10 tamyz kýni saytymyzda «Óz tilin bilmeytin elshi, elding mýddesin qalay qorghaydy?» atty maqala jariyalanghan edi. Onda Mongholiyadaghy Qazaqstan elshiligining konsuldyq mәseleler boyynsha 2-shi hatshysy Shynar Júmataevanyng memlekettik tilde sóilemegeni jayly sóz bolghan. Býgin saytymyzdyng elektrondy poshtasyna maqalada aty atalghan Shynar Júmataevanyng jauap haty kelip týsti. Abai.kz erkin aqparat alany ekenin eskere otyryp, ekinshi taraptyng da pikirin jariyalap otyrmyz.

Shynar Júmataeva, Mongholiyadaghy Qazaqstan elshiligining konsuldyq mәseleler boyynsha 2-shi hatshysy:

Qúrmetti Oqyrmandar!

2020 jyldyng 10 tamyzynda Abai.kz internet portalynda «Óz tilin bilmeytin elshi, elding mýddesin qalay qorghaydy?» atty maqalalarda menin, Qazaqstan Respublikasynyng Mongholiyadaghy Elshiligining Konsuly-II hatshysy Shynar Júmataevanyn, atyna aryzdanushy Mongholiyanyng azamaty Maygýl Aulyqqyzynyng qazaq tilinde qoyylghan súraghyna orys tilinde jauap bergeni jariyalanyp, ana tilin qúrmetteytin, últy qazaq azamatshanyng namysy qorlanghany turaly aitylyp, kóptegen pikirtalas oryn aldy.

Atalghan maqala bir taraptyn, yaghny Maygýl hanymnyng sózi men pikiri negizinde jazylghan. Al, mәseleni jan-jaqty zerttep jәne zerdelep jazu ýshin osy oqighanyng ekinshi keyipkeri bolyp tabylatyn mening pikirimdi, shyn mәninde jaghdaydyng qalay bolghanyn maqalalardyng avtorlary da, osy maqalagha pikir jazghan azamattar men azamatshalar da súramady.

Al osy «soraqy oqighanyn» negizgi mәnine toqtalyp, sodan keyin maghan «atu jazasyn» taghayyndayyq.

2020 jylghy 6 tamyzda týski as uaqytynda (13:19) mening úyaly telefonyma Maygul Aulyqqyzy habarlasyp, dialogty monghol tilinde bastady. Ángime monghol tilinde bastau alghandyqtan, tútqanyng ar jaghyndaghy adamnyng qay últtyng ókili ekenin anyqtau mýmkin bolmaghandyqtan, men oghan: «Izviniyte, ya ne ponimai mongoliskiy yazyk. Mojete govoriti na russkom yazyke?» dep jauap berdim.

Odan keyin de Maygýl hanym әngimeni monghol tilinde jalghastyrghandyqtan, myna adamda bir jaghday bolghan eken dep, dereu kómekshim, Eshlikiting audarmashysy, barlyq resmiy/beyresmy kelissózderdi monghol tilinen ana tilimizge audaratyn Aynúr Mәdetqyzyna 13:20 saghatta WhatsApp messendjerimen M.Aulyqqyzynyng telefon nómirin jiberip, oghan habarlasudy ótindim. Men sms jazyp jatqan kezde, Maygýl hanym maghan qayta qonyrau shaldy. Men ol qonyraudy qabyldamay, Aynúr Mәdetqyzyna dereu habarlasudy jәne monghol tilinde barlyq aqparatty berudi súradym. Sol arada maghan monghol tilinde jazylghan sms-ter keldi (skrinshoty bar):

- «Qazaq adam taptym,

- Qazaqsha sóilestireyin,

- Sen musorsyn,

- Mongholiyadan joghal! Mongholsha sóiley almasan,

- Ne degen órkókireksinder telefon almaytyn» (monghol tilinen beyresmy týrde audarylghan).

13:30 saghatta A.Mәdetqyzy Maygýl Aulyqqyzyna әdeyi habarlasyp, mәn-jәidi anyqtap súraghan jәne COVID-19 pandemiyasy uaqytynda aryzdanushynyng Qazaqstanda qalyp qoyghan tuystaryn Mongholiyagha qaytaru joldary jóninde qajetti barlyq aqparatty bergen. Osy arada aita ketetin jaghday, aryzdanushy audarmashymen de monghol tilinde sóilesip, әngimeni qazaq tilinde jalghastyru jóninde ótinishin bildirmegen, әngime tolyq monghol tilinde jýrgizilgen. Osylaysha, eki qazaq monghol tilinde sóilesken.

13:58 saghatta A.Mәdetqyzy WhatsApp messendjeri arqyly maghan: «Sizge qonyrau shalghan azamatqa habarlastym, Mongholiya azamaty eken, monghol tilinde barlyq aqparatty berdim», - dedi.

Týs uaqyty bitip, júmysqa kelgennen keyin A.Mәdetqyzynan taghy bir mәrte qonyrau shalghan adamdy súrap, barlyq súraqtaryna jauap alghanyna kózimdi jetkizdim.

Al endi, qúrmetti oqyrman qauym, eki jaqtyng pikirin bilgennen keyin, osy oqighany saralayyq. Qazybek Isa men Quanysh Qappas myrzalar jariyalaghan maqalalarda Maygýl hanym maghan qazaq tilinde habarlasyp, mening tarapymnan orys tilindegi jauapqa tap bolghan bolyp kórsetilgen. «Jauyz» Shynar Júmataeva qazaq tilining bedelin týsirip, ana sýtimen kelgen óz tilin qúrmettemegen diplomat retinde kórsetilgen. Alayda, búl maqalada Maygýl hanymnyng menimen bolghan telefondyq dialogynda tómendegi dәiekter tipten kórsetilmegen, al keybir dәiekter asyra búrmalanghan.

Birinshiden, Maygýl hanymnyng telefon arqyly menimen dialogty monghol tilinde bastaghany jóninde birde-bir aqparat joq. Ádette Mongholiyany mekendeytin 120 000 qandastarymyzdyng 90 payyzy maghan telefon arqyly habarlasqan kezde әngimeni qazaq tilinde bastaydy, al últy monghol azamattar monghol tilinde habarlasqanda mening monghol tilinde sóilemeytinimdi bilip, keybir orta jastan asqandary bilgeninshe menimen orys tilinde, jas buyny birden aghylshyn tilinde sóilesedi. Búnyng sebebi, orta jastan asqan Mongholiya azamattarynyng kópshiligi Reseyding Irkutsk, Ekaterinburg, Mәskeu, Sankt-Peterburg jәne basqa qalalarynda bilim alghan. Al jastary kóbine Europa men Amerika elderining bilim búlaghynan susyndanghandar.

Ekinshiden, Maygýl hanymgha mening kómekshim A.Mәdetqyzynyng habarlasyp, onyng konsuldyq mәsele boyynsha tuyndaghan saualdarynyng barlyghyna tolyq jauap alghany jazylmaghan. Demek, Elshilik qyzmetkerleri týski as uaqytyna qaramastan, 24 saghat boyy basyna kýn tughan azamattar men azamatshalargha kómek kórsetetini jóninde bir auyz sóz aitylmaghan.

Búl rette aita keterlik jaghday, negizinen Maygýl hanymnyng kóterip otyrghan mәselesimen Mongholiyanyng Qazaqstandaghy Elshiligi ainalysady. Onyng sebebi, әlemdi jaulap alghan koronavirus indetine baylanysty bizding elimizde qalyp qoyghan Mongholiyanyng azamattaryn óz elderine qaytaru, olardy tizimge engizip, úshaqqa otyrghyzu mәselesi atalghan Elshilikting Konsulynyng qúzyretine kiredi. Alayda, últy qazaq bolghasyn, әri Ólgiy men Qobda ónirlerinen Núr-Súltan qalasyna telefon shalyp, anyqtama alu onay bolmaytyndyqtan, Qazaqstan Respublikasynyng Elshiligi qolda bar aqparatty qandastargha taratugha jәne mýmkindiginshe qolghabys kórsetuge tyrysady.

Ýshinshiden, Maygýl hanymnyng maghan jazghan bylapyt sms-teri turaly maqalada sóz de qozghalmaghan. Osy jerde súraq tuyndaydy: Maygýl hanymnyng meni sms arqyly sógisteuge qanday qúqyghy bar? Búl mening jeke basymdy qorlau bolyp tabylmay ma?

Tórtinshiden, Maygýl hanym menimen monghol tilinde sóilesse, men onyng aitqan sózderin týsinbesem, qalaysha men oghan «Qazaqstan azamatynda neng bar? Sen Mongholiya azamytysyn!» dep eskertu jasaymyn? Búl aiyp shyndyqqa janaspaydy.

Besinshiden, maqalada kórsetilgendey, men Maygýl hanymnyng nómirin blokqa qoyyp tastaghan bolsam, onyng maghan mening jeke basymdy sógistep jazghan sms-teri qalay jetedi? Blokqa qoyylghan nómirden qonyrau qabyldanbaydy jәne sms-ter kelmeydi.

Qazybek Isa myrzanyng maqalasynda kórsetilgen jalghyz ghana dәiek shyndyq bolyp tabylady. Maygýl Aulyqqyzynyng mening úyaly telefonyma basqa nómirden sol kýngi 13:50-de jazghan sms habarlamasyna: «Salem halnz halay apke kazakstannan beri harai halaidan halai tizmdeled jolin aitp bernzwi», shynynda da men uaqytynda jauap bergen joqpyn. Qay telefonnan da sms kelse, oghan jauap beru mening mindetim. Alayda, osy sms-ke mening jauap bermeuim, mening ana tilimde sms-ke «prinsipti týrde» jauap bermeydi degen úghymdy bildirmeydi. Mening osy sms-ke jauap bermeuim meni ana tilin mensinbeytin, óz tilinde sóileuge arlanatyn túlgha retinde sipattamaydy.

«Qazaquni.kz» internet portalynda aty shuly maqala jariyalanghannan keyin, osy mәselening anyq-qanyghyna jetu ýshin 2020 jylghy 8 tamyzda Elshi Jalghas Júmaúly Ádilbaev (internet jelisinde Elshining aty-jóni qazaq tilinde kórsetilgen) Maygýl Aulyqqyzymen telefon arqyly habarlasty. Osy súhbat barysynda Maygýl hanym Qazaqstan Respublikasynyng Mongholiyadaghy Elshiligining konsulyna telefonmen monghol tilinde habarlasqanyn jәne dialogty monghol tilinde jýrgizgenin rastady. Elshinin: «Konsuldyng qazaq ekenin bile túra, óziniz qazaq ekensiz, nege әngimeni monghol tilinde jýrgizdiniz?», - degen súraghyna, ol: «Men Mongholiyada túratyn bolghandyqtan, memlekettik til monghol tilinde sóileymin, búl Mongholiyanyng jeri», - dep týsindirdi (Elishilikte audiozapisi bar).

Osy tústa aita keterligi, Maygýl hanymnyng monghol tili óte taza, ony sóilegen sózinen últy qazaq túlgha ekenin telefon arqyly anyqtau mýmkin emes. Tipti Elshilikting audarmashysy A.Mәdetqyzy onyng qazaq ekenin anyqtay almady.

Sonday-aq, Elshi Jalghas Júmaúly Maygýl hanymgha qayta qonyrau shalyp, 10 tamyzda Elshilikke keluin, menimen jәne A.Mәdetqyzymen betpe-bet jýzdesu úiymdastyryp, oryn alghan mәseleni talqylaudy úsyndy. Jol aqysyn men óz qaltamnan óteytinim aityldy. Alayda, Maygýl hanym ózining kishkene sәbii bar ekenin, Elshilikke keludi joldasymen aqyldasatynyn aitty.

Sodan keyin shalynghan qonyraugha Maygýl hanym jauap bermedi jәne ózining Elshilikke keletini, ne kelmeytini jóninde aqparat bermedi.

Qúrmetti oqyrmandar! Men, Shynar Júmataeva, óz tilimdi qúrmetteytin, ana tilimde taza sóilep, oiymdy erkin jetkize alatyn túlghamyn. Men ózimning qazaq ekenimdi, otanym Qazaqstan ekenin jәne jastayymnan ana tilimdi jetik mengergenimdi maqtan tútam! Búl әkemning anama qaldyrghan songhy amanaty edi. Osy kýnge deyin anam mening ana tilimde sóilep, óz tilimdi qúrmetteuge tәrbiyelegen Qazaqstannyng azamaty.

Abai.kz