiymdarmen – Ekonomikalyq yntymaqtastyq jәne damu úiymy, Halyqaralyq valuta qory, Dýniyejýzilik bankting toby, Aziya infraqúrylymdyq investisiyalar banki, Europalyq qayta qúru jәne damu banki, Aziyalyq damu banki, Euraziyalyq damu banki, Europalyq investisiyalyq banki, Islam damu banki jәne basqa da instituttarmen ózara is-qimyldy nyghaytu.

Syrtqy sayasatty iske asyru qúraldary

Qazaqstan Respublikasynyng Konstitusiyasyna sәikes Preziydent elding syrtqy sayasatynyng negizgi baghyttaryn aiqyndaydy jәne halyqaralyq qatynastarda Qazaqstannyng atynan ókildik etedi.

«Qazaqstan Respublikasynyng Túnghysh Preziydenti – Elbasy turaly» Qazaqstan Respublikasynyng Konstitusiyalyq zanyna sәikes Qazaqstan Respublikasynyng Túnghysh  Preziydenti – Elbasyna onyng tarihy missiyasyna baylanysty ómir boyy Qazaqstan halqyna, memlekettik organdar men lauazymdy adamdargha syrtqy sayasattyng asa manyzdy mәseleleri boyynsha bastamalar jasau qúqyghy tiyesili.

Parlament elimizding eng joghary ókildi organy bola otyryp, ózining konstitusiyalyq ókilettikteri shenberinde halyqaralyq sharttardy ratifikasiyalau, olardyng kýshin jong boyynsha zannamalyq júmys jýrgizedi.

Syrtqy sayasat salasynda uәkiletti organ bolyp tabylatyn Syrtqy ister ministrligi (búdan әri – SIM) syrtqy sayasattyng negizgi baghyttaryn әzirleudi jәne Memleket basshysynyng halyqaralyq bastamalaryn iske asyrudy jýzege asyrady, sonday-aq Preziydentke jәne Ýkimetke tiyisti úsynystar beredi, ortalyq atqarushy organdardyng shet memleketter, memleketaralyq birlestikter jәne halyqaralyq úiymdarmen qarym-qatynastaryndaghy is-qimyldy ýilestirudi jýzege asyrady.

Atqarushy organdar jýiesin basqaratyn Ýkimet shet memlekettermen, halyqaralyq jәne ónirlik úiymdarmen ózara qarym-qatynastardyng damuyn qamtamasyz etedi, syrtqy ekonomikalyq sayasatty iske asyru, syrtqy sayasy is-sharalardy qarjylandyru boyynsha sharalardy әzirleydi.

Memlekettik organdar túraqty negizde, óz qúzyreti shenberinde jәne SIM-ning ýilestiruimen, elding halyqaralyq sharttary men mindettemelerin oryndau boyynsha júmysty jýzege asyrady, syrtqy sayasat salasynda taktikalyq tәsilderdi jәne naqty úsynystardy әzirleydi. Memlekettik organdardyng syrtqy sayasy saldarlargha әkelui yqtimal ishki sipattaghy sheshimder qabyldauy SIM-men mindetti týrde kelisedi.

SIM basqaratyn Qazaqstan Respublikasynyng shet elderdegi mekemeleri diplomatiyalyq qyzmetting birynghay jýiesining manyzdy qúramdas bóligi bolyp tabylady. Olardyng qyzmeti akkreditteu elderinde, memleketaralyq birlestikterde nemese halyqaralyq úiymdarda Qazaqstannyng últtyq mýddelerin, onyng azamattary men zandy túlghalaryn qorghaugha jәne ilgeriletuge baghyttalghan.

Shet memlekettermen sauda-ekonomikalyq yntymaqtastyq jónindegi ýkimetaralyq komissiyalar (komiytetter, kenester, forumdar) Qazaqstannyng mýddelerin ilgeriletudin, biznes pen memleketting ózara is-qimylynyn, eki jaqtyng mýddesine sәikes keletin mindetterdi sheteldik әriptestermen birlesip sheshuding negizgi qúraly bolyp tabylady.

Halyqaralyq sharttardan jәne ýkimetaralyq komissiyalardyng (komiytetter, kenester, forumdar) sheshimderinen tuyndaytyn uaghdalastyqtar men mindettemelerdi jýzege asyru boyynsha baghdarlamalar men josparlar әzirlenude.

Syrtqy sayasat jәne syrtqy ekonomikalyq yntymaqtastyq salasyndaghy naqty basymdyqtardy iske asyru maqsatynda vedomstvoaralyq komissiyalar men júmys toptary qúrylady.

SIM qyzmetining mәseleleri jónindegi Qoghamdyq kenes azamattyq qoghammen ózara is-qimyldy, qoghamdy habardar etu jәne qoghamdyq saraptama jýrgizudi qamtamasyz etedi.

6-tarau. Iske asyru kezenderi jәne kýtiletin nәtiyjeler

Qazaqstannyng syrtqy sayasatynyng doktrinalyq negizderining boljamdylyghyn arttyru maqsatynda Tújyrymdamanyng qoldanys merzimi 10 jylgha deyin úzartyldy. Tújyrymdamany iske asyru josparlary Qazaqstan Respublikasy Ýkimetining qaulysymen bekitiledi jәne eki jylda bir ret janartylady.

Tújyrymdamany iske asyru:

1) syrtqy sayasy sabaqtastyq strategiyasy ayasynda Qazaqstan Respublikasynyng memlekettik tәuelsizdigin, onyng halyqaralyq bedelin nyghaytugha;

2) últtyq, ónirlik jәne jahandyq qauipsizdikti nyghaytugha;

3) qolayly halyqaralyq orta qalyptastyrugha, Qazaqstannyng әlemning barlyq mýddeli memleketterimen jәne halyqaralyq úiymdarymen dostyq, teng qúqyqtyq jәne ózara tiyimdi sayasy jәne ekonomikalyq qatynastaryn nyghaytugha;

4) Qazaqstannyng halyqaralyq qoghamdastyqqa jәne әlemdik sharuashylyq baylanystargha integrasiyalanuynyng barynsha joghary dengeyine, onyng ishinde últtyq ekonomikany әrtaraptandyru jәne sifrlandyru negizinde qol jetkizuge;

5) mәdeniy-gumanitarlyq, ghylym, bilim beru jәne basqa da aralas salalarda halyqaralyq yntymaqtastyqtyng qarqyndatugha;

6) shet elderde Qazaqstan Respublikasy azamattarynyng jeke jәne otbasylyq mýddelerin, jeke jәne zandy túlghalardyng iskerlik mýddelerin qorghaudy kýsheytuge;

7) memleketting syrtqy sayasatynyng úzaq merzimdi basymdyqtary, praktikalyq qadamdary jәne naqty nәtiyjeleri turaly qazaqstandyq qoghamdastyqtyng jәne shet elderding habardar bolu dengeyin kóteruge;

8) qorytyndysynda –  memlekettin, Qazaqstannyng últtyq biznesi men halqynyng syrtqy sayasy qyzmetten naqty payda tabuyna jәrdem etedi.

7-tarau. Tújyrymdamany iske asyruda qoldanylatyn normativtik qúqyqtyq aktilerding tizbesi

1. «Qazaqstan Respublikasynyng Túnghysh Preziydenti – Elbasy turaly» 2000 jylghy 20 shildedegi Qazaqstan Respublikasynyng Konstitusiyalyq zany.

2. «Qazaqstan Respublikasynyng diplomatiyalyq qyzmeti turaly» 2002 jylghy 7 nauryzdaghy Qazaqstan Respublikasynyng Zany.

3. «Qazaqstan Respublikasynyng halyqaralyq sharttary turaly» 2005 jylghy 30 mamyrdaghy Qazaqstan Respublikasynyng Zany.

4. «Qazaqstan Respublikasynyng últtyq qauipsizdigi turaly» 2012 jylghy 6 qantardaghy Qazaqstan Respublikasynyng Zany.

Abai.kz

16 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1578
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2279
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3596