Qazaqstannyng ekonomikalyq-sayasy ómirindegi hәm Memlekettik reformalardy iske asyrudaghy basty tejeuishterding biri – jeng ishinen jalghasqan jemqorlyq ekeni aitpasa da týsinikti. Kýni keshe ghana Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev osyghan baylanysty arnayy jiyn ótkizip, jemqorlyq babymen sottalghandardy merziminen búryn bosatpaudy zang jýzinde bekitudi tapsyrdy. Býgin sol turaly jazamyz...

Sóitip, preziydent Toqaev sybaylasqan jemqorlyqqa qarsy kýres jayyn talqylap, kenes ótkizdi. Atalmysh sharagha memlekettik organ basshylary, oblys әkimderi men Ýkimet mýsheleri qatysqan. Atap aitqanda, Sybaylas jemqorlyqqa qarsy kýres agenttiginin, QR Densaulyq saqtau ministrliginin, QR Ishki ister ministrliginin, QR Sifrlyq damu ministrliginin, QR Auylsharuashylyq ministrligining jәne QR Qarjy ministrligining basshylary qatysqan.

Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev búl turaly ózining әleumettik jelidegi paraqshasynda: «Sybaylas jemqorlyqpen kýres jóninde kenes ótti. Sybaylas jemqorlyq babymen sottalghandardy shartty týrde merziminen búryn bosatpau, zang jýzinde tiym salu turaly tapsyrma berdim», - dep jazdy.

Ózsózinde preziydent Toqaev jemqorlyqqa qarsy kýres – memleketting strategiyalyq damu baghdarlamasyndaghy basym baghyttardyng biri ekenin aitqan.

IYә, әlemning órkeniyetti elderi qatarly Qazaqstan da el damuyna túsau, kemeldenuine kedergi bolghan sybaylas jemqorlyqpen tabandy týrde kýres jýrgizip keledi.

«Sybaylas jemqorlyqqa qarsy kýres» turaly Zang sonau 1998 jyly shildede qabyldanghan eken. Keyin búl Zannyng kýshi joyylyp, 2015 jyly qarashada «Sybaylas jemqorlyqqa qarsy is-qimyl turaly» jana Zang qabyldanghan. Qazirgi tanda ekonomikalyq hәm qarjylyq qúqyq búzushylyqtardyng aldyn aluda 27 bap, 5 taraudan túratyn osy Zang basshylyqqa alynady.

Búdan bólek, jemqorlyqpen kýres baghytynda birqatar auqymdy sharalar jýzege asyrylghan. Solardyng birsypyrasy turaly keshegi jiynda Memleket basshysynyng ózi aitty.

Atap aitqanda, Qazaqstan Halyqaralyq «GREKO» úiymyna mýshe bolghan. Odan bólek, qaramaghyndaghy qyzmetker jemqorlyq faktisi boyynsha tútqyndalghan jaghdayda onyng basshysyn da lauazymynan aiyru Zang jýzinde bekitilgen.

Dese de, qazirgi kórsetkish kónil kónshiterlik dey almaymyz. Búl turaly preziydent Qasym-Jomart Kemelúlynyng ózi de aitty. Onyng aituynsha, elimizde sybaylas jemqorlyq baby boyynsha ústalghan azamattar sany byltyrghy jylgha qaraghanda 11 payyzgha kóbeygen. Byltyr atalghan bap boyynsha sottalghandar sany 820 adamdy qúrasa, biyl búl kórsetkish 912-ge deyin jetken.

Al Halyqaralyq «Transparency International» úiymy úsynghan 2019 jylghy derekter boyynsha, Qazaqstan azamattarynyng 28,7 payyzy jemqorlyq jaylaghan mekemeler retinde memlekettik auruhanalar men emhanalardy ataghan.

«Búl ózge de memlekettik hәm memlekettik emes mekemelermen salystyrghanda edәuir kóp kórsetkish. Mysaly, qúqyq qorghau organdary (polisiya) 11,3 payyzdy kórsetse, jer qatynastary basqarlamalary 7 payyzdy kórsetken. Memlekettik balabaqshalarda búl kórsetkish 6,9 payyzdy qúrap otyr. Sondyqtan, densaulyghy sy berip, aiyqty medisinalyq kómek alugha barghan adamnyng kimge qansha iberem dep әurege týsuine jol bermeu kerek», - degen edi Preziydent.

Óz sózinde Memleket basshysy qazirgidey el ishin indet jaylap, pandemiya jariyalanghan tar kezende el qazynasynan ediuir qomaqty qarajattardyng bólingenin, sol qarajattardy jymqyru tәuekeli artqanyn aityp, jemqorlyqqa qarsy kýres sharalaryn kýsheyudi tapsyrghan.

«Sheneunikter birinen keyin biri auysyp jatyr. Al problemalar sol kýii sheshilmey qalyp otyr. Sybaylas jemqorlyqtyng әueli sebebin joymay jatyp, onynmen kýresu jel diyirmenmen kýresu sekildi is», - deydi preziydent Toqaev.

Memleket basshysynyng aituynsha, әrisese medisina salasyndaghy jemqorlyq elge indet kelip, Tótenshe jaghday men pandemiya jariyalanghan kezde ghana, al sifrlandyru salasyndaghy jemqorlyq oghan milliardtaghan aqsha shyghyndalghannan keyin ghana әshekere bolghan.

«Endi býgin Bilim salasyna jәne basqa salalargha qyruar qarjy bólinip otyr. Bir jyldan song ol qarajattar da qoldy bolyp ketpesine kepil kәne? Budjetting milliardtaghan qarjysy qoldy bolyp ketkennen son, el-júrtqa bir sheneunikting ústalghany turaly әdemi raporttyng keregi ne? Sondyqtan, búl baghytaghy júmystardy týbegeyli ózgertu kerek», - dedi Memleket basshysy.

Memleket basshysy sóz týiininde sybaylas jemqorlyqqa qarsy kýresti úiymdastyrudyng taghy bir manyzdy baghyty – qoghamdyq baqylaudy kýsheytu ekenin atap ótti.

«Halyq әli kýnge týrli salalardaghy, mektep, kolledjder, JOO, jer komiyteti, órt sóndiru, salyq, keden t.b. salalardaghy jemqorlyq turaly shaghymdanyp otyr. Búlay jalghasa berse, jemqorlyq kýndelikti qalypty qúbylysqa ainalyp ketui mýmkin. Sondyqtan, qoghamdyq baqylau tetigin iske qosu kerek. Ýkimettik emes úiymdardy tartu arqyly olardy normativti-qúqyqtyq aktilerdi saraptau isine de aralastyru kerek», - dedi Preziydent.

Abai.kz