Jeksenbi, 24 Qarasha 2024
46 - sóz 3869 6 pikir 25 Sәuir, 2020 saghat 15:40

Ekonomika әlde adam ómiri?

AQSh-taghy úly depressiya jayly oqyghan bolarsyz. AQSh tarihyndaghy ekonomikalyq túrghydan eng qiyn kezenderding biri bolghan. Sol kezde halyqtyng 25 payyzy júmyssyz qalyp qoyghan. Sonyng esebinen qylmys ta, kólenkeli ekonomika da ósken.

AQSh-ta koronavirus pandemiyasyna baylanysty tótenshe jaghday 13 nauryzda jariyalandy. Sodan 1 ay 10 kýn ótip, júmyssyzdar sany 22 milliongha jetken. Apta sayyn shamamen 5-6 milliongha ósip keledi. Keybir sarapshylar júmyssyzdar kórsetkishi 20 payyzgha deyin jetetinin aityp otyr. Búl AQSh-ta úly depressiyanyng qayta qaytalanu mýmkindigin bildiredi.

Jalpy AQSh-ta 30 milliongha juyq shaghyn jәne orta biznes bar. Ol búl eldegi biznesting 99 payyzyn qúraydy jәne 59 million adamdy júmyspen qamtamasyz etken. Qazirgi jaghdaydaghy «ýide bol» (Stay-at-home order) sharasyna oray shaghyn jәne orta biznesting 90 payyzy uaqytsha júmysyn toqtatqan. Eger olar mausymnyng sonyna deyin qayta iske qosylmasa, jartysy bankrot boluy yqtimal. 15 million biznesting bankrot boluy milliondaghan adamnyng karantinnen keyin qayta júmys taba almaytynyn bildiredi. Demek, halyqtyng satyp alu mýmkindigi kýrt tómendeydi. AQSh naryghyn eng bay etip kórsetetin tútynushy ekonomikasy kishireyedi.

Sol ýshin de Tramp «ýide bol» sharasyn tezirek alyp tastaudy qayta qayta aityp jatyr. Ol ýshin ekonomika manyzdyraq bolyp otyr. Biraq virustyng taraluy tolyqtay joyylmay, qayta búrynghy ómir saltyna kelu de qauipti.

Mysaly, Singapur pandemiyagha qarsy kýreste eng tamasha nәtiyje kórsetken elderding aldy boldy. Sebebi Singapurda alghashqy keys 23 qantarda anyqtalghannan bastap, maksimum saqtyq sharalaryn úiymdastyrdy. Keyster sany azayghan son, olar qayta búrynghy ómirge oraldy. Búrynghy qalypqa tez oralu qatelik ekeni belgili boldy. Sebebi songhy eki kýnde Singapurdaghy keyster sany eki ese ósken, yaghny virus tolyqtay joyylmaghandyqtan, qayta tarala bastady. Endi Singapur biyligi karantindik tәrtipti 18 aigha deyin jalghastyru ssenariyin qarastyryp jatyr. Búl 1.5 jyl degen sóz. Búl qazirgi virustyng epiysentri bolyp otyrghan Europa men AQSh-qa signal boluy tiyis.

Songhy bir aptada AQSh-tyng birqatar shtattarynda konservatorlardyn, yaghny respublikalyqtar partiyasyna jaqyn әri Tramp qoldaushylarynyng protestteri ótti. Michigandaghy protestke jergilikti tilshi retinde baryp qayttym. Olar «ýide bol» sharasyn alyp tastaudy, biznesterdi qayta ashudy talap etti.

The New York Times jazuynsha, búl protestterdi úiymdastyrushylar FreedomWorks jәne Tea Party Patriots deytin konservator úiymdary eken. Olardyng Aq ýimen baylanysy da anyqtalghan, yaghny olardyng kóteriluine AQSh preziydenti Donalid Tramptyng da qatysy bar bolyp otyr.

Amerikalyqtar aldynda ýlken әri manyzdy sheshim túr. Ne 200-300 myng adamnyng ólimine beyjay qarap, biznesti qayta jandandyrady (respublikalyq partiya ókilderining jospary), ne adam ólimin azaytu ýshin ekonomikany qúrbandyqqa shalady (demokrattar partiyasynyng jospary). Eki jaghy da onay tandau emes. Siz qalay oilaysyz?

Joldas Órisbaevtyng әleumettik jelidegi jazbasy

Abai.kz

6 pikir

Ýzdik materialdar

Syni-esse

«Talasbek syilyghy»: Talqandalghan talgham...

Abay Mauqaraúly 1491
Bilgenge marjan

«Shyghys Týrkistan memleketi beybit týrde joghaldy»

Álimjan Áshimúly 3258
Birtuar

Shoqannyng әzil-syqaqtary

Baghdat Aqylbekov 5560