Júma, 29 Nauryz 2024
46 - sóz 6070 3 pikir 8 Sәuir, 2020 saghat 12:04

Koronavirus qoldan jasaldy ma?

Býkil әlemde virus júqtyrghan adam sany boyynsha Qytay altynshy oryngha týsip ketipti. Býginge deyin 1, 331 032 keys anyqtalyp, 74 myng adam mert bolypty. Keysterding tórtten bir bóligi AQSh enshisinde. Virustyng ekonomikalyq zalalyn aitu tipten qiyn. AQSh pandemiyagha deyingi ekonomikalyq kórsetkishin qayta qalpyna keltiru ýshin 3 jyldan 10 jylgha deyin uaqyt qajet bolary aityldy. Keybireuler virus alyp kelgen daghdarysty Úly depressiya kezine tenep, AQSh-ta jappay júmyssyzdyq bolady deydi.

«Osymen AQSh-tyng býkilәlemge jýrgizip kelgen gegemoniyasy bitti, Qytaydyng dәuiri keldi» dep jatqan sarapshylar da bar. Osyny eskere otyryp, Qytay múny әdeyi jasaghan boluy mýmkin degen qaueset te taralyp jatyr. Sonymen koronavirus bioinjiniringting jemisi me, joq pa, ony qazir anyqtaugha tyrysyp kóreyik.

Adam balasyn jappay qyru mýmkindigi bar kez kelgen aurular tónireginde týsiniksiz әri naqty dereksiz dau damay kóp. Mysaly, Kenes odaghy AQSh barlau qyzmetining (CIA) SPIYD-ti qoldan jasady dep aiyptauynday, qazirgi koronavirustyng shyghu tegine oray AQSh Qytaydy, al Qytay AQSh-ty aiyptaumen әlek.

Ótken aida, AQSh preziydenti Donalid Tramp koronavirusty «Chinese virus», al memlekettik hatshy Mayk Pompeo “Wuhan virus” dep atady. Múny keybir media ókilderi men Qytay biyligi «koronavirus Qytayda qoldan jasaldy» degen messedj retinde qabyldady. Al shyn mәninde olay emes. Tramp pen Pompeonyng koronavirusty osylay atauy onyng epiydemiyanyng bastalu aimaghyna qatysty aitylghan edi.

Mysaly, osydan bir ghasyr búryn ispan túmauy 500 million adamgha júghyp, 50 million adamnyng ómirin alyp ketti. Ol Ispaniyada jasalghany ýshin «Ispan túmauy» dep atalghan joq. Tek Ispaniyada epiydemiya birinshi úshyqqany ýshin solay atalyp ketken. Al Tramptyng aitqanyn «The world is paying a very big price for what they did» (Olardyn, yaghny qytaylardyng búl jasaghanyna býkil әlem shyghyndalyp jatyr) degen siyaqty «koronavirusty Qytay qoldan jasady» deytin núsqauy bar taqyryptarmen taralyp ketti.

AQSh-taghy bedeldi arnalardyng biri NBC solay jazdy: https://www.cnbc.com/…/coronavirus-outbreak-trump-blames-ch…

Al osydan keyin Qytay biyligi de ýnsiz qalghan joq. Qytaydyng syrtqy ister ministri Lijian Zhao ózining tvitter paraqshasynda Kanadada tirkelgen Global Research deytin zertteu saytyndaghy maqalagha siltey otyryp, 2019 jyly koronavirusty Uhangha amerikalyq әskerler alyp keldi dep jazghan. Biraq ol zertteude de naqty sýienetin fakti joq.

Global Research zertteuine silteme: https://www.globalresearch.ca/covid-19-further-evid…/5706078

Endi oqigha oryn alghan orynnan hronologiyalyq derekterdi aqtaryp kóreyik. Janalyqtardy jii qarap jýrgen adamdar koronavirustyng Uhan qalasyndaghy teniz ónimderi bazarynan (Huanan Seafood Market) shyqqanyna kóbirek senedi. Rasymen, sol bazargha barghan adamdar virusty júqtyrghandardyng eng alghashqylarynyng arasynda boldy. Biraq koronavirusty júqtyrghan alghashqy adamnyng búl bazargha qatysy joq. Ol turaly aghylshynnyng ghylymy jurnaly The Lancet naqty data analizderine sýiene otyryp jazdy.

The Lancet zertteuine silteme: https://www.thelancet.com/…/PIIS0140-6736(20)30183…/fulltext

Búdan ózge mynaday teoriya da keninen talqylanyp jatyr. Uhan qalasyndaghy janaghy bazardan 100 metr jerde aurudy baqylau jәne qorghanu ortalyghynyng (Chinese Center for Disease Control and Prevention) kensesi bar. Sonday-aq, osy qalada Uhan virusologiya instituty da júmys isteydi. Osy eki mekemede Qytaydyng әr tarabynan alyp kelingen jarqanattar zertteu maqsatynda paydalanylyp jatqany da ashyq derekkózderde bolghan eken. Sol instituttardyng resmy sayttarynda da dәl jarqanattaghy koronavirustardy zertteuge arnayy maman izdep jatqandary jayly habarlandyru bolghan. Sodan keyin әrkim de sol institut zerthanalaryndaghy jarqanattardyng biri bostandyqqa shyghyp, virusty taratqan bolu mýmkindigi aitylyp jýr. Dәl býgingi pandemiya sebebi bolghan koronavirustyng jana týrin taratushy jarqanattar tabighy ortada Uhanda ómir sýrmeydi eken. Olar Uhannan 900 shaqyrym qashyqtyqtaghy Yunnan jәne Zhejiang provinsiyalarynda tirshilik etedi eken. Al olardyng Uhangha óz betimen kelip qaluy mýmkin emes ekeni belgisiz. Sondyqtan ghalymdar koronavirustyng jarqanattan adamgha basqa bir januar arqyly júqqan boluy mýmkin degen teoriyany algha tartyp otyr. Biraq әzirge ol qay januar ekendigi jәne onyng qalay júqqany jayly da esh dәiek joq.

Sonymen qatar, aqpan aiynda Guanchjoudaghy Ontýstik Qytay Tehnologiya uniyversiytetining (South China University of Technology) Botao Xiao jәne Lei Xiao esimdi ghalymdary jana koronavirustyng rekombinasiyasy Uhandaghy zerthanadan shyghuy mýmkin ekenin jazghan. Keyinnen avtorlar búl maqalada naqty derekter keltirmegenin aityp, ony óshirip tastaghan. Biraq kóshirmesi internet betterinde saqtalyp qaldy.

Sol maqalagha silteme: https://img-prod.tgcom24.mediaset.it/…/114720192-5eb8307f-0…

Ádettegidey Ayqyn men Egemen kartopty jarypty. Charliz Liyber isine qatysty Egemen “COVID-19 virusyn satty degen kýdikti qamaugha alyndy” dep, al Ayqyn “Uhani uniyversiytetinen qarjy alghan AQSh ghalymy qamaugha alyndy” dep maqala jazghan. Charliz Liyber osy jyldyng basynda qantar aiynda tútqyngha alynghan bolsa da, bizding baskeserler endi janalyq retinde berip otyr.

Aqparat ýshin: Charliz Liyber Garvard professory, himiyk. Ol kóp jyldar boyy nanotehnologiya salasynda enbek etip kelgen. Ózi Garvardta ghylymmen ainalysyp jýrip, bir uaqytta Qytayda zerthana úiymdastyrugha qarjylandyru alyp otyrghan. Onyng júmysy Qytaydyng Thousand Talents baghdarlamasy ayasynda qarjylandyrylghan. Ol Qytay ýkimetining grantyn alyp jatqanyn jasyrghany ýshin tútqyndalyp otyr. Al Liyberding COVID-19 virusyn jasaghany, ony Qytay ýkimetine satqany nemese Qytaydaghy zerthanasynda virusty mutasiya jasaugha kómekteskeni jayly onyng isinde eshnәrse jazylmaghan.

Charliz Liyber Qytay zerthanasynan grant alyp jatqanyn ashyq týrde AQSh ýkimetine de, Garvard әkimshiligine de mәlimdemegen. Sebebi grant aludaghy kelisim-shartta aqparatty jariya etpeu turaly punkt bolypty. Qytaydyng Thousand Talends baghdarlamasy bedeldi ghalymdardy elge tartu maqsatynda qúrylghan. Liyber grant alghanyn ashyq mәlimdemey, eki jaqta bir uaqytta júmys istegeni ýshin «akademiyalyq dengeydegi barlaushy boldy» degen aiyp taghylyp otyr. Múnyng koronavirusqa qatysty boluy mýmkin be, joq pa belgisiz. Sondyqtan qazaq jurnalisterining Liyber keysine «koronavirus» sózin tirkeui olarda faktchekting joq ekenin bildiredi. Reseydegi basylymdargha da sene bermenizder!

Bioinjiniring kez kelgen alyp derjava ýshin manyzdy salagha ainalghany sózsiz. Búl ótken ghasyrda AQSh pen KSRO arasyndaghy jarys bolghan bolsa, qazir Qytay men AQSh baqtalasyna ainaldy. Ázirge, koronavirustyng qoldan jasalghanyn dәleldeytin naqty eshqanday derek joq. Biraq onyng qoldan jasalmaghanyn da dәleldaytin naqty derek tabylmady. Sondyqtan búl súraqty әzirge ashyq kýide qaldyru kerek.

Al әzirge, kóbirek naqty mәlimet alu ýshin USAToday basylymynyng myna faktchek maqalasyn oqyp shyghynyz:
https://www.usatoday.com/…/coronavirus-fact-ch…/5053783002/…

Joldas Órisbaydyng әleumettik jelidegi jazbasy

Abai.kz

3 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1583
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2284
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3621